Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 23, 10 June 1893 — Page 2
This text was transcribed by: | Brandon Tanoue |
This work is dedicated to: | Hui Manawa Kupono |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
Ua @hooko ia na mea nona na inoa no ia @@@@ @ Kawaihae a me @, mokupuni o Hawaii.
John S. @Smithies
E. P. Low
J. Maguira
J.A. King,
Kuhina Kalaiaina.
KEena Kalaiaina, Iune 8, 1833.
2443-3
KOHO NO KE PAIAI.
Keena o ka Papa Ola
Honolulu. Iune 7, 1893.
Ua makemake ia na koho no ka hoolawa ana i ke Kahua Maʻi, Kalaupapa me Kaiawao, mai ka 500 a hiki i ka 1000 paiai o ka pule, e like me ke kauoha a ka Luna Nui, e waiho ia mai ma keia keena mamua ae o ka hora 12 awakea o Iulai 12, 1893.
E lawe ia ke paiai a waiho ma ke awapae ma Kalaupapa. I iwakaluakumamakahi 21 paona o ke paiai i wahi pono ia me ka la-i me ka helu ole i ka wahi o waho, a e hoolawa ia ma ka pule no elua makahiki mai ka la 20 aku o Augate, 1893.
Mamua o ka hoopaa ia ana o ka aelike e waiho ia mai he hona i emi ole malalo o $1000, me na hope i apono ia e ka Papa, no ka hooko pololei ia o ka aelike.
E kakau manakoo ka wahi "Koho Paiai."
Aole i hoi paa ka Papa Ola e ae aku i ke koho haahaa loa a koho e ae paha.
Ma ke kauoha a ka Papa Ola
WILLIAM O. SMITH
Peresidena,
2445-3
Ua hookohu ia aku o Mr. William MeWayne i keia la, i Kokua luna no ka hopu ana i na holoholona aea ma na alanui a me na aina aupuni mai Kamoiliili a me Laeahi a hiki i alanui Puowina a holo i ke alanui Nuuanu, Honolulu, Oahu.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Iune 1, 1893.
2441-3
KEENA WAIWAI,
Honolulu, Mei 25, 1893.
O ka La Uku Dala o ke Aupuni ma keia hope aku, oia ka la hope o kela a me keia malama, e like no me ko ka wa i hala maluna aku o Maraki o keia makahiki.
THEO C. PORTER.
2444-3 Kuhina Waiwai.
Ua hookohuia aku o J.M. Kapahu i keia la, i Agena Hanai Palapala Ae Mare no ka Mokupuni o Niihau.
J.A. KING,
Kuhina Kalaina,
Keena Kalaiaina, Mei 27, 1893.
2444-3
Ua hookohuia aku o Rufus A. Lyman Sr. Esq. i keia la, i lala no ka Papa Alanui o ka Apana Auhaa o Puua, Hawaii, no ka manawa aku i koe i hoohakahakaia ma ka haalele ana mai o R.A. Lyman Jr.
JAMES A. KING.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 29, 1893.
2444-3
Ua hookohuia aku o C.H. Broad Esq. i keia la, i lala no ka Papa Nana o na Holoholona ma ke awa o Kahulei, Mokuyuni o Maui, ma kahi o W.P.A. Brewer i waiho mai.
Eia ka Papa i keia wa:
W. Marshall, Lana Hooko,
S.F. Chillingworth.
C.H. Broad.
JAMES A. KING.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Waiwai, Honolulu, Mei 23, 1893.
2443-3
KE HOOLAHA ia aku nei ua hookohuia o Jonathan Shaw i Lunahelu a me Lunaauhau no ka Apana Ekahi, Mokupuni o Oahu.
T.C. PORTER
Kuhina Waiwai.
Keena Waiwai, Honolulu, Mei 23, 1893.
2443-3
Oiai o Iune 11, 1893, ka la hoomanao no ka hanau ana o Kamehameha I., ua kaa ma ka la Sabati; nolaila, o ka Poakahi, Iune 12, 1893, o malama ia i la kulaia Aupuni, a e pani ia na hale oihana Aupuni a pau ma ia la.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 24, 1893.
72-3 2443-3
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o ANRELIO FORTES RAMOS, o Ewa, Mokupuni o Oahu, i make.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike o C.L. Brito Lunahooponopono o ka waiwai i oleloia e noi ana e ao ia aku ka huina o na hoolilo he $433 @ a o na mea i loaa mai iaia he $449.25, a e noi ana e nana a aponoia keia mau mea, a e kauohaia, e hoihoiia aku na waiwai a pau e waiho ana makona lima i ka poe i kuleana malaila, a e hookuu loa ana iaia a me kona mau hope mai kona noho lunahooponopono ana ma ia ano.
Ua kauohaia, o ka POAKOLU, IUNE 28, 1893, ma ka hora 10 a.m., ma ke Keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale. Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi ia a me ka Papa Hoike i oleloia, a malaila no hoi e hele mai ai na poe a pau i pili e hoike mai i ke kumu, in a he kumu io ka lakou e ae ole ia ai ua noi la, a malaila no hoi e hoike mai ai ka poe a pau i kuleana i ka waiwai i oleloia.
