Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 18, 6 Mei 1893 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

' Ao!o o n:asou i;;tieiaake e i3Wo i ke kōiiLOi •# 5.?. '.i'.la '.■• ns u;ai:ao i Loopukaia malalo o • i r«. to *j.'Bko:i poe inea kakau * 0 ka Kooponopono Aupum hcr. ia ka oi nku o ka MaiKei. Kia i keia manawii, iie elua kuiana iiuoponopono aupuni e upu ia nci y a e lohe ia aku uei hoi mai ka walia mai o kekahi poe. ōia hoi ka hooponopono aupuni Moi a me ka hooponopono aupuiii o Amenka. aka, e ike ia uae. owai la ka hooponopono aupuni niaikai o laua. a lio mea pono, mamua o ko'u hooia ana i kekahi o laua, e noonoo pakahi ia. 0 ka hooponopouo aupuni Moi, oia ko kakou inai kinohi

mai a hiki i ke kahuli ana aku la i ka la 17 o lanuari ; 1893, a ua kaiuaaiua kakou i kana mau haini. a aole e nele ke aloha ia, a ke olelo nei kekahi poe, e hoi hou i ka nohona aupuni Moi. no ka mea. he nui ka pomaikai e loaa ana a he loaa ka pono koho i kela me keia, a he hooponopono kaulike.

Ua ku kakou maluna oka hooponopono aupuni Moi mai a Kamehaineha 1. ka Nai Aupuni Kaulana, a hiki ia Liliuokalani ka Moiwahine I. oko Hawaii Pae Aina a heaha ka mea i ike ia, a heaha hoi ka pouiaikai o ka lahui? 0 ka mea i ike ia, e pii niau ae ana na hoolilo o ke aupuni, ao ka pomaikai oka lahui, aole loa he wahi pomaikai iki, ke ilihuue aku nei kekahi poe. ao ka poe hoi i waiwai, ke emi mai nei lakou, o ke kumu no nae, mamuli no ia o ke kaupaona like ole ia mawaena o ka poe ilihnue a me ka poe waiwai.

Malalo o ka hoopouopono aupuni Moi. ua auhau ia na makaainana mai ka poe waiwai a ka poe ilihune, no ka auhau kiuo. he elima dala. i mea e uku ia ai kekahi mau hoolilo oka lahui, a ina oka huina. iahui he 80 tausaui alaila ua like ia me 400,000.00 dala, a ke mau nei kakou maluna oia mau auhau a hiki i keia la, koe ka poe i hookuuia e ke kanawai.

Ko uku nei kakou i keia manawa i ka Moiwahine, ka Hooilina Moi. ka Moiwahine kanemake a me kekahi mau mea e ae i hookaawale ia o ke kanawai no na pakeke o ia poe oiai no nae iakou he poe e noho ulakolako ana, a ina o i;i inau elala a me na aiua lei- ? «u ia aku na ka poe ilii )i ina la ua oi aku ka waiw, ī. ;u> ka mea, lie kauoha ■ ahiko ioa ia mai kinohi mai *'e manawaiea aku oe i kou \va:wai »20 ka poe ilihune," a oia no hoi ka Kamehameha lllihookoai, ua manawalea aku oia i na. apana aina i ka poe ilihune o kona mau makaainana.

j 0 ke auipum o Beritania ! he aupuui ia malalo o na hooponopono uupuui Moi a hiki niai i keia. la. a ke hoolilo nei ia aupuni a oi pa-umi aku i ko lakou mau hoolilo, a ke uku nei hoi i ka Moiwahine Vitoria a me ka ohana alii he haneri miiiona dala a oi aku, o kahi nae i loaa mai ai ia mau dala, ua aub.au ia i na makaaiuana wai ka- poe ilihune a i ka poe waiwai 1 papakolu iho i ko kakou mau auhau, i mea e kaa ai kela puu dala nui. A mawaho ae o keia puu dala t ua hook.-iawalo aku te aupuui he mau haneri t;\usani eka aina i mea pauni uo ka ohana alii, ilail a e hololio ai. Ua nui ka pouiaikai o na Moi* a ua nui lioi ka pilikia o

