Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 24, 17 June 1893 — Page 1
This text was transcribed by: | Joy Durighello |
This work is dedicated to: | Maria Scandiuzzi Durighello |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAKAINA I HUIIA.
BUKE XXXII. HELU 24. HONOLULU, POAONO, IUNE 17, 1893. NA HELU A PAU, 2446
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
@oolaha @o@o.
--------------------------------
W. R. KAKELA,
@@@ Kokua me ke Kanawai.
@@ LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
@@LLIE M. LOWREY,
222RI no kaLEHULEHU
------ A KE ------
@ HOOIAIO PALAPALA A ME K@
PALAPALA HOOHI@@.
@@@ me W. R. Kakela, LOIO, ma ka
@@@ ka Hale Leta, Honolulu. 2370
-------------------
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
@OTALI no ka LEHULEHU
----------- A HE -----------
@@@ Haawi Palapala Mare
Kohala, Hawaii. 2378-1y
-----------------------------------------
ANTONE ROSA,
(ACONI.)
@@@@ Kokua ma ke Kana@ai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA
@@@ Hana ma Alanu Kaahumanu.
2370-
------------------------------
E. G. HITCHCOCK,
@@KUE HIKIKOKI.)
L@i@ a Kokua ma na mea a pau
@@li ana ma ke Kanawai.
@@HA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
Hilo, Hawaii. 2370
------------------------------
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA.
@@ @ h@ Kokkua ma ke Kanawai
@@ LUNA HOOIAIO PALAPALA
@@@@ no na Palapala Kkuai, Palapala @@@@@ a me na Palapala Pili Kana@@@@ ao @@ka olelo Hawaii. Dala no ka @@@@mo@aki ma na Waiwai Paa. @@@@@ Hale Pohaku no@ ma ka @@@Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa. 2370
------------------------------------
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU
E loaa @@ ma ka @WAPO O PAKAKA, Honolulu, make ka@ukuai makepono loa, no ka @@nikai o ka lehulehu e makemake ana e ku @@lu hale. E kipa mai a e ike kumaka.
2396-@
------------------------------------
WILDER & CO., (WAILA MA.
Me@ Kuai Papa a me na Lako kukuu hale o na ano a pau, a me na mea a ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.
2396-q
----------------------------------------
J.T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
LAKOHAO.
NA LAKO HANA MAHIKO.
A PELA AKU UE NUI WALE.
Alanui Moiwahine, - - Honolulu.
2396 - q
---------------------------------------
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
ELAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia kumu:
Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e akku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a
ua waihoia paha ke dala a hala ua malama ekolu i ka was e hoopouopono ia ai na helu. Aolo uku pauee e helu ia maluna o ua dala o lawe ia aua maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia na mai.
He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala e hoike e mai i ka BANAKO, a e luwe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala o uku ia, aia wale no ma ke kikoo
ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia ma@una o na puu dala a apu o waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumu paa nua
O na puu dala haomoe mai maluna, elima haneri dala, e lawe ia uo mamuli o o aelike
ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.
BIHOPA MA.
Honolulu, Iau. 2396-q
-------------------------------------------------
J. HOPP & CO.,
Na Poe Hana ma na Lako
Hale o na ana a pau!
Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.
Noho no ka Hoolimalima ana, ua
Lako Hale me ke kumuhuai @mi.
Honolulu. 2396-q
-------------------------------------------------
KAUKA LEONG KENG TONG.
(L. AKINA.)
----------------
EIKEAUANEI NA ANO LAHUI A PAU, E noho ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine, a me na keiki; i loaa i na ma'i o kela a me keia ano, e naue mai i ko'u keena hana, a na'u e hoopau aku i na ehaeha a ka ma'i maluna o oukou e na makamaka, ke hiki ia'u ke lapaau i na nao ma'i a pau: ma'i iloko o ka opu, hu'ike kino, aki iloko o ka iwi,eha o ke poo ma'i wahine, a pela aku. Mai hoololohe aku e na hoa, a he hiki ia'u ke iapaaii i ka ma i hookaawale ohana. Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau loa; he oluolu ka auhau, ke hui me ia ma na kukai olelo ana; ua makuakau au e pulama mai i na kono ana mai mai na Mokupuni mai, me ka eleu me ka hikiwawe loa, he makamaka a he hoaloha maikai
oukou e na Hawaii oiaio.
