Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 29, 22 July 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MUKUNA IX. Ke Koho Alii Ana. ; I kelu ame keia makaliiki puai e ; kohoia u\ na alii o ka Nuupale, ma | ka iliili e waiho ana iloko o ka ipa ; olelo. lua ua ae na mauw ika la- [ kou mea i makemake ai e koho no na alii u ka Nuupule, a no na pahu paha ina ka hiklna, komohana, akau u me hema, a me na Iku maiiuoa a ! lalo, aiaila, e waiho lakou i na iliili j keokeo iloko o ka ipu, ao ka poe t hoole, e waiho lakou i na iliili eles ele iloko o ka pahu, ina c waiho ana |na iiiili elua, alaila, he poe maino I kaualua ia, ina oi ua iliili keokeo i |ko ka eleele, alaila, ua kohoia; i aka, ioi ma ka eleele, ua haule, I alaila, Koho hou i kekahi aku. , Na ka Iku Ahi e wehe ke poi o : na ipu, a e nana iho i na iliili i oi, o ke keokeo paha, o ka eleele paha, a o ka mea i oi, oia kana e lawo aku u hai i ka lono i ua Iku Haila. Na Iloailona o na Malaina. 1 Augate, Nana; o ke aho pulu a ka lawaia kona ano, popo aho; pili i ke kino, he naau me puuwai. 2 Seputemaba, Welo; huli ke au ia Welo, kona ano, he ula paa; pili i ke kino, ka opu. 8 Okatoba, Ikiiki; ua ikiiki ka lani ilunu, kona ano, he holua mahiki; pili i ke kino, ka puupaa me puhaka. 4 Novemaba, Kaaona; kaaona ka pua i ka uahi; koua ano, nialo kakua o Kane; ua pili i ke kino, kahi huna. 5 Dekemaba, Kaulua; kaulua ka la, kaulua ka ua; kona ano, o ka ihe o, o ka ihe pale; pili i ko kino, na u-ha. G laiiuan, Ikuwa; o ka poha koeleele, iie inoa kekuhi ano o keia mal:nna, a ona kuii o' Kauilanuimakaehaikalani: pili i ke kino, na kuli. 7 Feberuari, Hilina; o ka [ki hili ana ia a ka . kona ano, he huewaiihilou; pili i ke kino, uu kauo wawae. 8 Maraki, Hilinepu; o ka \vu kau o ka nehu; pili i ke kino, im wawae me na manamana.

9 Aperila, Hinaiaeleele: o ke keiki manu a Hinawaikolii; piii i ke kino, ka maka rae ke poo. 10 Mei, Kaelo;o ka malamu e kapule ai ko kolea, kona ano Jie kapulej pili i kekino, kaa-ioke kanaka. 11 lune, Welehu; ka muiama o Welehulaui, kona ano, f»a mahoe; o Kii me K;uie. 1- lulai, Makalii; ka la wela o ka makalii; ka wa pii oke knkuau; pili i ka umauma. Na llula no ka Hale Naua. He ehiku anuu o ka hale; ka ino eua, ka Lono Opuakau, ka hauau, ka hookanaka ana, ke oo ana, ka hoailona ona alii, ke poi ana oka ipu. O ko kuni oka Hale Naua, ua like no ia me ua kii okalama ke kea, ka olelo a me na huaolelo pakui Hawaii, ka la, ka mahina ame ka makahiki i kukulu ia ai ma na olelo o ka Naua. Na ka Ikulani o mahuna i ke «ila nui, a o ia sila, e kuni ia no ia maluna o ka palapala hookohu o kela a me ke!a mamo, a maluna o na palapala kono ina oiamo kehikiole mai i na halawai mau, a kuikawa a hookolokolo nui paha; aole e loaa na palapaia hookohu i kekahi o na mamo, aia a nea, hiki oia i ka papa o ke oo ana.

O na palapala hookohu no ka hooialo mamo ana I kooa wakahiki a me kona noho pono. e kakauinoa ia e ka Iku Hai a me ka Iku Lani. O ka uku o na hookohu he elua moopuaa, a e hana ia uahookohu la maiuna o ka papa aila, a e haawi ia no i ka mamo i kona wa i oo ai. Aole kekahi e lilo i mamo ke oi aku kona mau makahiki i ke tis me ka ikaika o kena kioo. Ua ae ia no na keiki liilii malalo o na makahiki he umi ma ka moena mua, aka, maluna o na makua ka hilinaiia no ka noho pono o ke keiki. O ka poe wale no i piha na makahiki he umi a oi, ua loaa ia lakou na hookohu o ke oo ana, e noho ma na halawai kuikawa. O na hoohiwahiwa klekie o ka Haie Naua e hana ai, ma kahi akea a niaioko o ka haie, ola no ka hoopio ana I na laau, a hele ka Iku Hai mawaena o na paia laiani o na mimo e ko ana. No ka poe waie n«» i ooho ma ka noho Iku Hai. Mamua o ka huakal ua puhi pu, ke oie e kauohaia e hele iwaena, a i ole, uiahope paha, a hahal no na pahu e like me ko lakou he)e ana, ke oie e oleloia he wahi e ae. O ka luna alakai huakai, oia no ke 1110 i iiamuku no na huakai a pau, a he mana keua o wae 1 mau kokua noaa maiioko ae o ka poe i oo o na mamo o ka Hale Nana. E kokua na kuene I ka puuku ma ka aua i na waiwai o ka

