Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 9, 4 March 1893 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA

KANAWAI 16

 

     He Kanawai@e hoomana ai i kekahi aie lahui a me ka hoopukaia ana o na bona i mea hoopaa no no ia aie.

     No ka mea, o ke Kanawai i kapala “He Kanawai e hoomana ai i kekahi Aie Lahui a e hoomaopopo al i na hana e hoohanaia ai ke Dala i aleia aku, “ua aponoia m@ ka la 11 o Ianuali, M. H. 1893;

     A @@ ka aiea, ma ka la @@ o @anua@i, M. H. 1893, ua kukalaia a kukuluia ke Aupuai Kul@aw@ o ka Hawaii Pae Aina a ua lilo iaia na pono a me na mana a pau o ke Aupuni Hawaii e ku ana mamua aku; Nolalla, ano, i mea e hooko ia ai ka manao o ke kanawai i olelo ia i aponoia ai ma ka la 11 o Ianuali.

      E’ hooholoia e ka aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuika@@@ o ko Hawaii Pue Aina.

      Pauku 1. Ma keia ke hoomana a nei ke Kuhina Waiwai me ka apono ana o ka Aha Hooko e hoopuka aku i na Bona Kupona o ke Aupuni Hawaii o kekahi helu i omi ole iho makako o hookahi @au@ani dala, a no ka huina nui aole e oi aku mamua o ohiku hane@i me kanallina @ausani dala ($750.000), ma ke ano a no na hana i hoakakaia ma keia Kanawai.

      Pauku 2. O na hona i oleloia e hookuu ia no ia mai na auhau a pau, a e kau ana i ka ukupanee aole e oi aku mamua o eono pa@kenela no ka makahiki, a e uku ia ana i kela a me keia hapalua makahiki, a e hookaa pan loa ia lloko o ka manawa aole e emi malalo o na makahiki elima, aole hol@ e oi aka mamua o na makahiki he iwakalua mahope iho o ka la o ka hoopukaia ana, e hookaala ke kumupaa a me ka ukupanee ma ke dala gula o Amerika Huipuia, a i ole, ma kona mea like ma kona ana kaumaha a maikai e ku nei i keia manawa.

       Pauku 3. E kakauinoaia ua mau bona la e ke Kuhina Waiwai a me ka Luna Buke Helu Aupuni a o silaia i ke sila o ka oihana o ke Kuhina Waiwai, a aole hoi e hoopukaia ma ka waiwai io, i emi iho ko lakou waiwai io i oleloia malalo o ke kanaiwakumamawalu pa-kene@a ma ke dala grula o Amerika Huipuia koe wale no aia a haawi aku ke Kuhina Waiwai, me ka apono ana o ka hapanui o ka Aha Hooko e haawi aku i uku komisina aole e oi aku mamua e elima pa-kene@a i kekahi mea a aha hooponopono paha, nana e hoohana i ua mau Bona la; aka nae, aole e haawiia ka uku komoisina i oleloia no na bona i kuaiia aku iloko o ko Hawaii Pae Aina.

        Pauku 4. O na dala a pau i aie la mamuli e na olelo o keia Kanawai e waihoia no iloko o ka Waihona Aupuni, ma ka helu aie o ka “Waihona Dala Alo o 1892,” a e hooliloia aku hoi no na kumuhana i hoakakala wahope ae nei, aole no kahi ae:

         Na Uwapo hou Palekai. Eli ana i ka nuku me Awa o Honolulu       $200,000.00

         Na Alanui, Alahaka me Awapae       $126,500.00

         Na Hale hou, Lua Dala, Wahi Waiho Pau da me na Hakemai          100,000.00

         Na Pakui a me na Hana Hou o na Oihana Wai         100,000.00

         Alanui Lua-o-Pele     66,000.00

         Na Poho Alanui         30,000.00

         Na Ululaau, na Paka a me na Wahi Hooulu Laau     25,000.00

         Na Lilo no ka Hoomalu ana i na Ma’i lele     20,000.00

         Uku Kokua i ka Hui Alahao a Aina o Oachu            14,000.00

      Hoohoihoi i ka Hoopae Limahana         10,000.00

      Na Lilo o ke Kauawai Hoopaa Inoa      7,500.00.

