Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 25, 24 Iune 1893 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA

NUPEPA KUOKOA

 

---ME---

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No Ka Makahiki- $ 2 00

No Eono Makina- $1 00

 

Kuike ka Rula

 

HOO@UKALA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, LUNA nui.

J. U. Kawainui, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakoa e pau.

 

Poaona, --Iune 24, 1893.

 

Ka Hoohuiana

 

Kaka@ia mei e T. K. R. Ama@a.

 

O keia ka ninau anonui e ku  nei  imua o ka lahui iloko o keia mau la, a ke mahae nei ka manao o na makaainana mai o a o o ka aina. Ke ku nei kekahi hapa ma ka aoao "no ka pono o ka hoohui aku i keia paeaina me Amerika Hulpuia," a o kekahi hapa hoi ma ke kue a e hoopaa ana ia lakou malalo o ka "hui aloha aina a me aloha lahui." O ke aloha aina a me aloha lahui, aole ia e kaawale aku mai ko kakou mau puuwai aku,  a ua kuni paa ia kela mea iloko o na puuwai o kela a me keia lahui i kona aina ponoi iho a me kona lahui.  No'u iho,o ka aoao a'u e ke nei oia ka aoao no ka pono o ka hoohui aina, aole no ka aloha ole i ka aina a me ka lahui, aole no ka haalele i ka aina kulaiwi a hele aku i Amerika, aole no ka manao ana e kumakaia i ka lahui; aka, no ka nana ana i ka pono i oi aku a me ka hoomaopopo ana i ka kulana o ko kakou lahi, a ke manao nei au aole e hiki i keia lahui ke kuokoa nona iho, a malalo o keia kumuhana, "ka hiki ole i keia lahui Hawaii ke kuokoa nona iho," a e ike kakou i kekahi mau mea e hooiaio ai i ka oiaio o ia mea:  Akahi. Ma ka heluna--ma ka helu kanaka o ka 1800, e ike kakou i ko kakou kulana heluna, penei: huina pau 89,990; mailoko mai o keia heluna, o na Hawaii ponoi a me na hapa Hawaii i huila, he 40,622;  ua emi iho malalo o ka hapalua o ka heluna pau me na lahui e ae. Mai keia huina o na Hawaii, he 9,554 wale no i kupono i ke koho balota, a oia no ka heluna  i manaoia e hiki ke uku i na auhau