Hanaia ma Honolulu, i keia la 27 o Mei, 1893.
Na ka Aha:
HENRY SMITH,
Kakauolelo.
2444-3
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o LUKA k, o Honolulu i make. Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka hoike helu waiwai a Kupihea liilii Lunahooponopono o ka waiwai o Luka k, o Honolulu, a maloko o laila, e noi mai ana e aponoia aku kana mau hoolilo he $143, mailoko mai o na dala he $400 i loaa iaia, a e noi ana, e nana ia a apono ia kana moowaiwai, a e hoopukaia ke kauoha e mahele i ke koena o ka waiwai e waiho nei ioko o kona mau lima i ka poe i kuleana, a e hookuu mai iaia mai kona noho lunahooponopono ana.
Ke kauoha ia nei, o ka POAHA, la 29 o IUNE, A.D. 1893, hora 10 a.m., ma ke Keena o keia Aha, ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka manawa a me kahi e hooloheia ai keia noi a me ka moowaiwai, a o ka poe a pau i pili e hele ae a hoike in a he kumu io ka lakou e ae ole ia ai ua noi la, a e waiho mai i na olelo ike i ka poe i kuleana i ua waiwai la.
Hanaia ma Honolulu, ko Hawai Pae Aina, Mei 20, 1893.
Na ka Aha:
GEO. LUCAS
2443-3 Hope Kakauolelo.
Kauoha e Hoolaha.
MAMI LONOAEA (k). KAHAKUEA (k) A ME PEKUHOLO (k) KUKI KA WAILUKU SUGAR COMPANY.
KE HOOLAHAIA aku nei ka lohe, ua laweia mai imua oʻu he hoopii e Mahi Lonoaea (k), Kahakuea (k) a me Pekuholo (k) e kue ana i ka Wailuku, Sugar Company. O ka makemake o ia hoopii, oia ka hoomaopopo i ko ka aoao pale pono e hoomau ai i kela mau mano kue kanawai e oleloia nei ma ke kahawai o Wailuku, ma ka Apana o Wailuku, Maui, a e hoomaopopo in a ke lawe nei ke aoao pale i ka wai a oi aku mai ua auwai mai o Kalani a me Kama mamua o ko lakou haawina wai, a i ole ke hookahe wale aku nei paha i ua wai la.
E hooloheia ana keia hoopii imua oʻu maloko o ka Hale Hookolokolo o Wailuku i ka POAKOLU, Iune 23, 1893, hora 10 kakahiaka, a ma ia manawa a ma ia wahi ke kauohaia nei ka poe a pau i kuleana, e hele ae a e hoola i ka lakou mau pono, a i ole ia e hooholoia aku no me ko lakou hele ole mai. Ke kauohaia nei e kau ia on a kope o keia hoolaha ma na wahi o ka Wailuku Sugar Co. ma Wailuku, a i hookahi kope e hoolaha ia no elua mau hebedoma maloko o ka nupepa KUOKOA.
S.E. KAIUE,
Komisina o na Ala Liilii a me na Pono Wai no Wailuku, Maui.
Wailuku, Mei 27, 1893.
2444-2
HOOLAAHA.
@ O ka poe lawe papa wale no i kokua hookahi dala i ka hapa makahiki anei a 1893, koe e kokua ma ai i hookahi dala no ke KUOKOA mai ka makahiki 1893, a e loaa ana i kela a me keia pakahi na palapala hookaa no ka hulaa i hoomanao ia mai.
E hoomanao a hoouna mai i ke dala ano.
KA NUPEPA KUOKOA
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki…8200
Na Eono Mahina…100
Kuike ka Rula
Na Puka
1 2 3 4 5 6
Pule Pule Pule Pule Pule Pule
1 Iniha $1.00 $2.00 $2.50 $3.00 $3.00 $4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a in a aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H.M. WHITNEY, Luna Nui.
J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONO,…Iune 10, 1893.
Ka Ikaika o ke Aupuni Kuikawa.
Ua maopopo loa ka hilinai ia o ke Aupuni Kuikawa i keia manawa, ka ikaika, ke onipaa a me ke kokua awiwi ia mai e ka poe kalepa o Honolulu nei i ka wa a Claus Spreckels i hoao ai e hoopilikia mai. Aohe kanalua o na haole waiwai o Honolulu, no ia mea ua hoaie koke mai lakou i kela mau dala he $95,000 i koi ia mai.
I ka Poalima aku nei ua hookaa aku ke Kuhina Waiwai i $45,000 i ka Banako o Spreckels. A i keia Poakahi mai i pau ai na dala he $50,000 i koe i ka hookaa ia.