      Kuai ana i na Mikini Kukui Uwila         6,600.00

      Kuai ana i na Kuleana Aina ma Kalawao          5,000.00

      Kuai ana i Kaawai Kinaiahi Wai-Ea me ona Hale         3,000.00

      Na lilo no ke Ana ana i ka Oihana Lawe mea Ino o Honolulu 2,000.00

      Na Lilo no kela Aie Dala           35,000.00= 750,000.00

     Pauku 5. Ma keia ke hoomana ia aku nei ke Kuhina Waiwai e uku mai loko ae o na dala i aieia malalo o keia Kanawai i ka aku komisina i aeia e ka Pauku 3, a me na hoolilo a pau no ka hoomakau kai ana i ua ma @@a la a me na kup@no.

     Pauku 6. M@keia ke hoouiana ia aku nei ke Kuhina Waiwai i oielola e hana aku i na haua kupono e hiki ai i na poe e paa ana i ua bona la i @@akakaia ma keia Kanawai ke loaa aka na ukupanee i ku maluna o @a mau @ona la ma Honolulu, a @@@le, ma kekahi wahi a mau wahi dala e ae @aha e like me kana i manao ai he pono.

     Pauku 7. E lilo kela K@@wai i mea m@n@@ai kona @@@@@in ana aku. (Kakauinoaia)

     Sanford B. Dole, @@@siuena o ke Aup@ni koikawa o ke Hawaii P@@ Aina. (Kakauinoaia). J.A. Kise, Kuhina Kalaiaina. 2132-3, 22-3

 

KANAWAI 17

 

    He Kanawai E kukulu ai i ka oihana kinaiaui o ke kulakauhale o honolulu.

    E hooholoia e ka Ahu Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Ruikawa o ko Hawaii Pae Aina.

    Pauku 1. E hoonohoia i Oihana Kinaiahi no ke Kulanakauhale o Honolulu, oia no he Papa Komisina o ekolu lalu, e hoonohoia lahou e ke Kuhina Kalaiaina me ka ae ana o ka Aha Hooko, a e hookohuia no elua makahiki, a e hana lakou me ka uku ole; je Lunanui e hoonohoia e ka Papa Komisina. E loaa no i ekolu a oi ae paha mau puali kinaiahi i uku ia, e like me ka manao o ka Papa Komisina he pono, a me na puali kinaiahi pualu o ae a na Komisina e ike ai ua pono. O ka malama ana ame ka hooponopono ana o ka oihana aia no ia malalo o ka Papa Komisina, a ua loaa no hoi ia lakou ka mana o hoopuka i na @ula a mo na hooponopono ana no ka hooponopono ana i ka oihana a lakou i manao ai he kupono. Ua hiki no i ke Kuhina Kalaiaina me ka ae ana o ka Aha Hooko e hoopau i kekahi komisina no ke kumu, a e hoopiha i na hakahaka a pau iloko a ka Papa Komisina.