kino a me na auhau e ae no ka pomaikai o ka waihona o ke aupuni; a o ka hapanui aku  i koe ma kahi o 30,000 a oi iki, he mau wahinelakou, he mau elemakule a me na kamalii. Nolaila, o ka huina ae ia maluna, ha heluna uuku loa ia i lawa ole no ka noho kuokoa ana.  Elua. Ke kulana waiwai--O ke kulana waiwai o kekahi aupuni oia no kona mana, e like me ka nui o kona waiwai, pela no ka nui o kona mana; a e like no me ka uuku o kkona waiwai peia no ka uuku o kona mana; nolaila, he pono ia kakou ke hookaulike i ko kakou  kulana waiwai me ko na lahui malihini e iloko nei o ka aina, pela e hiki ai ia kakou ke ike lea i ko kakou kulana waiwai a me ka nui o ko kakou mana ilooko o keia aupuni. Ma ka oihana mahiko ma keia paeaina, o keia ka oihana nui loa, nona mai na pomaikai he nui nana e hoopiha nei ka waihona o ke auuni me ka loaa makahiki nui; a na keia oihana no hoi e hoolawa neina limahana Hawaii me na uku hana e pomaikai ka noho ana; a o keia no ke kumu wai o na pomaikai he nui iloko o keia aupuni e ulu ai o na hana e ae a pau e ka aina--eia ma keia paeaina he 65 mahiko no lakou ke kumuwaiwai i hiki aku i ke $32,000,000,  a mailoko mai o keia heluna, $24,000,000 i onaia e na Amerika, a he $8,000,000 i na lahui e ae i hui pu ia me na Hawaii, a no na Hawaii wale no he 450,000;  ma ka hookaulike ana i keia kulana e maopopo ia kakou he hookahi wale no pa-keneta ko na Hawaii kuleana iloko o ka oihana mahiko; a he 75 pa-keneta ko na Amerika, a he 24 pa keneta ko na lahui e ae. Elike me keia kulana, pela no ke kulana maua a me ke kulana hoopomaikai o keia a me keia lahui iloko o ka waihona aupuni. A no kakou iho na hawaii ponoi, he mea e ehaeha ai ka manao o ka mea noonoo maikai i ka ike ana he hookahi wale no o kakou wahi kenota, ke kulana hoopomaikai ma ka oihana mahiko iloko o ko kakouwaihona aupuni, a na na lahui e ae o hoopiha nei i ko kakou waihona aupuni me ke dala. Ina e auhau ia keai mau mahele o na mahiko e like me ke kumuwaiwai, a elike hoi me ke kanawai  e ku nei, alaila e hiki aku no ka auhau i ka $320,000 no ka pomaikai o ka waihona aupuni, alaila no na Hawaii, he $3,200 wale no: no na Amerika, he $240,000; a no na lahui e ae, he 76,000. Ina peia ko kakou kulana, he makehewa ke olelo ae e hoomau aku i ke kuokoa, oiai aohe kumu o ke kuokoa. Eia kalua. Ko kakou kulana iloko o na waiwai paa, oia hoi na aina, ua olelo ia he hookahi hapa walu wale no i koe o na aina a pau ma ka lina o na Hawaii. O ka nui o na eka aina iloko o keia Paeaina, he 4,000,000 a oi, no na aina lei alii he 900,000 eka, o na aina aupuni he $61,000 eka, a ina he hookahi hapa walu ko na Hawaii ponoi, alaila ua like me 500,000 eka wale no, aia a hui ia na aina lei alii, na aina aupuni a me ko Na Hawaii, alaila loaa ke kulana i oi iki aku mamua o ka 1-2 o na aina a pau, a o kekahi hapalua, aia no ia iloko o ka poho o ka lima o na malihini.  O ka loaa o ka waihona aupuni iloko o na M. H. 1890-91 no na waiwai paa mai, he $558,744.71, ka 1-8 oia loaa, he aneane $70,000 wale no; o keia huina i loaa i ka waihona no na waiwai paa e ona ia nei e na Hawaii ponoi. Eia kekahi. Ke kulana waiwai ma ka oihana kalepa, ua ike maopopo loa ia ko kakou kulana emi hope loa ma ia hana, a ua hiki ole ke helu pu ia me na malihini. O no waiwai i komo mai i Hawaii nei (1891) he $7,439,482.65, no Amerika he 71 pa-keneta, a he 29 pa-keneta no na wahi e ae mai lakou. O ka nui o na dala i loaa ia ka waihona aupuni, he $624,304.54. O na waiwai i hoopuka ia mai keia aupuni aku (1891), he 10,107,315. E hoomanao kakou, ua dute ia lakou mamua o ko lakou puka na mai keia aupuni aku no ka pomaikai o ka waihona aupuni. Ma keia oihana, ka oihana kalepa, ua kaulana loa keia Paeaina ma ia hana, a o ka pilikia, aole i komo nui keia lahui ma ka lawelawe ana ma ia hana, ua nawaliwali loa, na hemahema maoli, a ua nele maoli no. Ua like ko kakou kulana me kekahi kanaka omaimai e noho ana ma kona home me ka nele, a na kana punalua e malama mai i ka ai, ka ia a me na mea e ae e pono ai kona noho ana, he kohu ole kona hookipa mai i kona mau makamaka e paina pu me ia, oiai, ua ike no ia aole nana ka ai a me na pono o kona noho ana, he waha ai kona, a na hai la loaa. Pela no ko kakkou kulana e noho nei lioko o ke aupuni, he lahui nawaliwali loa ko kakou ma na hana e hooholomua ai i ka pomaikai o ka aina, he noho home wale iho no ka kakou, a na hai e hoopiha nei i ko  kakou waihona, ua makapo kakou, ua ike ole i ka imi ana i ka mea a pono ai o ka noho ana, he aina no, aka,  ua ike ole pehea la e hana ai. He lahui omaimai loa keia, ua hookaawale ia he heluna nui i loohia i ka mai lepera ma Kalaupapa, a eai lakou ma ke kae o ka luakupapau i na wa a pau, a ke holo mau aku nei keia lahui iloko oia pilikianui me ka walohia, a na ka waihona aupuni e hoolawa nei i ke ola kino no na la mauleule i koe o keia ola ana.   