ua makaainana mamuli o na auhau hookaaniaha waie ia, a o na poe ilihone a pau o Euelani i keia manawa, i ka nianawa e kaa ole ai ko lakou auhau. ua kudala ia na wahi home. a e kuewa hele ana lakou ma na ipuka oka poe waiwai. a o na wahi ili mea ai i kiola ia aku ma na pukaaniani oia ka lakou e ai a£ a e hanai ai hoi i ka lakou mau keiki. a o ko lakou mau home, mawaho o na paia o na hale o ka poe waiwai, auwe ka mea tnanaonao e.

oka hana kupouo loa a ka Moiwahine o Enelani e hana ai e haawi ae oia i kekah'» kokua ana i kona poe i piiikia; a ina o na eka aina i haawi ia i ka ohana alii ī mea kiki holoholona a i haawi ia i ka poe ilihuue. ina ua oi loa aku ka maikai, e like me ka Kamehameha 111. i hana ai, aole nae i hana o Enelani pela, he aupuni Moi ia a he aupuui Moi no hoi ko kakou a kekahi poe hoi e ake nei e kukulu hou ia ae ia hooponopono aupuni. Ina e hapai hoii ana kakou a ku hou ke aupuni Moi ? alaila e hoea mai ana ka hopena e like aku ai kakou me ke aupuni o Enelani; e papalua ia iho ana ko kakou mau auhau i mea e kaa ai ko kakou mau hoolilo aupuni. no ka mea aole o kakou makemake e noho na poe waiwai iluna o ko kakou aina, a ia lakou e kaawale ai e emi mai auauei na loaa aupuni a e oi aku ana na hoolilo, a oia ka nianawa e uwe ai na kanaka no ke kuapapanui o ka auhau, a oka poe ilihune ina he wahi apana aina ko lakou e kudalaia ia auauei i mea e kaa ai ka auhau, a aole hoi he olelo ana no ka poe o kakou i noho kuonoouo.

0 ka hooponopono Aupuni Ameiika e upu ia aku nei e hiki urai ka hopena, he hooponopono aupuni ia no ke kaulike, a he emi mai na hoolilo. He nui ka heluna o ka lahui Amerika, aka, he emi mai ko lakou mau hoolilo aupuni i ko Enelani, o ka uku o na luna aupuni Amenka, e palua iho alaila loaa aku ko Enelani.

Ke noho nei ke aupuni o Amei'ika malalo o ka hooponopono aupuni Ripubalika i like ole me ko kakou i ka manawa i hala aku la, he Peresidena ko lakou i koho ia mailoko mai o ka poai o na kanaka naauao oia lahui, a malalo o ka hooponopono ana a ia kanaka. e loaa ai ka pono kaulike iloko o ka lahui.

0 na au'uau kino o ia laliui, e palua iho ko lakou, alaila. loaa mai ko kakou, oia hoi he elua na elala ka auhau kino o ko Ainenka, a o ko kakou hoi lie elimadala. Heahake kumu o ka emi ana o ko Amenka i ko kakou?

Eia wale iho ; mamuli oka naauao a me ka holomua o ka waiwai a me ka oihana kaiepa iloko o ia lahui, ua kaake kaumaha maluna o ka poe waiwai ahe mama maluna oka poe ilihune. 0 ka lahui o Amenka, he kaupaona like ia ka poe waiwai a me ka poe ilihune, a he pulama loa ia hoi kona poe ilihune, he loaa ka aioa mai ke aupuni mai i na manawa a pau e noi ia aku ai e kekahi mea ilihune, a e hana oia maluna o ia wahi a hiki i ke kaa ana o ka auhau i kaki ia 'mai e ke aupuni no ia wahi, alaiia, e lilo loa nona ia kuleana a kan aku i kana mau mamo. Ua ike ia ka oiaio o leeia e hke me ko kakou kanawai e pili ana uo na home iiilii, ua loaa mailoko mai ona hooponopono ana a ko Amenka.