DR. L. AKINA,
Helu 40, Huina o na Alanui Kamika a me Hotele Honolulu. 2406-@
------------------------------------------------
Palapala - Hoomana Hope
------:A:-------
Liliuokalani ia Numana
--:A I OLE IA:--
He Palapala Kuai ia Hawaii
I na Kanaka a pau a i ke Aupuni o na Mokuaina Hui o Americka, a i kela a me keia Aupuni e aku; i na hui i hoohui ia a peal pu hoi i na Ahahui Kalaiaina a he oi loa nae hoi i ka Peresidena a me ke Kuhina Nui o ke Aupuni o na Mokuaina Hui o Amerika, Owau o Liliuokalani o ke kulanakauhale o Honolulu ma ka Mokupuni o Oahu, kekahi o na Paeaina Hawaii, ke nonoi aloha aku nei:
No ka mea, ma ka la Umikumamahiku o Ianuari, M.H. 1893, ma ke kulanakauhale o Honolulu i olelo ia ae la, he aoiaio, ua hookuu aku au me ka ae aku i ke Aupuni Kuikawa o na Paeaina Hawaii i ko'u mana ma ke ano he Aliiaimoku no na Paeaina Hawaii malalo o ke akeakea ana; a
No ka mea, a mamuli aoia hana ana pela, ke manao nei au, he kuleana kou ma ke kanawai lahui o na Aupuni a pau a me ka n oonoo akahele a kaulike ana e loaa ia'u he uku, a kumukuai kupono no ko'u pono ponoi iho a me ka ohana a no Kaiulani, ka mea i hookohu pololei ia he hooilina no ua noho Moi la; a
No ka mea, o ko'u manao a me ko'u makemake ma keia palapala e hoomana aku no ka hoopaa pono ana a hooholo pono me ka hooiaio ana ia mau ano hooponopono ana ma ke ano e loaa mai ai he mau pono oi ae a pomaikai hoi no na makaainana a pau o na @aeaina Hawaii, a pela pu hoi me a'u me ka ohana a me Kauulani i olelo ia ae la; a
No ka mea, he lilinai piha ko'u me ka paulele nui i ka makaukau kupaa a me ka hooko pono a lawelawe ana a ka mea Mahaloia Paul Neumann, o ke kulanakauhale o Honolulu i olelo ia, Loio a Kakaolelo ma ke Kanawai, a nolaila, ke haawi aku nei au i ka mana iaia me ke kuleana piha e iawelawe no'u ma keia mea; a nolaila,
E ike auanei oukou, no ka pomaikai o keia maukuleana, Owau o Liliuokalani i hoike mua ia, ke hana hoomana, a ke hookohu nei, a ma keia palapala, ke hana nei, hoomana a hookohu pono ia ka mea Mahaloia Paul Neumann, i olelo ia oia ko'u hope oiaio i kulike me ke Kauawai, a ma ko'u inoa a me ko'u kulana no ka imi ana a hooponopono ana me ka aelike me na Mokuaina Hui o Amerika a me ka Peresidena a me ke Kuhina Nui o ua mau Mokuaina Hui la a me kekahi (ma he mea kekahi) Elele Aupuni e aku a Luna Oihana paha oia ano ma ua Aupuni la i loaa ka mana e hana ma keia mea, a i ole,ma na mea i aku paha e loaa mai ai o ka pomaikai a me ka holomua i kulike me ka manao o ua Hope la o'u e hana ai, a i ole, e loaa mai ai paha mai no Mokuaina Hui mai o Amerika no'u, ka ohana a no Kaiulani i olelo ia, i kulike ai me ke ano o ke kulana o na mea e ku nei i keia wa. A ina e loaa ole mai ana kekahi kulana pili aupuni no'u, a i ole ia Kaiulani paha mai ua Aupuni la o Amerika, alaila, e hana aku no ua Hope la o'u e like me kona manao i ka mea e loaa mai ai ka pomaikai a holomua mai no Mokuaina Hui mai o Amerika no'u iho, ka ohana a me Kaiulani, ina paha ma ke ano he uku dala ma ka hookaa pau ana mai i ka wa hookahi ia'u, a i ole, ma na huina dala kaawale ia'u a me Kaiulani i olelo ia, a i ole ma na huina dala i hoakaka ia ma kela a me keia makahiki, a i ole ma kekahi manawa pokole mai paha no