E hoomanao kakou, o ka haawina  i hookaawale ia no ka malama anai ka oe mai lepera no elua makahiki, 1890-1891,  he $249,500, he kokua nui keia o ko hai pomaikai i ko kakou lahui.  I na e like ae la me ia ke kulana nawaliwali o ka kakou noho lahui ana, heaha ke kohu o ka hoouna ana i na lunamakaainana iloko o ka ahaolelo e kaana like ai ia  na loaa o ke aupuni, oiai na hai e hoopiha nei i na loaa aupuini. Heaha ke kohu e hele a e kau aku i na kanawai e hoomalu ai ia ka waiwai o ka poe mea waiwai?  He mau hana kohu ole wale no ia, a he mau hana hoonaukiuki i ka poe mea waiwai. Ekolu. Aohe hiki ia kakou ke hoomalu ia kakou iho.  Ua maopopo loa no na kumu e hiki ole ai ia kakou  ke hoomalu ia kakou iho. 1.  O ke ake ole o keia lahui i noho hookuonoono, aia a paa kela manao iloko o ka noonoo o keia kanaka keia kanaka, alaila, oia ke kumu e imi nui ai oia i na keehina e malu ai o kona noho ana. Aia a nui ke kuonoono o kekahi kanaka iloko o ka aina, oia auanei ke kumu e kokua nui ai oia i ka imi ana i na kanawai e hoomalu ai i koua waiwai. Aole ona makemake e hao wale ia kona waiwai, aole ona make make e hoopoino wale ia mai kona pono polopaa, e hhooikaika no auanei oia e kokua i ka hoomalu ana. Aka, o ke kanaka ake hookuonoono ole, he mea ole wale no iaia ka poe hoohaunaele iloko o ka aina, oiai ua ike no oia aohe ona waiwai, hauoli oia ke poino ka poe mea  waiwai, a i kahi wa, hui pu   no oia me ka poe kipi e kue aku i ka poe mae waaiwai, a nolaila mai ka haunaele a me ke poino.  He nui wale na poino i hiki mai maluna o keia lahui. 1. Ke kaili ia ana o ke ea o keia aina e Keoki  Pauleke.  2. Ke koi $20,000 a me ka hoohaunaele a ko Farani.   3.  Ka hookahuli kumukanawai o 1887.  4. Ka hoohaunaele a Wilikoki i ka 1890.   5. Ka hookahuli aupuni o 1893.  Me keia mau haunaele i komo mai ilokko nei o ka aina, ua hiki ole i kko kakou mana hoomalu ke hoopau aku ia mau haunaele, a ua lawe ae ka poe kuoonoono i mana aupuni i hou a me ia mana e ku nei nana e hoomalu na pono a pau o ka aina.  Me keia mau hoakaka, a he nui aku na mea i koe e maopopo ai ia kakou aole e hiki i keia lahui ke hoomau aku i ke kuokoa ana.  Ina he kulana nawaliwali  ko keia lahui, alaila heaha ka pono?  Ke manao nei au ua oi aku ka pono o ka hoohui aku me ke aupuni o Ameerika Huipuia, mamua o ko kakou kuokoa mauleule ana i like me keia e ike ia nei.  He mea e hauoli ai ke kanaka nawaliwalai ke loaa iaia na kokua ana mai ke kanaka kkuonoono mai. Aole  anei he mea e oi aku ai kona haauoli ina e paina pu oia maluna o ka papaaina a ke kanaka kuonoono?  He oi aku kona hauoli ma ia mea, elua pomaikai e loaa iaia:   1.  Ka hanohano e loaa ai iaia ma ka hookipa ia.   2.  Ka hoopau ia o kona  pilikia pili kina iho.  E puunaue like ia ana na mea ai maluna oia papaaina na na hoa ai a pau, a he rula ole ka hoonuanua ana ae i na mea ai ono loa na ka ona ponoi a me na hoa maka hanohano, a i mau mea ai ono ole ka ka malihini nawaliwali, he mea pono e kaana like ia na mea ai a pau na na hoa ai a pau, elike me ia mau pomaikai e loaa i ka mea nawaliwali, pela no e loaa ai i ka lahui Hawaii na pono a me na pomaikai a pau o ke aupuni o Amerika Huipuia, ke holopono ka hoohui aina. Ua ike kakou, he aupuni o Amerika Huipuia i lawa ma na ano a pau. Ua lawa me ka naauao, ma ka ikaika, a ma na hooponopono aupuni naauao ana.  Nolaila, mai na lako a pau a kakou e haaheo nei, na hale laau nani, no lako ai, na lako @ahu, na  lako hao, a he nui wale aku. O keia mau ano a pau, ke manao nei au he mea e oi ai ka pomaikai no ka lahui Hawaii, a no ke aupuni Hawaii ke hoohui aku me ke aupuni o Amerika Huipuia, a e kaana pono ia na pono a pau o ia aupuni me kakou.  He hana naauao ole na kekahi aupuni, (i na e hoohui ia kakou me ia aupunim ka haua ana i mau kanawaie hookapakahi ana i na  pono no ka lahui Amerila wale no, a kau mai i mau kanawai ino no kakou. I na e hana ia pela, i na aole e imi ia na mea e hoopau ai i ka hookauwakuapaa, a i na aole e kipaku ia ka lateri mai ia aina mai. Heaha la ko kakou manao i kekahi aina panoa e ku wale ana me ka waiwai ole, aole anei he mea pono e hhmoe aku i paipu wai a hui pu me ka aina wai a kahe mai ko laila wai i mea e hooma-u ai i ka aina panoa oia ka oi aku o ka pono. Pela no o Kulaokamaomao, kela aina panoa, na hoomoe ia he auwai  mai na aina mai o na Koolau, a ua komo mai ka wai ma ua aina panoa la , ua hooma-uia ka aina, ua hooulu ia ke ko, a ua hoohua nui mai i na pomaikai nui he mau miliona o na dala, aole no ko Spreckles pakeke wale no, aka ua kaulike ae ia pomaikai mauna o ka lehulehu--na lima hana, ka waihona o ke aupuni a me ka lahui a pau. Aole anei pela keia?  Ke manao nei au pela no. Aole i panoa na aina ma aHawaii nei, aka, ua panoa ka lahui Hawaii i na mea e hopiha ai i ka waihona, nolaila i mea e hoomau ai a e holawa ai i na pomaikai like, oia ka hoohuiaina.