      Pauku 2. Na ka Lunanui ka malama me ka hooponopono ana a me ka mana o na waiwai a pau o ka Oihana Kinaiahi, a e hoopaaia oia i ka Papa Komisin no ia mean, a nana no me ke apono ana o ka Papa Komisina e hoolilo aku i na hoolilo ana a pau o na dala i hookaawaleia no ka Oihana Kinaiahi o Honolulu, aole oia e aie aku i kekahi mau aie mamuli o ka oihana, aole hoi e hoolilo aku i kekahi waiwai o ia oihana me ka ae ole o ka Pap Komisina. I na manawa a pau i puke ae ai ke ahi, na ka Lunanui ka mana e hooponopono a e kauoha aku ai i na hoa a pau o ka Oihana Kinaiahi, a nana no e kuhikuhi aku e hoonoho ia na kaa kinaiahi ma kahi kupono loa e hoohana ia ai no ke kinni ana i ke ahi, ua hiki no ia ia me ke apono ana o ka Papa Komisina e haawi aku i ka malama ana me ka hoohana ana o na kaa kinaiahi, me na bakeke a me na mea paahana e ae e pili ana i ke Aupuni i ka poe kinaiahi ana e manao ai he pono, a e hiki hoi ia ia ke lawe hou mai e like me kona makemake me ke apono ana o ka Papa Komisina, nana no e nana i kela a me keia hapaha makahiki i ke ano o na kaa kinaiahi, na hale kaa, na bakeke a me na mea paahana e ae, a i kela a me kaia eono mahina e hoike aku a hoihoi i ka Papa komisina i na lilo o ka Oihana Kinaiahi no ia manawa, na inao o na hoa a pai o ka oihana i loaa na palapala hoike, ka nui o na pauahi iloko o ia manawa, me na inoa o ka poe nona ia mau wahi a me ka poe e noho ana ma ia mau wahi i poino a pau paha i ko ahi, ke kumu e ke ahi ina na iki ia, a me ka huina o ke poho a poino paha, a me ka nui o ka huina i panihakahakaia ma ia waiwai, ke kulana o na kaa kinaiahi, na kaa me na mea paahana a me na waiwai o ka oihana, a me ke ano me ke kulana o ka puali. Ina na kupono e hana hou ia kekahi o na kaa kinaiahi, ua ka Lunanui no e kauoha aku e hana hou ia a paa pono me ka maikai.

     Pauku 3. Ina ua hiki ole aku ka Lunanui i kekahi ahi, na ka lunahoohana kahiko o ka noho ana e hana i kana mau hana.

       Pauku 4. Na ka Lunanui e mahele i ke Kulanakauhale o Honolulu i mau apana, a e hoike aku i na palena o ia mau apana i ka papa Komisina, a o malama i woolelo o na inoa o ka poe o noho ana iloko o na hale a wahi e ae paha kahi ana i ike ai ua kueia kekahi o na mea i hoakakaia me keia Kanawai.

       Pauku 5. Na ka Lunanui i haokahi manawa lioko o kela a me keia ekolu mahina, a me na manawa e ae ana i manao ai he pono, e makaikai aku a nana i na halenoho, halekuai, wahi oihana a me na hale e ae ma kela a me keia apana, i maopopo ai ka uhakiia ana o kekahi o na mea i hoakakaia me keia Kanawai, a e nana hoi i na kapuahi, na pukauahi me na kaupuahihao, a me na oheuahi ma kela a me keia apana, a ine ua ikeia kekahi o ia mau mea e waiho hemahema ana a he mea e ulu mai ai ka pilikia, e kauoha oia i ka mea n@na ia wahi, a i ole ia, ka poe e noho ana malaila, ma ke palapala i kakuia a paiia paha e hana hou ao, e hoonee aka a hoomoe hou ae paha i ua mea hemahema nei, a ina aole i hanaia, e manaola ka mea e hana ole ana pela ua pili ia ia ka hewa mikamioa a e hoopaiia oia ina e ke ka hewa ia ia e like me ka mea i hoakakaia mahope aku nei. E hoike aku ka Lunanui i hookahi manawa iloko o kela a me kela ekolu mahina, a me na manawa e ae ana i manao ai he pono, i mau hoike piha no na mea a pau e pili ana i kana mau hana i ka Papa Komisina, a e hoike aku no hoi oia i ke Kuhina Kalaiaina i kela a me keia pule, i kekahi kue ana o na kanawai e pili ana i na hale i hana ia me ke ano pale ahi.