kekahi mau makahiki, a i ole no kekahi manawa i hooholo ia, a i ole mai kekahi kau a i kekahi. A i ka wa e maopopo ai e loaa ai keia mau pomaikai, holomua a pono, a i ole ma ka uku dala ana paha mai na Mokuaina Hui mai o Amerika, a i ae ia hoi a lawe ia paha e a'u, alaila, e hana au ma ko'u inoa a ma ko'u aoao no ka hana hoolilo a kakauinoa aku malalo o kekahi mau aelike no ka hookuu ana i ka'u mau koi o kela a me keia ano maluna o ka noho kalauunu o na Paeaina Hawaii a me ke Aupuni o na Mokuaina Hui o Amerika, a pela hoi me ko na Paeaina Hawaii a maluna hoi o na poe a pau i komo pu a i lawelawe a i hui pu paha iloko o ke Aupuni Kuikawa i olelo ia ma ke ano hoi e nonoi ia mai ai no ka hooholopono ana a me ka loaa pono ana mai o ia mau pomaikai, a me ia mau pouo a me ia mau uku ala ana, a i ole, o ka mea paha e makemake ia mai ana e ka Peresidena a Kuhina Nui paha o na Mokuaina Hui o Amerika i olelo ia, a o kekahi (ina he mea e kekahi) Elele Aupuni paha a Luna Oihana paha o na Mokuaina Hui e hoomana mai ai no ka lawelawe ana a aelike ana paha ma keia mea. A o na mea a pau a ua hope la O'u e hana ai, a e hooko a hooholo ai paha e hanaia ma keia mea. Ke ae nei au no'u iho ko'u mau hope hookokauoha, lunahooponopono a mau waihona paha e hooko a hooiaio ia mau hana: a eia hou, ke aelike nei au me ua hope la o'u a i kona mau hookokauoha a me kona mau lunahooponopono, a me ka Peresidena o na mokuaina Hui o Amerika a me kekahi mea a mau mea e ae paha e ku mai ana ma ka aoao o ua mau Mokuaina ui la o Amerika ma keia mea, a me lakou pakahi paha a me ko lakou mau hope pakahi paha ma na mea a pau o kela a me keia ano a ua hope la o'u e aelike ai ma keia aoao, a i ole, e hana ai paha a kauoha paha e hanaia a aelie i kulike ai me ka mana o keia palapala, alaila, e hooia a hooko pono au me ko'u mau hope ma ka oihana hooilina, hookokauoha a luanhooponopono, a ke ae pu nei hoi au ma na manawa a pau a mahope mai paha oia wa e kekeuinoa aku a Sila hooiaio me ka haawi ana aku i kekahi palapala i kakuia i hookuu loa ana i ko'u mau kuleana a pau i kulike ai hoi me ka manao o ua hope la o'u, a i ole, i kulike ai paha me ka manao o ka Peresidena o na Mokuaina Hui o Amerika, a i kekahi Luna Aupuni a Elele paha oia Aupuni i haawi ia mai nana e lawelawe a hooko pono i keia hana ma ke ano piha a me ke ano maoli o keia palapala.
I hike no ia, ke kau nei au i ko'u lima a sila ma keia palapala a me elua mau palapala e ae o keia ano like hookahi ma ka la like hookahi maloko o ke kulanakauhale o Honoulu i olelo mua ia ma keia la kanakollu-kumamakahi o Ianuari, i ka makahiki o ko kakou Haku hookahi tausani ewalu haneri me kanaiwakumamakolu.
(Kakauinoaia)
LILIUOKALANI,
Kakauinoaia, Sila ia a haawiia imua
o James W. Robertson.
PAKAINA HAWAII,
}SS.
HONOLULU, OAHU.
Ma keia la kanakou-kumamkahi o Ianuari, M.H. 1893, ua hele kino mai imua o'u o Liliuokalani he mea i kamaaina ia'u oia hoi ka mea i kakauinoa ma keia palapala, a ua hooiaio mai oia ua kakauinoa oia me kona manao kuokoa ponoi no na mea a pau i hoakaka ia maloko o ka palapala maluna ae.
(Kakauinoaia)
A. F. JUDD
Lunakanawai Kiekie o ka
Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.
PAEAINA HAWAII,
}SS.
HONOLULU< OAHU.