 

Na Oihana Kuloko ma

Amerika Huipuia,

 

He elua mau kumuhana nui imua o ka lahui i keia manawa, o ka hoohui a me ka ole.  he elua hoi mau hui e ku nei ma ka aoao o ka lahui Hawaii, " Ka Hui Aloha Aina" a me " Ke Hui Hoohuiaina."  Aole paha he mea i nele i ke aloha i kona aina, mamuli o ka laea ia ana aku o ke kuokoa. A me he mea ia o lakou no a pau ma ia aano hookahi.  Ke ole au e kuhihewa ke olelo ae, o keia ko kakou nele hope loa ana i ka nohona kuokoa ma  na aon a me na lawelawe aupuni ana no kakou iho.  Iwaena o ko kakou noho ana karistiano, he mea kanalua ole ke olelo a, ina o ko ke Akua alakai ana keia i mea e pono ai kakou, alaila, oia iho ia no.  I ka manawa e noho alii ana o Kaahumanu no Hawaii nei, keia alii nana i wawahi na kapu i ka wa kahiko, ua waiho aku oia i ke aupuni, ka lahui a me na alii ma ka poho o ka lima o ke Akua mamua o kona make ana.  Ua lohe a ua ke paha oukou i na hoao ana he nui maluna o Hawaii nei mai ka wa mai o na Kamehamahe, a ike kumaka hoi i keia au ia Liliu.  Ma keia ano, aole o'u manaolanae loaa hou ka nohana kuokoa ana ia Hawaii nei, ma o ka noho hoomalu ia ana e na alii, aka, hookahi no alahele maalahi o ka hoohui aku me Amerika Huipuia.  O keia hokahi ke kahua nui nana i kono mai ia''u e ku aku imua o oukou e ne makamaka i keia la.  E like me ke kahunapule e hoike mai nei ia kakou i kahi o ke ola a me kahi o ka make, pela hoi au e hoomaikeike aku nei i na  pomaikai a me na poino e hiki ami ana maluna o kakou, aka, na oukou no e koho no oukou iho.  Mamuli o ke kono i loaa mai ia'u e hookaka aku i na :Oihana Kuloko o Amerila Huipuia,"  nolaila, ke hana nei au pela.  O Amerika, oia no kekahi o na aina nui a kaulana o ke ao nei, nona na mokuaina he 44 a me 6 mau panalaau.  Iloko o hookahi  keneturia i au hope aku, ua ike ia na kanaka o Amerika e hoomaka ana i na oihana mahi ma ka welelau komohana o ka aina, aka i keia manawa ke hui nei he aio a he aio  me na kanaka mahiai o ka Pakipika.  Aia he heluna nui o na alahao,  ke kumu nui nana  i hoeueu aku i na kanaka aia he mau pomaikai no lakou mai na mea ulu mai. Ua hana ia he mau alanui ma na kuaaina loa, e hiki ai ke hali ia mai na huaai i na kaaahi ma kahi he 10 mile mai ke alahao aku , no ka hali ana mai kahi loko loa  mai o Amerika a i Livapula.    No 27 mau makahiki i aui ae, aole he mau hua i loaa mai ma kekahi mau mokuaina ma ke komohana, aka mamuli o ka hoohoe ia ana o na alahao, ka mea nana i alakai aku i na kanaka ma ke kulana o ka hana mau, a ua ike ia e hoohua mau mai ana ka aina ia 100,000.000 bukela huita i keia a me keia makahiki. Ma keia ano, na puunaue like ia na pomaikai i ka poe mea aina, na kanaka mahiai a i na laina kaamahu.  E haaalele iki aku kakou i na kanaka mahiai e ohi ana i na pomaikai, a e aui aku hoi kakou ma na kapakai o keia aina nui.  He mau tausani o na moku e imi ana i na pomaikai ma o ka lawaia la, no ka hoolawa ana i ka lahui a me na aina mamao.  Ma keia oihana, ua loaa he hoolako ana i kona mau mahele hana like ole e hanai ana hoi i ka lahui ponoi, a e hoouna mau ana he mau miliiona o na tini a me na barela ia i keia a me keia makahiki i na aina mamao, a kakou e ikemaka nei ma Hawaii nei.  No na mahiko, he nui a lehulehu, a me na oihana e ae he nui e uiha ai oukou ia'u ke hela papa aku. Aka, ma ke ano nui ke olelo ae, o kka nui o na hui like ole i kukula ia ma Amerika Huipuia, ua kiki aku ka huina i ka  253.840, no lakou na kumuwaiwai o $2,790,223,306 e hoolako ana ia 2,738, 930, mau paahana me ka hana, e uku ana hoi ia lakou ia $947,919,674.  No lakou hoi na loaa makahiki o $5,360,667,706,  a e hoowaiwai ana i ke aupuni ia $130,894,434.  Ma keia kulana, ua kaana like ia na pomaikai i ka lahui, ke aupuni a me ka hui.  Aia ma kona mau muliwai e  hoolaupai ia ana e na moku hali waiwai mai kekahi mokkuaina a i kekahi mikuaina. Na kaamahu, na telepone, na telegarapa, e lawe ana i na mea hou me he mea la maluna o na eheu o ka makani.  Na moku a me na kaa e hele a e hoi mai ana me he mau nalo meli la e hoi ana i ka waihona meli.  Ma ka moolelo o ke ao nei, ke ku nei o Amerika ma ka helu 1 o ka holomua  ma na ano a pau. Ua alakai a hoomaikeike ia aku la kakou i keia aina pookeia, a hoi pono iho hoi ko kakou kalele an makuna o Hawaii aloha.  O ka honua a ke Akua i hana  mai ai he makuahine ponoi ia no na nahelehele, na ululau a me na mea a ke Akua i hoopiha ai i kinohi, kana mau keiki ponoi.  I ka manawa a kakou e kanu aku ai i na mea kanu me ka hoomaopopo ole aku no kekahi manawa, e kinai loa ia ana ko lakou ikaika ulu e na nahelehele.  Ua hoike mua ae nei au, o Amerika ka aina pookela o na pomaikai he nui, a ma ka hoohalike ana, aole anei ia i like me ka honua, ka hookae i na mea kanu a pulama mai hoi i na nahelehele, kana mau keiki ponoi?  Ke manao nei au pela io no.  E like no hoi me na makua kolea ka hookae i na keiki hanai, pela auanei o Amerika e hoohemahema mai ai ia Hawaii nei ma na hana mikiala, elike me ka holomua o na hana ma kona mau mokuaina. Aka, i na e hohiki io ia o Hawaii nei i keiki ponoi na Amerika Huipuia, ma o ka "Hoohuiaina" la, e hanai mai no oia ia Hawaii nei ma na mea ai momona o koona pakaukau(aina).  A e kaena auanei kakou, ua loaa ka hanohano ia Hawaii nei me ka hui ana aku me keia aina holomua.   E hoomanao oukou, o ka hoohui ana a Kamehameha I. ia Hawaii nei i hookahi, ka mea nana i hapai ae ia kakou ma ke kulana hanohano o ka holomua.  A ina  e hui io o Hawaii nei me Amerika, e ike auanei kakou, eia ma na kapakai o na Kona nei he mau tausani o na dala e loaa mai ana mai na i'a mai ma o ka hookomo ia ana iloko o na tini.  Na kuawa e palahu wale mai nei, na huaai ano like e hoomaopopo ole ia nei, na ululaau e popopo wale mai nei, na aina e  waiho wale nei, a m e na mea aku he nui a kakou i hoomaopopo ole ai. E hoomanawanui iki mai oukou ia'u e kamailio aku i kekahi mau mea e pili ana i na mahiko ma Hawaii nei.  O ke kumu o na hana holomua i na makahiki i hala mamulli no ia o ka oihana mahiko, aka mamuli o ke emi hope ana o keia oihana, ua emi na hana hou a pau.  O ka nui o na mahikko ma Hawaii nei, he 4-5 e ona ia nei e na Amerika, no lakou mai na dala e uku ana i na paaliana he $12,000,000, e averike ana i na pomaikai i na poai like ole. A ke olelo hou ae nei au, ina e hoohui io ia o Hawaii ma Amerika, e papa-umi ia iho ana na pomaikai i ko ke au i hala.  E holo ana he mau alahao ma Hawaii nei, na telepone, a pela wale aku. Aka, mai kuhihewa oukou e loaa wale mai ana ia kakou na  pomaikai me ka hana ole, aole pela.  O ke kanawai paa a ke Akua i ke kanaka mua ia, Adamu, aole loa e hiki ke uhaki ia.  Nolaila, me ka hou o ka lae e loaa mai ai na pono a pau i kela a me keia  mea e hooikaika ana.  Me keia maau hoakaka pokole, ke waiho aku nei au i keia mau hoakaka ana nno ka pomaikai o kuu mau hoa'loha.   SOL HANOHANO.   Hookena, Kona Hema, Mei 17, 1893.