He pono ia makou e wehewehe aku i ke kumu o kela aie, penei: I kela kau Ahaolelo i ka malama o Septemaba, he nui ka hopohopo o na kanaka no na hana a ka Moiwahine i kue ai i ke kumukanawai ma kana hoole ana e hoonoho i na Kuhina kupono i ka manao o ka Ahaolelo. No ia hopohopo ua kii nui akku na kanaka i ka lakou mau dala ma ka Banako Hoahu Dala o ka Hale Leta. Nolaila i mea e hookaa aku ai i ua mau dala la, ua aie aku kela poe Kuhina ia Spreckels no kela puu dala he $95,000.
I ka hapai ana o keia poe Kuhina i ka hana, ua loaa ia lakou i na la mua o Feberuari, he nui na dala o ka waihona, no na auhau mai. Nolaila ua olelo aku lakou ia SPreckels, e hookaa aku i kela $95,000, iaia. Ua hoole mai kela aole makemake, e waiho no pela, me ka hookaa mai i ka uku panee iaia. Nolaila ua hookaa aku lakou i kekahi mau aie e ae.
Ano la, no kona huhu paha i ka hoole o na haole, aole e haalele i ka manao hoohui, ua koi hookikina mai o Spreckels i kana mau dala, a ua pau i ka hookaa ia aku iaia, a o kona nele no ia i kela uku panee maikai i loaa iaia mamua. Aole i lilo i kela on a miliona ka hookele ana i ke aupuni Hawaii no kona pomaikai wale iho no, e like me ia i hookele ai i ka wa ia Kalakaua ka mana, a nana e hooko i na manao o kona haku Spreckels.
Ke hele hanohano nei i keia wa na Kuhina o ke Aupuni Kuikawa e noho ma ko lakou mau keena hana ma Iolani Hale. Ua lilo kela home o na Moi o Hawaii nei, i wahi noho no ka mana hooko o ke aupuni ma keia mua aku. O keia honee ana i ko lakou mau keena oihana malaila, he mea i noonoo a hooholo ia no kekahi mau hebedoma i hala. O Iolani Hale, he wahi kupono e pale aku ai i na enemi. No ke akea o ka pa ma kela a me keia aoao, aole e hiki ke hookokoke mai na enemi me ke kipu ole ia. O ka hoihoi ana no hoi o na koa malaila kekahi mea i hooholo mua ia, he mea e hapa ai na koa a epono ai no ka hoomalu ana a me ke pale aku i na enemi.
Ke mau nei ka holo imua o ke Aupuni Kuikawa ma ka ikaika, no ka hilinai mai o na kanaka i kaua mau hana hoopono a me ka naauao.
Ma ke Onipaa o ke Aupuni e Kuonoono ai.
Ina e hoohaili ia e hookahuli i ke aupuni e ku nei, e mau ana ka hopohopo, alaila, e makau ana ka poe mea dala i ka hooaie mai, aole hoi e hapai ia na hana nui, e like me na mahiko hou a me na alanui hao.
Ma ka hoonee ia ana o na Keena Oihana iloko o Iolani Hale, oia kekahi mea e maopopo ai ke onipaa o ke Aupuni Kuikawa. Maka hoike maopopo lea mai no hoi o Mr. Blount aohe on a kokua i ka poe hoihoi i ka Moiwahine i pau, ua emi loa ka manaolana o kela aoao. No keia mau kumu, ke hele nei imua ka hilinai ia o ke Aupuni Kuikawa ma ke onipaa. Ma ka ike ia no hoi o ka hoopono a me ke akahele o na hana o na luna aupuni, ke pii mau nei ka makemake ia.
O ka mea i ake nui ia e ka poe naauao a pau, oia ka hoomaopopo ana mai o Kalivalana ma i ko lakou manao, in a e ae mai i ka hoohui i keia aupuni me Amerika Huipuia. Ina aole e loaa kela pomaikai, alaila, e hoomalu ana o Amerika ia Hawaii, a e kakoo ana i keia Aupuni Kuikawa.
Aia a hiki i ka manawa e hooholo lea ia ai ka hana, alaila, e pau ana ka hopohopo. E pau ana ke paialewa ana o ka moku a wehe ia na pea, a holo imua ma kona huakai.
Oiai kakou e kakali nei i ko Kalivalana manao, ua loaa mai kekahi pomaikai nui e emi ai ka pilikia, oia no ka pii loa o ke kumukuai o ke kopaa, oiai he $50 o ke tona mamu a i keia wa he $80 a oi aku. Nolaila, he nui na dala e loaa mai nei ia Hawaii e ikaika ai keia hoomanawanui ana.
I Lokahi ka Manao ma ke Aupuni o Iesu.
He nui ko makou hauoli i ka hoomaka ana o ka halawai o ka Ahahui Euanelio i ka Poalua, i ka ike aku i ke ano aloha a me ka lokahi o ka manao. Ua akoakoa mai kela poe ma ke ano he mau kauwa na ka Haku, e noonoo pu i na mea o kona aupuni, a e hoolana i na manao ma kona pono aole hoi lakou i hele mai e hapai i na kumu manao kuamuamu o ke ao nei, e mokuahana ai. He oiaio no, ma na mea pili aupuni o keia ao, he nui ka paio ana i keia wa a me ke kue-e. Aole hoi i kaawale kela mau manao i na kauwa a ka Haku, aole hoi lakou a pau ma ka aoao hookahi ma ia mau mea.