Owau o ka mea nona ka inoa malalo ino, ke hooia nei au, o ka palapala maluna ae oia no ke kope oiaio o ka Palapala Hoomana hope mai ia Liliuokalani mai ia ka Mea Mahaioia Paul Neumann, me ka hooiaio ana a hoohiki ia imua o ka Hon. A. F. Judd, Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina, o ka la 31 o Ianuari, M. H. 1893, a ma keia la, ua lawe ia mai imua o'u a ua nana akahele ia e a'u a hoohalike ia me ka palapala kumu, a ua ike au, ua kulike loa me na huaolelo a me na huahelu.
I hoike no ia, ko kau nei au i ko'u lima a sila i keia la 25 o Aperila, M. H. 1893.
(Kakauinoaia)
CARMEN E. VIDA,
Notari Lehulehu.
-----------------------------------------------------
He Moolelo Hawaii
------------
MOKUNA IX.
A ike ke kumu ua like ka ike o ka haumana me kona, alaila, olelo ke kumu e kia ka pule i ka mea aloha, oia hoi ka io ponoi, oia no ke keiki ponoi, i mana ka pule. A o ka mea aloha ole i kana keiki, a o kekahi poe aole ae no ka minamina i ke keiki, a hoole me ka hoohiki aole e ao hou.
A pau ke kia pule ana i ke keiki, alaila kia hou i ka pali paa, a mohole no ka pali a umu iho ilalo, ina no i ka pohaku paa, mea ole wale no ia paa, puehu liilii ka lehu iluna me he giana pauda la, ina i ka laau, maloo no a hamkole ka lau, a makena wale aku. Pela iho la e mea ia ai la, he mana ka-ppule-anaana.
Eia kekahi mau mea i oleloia a i hanaia, ua hiki noi ka pule ke hoopuka mni i ka uwahi mailoko mai o ka pohku a me ka laau maka e ulu ana, a o kela apu laau make i kapaia he apu koheoheo, he wai inu ia no na kahuna anaana, o ke koe a me ka moo, he mau mea ia ia, o ka ipu awaawa a me kaauhuhu, ke kukimimi a me ka opihi awa, he mea ole ia mulea i ko lakou puu moni ai, a he nui wale aku.
Na mahele iloko o ka anaana. He nui na mahele kaawale iloko o ka anaana, na kulana a me na pule, a ua ano okoa ke ano oka pule a me na oihana. O ke kahuna anaana kuni, he kahuna ku ia iwaho i ka la nui, e kala ana i ka make a hai, a he kuni ola kekahi oihan, i make e mamua ka mea nana i anaana, a ola ka mea i anaana ia mai e make. A he oihana ano nui no ka anaana i ao ia ai, a he hana kaulana ka ia iwaena o ka lehulehu i ka wa kahiko, aia i ke kahua akea e hana ia ai keia oihana, aole huna, penei:
No ka mea i make. Ina he moi ka mea i make, a alii nui e ae paha, kukulu na lepa kuni, a ke ahi o ke kauahi kuni, a pau a pau mai na kanaka, kiki koele, o kane o ka wahine, e ike a e lohe i na olelo wanana a ke kahuna a me na olelo hoakaka e mamua, a pau ia, alaila, hoolei ka maunu o ka mea make i ke ahi, ke pule la a ke hoolei nei ka maunu, alaila, o ka hakaka iho la no ia o ke kahna me na diabolo, a haule ilalo a mai lalo mai o ka lepo, a ku hou iluna, ke hoomau la no ka pule, a ahule hou no ilalo.
HE kahoaka keia e pepehi nei i ke kahuna, ina he alii nui ke kahoaka, e ike aku ana ke anaina i ka nahoahoa o na poo, a me ke kahe mai o ke koko o ke kahuna. Eia kekahi mau kahun kapuahi kuni kaulana i hanaia imua o ke akea, o ke kapuahi kuni a Napuoko, na Kalawaiamilu i kuni no Kaoleioku i Honokohau, Hawaii, o ka Hekili Keeaumoku na Kahakauwila i kuni no Kuaiea, i Waimea, Kauai, a me ke kapuahi kuni a Lokai o Puali ke kahuna, ma ia kapuahi kuni i ae kino ai ke kahoaka, a kinai i ke kapuahi kuni, a ua pau i ke kalua paa ia i ka umu ma Waikele, Ewa, a maloo kului o Waipahu i ka pule a Puali.