 

Mau Moku Pea Hao Hawaii

 

I ka Poaono i hala, ua hekau mai mawaho o ke awa o Honolulu nei he elua mau moku pea hao hou loa he eha kia pakahi. no laua ua inoa "Keoni Ina", a me ko "Hawii Paeaina,"  mai Victoria. Berittania Kolumebia mai laua.  He 16 la o ka moku mua a he 19 la o ka moku hope mai ka haalele ana i ke awa a i ke ku ana i keawa.  Ua hooiliia keia mau moku me na ukana lako kukulu hale, a e halihali loa ana i Ausetaralia.  O ka moku Keoni Ina, he 2568 ka nui o na tona, a ua hoopuhaia me 2,580,000 mau kapuai papa.  O ko hawaii Paeaina hoi, he 2,027 mau tona ka nui. I kipa mai keia mau moku ianei me ka mauao e hoopaa ia laua malalo o ka   Hae Hawaii a paa ae alaila holo loa aku no ko laua awa e hele nei.E hoi mai ana laua ma keiaawa mai Ausetaralia mai me na piha lanahu.  O ko kakou Keoni Ina e lawelawe hana nei ma ka Hui Hooholo Mokuahi Pili Aina a me kekahi poe e ae o keia  kulanakauhale, kekahi poe i komo pu i ka ona ana i keia mau moku, aka, o ka hapanui o ka poe ona kukonukonu aia no iloko.