Eia nae, i ko lakou hui ana e kuka pu ma na mea o ko Iesu aupuni, eia ka maikai loa, e waiho ae mawaho i kela mau kumupaio o ke ao nei, a e launa pu me ke aloha nui a me ka lana o ka manao iloko o ka Haku. Pela no ke ano o ka Ahahui i ka Poalua i ka nana aku, a pela no paha e hoomau ia aku ai.
Ma keia olelo, aohe makou e hoole ana, he pono e paipai aku ka aha i na ekalesia a me na kahu, aole pono ke hapai i na kumupaio aupuni maloko o na hana hooponopono o na ekalesia. Malaila no ka lalau o kekahi poe. Ina o kekahi kahu o hoahanau paha ma ka aoao o ka Moi, iaia no ia, aohe kuleana o ka ekalesia e ao aku iaia no kela mea. Aia no ko lakou kuleana ma na mea uhane a me na mea pili i ka noho maemae ana. A pela hoi in a o kekahi kahunapule ma ka aoao hoohui, aohe kuleana o kona ekalesia e ao aku iaia noia mea. E akahele kakou ka poe karistiano, aole e keakea kumu ole i ko hai hana. E imi mau kakou e noho pu ma ka maluhia a me ka haipule. Pela no e holomua ai na hana a ka Haku a piha ke ao nei i kona nani.
Haule ia Koo Ikaika.
Ua lohe mai makou ua makemake ole ka Moiwahine Kanemake Kapiolani i na hana a ka Ahahui Aloha Aina a na wahine o Honolulu nei, a ua kauoha oia i ka pepa kakau inoa i lawe ia aku ai imua ona a kakau inoa kuhihewa ai, e lawe ia mai imua on a e holoi a e hoonalowale loa ia kona inoa mai ia pepa inoa mai. Ua hooko ia keia kauoha a ua holoi io ia a pau. E nana ae i keia puupuu ikaika e kui nei i ka hui kue hoohuiaina.
Kanikela Hawaii hou ma Kapalakiko.
Ma ka halawai malu o na Aha i ka auina la Poakahi nei, ua hookohu ia aku o Mr. Charles T. Wilder i Kanikela nui no ke Aupuni Kuikawa o Hawaii ma ke awa o Kapalakiko, ma kahi o Mr. F.S. Pratt e hoopau ia aku ana. Ua nahili mai ka hookohu ia ana o ke Kanikela ma Kapalakiko Mamuli o ko ka on a miliona hoao mai e komo on a mana iloko o ke aupuni me ka makemake e hoomau no i ke Kanikela mua. Aka, mamuli o kekahi mau kumu e hiki ole ai i ke kanaka hookahi ke noho leo koikoi mai, ua hoopau ia ka punahele a ua pani ia he iwi kuamoo ponoi no ke aupuni malaila.
Na Hakuepa a ka Aoao Alii.
Mahope o ko ka aoao anee alii ike ana aohe wahi manaolana iki i koe no ka hoihoi hou ia ae o ka Moiwahine i pau ma ke kalaunu, ke hakuepa mai nei lakou, penei:
Ua make loa ka hoohuiaina.
E hopu ia ana ka Moiwahine i pau a kipaku ia mai ka aina aku.
Heaha ka manao o keia mau hakuepa? Eia wale no, i hoomau ia ai ka pipili ma ka aoao alii i hoka, o ka poe i koe i aikena a ku a huhu maoli i na hoopunipuni a na nupepa anee alii i wanana ai a mea hoihoi ia ae ke alii i ke kalaunu.
Hookuleana Aina ma ka Paeaina,
Hoomaikeike Mai o Peresidena Dole i Kona Mau Manao ma ia Mea.
Ke Pii Mahuahua nei ke koi no na Apana Aina Leialii-Ke Ano e Hana aku ai me ke Kulana Naauao.
Maloko o ka halawai a ka Aha Hooko a me Aha Kuka ma ke ahiahi o ka Poalima aku nei, Iune 2, ua hooholoia keia olelo hooholo malalo iho nei:
E hooholoia: O na keena oihana o ka Mana Hooko e malamaia maloko o Halealii Iolani, a ma keia hope aku oia ke kahua o ke aupuni a e ike ia ma ke ano oia ka Hale o ka Mana Hooko.
E malamaia ka halawai a na Aha Kuka a me Hooko maloko o ka Hale o ka Mana Hooko.
O Aliiolani Hale e ikeia ma keia hope aku ma ka inoa oia ka Hale Hookolokolo.
Ua hoololi hou ia ke kanawai Bona Lawehala i hiki ai ke moakaka pono a ua hooholoia.