      Pauku 6. Ina e puka ae ke ahi ma ke kulanakauhale e hele koke aku na kanaka kinaiahi a pau ma kahi o ke ahi me ko lakou mau kaa kinaiahi, kaa iliwai, makau, alapii a me na mea paahana e ae, a e hoohana aku i na kaa a me na mea kinaiahi e ae me ko lakou akamai a ikaika a pau malalo o ke kuhikuhi ana a ka lunanui, a aole lakou e haalele ia wahi me ka ae ole o ka lunanui.

     Pauku 7. Ina e hiki ole aku kekahi kanaka kinaiahi ma kahi o ke ahi, a ua haalele paha oia i kona kaa a mea paahana e ae me ka ae ola ia, a ina paha ua hana ole oia i kana hana me ka loaa ole o kekahi kumu kupono, e uku oia no kela a me keia hewa i ka hoopai i hooholo ia e ka hapanui o ka Papa Komisina, a ua hiki no e hoopau ia oia ma ka hooholo ana o ka hapanui o ka Papa Komisina, pela mai kona noho kanaka kinaiahi ana.

    Pauku 8. Aole e komo aku a hoao paha kekahi mea a komo maloko o ia kaupale ana, a pii ae paha maluna me kekahi kaa i ka iliwai e lawelawe ia ana ma ia pauahi, a o kekahi mea e hana ana pela ua pili iaia ka hewa mikamina a e kauia maluna ona ka hoopai aole e oi ae mamua o elua haneri me kanalima dala.

    Pauku 9. Aole e ho-a kekahi kanaka me ka ae ole o kal Lunanui i kekahi ahi, aole hoi e kauoha aku e hana ia ke ahi ma kekahi alanui, ala ololi, makeke, ala loa e ae paha, aole hoi ma kekahi uwapo maloko o ke kulanakauhale, koe wale no no ka hoolapalapa ana i ke ta, a o ke ahi no ia hana aole e oi aku ke kaawale mamua o umi kapuai mai ke poo o ka uwapo. Aole no e ho-a kekahi mea i ka opala a ahi nui paha ma kekahi wahi maloko o na palena he hookahi mile mai kahi e ku nei ka hale bele o ka Oihana Kinaiahi o Honolulu me ka ae ole i kakau ia e ka Lunanui.

     Pauka 10. Ua hiki no i ka Lunanui, me ke apono ana o ka hapanui o ka Papa Komisina e kauoha aku e wawahi ia, a hoopahuia paha kekahi hale, a mea e ae, a hoolilo ia paha i mea ole ma kekahi ano e ae, i na manawa e manao ai lakou he mea pono e hana ia pela i mean e laha loa ole aku ai ke ahi.

     Pauku 11. Ua hiki no i ka Lunanui oiai e mau ana kekahi ahi, e kauoha aku e kokua aku ka poe ma laila ma ke kinai ana i ke ahi a me ka hookaawale ana aku i na lako hale, na waiwai a me na mea e ae mai kekahi kale aku i a ia e ke ahi, a e aneane ana paha e a ia. A ua hiki no e hoonoho i mau kiai e malama i ua mau mea nei, ua hiki no hoi iaia e kauoha aku i na kokua ana no ka wawahi ana a hookaawale ana i kekahi hale ina ua manao oia he hupono, a ua hiki iaia ke hoomalu i na haunaele ma ia wahi o ke ahi. E hoolohe na mea a pau ma kahi o ke ahi i na kauoha a ka Lunanui.

       Pauku 12. Oiai e a ana kekahi ahi, ua ku no i ke Kanawai i ka Luna Nui na luna hoohana o na Puali Kinaiahi, ka @@@muku o ke Aupuni a me kona mau hope, a i ole ia ke Kapena o ka Puali makai Kinaiahi, e hookaawale aku a kauoha paha e hookaawaleia aku, a malama ia ma kahi kaawale mai kahi kokoke i kahi o ke ahi, me ka ikaika ina ke kupono, i na mea hana ole a i hoohuoi ia paha, a me na mea a pau a lakou i manao ai aole i kupono e hoohana ia, a i iawelawe maoli me ke ano pomaikai ma ke kokua ana i ke kinai ana i ke ahi a me ka malama ana o na waiwai e kokoke ana malaila.