Aole makau keia poe kahuna i na alii kapu, a no ka moi ana, a peal mau ke ano o na kahuna nui he mana ka lakou pule, a pehea ia ina lakou a pau i keia wa, mau paha ia wiwo ole a me ia mana e ku mai imua o ke alii, a i ole, hopu ia paha kona inoa i poo aumakua anaana kuni nui i lilo ae ai i hookahi wai o ka like, e like me na kahuna a keia wa.
O ke kahuna o, ua like no ia me ke kahuna kuni, aka, he hapa nae, oiai, he oihana pili hoola wale no kana, he hoowahawaha loa oia i ka hana make aku ia hai, aia wale no ka mana o kana pule, i ka enemi lele mua i ka make ia hai, a ua hiki i keia kahuna ke kala i ka poe i anaanaia. O ka poe kahuna aihamu, he poe ino loa keia, he poekoi, ua kapaia pela, no ke oki pinepineia o keia poe i ke koi ma ke poo, he poe lawe maunu keia o hai, penei: Ina e noi a loaa ole, alaila, ina e ike i kekahi o kou mea pili, lole paha, kuha paha, hakina mea ai paha, e lawe ia ana a anaana aku, a make io la, he poe makaha i ka hai loaa, i ka waiwai, i ke keiki ui, ka wahine ui, a ina e ike pono ia ke kahuna nana ia mau hana aihamu, o oki ia kona poo, a kauo ia i ke alanui me ka hoomainaoinoia.
Ka papa laau anaana. O ka pule no ka laau ano nui o ka papa kahuna anaana, ilaila ka make a me ke ola, ina hewa ka pule, e make ana, a iha holopono e ola ana, o ka e-ka mua iho la no ia a ka poe kahuna anaana e lawelawe ai i ka mea mai o ka pule.
Ina no waho mai ka mai, o ka pule kala ka laau, pela no ke ku i ka uwake, ka aihamu, a i ole, o ke kuni ola i ka mai, aka, ina he lima lepo ka mai, oia hoi, ua lawe maunu a aihue paha i ka hai, aole pule a laau e ola ai, koe wale no, ke ku like ka pule uweke me ke kala, a me ka make i hana ia mai, a ku ike na pule umi alaila, hemo.
A pela ke kahuna kuni, a i manao oia no ka nui o ka waiwai i uku ia mai, alaila, e hoi ana ke pule e kia iaia, a pakele ka mea hewa, a e nahu no kana pule iaia, me he puhi kapa la.
He Umuloa kekahi laau, he umu nui enaena ia, ua ohi ia ka lau nahelehele mai ke kuahiwi a hiki i ke kahakai, a maluna iho o kauwewe e moe ai ka mai, he moe anahulu ka moe ana. He nui ka poe nana e kii i ua mau lau nahele la, ko kai a me ko uka, ua pili no keia i ko na alii, a me ka mai ohana nui, a he nui no ka hana no keia ano. A o ua mau opala lau nahele nei, oia ke kauwewe imu, ka home e moe anahulu ai ka mai.
O ka umuloa, he umu kalahala, e wehe ana i ka anaana ia mai e hai a pule anaana kuni paha, a loaa iloko o ka hui kuni, a lawe kaamehai a maunu o hai.
Ina like keia mau hooiuhi e apa aku nei me ke kumu ka hana ma o mai, hemo; a i ole e hemo, ua make. He haihaia kekahi laau, he nui na ano o ka haihaia a me na mea like o ia ano.
He haihaia kekahi laau. Ina loaa ole ke oia ma ka imi ana i kekahi mau ano hana okoa, alaila, imi ke ola iloko o ka haihaia. He nui na ano o ka haihaia, eia kekahi o ia mau ialau, o ka hoonuu i na mea ino haumia pelapela loa a pau. O ka inu i ka apu auhuu, ka ipu awa awa me ka akia, ka opihiawa me ka papai kumimi; o ka hele kohana ana me ka waiho wale o kahi huna, a kaapuni i ka hale a hele ulala i ke ala loa, o ka moe ana ma na huina alanui i ka po, a kanu iwaenakonu o na alanui i kekahi mea i pule ia, i hele mai ka enemi malaila a loaa i ka pule, a hoi kana pule iaia, ma ka hale o ka enemi kekahi a he nui aku keia mau hana noeau i ke au o Waawaaikinaaupo. A i ahu iho la ianei la, pono iho la; a i ole, o ka ole iho ia no ia.