Ua haiolelo mai la o Peresidena Dole imua o na hoa o na Aha Kuka a me Hooko maluna o ke kumuhana e pili ana i ka loina a ke aupuni no na aina a me kekahi mau mea e ae he nui wale, me keia mau olelo malalo iho:
He mea moakaka loa ke hoomaopopo iho o ka hoololi ana ae i ka loina o na aina ma keia mau pae moku, he kumu ia e hoopii loa ae ai i ka waiwai o ka hookahua ana i na oihana mikiala, a he oi loa hoi in a e hana koke ia ana. Ma kekahi loina hoi, he kumuhana keia e ulu hikiwawe nei iwaena o ka poai o na Hawaii no ka wehe akea ana i keia kumuhana no ka noho ana ma kekahi mahele kupono o na aina aupuni e nohoia hoi e ka poe hookuleana maoli, a ua lilo maoli i mea e pono ai ko kakou noho ana a me ka holomua o na hana mikiana o ko kakou heluna kanaka like ole. Ua hoomaopopo loa ia keia loina mamuli o na nonoi e pii mahuahua mau mai nei no na apana aina liilii no ka mahiai ana a me ka noho ana. O ke ake nui o ka mana hooko, in a hoi e loaa ana he wa kupono, e kukala aku i loina kupono no ka wehe ana aku i na aina aupuni no ka nohoia a me ka mahiai ia i panai aku hoi i keia mea kupono loa e loaa i ka lehulehu, a me na poe nonoi maoli mai, a e hanaia hoi me ke akeakea ole aku me na hana mikiala i hookahua mua ia, me ka hoomoe ana i kekahua no ka pono o kela a me keia a me ko lakou noho ana oluolu maikai, a nolaila, e loaa pu mai ana ka pomaikai kiekie i ke aupuni.
Ua manao makou, he mea pono e loaa he mau loina e ae mawaho ae o hookahi e hooholopono ana i keia mea, oiai aia he lehulehu wale na poe e makemake ana e loaa on a mau home liilii, ka poe hoi i lawa ia lakou na dala e hiki ai ke lawe ae i kekahi mau aina ma ke kahua o ke kuai maoli mai, a i ole, ma ka hoolimalima ana paha, a o kekahi poe hoi, he uuku loa ko lakou mau wahi loaa i aneane lawa kupono ole no ka hoomaemae ana a me na hana mua i makemake ia no keia ano hana hooholomua, me ke koe ole iho o kekahi wahi koena dala no ka auhau hoolimalima a kumukuai paha. E komo ana keia ano poe iloko o na hoowalewale a ka hewa hookamani e hiki ai ia lakou ke hoolawa me na dala kuike no ka lakou hana mikiala hou, a ma ia kumu hoi e lilo hou aku ana mai ia lakou aku. Ua manao ia no ka pono o keia ano poe noi, e haawiia no ia lakou ke kuleana o ka lawe ana i na apana aina ma ke ano hookuleana, me ka hookaa ana i ka auhau a me na lilo o ke ana ia ana a me na palapala, a ma ia mea e mau no ka waiwai ia ohana a ili aku i na hooilina ma ke kanawai, a in a e nele i ka hooilina ole, alaila, e hoi i ke aupuni. O ka poe noi waiwai ae hoi,e haawiia ia lakou ke kuleana ma ke kuai maoli ana, a i ole, ma ke ano hoolimalima e like me ko New Zealand, e like hoi me ke ano e makemake ia mai ai e ka poe manao maikai e ake ana e noho maoli, a e hoopauha hoi i ka poe piepiele ake loaa wale no.
HOAU ANA O KA MANA HOOKO I KA HALE OIHANA HOU.
Aole Halealii i koe ua Nalo.
Mamua iho o ka hora 10 o ka Poakahi la 5 o Iune, he nui ka poe i akoakoa ae ma Iolani Hale. Ua hoonohonoho ia na koa me na aahu keokeo ma ke alanui ma ke alo o ka hale, elike me ia i ka la 14 o Ianuari. Ma ke alo no hoi o Aliiolani Hale, ua kukulu ia na koa me na kapa eleele. Ua puka mai na kuhina eha, Luna Hooia nui laua me Mekia Potter, a i ke kupono ana i ka hora umi ua komo pu mai la lakou a eono iloko o ka puka pa o Iolani Hale, me ka hele hanohano ana imua o na koa a me ke kani ana o ka bana.
O ko lakou pii no ia ma ka lanai, kahi e ku lalani mai ana na alii koa, oia o Col. Soper ma a me na ukali e kali ana, e hookipa mai i na kuhina. O ko lakou komo pu no ia iloko o ke keena uliuli, kahi o ke Kuhina Waiwai. Hahai aku mahope na luna koa. Huli ae la ka Peresidena me ka hoohoihoi aku i na aliikoa a me ka hai aku i kona hilinaiia lakou ka poe nana e malama a kiai i ka maluhia o ka Hale Aupuni e poino ole ai i na enemi.
O ka pau no ia o kela hana hoau a hele kela hoa keia hoa o na kuhina i kona mau keena oihana iho.