       Pauku 13. O kekahi mea e oki ana, a i ole ia, e hoopoino ana i kekahi oi na mea paahana kinaiahi me ka mamao maoli e hana pea, e manaoia oia ua pili iaia ka hewa mikamina, a ina e ku ka hewa iaia no ia mean, e hoopai ia oia sole e oi aku mamua o elua haneri me kanalima dala.

       Pauku 14. Na ka poe nona na wahi, a e noho ana paha ma na wahi kokoke i kahi i a ia e ke ahi, e ae aku e komo ka oihana kinaiahi maloko o ia mau wahi ma ke kauoha o ka Luna Nui, a o kekahi paha o na Luna Hoohana, i mea e loaa ai ka wai a no ka lawelawe ana i ko lakou mau mea paahana no ke kinai ana i ke ahi a ina ua hoole ia ko lakou komo ana pela, ua hiki no i ka Luna Nui a mea paha e lawelawe ana ma kona wahi e komo aku mamuli o ka ikaika no na hana i oleloia, a aole e hoole kekahi mea i ke komo ana pela, a keakea aku paha ma kekahi no i ke komo an@.

       Pauku 15. E loaa ke kuleana i oi ae i na kaa kinaiahi, na kaa a me na mea paahana e ae o, o ka Oihana Kinaiahi o Honolulu, ma ka hele ana ma na alanui, na ala liilii a me na alaloa, me na wahi a pau o ke kulanakauhale o Honolulu, a me na apana a mahele o ia kulanakauhale, i ka manawa e hele aku ana i kekahi wahi pauahi, a oia mau mea paahana a pau me na kaa e ae, koe na kaa alahao e lawe a e hele ma ka aoao akauo ke alanui, ina aole i keakea ia ua aoao la, a o na kaa alahao a pau e kokoke ana i ua mea paahana la, e hele ana i kahi o ke ahi e hoemi mai, a i ole ia, e hooi aku paha i ko lakou holo e like me ka mea i makemake ia i mea e loaa ai i na mea paahana o ka oihana kinaiahi ka lawelawe ana i keakea ole ia o ke alanui no ia manawa.

      Pauku 16. Aole e ae kekahi mea iaia ka malama ana o kekahi kaa e keakea wale aku ia kaa me kona manao e hana pela i ka hele ana o na mea paahana o ka Oihana Kinaiahi o Honolulu i ka hele ana i ke ahi.

      Pauku 17. O kela a me keia mea mana i keakea a kue paha me ka manao ino, a manao maoli e hana pela, i kekahi kaa kinaiahi a mea paahana kinaiahi e ae o ka Oihana Kinaiahi, oiai e hele ana, a i ole ia, oiai ma kekahi ahi, e manaoia, ua pili iaia ka hewa mikamina, a ina e ku ka hewa iaia no ia mea, e hoopai ia oia e uku i kekahi hoopai aole e oi aku mamua o hookahi haneri dala.

      Pauku 18. O na hale a pau i noho ia ma ke ano he hale noho, halekuai a hale hana mau paha ma Honolulu, e hoolakoia me na pakeke kinaiahi, aole i emi malalo o elua, a e malama mau ia me ka maikai a me ka makaukau no ka lawelawe ia, a e kau ia ma kahi e ike ia ai, me ka inoa o ka ona i pena ia maluna iho, eia nae e haawi mua ia aku ke kauoha e hana pela ma ka palapala i kakau ia a pai ia paha i ka poo e noho ana iloko o ia hale, e ka Luna Nui, a o ka poe a pau e noho ana ma ia hale i loaa aku ia lukou ke kauoha o ia ano e hoolako a hoomakaukau iloko e elima la mahope iho i na pakeke kinaiahi i olelo mua ia.

