Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 24, 17 June 1893 — NA KUMU NO KA HOOHUI AINA. KE KULANA AUPUNI O AMERIKA. [ARTICLE]

NA KUMU NO KA HOOHUI AINA.

KE KULANA AUPUNI O AMERIKA.

Haku ia e D. Z, Naahieiua uo ka Pomaikai o na Ahahui Hoohai Aioama Hookena, S. Kons r Hawaii, Mei 27, 1893. * iXO >"A uihaka hanalima aka- [ HAI (MECHAXIC). j (Koena mai kela paie maL; \ XA HALE LETA. oka nui ooa haie ieta i ikeia i keia wa a hiki i ka A. D. 1790, he 75 wale no mawaena oNu loka a me Piiadeiepia, aia he o waie no manawa i ka puie. Mai ka A. D. 1789 a i ka 1316, ua ike ia o ke pooleta e hiki ke iaweia ka !eta i na mile 40, Bc. Mai ke 40 a 90 mile he 10e., a maiana o ōOO miie, he 25c. 1 ka M. H. ISS4, aia hol, aa hiki aku ka huina ona haie leia ike 50,000, nona ka mamao i hoomaopopoia a i hoooai ia mai ka 1875 mile ai ka 360,000 miie. Ma keia e hoomaopopo ia ai ka holomua oi keiakeia oka oihanu leta ma keia aupuni mana nui o ke ao nei. KA OIHAN'A HOON'AAUAO. Oka Oihana Hoonaauao oia ka oihana pookeia loa ma ke ao nei a oi loa aku hoi i kela iahuikanaka, oiai ua hana lakou i kanawai e kauoha ana e huli i ka iko a me ka naauao. No ia uiea ka hookumu ana ike kuia kumumua ma Nu loka.

Ua hoomaka ia ka hoonaauao <ina ika lakou mau keiki maioko ona home ponoi, a mahope mai ke kukuiu io ana ona kula nui malaila, a i keia mau la, ua ike ia aia he 10,000,000 o na keiki mai na panalaau mai i hoonaouao ia, a ua ike ia ka naauao o kela aupuni mana nuī i keia mau la. Ua hookaawaleia kekahi mau aina aupuni no ka oihana hoonaauao.

Ika A. D. 1787, ua hookumu ia ma na o na panaiaau komohana akau, Sec. IG, no ka hookahua ana i na kula aupuni, a ma ia ano i hoomahuahua ia ai ka pono iioomana, ka hanoliano ame ka lawa hoi oka naauao mamuii oke kukulu ia ana oke aupuni maikai, a ua hoohauoii pu ia hoi ka lahui ma ia ano. A nolaila i loaa ai keia huaoieio kauiana penei, '<E lanakiia mau auanei kaoihana hoonaauno uo ka wa mau ioa."

Ikawa i kukala ia ai o Oregona he panalaau no na mokuaina hui, aia hoi ua kakauia ka pauku 3Cs. o ke kauawai no na kula, a ua mana keia tuau pauku eiua o keia kanawai inaiuna ona mokuaina hou. O ka nui o na aina aupuni i hooliloia no na kula kumumua ma Araerika 140,000,000 eka. lioko oka Ahaolelo Lahui o Amerika, ua waiho ia mai he hila kanawai e olelo ana, e haawi ia i 30,000 eka aina o na aina aupuni no kela a me keia Senate a me iunamakaainana ilokoo iea Ahaoielo Lahui. Ano na kuia, ua ike ia ma na kula nui ao oihaua mahiai.

Mamua oke kaua huliamahi, ua ike ia 9 wale no kuia nui, a i keia wa aia he 450. Ake kani nei na bele mai na kula hele la mai o kela ame keia ona mokuaina 48 ame na panaiaau a puni kela aina no lakou ka huiua ona keiki i hai mua ia aku nei, auo lakou na lilo no ka hoonaauao ana i hiki uku i" ke $90,000,000.

I ka wa o ke kaua huliamaiii, ua loaa ina koa na pu hahao maoii i ka pauda me ka poka, alaiia ki aku, aka i keia wa, he mau pu ki mu ke sekona i* ka manawa. Aua kapili ia no hoi na moku ma Nu Enelani me ka hoiomua uuku ioa, a uu hoopiha ia lakou me na mea kaua o ke ano kahiko, aka i keia wa, ma na pa kapili moku o ka Uniona i keia mau la e ike ia ana ua moku hoio ioa o ke ano hou, ao na aumoku kaua hoi f ua hana ia me na kila manoanoa ma kahi ona moku laau oka w T a mamua, a i hoopiha ia ine na pukuniahi nuuui kani aiapine, a me na pu raifela nuuui kohu pu panapana nunui, a me na mea kaua e ae oke ano hou loa, e like me ko na moku kaua o ka papa ekahi oka Uniona. Ona moku me na mea hoopahu topido.