 

KULA SABATI.

 

II.@ Iulai @. O Paulo ma Pilipi.  Oihaba 16:19 34.  A IKE iho ia kona mau haka ua lilo ko lakou mea  i waiwai ai, hopu mai la ia laua i kahi kuai, i an lii.

 20  A aiako aku la ia laua i na luna, i aku la, ua nui loa ka hoohaunaele ana mai o keia mau kanaka Iudaio i ko kakou kulanakauhale. 

21  A ke ao mai nei lana i ka aoao pono ole ia kakou ke apo aku a malama, no ka mea, he poe Roma kakou.

22  Kue pu mai la ka ahakanaka ia laua, a haehae iho la na luna i ko lana kapa, kauoha aku la e hahau ia laua.

23  Hahau mui mai la lakou i laua, hahao aku la lana iloko o ke halepeahao, kauoha aku ia i ko luna o ka halepaahao, e kiai ikaika loa ia.

24  I ka loaa ana o keia kauoha, hahao aku la oia ia laua maloko lilo o ka halepaahao, a hoopaa iho la i ko lana mau wawae ma ka iaau.

25  A i ke aumoe, pule aku la o Paulo laua o Sila, himeni iho la i ke Akua, a lohe mai la ka poe paahao ia laua.

26  Emoole hoi he olai nui, haalulu ae la ke kumu o ka halepaahao, a wehe koke ia iho la na puka a pau, a hemo wale no hoi na mea paa o lakou apau.

27  A o ka luna o ka halepaahao, ala iho la ia mai ka hiamoe ana, ike ae la ua ha@aina no puka o ka halepaahao, unuhi aku la ia i ka pahikana e pepehi iaia iho, no ka nea, manao iho la ia ua holo na paahao.

28  A hea mai la o Paulo me ka leo nui, i mai la , mai hana ino oe ia ie iho, no ka mea eia no makou a pau.

29  Eoi aku la ia i kukui, lele aku la iloko, a haalulu ana, moe iho la imua o Paulo laua me Sila.

30  A kai mai la ia laua mawaho, i aku la, heaha ka'u e hana ai i ola au.

31  I mai la laua, e manaoio aku i ka Haku ia lesu Kristo, a e ola oe a me ko ka hale ou.

32 Hai mai la laua iaia i ka olelo a ka Haku, a i ka poe a pau maloko o kona hale.

33 Ia hora no o ka po, lawe ae la oia ia laua, a holoi iho la i ko laua mau palapu, a bapetizo koke ia iho la ia a me kona poe a pau.

34  Alakai aku la oia ia laua iloko o kona hale a kau mai i ka papaaina, a olioli iho la ia me kona mau ohua a pau, me ka manaoio aku i ke Akua.

Manao Nui.  Wpono ke lawelawe mau i na hana hoohulihuli.   Pauku gula.  Oihana 16:31.  E manaoio aku i ka Haku ia Iesu Kristo, a e ola oe a me ko ka hale ou.

 

Olelo Hoakaka.

 

Mahope o ka hoohuli ana ia Ludea i ka pono karistiano, ua mahiki aku o Paulo i kekahi uhane ino mai loko mai o kakahi kauwa wahine. Ua huhu loa kona mau haku hana, no ka mea, ua loaa ia  lakou ke ola kino ma ka hoikeike ana i ua wahine la. Nolaila, ua hookolokolo lakou ia Paulo imua o ka Aha, a paahao o Paulo mamuli o ka olelo hooholo o ka aha no koua kukulu ana i kekahi aoao hoomana hou aka nae, ua lilo keia hoomainoino ana i mea e hooholo lo ai ia ka euanelio ma Pilipi. 19  waiwai-- ka uku komo no ke noi ana i ka  wahine ma ke ano he kilokilo. Kahi kuai--oia hoi kahi hookkolokkolo ma ka  aina hikina, e likeme ka makeke o Honolulu, kahi haiolelo o ka poe holo balota,  20 hoojaunaele--ua nui ka huhu o na kanaka kahiko i na kanaka Iudaio no ko lakou mahaoi ma ka lakou mau hana, aole keia ke kumu maoli o ka hookolokolo ana.   22  hahau--ma ke kua kohaua paha, ma na poli wawae paha.   23  hahau--49 ka nui i ka wa hookahi, Kanawailua 25:3.   24  halepaaahao--he puka komo wale no ma keia keena, aole he puka makani.   Kupee--paa na wawae, aole hiki ke mahuka.   26   olai--ma ka hooko ana i ke noi o ko laua pule.  27 pepehi--ma kona hilahila no ka mahuka ana aku o ka poe paahao, o hoahewa ia oia no kona malama ole ia lakou.  Oihana 12:19.   30 ola--aole kona ola kino ka mea i makemake ia, aka, ke kalahala no kona hewa, Luka 5;8.   31  manaoio--eia ma o Iesu ka mana huikala.  37  bapetizoia--ma ke kapipi ana, ma ka nana aku, aole ma ka hooluu ana.  Kona poe--he mau keiki paha.  Ua lohe paha ka luna paahao i ko Paulo haiolwlo ma ke kulanakauhale.   35  ilamuku--oiai ua uhai lakou i ke kanawai Roma ma ka hahu ana ia Paulo.