       Pauku 19. O ka mea a mau mea paha e noho ana iloko o kekahi hale i a ia e ke ahi a e aneane ana e a ia paha e ke ahi e kokoke ana, i hoahuia ai malaila kekahi mea pahu, e hoike koke aku mahope iho o ka hoomaka ana o ke ahi i ka Luna Nui, a i kekahi o na Luna Hoohana paha, e hooponopono ana ma ia wahi o ke ahi, i ke ano, ka nui, a me kahi i waiho ia ai o ia mea pahu, a e hoike pu aku no hoi ia ike i ka poe nona na hale a me na poe e noho kokoke mai ana.

     Pauku 20. Aole e kukala hewa wale ae me ka manao kolohi kekahi mea i ke ahi ma Honolulu.

     Pauku 21. O kela mea keia mea nana i lawe malu, hoolilo nona iho, halihali aku a huna paha i kekahi lako hale, waiwai, lole aaha, waiwai kalepa a mea a waiwai paha, o ka poe nona ka hale, a mau hale paha, a waiwai paha e a ia ana a i aneane e pau i ke ahi, a i hoihoi ole ae ia mea iloko o iwakalua kumamaha hora, a i ole ia hoolaha ae aia iaia ia mea i ka ona o ia mea, ina ua ike ia a ina aole i ike ia i ka Luna Nui a i ole ia, i ka Ilamuku o ke Aupuni a me kona mau hope, e manao ia oia ua pili iaia ka hewa, a ina e ku ka hewa iaia no ia mea e hoopai ia oia e like me ke kanawai.

        Pauku 22. O @ela a me keia mea e kue ana i kekahi o na mea i hoakakala maloko o keia Kanawai e manao ia ua pili iaia ka hewa mikamina, a ina ki @@ @@@ iaia no ia mea, e hoopai ia oia ina aole i hoakakaia ma kekahi ano okoa, e uku i kekahi hoopai aole e oi aku mamua o elua haneri me kanalima dala.

        Pauku 23. Ua kauohaia ka Lunanui o ka Oihana Kinaiahi, na Lanahooha@a a me ka Ilamuku o ke Aupuni, me kona mau hope, e hoopii aku no na k@e ia ana o na mea i hoakakaia ma@oko o keia Ka@awai.

        Pauku 24. E loaa ka mana i ka Lunakanawai Apana e hookolokolo a hoo@olo i na hihia mikamina a pau e ulu ae aua malalo o keia Kanawai, a me na hoopii a pau e ulu ae ana no ke k@ela o kekahi o na mea i hoakakaia malalo o keia Kanawai, a e kau aku i kekahi o na hoopai i hoakakaia maleka nei.

        Pauku 25. O ka Papa Komisina, ka Lunanui a me ka Lunahoohana o keia a me keia p@@@, a me na lala i ukuia e ka Ohana Kinaiahi e lawelawe maoli ana i ka hana, e hookuu ia lakoa mai ke koho ia ana a hoihoi ia ana ma kekahi iu@e a koronelo paha, a e kakauia na inoa o ia poe a o waiho ia aku me ke Kakauolelo o ka Aha Hookolokolo Kiekie, a me ka Ilamuku e ka Lauanui.

        Pauku 26. O ke Kulanakauhale o Honolulu, no na hana o keia Kanawai, e hoohom@ no ia i na wahi a pau maloko ino o kekahi puai ma kahi e ku nei ka hale @ele o ka Oihana Kinaiahi o Honolulu, a he elua mile ka loihi mai laila aku.

        Pauku 27. O ka uku o ka Lunanui a me na uku e ae a pau a me na uku hana o na puuli kinaiahi ukuia, e hooholoia no ia e ka Papa Komisina, me ka ae ana o ka ha Hooko.

        Pauku 28. O ka Mokuna 45 o na Kanawai o 1888, a me na kanawai a hapa kanawai paha e kue ana i na hoakaka ana o keia Kanawai, ma keia ua hoopau loa ia.