Aole no i pau loa ka hana nui o ka hooneenee ana i na ukaua mai kekahi hale a i kekahi hale. Oiai e lawelawe ia ana na hana hanohano i olelo ia maluna, aia no kekahi pahu hao nui e huki ia ana iluna ma ke alanui pii mawaena. Ua aneane pau nae na mea maloko o na keena oihana i ka hooponoponoia.
Penei ka hoonohonohoia ana o na keena oihana ma Iolani Hale. O ke Keena Waiwai, aia no ma ke keena uliuli, ma ka aoao o Ewa makai. O ke Keena Kalaiaina, aia no ma ke keena paina. A o ke Keena o ka Oihana Kuwaho, aia no ma na keena elua maluna ae o ke keena paina.
Ua lilo ke Keena Kalaunu i keena halawai no na Aha Kuka a me Hooko. Ua pau ka nohoalii a me na kahili i ka laweia ma kahi e, a ua hoonohonoho ia na papa kakau o na hoa o ka Aha ma ka aoao mauka o ke keena.
Olalo o ka hale, ua piha i na koa me ko lakou mau keena moe a me na pakaukau. He kuonoono ka noho ana malaila. Ua hoonohonohoia na pukuniahi keleawe a puni ka hale mawaho. Ua maopopo lea, he pakana ikaika o Iolani hale, a malaila e hikiwawe ai ka pale aku i ka poe enemi e kaua mai ana. Aole i like me Aliiolani hale a me ka halekoa, he kupono ole no ka pakaua, aia no nae ma ka pololei a me ka hoopono ka ikaika o kekahi aupuni e hoomaikai mai ai ke Akua.
Popopo na Hana.
Mr. Lunahooponopono:-
Ma ke ahiahi o ka Poaono la 20 o Mei, 1893, ma Waihee, Maui, ua wehe ia ka aha mele nui a Nawaieha Glee Glub maloko o ka luakini o Waihee, Maui. A ma ia wehe ana, ua manao ia o ka nui o na kanaka i hele ae ke hui ia me na pake, haole a me na Hawaii ponoi, aole i emi malalo o ekolu a eha haneri kanaka. A ua manao pu ia aku no hoi e hiki ana la ka huina dala i ke $150 a i ole ia i ka $200, oiai ua hoomaka ka hele o na kanaka mai Olowalu mai a me Nawaieha ponoi no hoi. Eia ka he $84 wale no wahi dala i loaa mai. Oia hoi, he $25.60 na dala loaa i ka puka komo, a o ke koena aku i kuai ia he mau kikiki mamu aku o ka wehe ana loaa ai kela huina nui maluna ae.
A o na pomaikai no hoi o keia hana, wahi a lakou i hoolaha ae ai ma Waihee nei no ka hoomaemae ana i ka luakini o Waihee nei, mahope iho o ko lakou unuhi ana i na lilo kupono.
Eia nae ka mea apiki, ua helu ia na hoolilo kupono e like me ka hoolaha, pepa kuhikuhi hana, likiki, a mawaho ae oia mau hoolilo, pakeu wale aku no ka Pali.
Ka Lapuwale i Hana ia.
He mea kaumaha no ka manao, ka loaa ana mai o kekahi lono e pili ana i ka malama ia ana o kekahi o na loaa i keia hana ma ka lima o kekahi lala o keia hui himeni. Oia hoi, ma ke ahiahi Poaono i hai mua ia, a mamua nae hoi o ka wehe ia ana o na hana, ua hoomaka ia ke kuai o na kikiki. Elima lala o kekahi komite i hoomana ia e ka hui, a i ole e ke alakai, oia J Kealoalii kahi pupule. A ma ia hana ana, o ua dala i kela a me keia pakahi o lakou elima, a ole loa i hoihoi aku i ke alakai oia hui mahope iho o ka pau ana o na hana oia po.
Ua malama aku la no kela a me keia oua komite la, a hiki i kekahi la ae, oia hoi ke Sabati. A eia ka lapuwale i olelo ia maluna. Ma ia la sabati no, ua hele kekahi o lakou i ka Pakumakahiki o Waihee i ka pepa piliwaiwai, oiai e waiho ana iloko o kona pakeke na dala eono me ka hapa ($6.50.) A i ka wa i pepa ai ai ua mai dala nei, ua puehu aku la ka hulu a hoi wale mai la kahi moku o Kona, o "Konapakeke" no ka pau o na alani i ka palaho.
Nolaila, i na ua hana ia kanaka me ka manao o kona mea ia e waiwai ai, alaila, ua hahau ia oia e kela olelo a Solomona. "O ka waiwai i loaa hewa mai, aole loa ia he mea e waiwai ai."