 

He Mau Niele.

 

1--i kiola ia aku iloko o ka hale paahaok 11-24.  Heaha ka hana lokomaikai o Paulo no ka pono o kekahi kauwa wahine?  Heaha ke kumu no ka huhu o na haku o ua kauwa la?  Heaha ko lakou hanna? Ua pololei anei ko lakou hoopii ana ai Paulo ma?  Ua hoole anei na lunakanawai i ko lakou palapala hoopii?  Heaha ko lakou hana? I hea i kiolaia aku ai o Paulo ma?  Ua uhai ia anei ke kanawai Roma ma ka hahau ana ia Paulo?  Heaha ke kauoha i ka lluna paahao?  Heaha kona hana?  Heaha ke ano o na laau kupee?  Ua kue anei o Paulo i ke kanawai Roma ma kona haiolelo ana e pili ana ia Iesu ke Akua hoola? 

II--Ko Paulo mau hana ma ka halepaahao, 25-28.  Ua luuluu anei o Paulo ma ma ka halepaahao, ua haule anei laua?  Ua hiki anei ia laua ke hiamoe?  Heaha ko lauamele i mele ai?  Heaha ke noi o k@laua mau pule?  Ua lohe anei n@ mahope o ko laua mau pule?  H@ha ke kumu no keia mau hana @paianaha?  Ua hoolako anei ke Akua i keia palekana?  Heaha ka manao o ka luna paahao?  Heaha kona hana?  Heaha ko Paulo @elo papa?  Heaha na manao oko@ ka mea hoomaau a me na me@ ua i hoehaehaia?

III--Ka huli ana o ka l@ paahao. 29-34.  Heaha ka ha@ o ka luna paahao ma ka lohe @a i ko Paulo olelo hoolana?  Heaha ke ano o kona ninau?  Heaha ko @ulo olelo pane?  Pehea i pili ai @ola i ka manaoio?  Heaha ka ma@ @io?  Pehea i pili ai ko kakou n@aoio i ko Iesu mana kalahala?  H@ ea i hoike aku ai ka lunapaahao i @a manaoio?  Owai na mea i bap@izoia?  Ua like a like anei ka ma@ o ka bapetizo ana a me ka mihi@a? Heaha ke kumu no ka ha@u ana o ka luna paahao?  E na@ @lu ana anei na kanaka hewa a @u loa imua o ka mana o ke Akua?  Ua ninau anei oe i ka ninau @ho like me ko ka luna paahao?  U@  hoopakele aku anei ka manaoio @  ka hewa? Ua hoopau anei ko kakou manaoio oi ko kakou hoopaila ana?  O ka hoike manaoio oia anei kekahi mea i kauohaia, ke ole ia aole hiki ia kakou ke hoola ia?  Hiki anei la kakou ke hoola ia ina pahp aole i bapetizoiakakou?  E pono ke hauoli i ka wa e loaa ai ia kakou ke ola hou ma o Iesu la?  Ua ike pono anei na kanaka i ke aon waiwai nui o ka uhane ke ole ko lakou ike ana i ka hana o Iesu no ka hoola ana i ka uhane?  Ua makau anei na kanaka i  ka poino o ka hewa ke ole ka manao ano like me ko Iesu?  Heaha ka mea ano nui ka ike akmai paha, a i ole ka paulike ana i ko Iesu olelo paa a me kona olelo hoike a me kona olelo ao?  Hiki anei ia kakou ke paulele i ke Akua ke ole ka hoolohe ana iaia?

 

Manao Pili.

 

1  Hiki anei i ka mea manaoio ke lanakila maluna o na poino a me na luuluu?

2  Hiki anei i ke Akua ke hoopau koke i ka maalea o na kanaka hewa a hoopahele i kona poe manaoio?

3  Hiki anei i na kanaka ke hoola ia lakou iho?

4  Hiki anei ia oe ke hauoli nui no kou ola hou?

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono

Waiwai.