Ka papa laau a kahuna Lonopuha. I ka wa kahiko loa, lehulehu ka poe malama i ka oihana lapaau o keia papa kahuna, a mahope mai, emi, no ka hapa no o ka ma'i o ka lahui. O ka papa kahuna paaoao a me ka anaana na papa lanakila mau a i ke au ia Kamehameha I, ua hoala hou ia keia papa kahuna e Kuauau ke kahuna o ka mookahuna o Lonopuha, a ua ao ia na lii a laha hou ka oihana lapeau a kaulana loa hoi ia wa.
O ka paalii, kowali, oia ka laau punahele loa a keia papa, he kowali hoio a he kalua, a he kowali paipai. A o ke kowali hoia me ka paipai ole ia, oia ke kowali i makemakeia me he ahi la e aki ana i ka puu, a o ke kumu kekahi i makemake.
O ke kowali paipai, kupono ia no ka wahine a me kamalii, a no ka poe nawaliwali. O ka pilikai kekahi, he olu maikai kona naha ana. O hooilo, he laau awaawa ia, he laau naha ikaika loo, o ka pekaa, a o ku ka pihe kekahi inoa, he nawaliwali no nae ke paipai ia. O kulukulua, he kulu kukui, a eh kulu akoko, he mau kulu helu no, he naha pu me ke koko, he ikaika loa. O ka lumahai, he laau hooluolu, he naha no nae. O ka moa, he laau hoonoha no a oluolu, inu me he ti la, me ka palaoa a me ka berena, he nui aku na laau hoonoha, aka, o ka hope o keia papakahuna lapaau, o ka waiki.
O ka waiki ka laau alii a kaulana loa, a he kahuna alii ka mea nana e hana, kanaha a oi aku na kokua e ku makaukau ana no ka waiki. He apu wela ka waiki, a o ka waikea a me ka apu palau, a me ka apu hau, a apu pala, na apu kaomi hooiuolu i waipahe ka wela, aia ma ka manawa e hoomaka ai ka naha.
Aole keia he apu inu, he apu halalo keia, penei: He mau ipu awaawa opiopio elua, ua mahele hapalua ia, he elua apana e hanaia, kiola elua, hui pu me ka paakai, a kaiana ia ka wai i kekahi kiaha liilii, aole e nalowale ka makiuu, o ka nui iho la ho ia o ka wai, alaila, holoi mai malalo, ua kapaia he waiki.
O keia apu paha ko ke alii o Kau i loaa aku ai e hoi ana i Puna mai Kona mai, a e hoonoha apu laau ana ke alii, a no ka ke alii @luau hoi, "mai hea mai nei oe," "mai Kona mai," wahi a ke kamahele. "Pehea ke aku o Kona," "Aku no, ke hi la no, hi ka pa, hi ka malau," "pehea ka ua," "ua no, palahi puaa ka ua o Kona."
Ina makemake ke alii a mea e ae paha e wiki, he mau mea e mamua o ka waiki ana. O ke kupele ka mua, a he nui ke ano o na kupele. O ka luau me ka niu, poi me ka niu, uala mo kaniu, oha kalo liilii me ka haha me ka luau huipu pu me ka niu o ka io hala me ka niu a hui pe me ka poi uala, he mau mea hoomomona kino keia a ono ka puu i ka ai. Mahope, hoonoha liihi i ka moa a pilikai, a paalii paha, alaila, halehau, he mea e hooluolu ai i ke kino, a e hoohaehae ai ka puu i ka ai, a ikea ka nui maikai o ke kino me ke ano mai ole, alaila, hiki ke waiki.
I ka wa e waiki ai, he lakaulana ia, akoakoa ka ohana, na hoaloha na makamaka, ua makaukau hoi ke kahuna lapaau i ke ehu, oia hoi ka apu hau, apu hala, ka waikea, na pohaku hoomahanahana, na pohaku puholoholo, ka awapuhi i huipuia me ka maile a nahele kuahiwi e ae a pau i ehu no ka wa e maule ai, he mau laau hooluolu keia a pau.