hui Naua, u me ka hoomakaukau I nna i na oihana o ka Hale Naua. | Na ka Iku Nuu no e ohi a hoiiiili • na uku mau, na uku hoopai, a me ka uku o na hewa koikoi. a waiho aku ia ma ka haneko, ao ka hoopaa ana i na helu dala pouoi o na mamo, ! u no lakoa iho ia pomaikai. ! Na ke kahuna kai aha no e wehe a hoopau ika halawai me ka pule, a me ka laweiawe ana i na hana o ke kuahu ma na oihana pili ia mea ma ka papa hoailona o na alii, Ma na halawai mau a me kuikawa ana, e hoopuka aku ka Iku Lani i na palapala kono e hele ae i Hale Naua i ka la, ka hora a me ka malama e akoakoa ai. O ka poe e makemake ana e lilo i i hoa no ka Haie Naua, e hoouna mai oia i kana noi ma kekahi pepa pai hakahaka, me ke kakau inoa o ka mea a mau mea paha e komo ana me ka ae aua o ke komiie apono (poe kuka) e hookomo, alaiia, e waihoiaaku ia mea imua o ka halawai no ke koho aua no ka mea a mau mea paha e makemake ana e komo. Na kauoha e pili aua i na hana. l. Heluhelu i ka papa kouane (moolelo). 2. Hoike a na (poe kuka) komite. 3. Na hana i hoopanee ia. 4. *Na hana hou. 5. Koho ana ina mamo. 6. Hoahu auhau. ( 7. Na mamo komo hou. O keia ae la. kekahi mau inoali e lioike mal ana i na mea o ke au pouli i luina ia ika wa o ka Ia i ka 1010, me ka iana o ka manao, e halawai ana no au me ua hiona oiaio o na mea i hana ia iloko o ka oihana Naua. Ile nui wale ke ano o na oihana | hoomana ame na pap.i kahuua. O ka papa kahuna kiiokilo, ua pili ia i ka oihana o ka Haie Naua; inalaihi no ke ao ana i ka nana aku i na hoku o ka lani, na ao opua, a pela aku. Malioka mai oiu m;iu auo e ike ia ai na ouli o ka manawa e lnki mai ana. Aua hui pu no hoi keia papii me ka papa o ka oihana kaula.

Ua oiolo ia he iko io 110 a me ka luann n:i kaliuini kilokilo a mo oa kaula o Kii \va kahiko, a ua wanana mui lakou me ka hooko h\. Eia kokahi oia mau kaula i "\vauanu mai. a ke hooko io ia.nei: <) Kekio Pilakalo ke kauia i ka wa o Pekiholani, ua wanana uiai oia, e hiki mai ana hc lahuikanaka maka alohilohi, a me kanaka maka iike, a me na a Kamapima, a me na holoholOna nunui noho ia e kanaka, a me na hoioholona lala loloa o ke poo. O Kaopuiupulu i ke au o Kahahana, ka moi o Oahu nei, u.t wauana mai no oia 110 kn hiki mai o na liaole, e lilo ana na pohaku 1 hale e noho ai na kauaka (oia na hale pohaku), a me na puha laau o ke kuahiwi; aka, ua ko koke no i ke au o Kahahana, mahope mai o Kapena Kuke. O Kapihe ke kaula i ke au o Kamehameha I. O Kaonohiokala me Keaweulaokalani na akua, ua wauana ae oia, e hiolo ana na kapu kahiko, na heiaa a me na lele, a e hiua ana na kii. Aia ke Akua ika lani, e hui ana na moku, e iho mai ana ko luna, e pU aku ana ko laio nei. He ekolu paha mau makahiki mamua aku o ka hiki ana mai o na misionari' I hoike ia ai keia wanana. 0 Kaieikuahuiu kekahi i kauoha ae mamua o kona make aua imua o na aliiwahine Kaahumanu, Koopuoiani, Kekauiuohi, Kaniu, Piia, penei: 1 noho oukou a i pae mai he waa kahuna o Kahikimakalike ka inoa, hopu oukou a paa, o ke kahuna ia, aoie o eha ka ili, oiai, no Kahiki aku ana ka aina. He nui a lehulehu aku ka poe i wauana mai ma keia mau ano e pili ana i ko Hawaii nei mau hiona. He ike ano kaula kokekalii poe mai na aumakaa mai, he ike kilokilo ko kekahi ma ke ao ia ma ke ano like mc ko ka Naua, a he ike akua hoouohonoho iho ko kekahi poe, a peia aku. Ma keia mokuna ae na mea e piii ana i ko ke kanaka hopeua. Aole i p<iu.