        Pauku 29. E mana keia Kanawai mai kona hoolahaia ana aku. Aponoia i keia la 21 o Feberuari, M. H. 1893. (Kakauinoia)

        Sanford B. Dole, Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina. (Kakauinoia) J. A. King, Kuhina Kaiaiaina. 23-3    2431-3

         Malalo o ke Kanawai i kanaia “He Kanawai e kululu ai i ka Oihaua Kinaiahi o ke Kilanakauhale o Honolulu,” i aponoia n@a ka la 21 o Feberuari 1893, ua hookohuia na keonimana malalo iho i Papa Komisina Kinaiahi: Samuel B. Rose, Lunahoomalu. Andrew Brown, James H. Boyd. J. A. King, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Feb. 24, 1893. 2431-3.

         Ua Lookohuia o Andrew Brown, Esq. I Lunanui no ka Oihana Wai o Honolulu a me Kaknolelo o ka Makeke ma kahi o J. C. White i waiho mai. E hoomaka kona hookoha mai ka @@ @aku o M@@@ki aenei. J. A. King, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Feb. 25, 1893 2431-3.

Kuai o ka Aina Aupuni ma Hilo Akau, Hawaii.

 

      I ka Poalla, Maraki 30, 1893, born 12 awakea, ma ke ale iho o Ahiolani Hale, e kuai ko@ala ia aku ai na eka aina nah@@ea ululana he 310210 ma kahi he @@ @@@ maluna aku o ne alanuiaupuni o Hilo Aina, Hawaii.

      E hookee ana ke aupuni i ka pono e hoomoe aku au u auanui mawaena aku o ia aina.

      Eia kekahi kumu, na ka mea e kuai mai ana a lilo ka aina maluna ae e uku i na lilo o ke anaina mana e aua a me ke kahakahi ana i ke kii. E loaa no na mea a pau a pili ana i keia aina ke ninau ae i ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina.

      Uku kiekie e hoomaka aku ai e koho, he $310. J. A. King, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Feb. 25,1893. 2431-3.

 

Kuai o Ekolu mau Apana Aina Aupuni ma Hilo Akau, Hawaii

 

      I ka Poaha, Maraki 30, 1893, ho@a 12 awakea, ma ke alu iho o ke komo ana ak@ o Aliiolani Hale, e kuai ku@ela ia aku ai ke ekolu mau apana aina aupuni ma Mauluaiki Hilo Akau, Hawaii, penei:

       Apana 1, nona ka ili he 21 07-100 mau eka, he $108, hoomaka ke koho.

       Apana 2, nona ka ili he 18 30-100 mau eka, he $91.50, hoomaka ke koho.

       Apana 3, nona ka ili he 13 99-100 mau eka, he $69.95, hoomaka ke koho.

       Eia kekahi kumu, na ka mea e lilo ai na aina maluna ae e uka na lilo o ke auaaian nana o ana a kahakaha na @@@ E loaa no na mea a pau i makemakeia a niu@a no keia mau aina ke kele ae i ke keena Aina. Oihana Kalaiaina. J. A. King, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Feb. 24,1893. 2431-3.

Kuai o na Aina Aupuni ma Kuaia a me Kahoahuna

 

        I ka Poaha, Maraki 30, 1893, hora 12 awakea, ma ke alo iho o ke komo ana aku o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia aka ai he eha (4) mau pauku o ka aina ma Koai@ a me Kahoahuna, Hilo Akau, Hawaii.

        Pauku 1 nona ka ili he 30.2 maa eka, ha $195, hoomaka aku ke koho.

        Pauku 2 nona ka ili he 37.7 mau eka, he $189, hoomaka aka ke koho.

        Pauku 3 nona ka ili he 40.13 mau eka, he $ 313, hoomaku aku ke koho.

        Pauku 4 nona ka ili he 9.05 mau eka, he $@@, hoomaka aku ke koho.

        Eia kekahi kumu, na ka mea a lilo ai o kela mau elua e aka i na lilo o ke anaaina nan e ana a kuhakaha i na kii. E loaa no na mea a pau i makemakeia e ninao ma ke keena Aina, Oihana Kalaiaina. J. A. King, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Feb. 22,1893. 2431-3.