 

O NA POE A PAU HE MAU KOINA KA LAkou i ka waiwai o KEKAHA i make o Waiehu, Wailuku, Maui. Ko Hawaii Pae Aina, e hoouna koke mai me ua hoia kupono i hoohiki ia imua o ka Notari o ka Lehulehu, i ka mea nona ka inoa malalo iho ka mea i hook@hu ia i Lunahooponopono  Waiwai no ka waiwai o ka mea i make, maloko mai o na malama eono, a i ole ia e hooie mau loa ia aku no.  O ka poe a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai ma ka manawa a mamua ao o ka pau ana o ka eono malama.   W. H. Daniels.  lunahooponopono Waiwai o Kekaha i@ make.  Wailuku, Maui, Oct. 25,1892.   24@4-6m

 

Hale Hana Kopa o

Honolulu.

 

Ua paa aenei ka Hale Hana Sopa@ Hale Hou o ka poe na lakou na inoa mala@ iho a ua makaukau lakou e hooiawa aku i ka poe piepiele i na

 

Kopa Maikai Loa Maoli

 

I hookomo ia iloko o na Pahu 100 @

 mai ke 42 a 56 anka Kopa pakahi

 

Ke hooia nei makou i ka oi o la MAI@AI o

ka makou KOPA mamua o ne Ko@

o waho mai.

 

Ua kuni ia mawaho o ko makou mau Pahu me ka hoailona "HONOLULU SOAP CO.," a e

 

Kuai ia e na Halekaui

 

Liili a Pau.

 

HUI HANA KOPA O HONOLULU

 

M. W. McChesney & Sons,

 

Na @@ona. 

2396

 

PAPA!   PAPA!

 

AIA MA @AHI O

 

Lewers & Cooke

(I@ Ma),

 

Ma ke kahi hema o Alanui Papu me Moi.

 

PAPA NOUAIKI

 

O kela a me keia ano.

 

N@ Pani Puka, na Puka Aniani, a Olepelepe, na Pou, na O'a na Papa Hele, na Papu Ku, me na Papa Moe he mui loa

 

NA PILI HALE O NA AAWO A PAU

 

A me na

 

WAI HOOHINUHINU NANI

 

O na ano a pau loa.

 

Na Balaki o na Ano he Nui Wale

 

Ke hai ia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana no ka

 

Uku Haahaa Loa,

 

E like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me Ka Mea Kuai.  Hele Mai e Wae no Oukou iho.    2396-q

 

Hoolaha @iumau

 

KAKELA ME KUKE

 

KA-HALEKUAI-NU@

 

----O NA----

 

WAIWAI LIKE OLE@

 

NA MEA

HANA KAMANA @

 

Na lako pili hao kukulu hale,

Na kepa.

Na lei iliio,

Na kaukahao ilio.

Na Pahi.

 Na upa,

Na kup@

N@

 

PALAU LIC@

 

Na m@.

Na @.

Na@.

Na kua @.

Na @ Bipu.

Na kaulah@ @.

Na uwea pa.

Na kaa palala.

Na mea piula.

Na ipuhae.

Makau ma Aho Lawa@

 

Na Iliwai

Na kaula,

Na lulu pena.

Na pulaini.

Na pena, me@

Na kopa.

Na a@

Na pal@

Na pakeke hao,

 Na kapu hao.

Na pauda.

Na kuka@pele

Na uwiki, a @

Na ipul@

 

Mikini Humuhumu Kaulana

Wilcox & Gibbs, Hookahi Le@

 

Ka Remington, Elan Lope

A me na ukana he ana l@ @ me keia ano. 

 

Kakela me Kuke.

 

KA AYER SASEPARILA

 

Oia ka LAAU oi loa o ka ma@ no na mai i hookumu ia m@ koko ino mai.  Ua oi loa ne h@ ka mea, o kona kahua i hookkumu  ai o ka

 

Honodorusa Saseparila Oiaia

 

No ka mea, o ka LAU NA HELEHELE a me na @ pau i maa i ka hoohuihui oia na laau oi loa o ka maikai, ka mea hoi ua ike ia ka waiwai ma ka lapaau ana i na MA'I e @ KOKO--ua oi ka

 

Ayer Saseparila

 

ma na mea a pau e hookaika@kukulu hou ai i ka kino i hoow@  liwali ia e ka ma'i a me ka eha.  Ua hoonoono ia ka aik ma @ ia ka ma'i o ka waihona hoo@ ua hooikaika ia ko Ake a me @ Puu Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala a pau o ke kino. Ua  @ kuke ia mai ke kino ae, ka lauamake o ka ALAALA, ua hoola@  ma EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHEHE, Na HUEHUE a me na ma'i ma ke pookahi wale o ka hupe, a ma na wahi a p@ ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.  Ke hoola nei ia hai, a e hoo@ hoi ia oe. No ke KUNU a me ka AN@ o k@

 

Ayer Cherry Pectorai

 

ka laau lapaau alakai o na ohana. No ka NALULU, ka LEPOPAA ka LENA a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka

 

AYER HUAALE CATHARTIC

 

E makemakenui ia nei e ko ke a@ puni.

 

Hoomakaukauia e Kauka J.

AYER & CO., LOWELL, Masekuseta.

 

HOLLISTER & CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

@8