I mea e hiki ai ke hooiaio ia keia lohe, ma ke ahiahi Poakahi ame Poalua, Mei 22, 23. Ua noho ua hui la e hookaulike i na dala me na kikiki i kuai mua ia, a i ko lakou hana ana, ua hoihoi ae ka hapa nui o ke komite i olelo ia maluna i ka lakou mau dala loaa, a koe hookahi o lakou aole he dala i koe ma kona pakeke, ua noi aku ua mea nele nei e kali i kana mau dala ($6.50) a Poaono Mei 27 e hoihoi aku ai. O keia iho la no ke kumu e hilinai ole ia ai kanaka.
Na hoolilo o ka hui-ua hooponoponoia na lilo a pau mai na mea aʻu i hai ae nei maluna a komo loa aku la i na lole a lakou i hookano mai ai ia po, a o ke koena mai na lilo a pau ke uku ia, he $17 e koe iho, a o ia mau dala no ka luakini o Waihee, me ka pau pono ole no nae o na lilo, ke loheia aku nei, e komo hou mai ana no he bila koi iloko o na dala koena i haiia maluna ae.
A o ka mea i koe, e lawe aku no a pau me ka nana ole ae he waha hewa ko lakou no ka luakini o Iehova, nolaila, o ke ano hana e like me keia, he ano hana ia o ka hoopopopo ana i ka holomua o na hana maikai, a mailoko mai o kalapuwale o na hana a kekahi mau lala, ke manao nei kekahi hoa o ua ahahui himeni la e haalele, aole e komo pu i ka wehe mele hou ana o ua hui la ma Wailuku i ka la 10 ae nei o Iune, 1893.
Na liki ana no ua aha mele nei-Ma ka auina la Poaono i wehe ia ai ka aha mele i olelo ia maluna, ua hele aku ke kahunapule o Waihee i Wailuku, a ua haanou aku i ka maikai o na hana e hana ia ana ma ia po, aka nae hoi, he aneane no e pololei ia haanou ana, aka, eia ka hemahema, aole i nui ka hua, nolaila, o ka laau i manaoia e hua nui mai ana, a ike ia ka uuku o ka hua mahope iho o ka hua ana, alaila, he mau alakai ka mea i hua nui ole ai, a o ia mau alakai, na ponalo ka mio malu iho no hoi i wahi kenikeni no ke eke, a me kekahi mau ino e ae. Ke olelo pololei nei au, o ke alakai o keia hana, he lala o ka hui aloha aina ole wale, a in a oia na hana o ke aloha aina, e nui ana i kona a i ko oukou pono ponoi, me ka haalele i kekahi koena dala mailuilu no ka luakini o Waihee, aole o kae mai o ka hilahila ole. Popopo io no na hana.
No ke komo ana-Mamua ae o ka hiki ana mai o ka hora 7 o ke ahiahi i hai mua ia, ua ikeia aku o rev. O. Nawahine a me kekahi o kana mau lunakahiko, P.K, Maluea e ku ana in a ka puka komo.
A oiai e hookeke ana na kanaka no ke komo ana iloko me ke dala hookahi, hapalua a hapaha, ua kipaku loa ia mai la ka poe hapaha, oiai nae hoi, ua ike ia aku ka piha u o ka luakini, eia ka he hoopoiheke luna aohe nui o na kenikeni. Mahope iho o ka hoomaka ana o na hana, ua ikeia aku ka poe i ae ia no ka hapaha dala, e noho pu ana me ka poe hookahi dala, a ua komo wale kekahi poe.
Nolaila, in a pela ihola ke ano o ka hana a na maku o ka pono, alaila, e huli pu ana ke ano pono o ke kanaka, oiai, ua hua uuku ka hana, a o ke kumu no ka popopo i na hana alunu a pela aku.
Nolaila, e ko Nawaieha nei, in a no ko lakou pono ponoi ka lakou e wehe ai, he oi aku ka nani e hai ae i ke akea ia mea, i ole ai e kaniuhu na haipule o ka aina i makemake e kokua i na hana pono.
No ka mea, aole loa i poina i kou mea kakau ka weheia ana o kekahi aha mele mamu iloko no o Waihee ma ka la 4 o maraki, 1893, oia hoi, na hoohua mai ua hui himeni la i na dala $85 me ka uuku o na poe i hele mai, a o kahi i weheia ai, o ka halekula o Waihee.
Nolaila, ma ka lokomaikai o ua hui himeni la, ua waiho aku lakou no ka pomaikai o ka luakini o Waihee he $80 o ke kumu, he maikai ka poe nana i malama i ko hai waiwai, e like la me W.S. Maule, he mea hoopono.
Nolaila, ma ka wa i pau ai o na hana o keia ahahui himeni ma ka la 4 o Maraki, ua loaa na dala puka he 40, a he 45 dala no na kikiki i kuai ia e malama pono ia, nolaila, pau no na hana, loaa koke no ka huina he $85, aole elike me keia, ka hui aku hui mai, hui kalo i ka nawao, a he mau la i imi ia ai, loaa ko lakou huina helu he $84, lapuwale no keia mau hana.