A komo ka waiki, aole liuliu, hana ka waiki i kana hana, hele ka lena iwaho, oia ka mai kino o ke kanaka, puka mai ka makalea, ka mak upena, ka oliko kaikea, alaila, pii mai la ke wela kaomi ka apu hau maluna, puka ke awea@e koko, he hakiakoko koe, oia ke kokoke aua i ka pilikia, ia wa, lawe ke kahuna i kona makaukau a pau. He haki koko la, piha ka ipu, a piha hou, a kuehu a waikea, a pauhale ke koko, a eleele, ke maule la, a ola, a ohelohelo ka naha ana o ke koko. Ke kkuehu la, ke hoomahanahana la na pohaku wela, ke holoi la a ke nawaliwali loa iho la ka mea i wiki ia, ke ku poai nei na ohana me na mea hooluolu he nui wale, aohe mea pane, hookahi leo hoolohe o ka ke kahuna.
Aole i pau.
---------------------------------------
Ma ke kuai kudala ia na e J. F. Morgan i ka Poaono i hala, e kela apana aina e waiho nei ma ke kihi o na huina alanui Hotele a me Betela a i ike ia o ka aina o Keo Bu, ua lilo aku ia i ka poe e paa nei i ka moraki, Bishop & Co., no ka huina he $18,000. Mamua aku nei, ua haawi ia ka hapa umikumamalua o keia aina no ka $18,000. Nui no ka poe i hele ae, aka aohe nui o ka poe i koho.
Na Hoike Hebedoma o ka Waihona Aupuni.
-------------------
NA LOAA.
Dala ma ka Waihoua,
Iune 3, 1893------------------$ 16, 262 10
Na bona i hooliloia------------------- 26, 500 00
Na loaa aupuni -------------------- 418 75
Na aina leialii--------------------- 6,800 00
Haleleta-------------------------- 2, 564 42
Na loaa oihana wai --------------- 257 45
Na loaa makeke------------------ 537 25
Na loaa oihana uwila................... 242 70
Na loaa oihana dute.................... 9,238 00
Na hoopai, a pela aku------------- 826 45
Oihana kalaiaina-------------------- 5,844 52
Na hao kuni ---------------------- 112 00
Na loa oihana wai o Hilo ----------- 24 10
Na auhau ------------------------- 882 73
Na auhau alanui ------------------ 222 00
Kula ------------------------------ 120 00
______________
$ 69,802 47
NA LILO.
Baneko haleleta Hawaii.............. $ 500 00
Oihana waiwai--Ukupanee......... 27,617 29
Na uku malama, etc. -------------- 718 63
Uku Loio kuhina a me ka papa inoa
o ka poe uku ia ------------------------ 4,236 50
Uku kuhina kalaiaina a me papa inoa
o ka poe ukuia ------------------------ 3,617 18
Na uku oihana hookolokolo me papa
inoa uku ------------------------------- 1,124 95
Na uku aupuni kkuikawa me papainoa
uku,--------------------------------------- 474 38
Na auhau alanui--Ia waihona kuikawa-- 222 00
Na auhau kula --Ia waihona kuikawa--- 120 00
_______________
$ 39, 934 13
Dala ma ka lima, Iune 10, 1893----$ 29,868 34
Na aie e ku nei mawaho:
Na nota waihona...................... 41,000 00
Na nota waihona leta----------- 179,000 00
_______________
$ 220,000 00
Na aie i hala ka wa uku:
Na nota waihona------------------ 9,000 00
Na nota waihona leta------------ 130,00 00
_______________
$ 139,000 00
Na moohelu o ka baneko hale leta:
No ka poe waiho dala mai baneko H.L.
a hoea i keia la----------------------- 502,208 69
Na hoolaha unuhi dala i piha i keia la----- 2,080 00
Dala ma ka lima baneko hale leta a
hiki i keia la--------------------- @,450 09
Moohelu o na lilo o ke Aupuni
Kuikawa: Na lilo o ke Aupuni Kuikawa
a hiki i keia la ---------------- 72,744 88
Na ilio aupuni kuikawa iloko o keia
hebedoma ------------------ @,278 25
Moohelu dala ma ka waihona--
Na dala pepa e ku nei iwaho--------------- 238,000 00
Na dala maoli ma ka waihona no ka uku
ana i na dala pepa..................................... 288,000 00
Na dala pepa I unuhiia mai waho mai, a
waihoia ma kahi paa o ka waihona no ka
malama ana----------------- 74,000 00
Dala o ka papa alanui maloko o ka
waihona-------------------------- 29,853 77
Dala papa hoonaauao maloko o ka
waihona ---------------------------- 725 15
Na dala maoli e like me maluna ae---------- 29,868 84
__________________
Huina dala maoli iloko o ka waihona...$ 298,447 26