E o'u mau hoa makaainana, eia kakou ke kaana ena o na mea a elua. oia hoi ka hooponopono moi a me ka hooponopono Amerika, a malia ke noonoo nei kekahi o oukou o lioohui ia kakou me Amerika, a o ka hopena e loaa ana ia kakou he teritori panalaau, a o ka poino no ia, lilo ko kakou mau kuleana ia Amerika, a loaa ole ia kakou ka mana koho, a raai Amenka mai na poo Aupuni. Aole loa pela ko'u manao e poiuo ana kakou, mai upu aku kakou e hoea mai ia hopena. ī ko kakou manawa e hui ai me Auienka a lilo paualaau e lilo kakou i mau makaainaua Amerika, a e kaupaona iike ia ana no ka pono mawaena o ka poe ilihune ame ka poe waiwai a e loaa aua ia kakou na kauawai o AmenkaL alaila ? o ka loaa ana no ia o ka pomaikai ia kakou e like me ka ? u i

hoakaka mua aenei, e emi aniy ko kakou auhau a e holomu» aoa ka pomaikai o ka o\h\\xmi

kalepa, g Pehea ana oe e ke kaiiJb Hawaii e kaupaema iho ape koho iho i ka hooponwio aupuni i oi aku o ka mwai e

kaupaona aoei oe maiuoa o ko i aloaa aina? Ina pela. aiaila e | loaa hou auanei i»i kakou be ■ nīnau e nvonoo ai, Heaha ke | aloha aina? He nioau ano i nui keu } . ua kakoue uoonoo ai.! a o ka io o keia niuau he meu \ pohihihi iio ka ioii aua aku:j ke manao kekahi poe o ke aloha aina, oia no ke aloha ana ika 31oi ame kabi i hanauia ai ou e Hawaii. oia iho la ke aloha aina. Aole peia ko'u. ina o ke aloha aina io ae la kelau pehea hoi i kuai ai kanaka i ka aina i na haole. no ke aloha anei? Aole! no ke aloha ole.

0 ke aloha aina i ko'u iua- ( nao aua, oia no ke ola o ka la-, hui. e loaa nae iloko o ka niea j e noha alakai ana no ka lahui | ka noonoo ana no ke o!a kona lahui, a i nele ia. alaila. ua nele ia mea i ke aloha aina. Ua loaa ke ola o ka lahui mailoko mai o ua haua e hookele ia ana o ke aupuni. a o ua hana iloko o ke aupuni. oia ke kahua nui o ke ola o ka lahui. oia na oihana mahiai a me kalepa, a j>ehea, e hoike anei kakou i ko kakou aloha aina me ko kakou ae ole e holomna keia mau oihana auo nui iloko o ko kakou aina?

Eia ke ku nei o Amerika ma ke ano he aloha aina oia, he holomua kana mau hooponopono aupuni a me ka waiwai iioko o koua lahui, a he aloha hoi i kona man makaainana ilihune, a e haawi ana i ka hana i kona poe pouoi. a he mea pono ia kakou e noonoo akahole i keia mau hooponopono aupuni, a e koho owai ka oi aku o ka maikai.

Ma ko'u īuanao anu. he inea pono ia kakou e kolio i ka hooponopono aupuni o \merika, i ka hoakaka ana īuamua ao e hiki ai ia kakou ke koho, a o ka oi loa aku o ka hauoli. mawaena o na poe ilihune, 110 ka niea. e emi ana ko lakou auhau. a ina he poe pilikia ioa, e hookuu wale ia ana ko iakou auhau. Ano ka hooponopono aupuni Moi, he nui na liookauniaha ia, ua auhauwale ia aku kekahi poe malunu o ka niea kupono. Hawaii Oiaio. Hana, Aperila 20, 1393.