Nolaila, e akahele i ka olelo ana i kahi mea no ke Akua ka hale, aole nae he hooko pono ia, a mai manao no hoi ka poe e hoala hui himeni mai nei, a kala ae kakou no ka luakini, na pono i hele nui ia mai, ina oia ke alanuihele e loaa ai keia dala, mai hana hou aku.
HOEHAILI O WAIEHU.
Mei 27, 1893.
Opaha ka Hui Aloha Aina.
Ua ninau ia mai makou e kekahi poe i ka oiaio, in a ua unuhi io aka ka Moiwahine kanemake i kona inoa mai ka pepa inoa aku o ka Ahahui Aloha Aina o na wahine.
Ke hooia aku nei makou, ua unuhi io aku ke alii i kona inoa mai ka pepa inoa aku o ka hui, a ua haalele loa, a ke aa nei makou i na nupepa Holomua a me Ka Leo, e hoole mai i ka oiaio o ka makou mai hoike a ai imua o ka lehulehu. He poka pahu keia i loaa aku ma ka auwae o keia ahahui. @Kuke paha auanei a holo, pepee ihola palaholo.
Hoihoi Hope ia na Wahahee.
Ua ike iho makou ma ka nupepa namu "Buletina" o ka Poakolu ake nei, ua alapoho hou aku oia iloko kona opu pekapeka, mahope o kona hoolualuai ana mai a moni pu ka haae o na upepa Holomua a me ka Leo, e hoole ana aohe oiaio o ia mea i hoolaha ia ma ia nupepa ke kuee mawaena o ke Kahu Ekalesia o Haili ma Hilo, oia o Rev. @ Desha (Kiwini) a me kona ekalesia.
O ka Holomua a me ka Leo @ o ka huila pu ae iloko o ka @ mihi e like me ka laua kumu @ e paipai nei i kona umauma kona hewa.
Ua Hala ka Hokuao.
Ma ka hora 4 p.m. o ka @ nei, Iune 7, ua malama ia ka waiwai haipule maluna o ka Holomua, ua akoakoa ae na hoa o ka @ Euanelio, pule ia e Rev. J. M. @ra, heluhelu buke, Rev. O. P @Emersona. Haiolelo ma ka olelo @ Rev. S.E. Bishop; ma ka olelo Hawaii, Rev. E.S. Timoteo; pule @kuu, Rev. E.G. Beckwith, @ Aole he mau misiona Hawaii i loko aku nei ma keia huakai aka @ ao, aole no hoi he mau misiona kane, aka, he mau misiona o ka aoao palupalu, Miss Kinney a me Miss Wilson. Mai Amerika mai nei kekahi o laua, a mai Mai@sia mai no kekahi a hoi hou aku la no ilaila.
Nui ke aloha i kela mau wahine lawe aku la i ka auamo a ke @ Haku.
Ka Ahahui Euanelio o ka Paeaina.
Eia ka nui o na lala o ka Aha@ Euanelio Hawaii o ka Pae Aina, hiki mai i Honolulu nei:
No Hawaii,-Na rev. J. Kauhane, G.W. Waiau, M. Lutera, D.K. Meheula, W. Kamau, L.K. Kalawai, S.L. Desha, M.C. Kealoha, S.W. Kekuewa, W.M. Kalaiwaa. No Elele: T.S.K. Nakaneiaa, S.W. Kino.
No Maui.-Na Rev S. K makahiki, J.P. Kula, S.K. Kamakahika, A. Pali, J.K. Iosepa. Na @ D.N. Opunui, M. Kane, J.K. Nahine.
No Oahu.-Na Rev. J.M. Ezera. E.S. Timoteo, J. Kekahuna, M. Kuikahi, Jas. Davis, J. Waiamau, H.H. Paleka. Na Elele: J. Nalua, S.K. Hui, D. Kauwalu, Iosia Kamaunu, A.F. Judd.
No Kauai.-Na Rev. J. B. Hanaike, J. Kanoho, L.M Mitchell, J.B. Kahaleole, J.M. Kealoha, W.R. Kapu, G.L. Kopa. Na Elele D.W. Kamaliikane, J.K. Apolo, S.P. Kaleikini, G.W. Kaona.
Na Lala Mau:-Na Rev. O.P. Emekona, S.E. Bihopa, D. Puhi, D. Kapali, J.S. Kalana, J. Akela.
Ma ka luakini o Kawaiahao, Poalua, Iune 5, hora 10 a.m., ua wehe ia ka halawai Euanelio nui o ka Paeaina, ma ke kahea ia ana e hoomalu e lunahoomalu J.M. Kealoha o ka makahiki i hala. Mahope iho o ka hoomaopopoia ana o na hoa o ka aha, ua kohoia o Rev. J. Kauhane o Kau, Hawaii, i Lunahoomalu, a o Rev. D. K. Meheula o Kekaha, i kakauolelo.
Ma ka Poakolu nei, Iune 8, hora 9 a.m., ua hoikeia ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao, mahope iho o ka hoike ana, ua kuai ia na mea a lakou i hanalima ai, a e hoomaha ana keia kula no na mahina ekolu.