O ka mikini hookaawale i na anoano mal ka pulupulu ae i imi ia e Whitney. Me keia ano mikini i hiki ai ke hoohikiwawe ia na anoano ke kumu oke kanu ia ana o ka pulupulu a nui ma Kela aina, na mokuaina Hema. I ka A. D. 1880, ua hoomaopopo ia aia mamua aku o 14,000,000 eka, aeohi ia ana he heluna nui o 6,000,000 mau beia pulupulu. Ma keia ano ka noho mana ana o ua Mokuaina Hui ma ka hoolawa ana ike uo nei ika pulupulu, ame ia mea ka hana ia ana ona loie huluhulu a kakou e aahu nei i keia mau ia.

I ka wa i kukala ia ai ke kuokoa o Amerika, aoie i oi aku mamua o elua enekini mahu iioko o na Mokuaina he 13. Aka aae, iioko o na makahiki elima o ka haaieie aua o ka Mokualna o Nu loka, aia hoi ua hoomaka o Fitch i ka waapa mokuahi ma De)aware i ka 1803-4, a ua hana o Evan i upena kuu oiepe mahu ma Pilaaeiepia, i Ka 1807, Ua hoomaka o Fulson e haua i na moku mahu, i ka 1819 ka hooholoia ana o ka mokuahi mua ioa ma ka moana Atelanika, a i ka 1830. ka hana ana o Peter Cooper i ke kaamahu mua loa ma Amerika, e kauo ana i na kaa ohua maiuna o ke aluhao o Baltimore a me Ohio. He 23 waie no mlle aiahao i kukuiu ia ma Amerik&, i ka 1883, aneane 18,000 mile i paa, a o ka huina nni i hoomaopopoia 110,000 miie, a o na lilo no ka hana ana he $7,000,000,000, O ke teiegar&pa mua ioa i hana ia i ka malama o May, 1844, iua* waena o Wasinetona a me Baitiruore me keia mau olelo: "Ka mea a ke Akua i hana'i!" He 40 waie no makahiki mahope mal ua ike ia he

164,000 miie co keia oih&na i hoomee 13, a he nui waie aka ona mea ike eae i hana fa a i Uwa maL Ut imi ia e na poe iimahana akam&i o Amenka kela mea ame keia mea hana iima a oa aneane e pau loa oia na mea hana no ka wa malahia a me ka wa kaoa, m&i na pakuniahi ai na ohe hoooui ike. Oka mooieio no na mea hoa i hana ia a i hoikeike ia ma ke keena hoikeike, aia he 22,000 i ka 1883, a o ka mea kamahao los4 o ke kenetaria 19 t oia ka Ipa Oielo. A aa ike kakoa i keia mea hoa i keia makahiki aka nei. No ioko mai o keia mau mea i ioaa ai iko Ameiika poe hoi lahui ka nui ona pomaikai ame ka mana nui. Oke kahua kahi i loaa ai keia mau mea a pau, oia no ka hoopo* maikai ana ako iakoa kumukanawai, a i hoike ia ma ka paaku 1 maheie 8 no na hana a me ka mana oka Ahaolelo Lahui. Ina e nana pono ia ana kona mau apana (eiaa3es) e maopopo no auanei ia kakoa kona maoao a me kona ano. Noiaila, ia oukou e o'u mau hoaioha, na makaa, oa kupuna a me o'u mau hoahanau aioha o Hawaii nei, ke nonoi aku nei au iaoukou e hoomanawanui pu mai kakou ma ka hooiohe ana i keia kumuhana. he wahl mea uuku koe a o ka pau no ia. I ko kakou makaikai ana i ko kulana o na Mokuaina Hui ma ka hana, ka waiwai a me ka hanohano, a hoihoi mai i kumu hoehalike no kakou i keia mau, ke hai aku nei au me ke kanaiua ole, aia o Hawaii maluna oke kuiana emi hope ma ka hoohoiomua ana i ka oihana kalepa kulokoa me kuwaho, kaoihana mahiko, etc., he kuiana emi hope, alaiia, heaha ia k-i mea pono e hana ia ai? O ka hoohui wale aku no me Amerika Huipuia ke aiahele maalahi ioa nou e Hawaii e hana ai, no na kumu nui penei: 1. Ua iik© o Amerika Huipuia i keia wa me kekahi kula wai nui i piha i ka wai, a o kona ki e hemo ai oia ka "hoohui aina," a i ole ia, e paa loa auanei ka wai oua punawai la, kona mau pono a me na pomaikai, etc. 2. Aole e haalele mai ana o Amerika ia Hawaii nei ma ke ano e loaa i wahi hoolulu mokukaua nona ma ka Moana Pakipika. Nolaiia, e apono mai ana oia i ka hoohui aina ma ke ano panalaau, a i ole, mokuaina palia. A ina he wahi kaualua ko kuu mau hoa makaainana mamuli o na kuuawai, alaila, e oluolu kela ame keia e hai mai a u noi mai ma kahi pili i na kanawai i ka mea e kamailio uei. Nolaila, ua hiki mai kakou ika hopena o keia kumuhana, a na kakou e lawe a malama, aole wau e olelo aku ana ia oukou o komo mai, aka, e noonoo pono kela & me kel» nona iho. Me ka inahalo.