 

Ka Aupepa Kuokoa

@@

Ko Hawaii Paoaina i Huiia

 

Na @@@@ ana 1-2-3-4-5-6 Pule. 1-2-3-4-5-6 Laiha; (L1,P1)-$1.50, (L1,P2)-$2.00, (L1,P3)-$2.50, (L1,P4)-$3.00, (L1,P5)-$3.50, (L1,P6), $@.00, (L2,P1)-$2.00, (L2,P2)- $2.@@, (L2,P3)-$3.00, (L2,P4)-$4.00, (L2,P5)-$5.00, (L2,P6)-$@.00, (L3,P1)-$@.@@, (L3,P2)-$2.50, (L3,P3)-$@.50, (L3,P4)-$6.00, (L3,P5)-$6.50, (L3,P6)-$@.@@, (L4,P1)-$3.00, (L4,P2)-$4.00, (L4,P3)-$5.00, (L4,P4)-$6.00, (L4,P5)-$6.50, (L4,P6)-$7.00, (L5,P1)-$@.@@, (L5,P2)-$@.@@, (L5,P3)-$@.@@, (L5,P4)-$7.00, (L5,P5)-$8.00, (L5,P6)-$9.00, (L6,P1)-$@.@@, (L6,P2)-$6.50, (L6,P3)-$7.00, (L6,P4)-$8.00, (L6,P5)-$9.00, (L6,P6)-$10.00.

 

        @@ O @@ Olelo Hoolaha a pau @ @ooana mai @ua no ka Hoolaha maioko o keia Nupepa. e @oo@@a pu mai me @@@ na @@@@ @@@@@@ hookomo ia.

No ka Makahiki          $2.00

No Eono Mahina         $1.00

Kaiko ka Rula

 

HAWAIIAN

HAWAIIAN GAZETTE CO.

 

   H. M. @@@@@@@, @@@@ Nui

   @. U. KAWAIN@@, @@@@ Hoopunia

 

   POAONO  Marak@ 4, 1898

 

Kela Me Keia

 

   Ala no ka Aha Senate ke no@@@@ la i ke Kuikahi Hoohui ioa Hawaii nui, aka ua waiho ia nae i haoa no ka @@ 28 o Febe@iari. Eiaha Aha Senate ma ka @@@@ ikaika ma e hoohoia i ke kuikahi, aka ko kae mai nei ka Iliale Lunamakaainana i ka h@@@ awiwi, ao ka moa, ke kui nei @koa he mana ko la Hale e komo pu i ka nooaoo ana i na moa pili dala no ka haawina a Liliookalani a me ka aie lahui. N@@@@@, @@@ he la e kaulua ana ka hooh!l! jia ana o ke kuikahi a koa@@ @@@@ ka @er@@ldeaa @@il.

 

     O NA @enan@ololohoonainai wale aku a hoopunipuui lo aole e hawaiiana ka mana koho haiola i na kanaka Hawaii i ka wa e hoohui ia ai o Hawaii me Amerika Huipuia, nole loa he wahi lihi o ka oiaio, a nele no i ike ia maloko o ke kuikaha i haolalaia ai e na elele mana piha o na aupuni elua ma Wasinetona, oiai ua waihoia na mea pili i ke kau kanawai na na Ahaolelo @@@i e noonoo.

       Ma na nupepa i ike ia iho ai, ua hoolalao o Paulo Numana i ka manawa i hookaawale ia ai, e halawai me ke Kuhina nui Foster ma Wasinetona i ka la 21 o Feberuari, a ua kali ke Kuhina a hala ka manawa. I kahi la ae, ua halawai o Numana me ke Kuhina a ua mihi aku i kona lohe paee i kahi e halawai ai laua i ka la i hala. Ua olelo mai ke Kuhina, aole oia e ike aku ana ia Numana ma ke ano he elelo aupuni, aka ina i makemake oia e kamailio aku, alaila ma ke ano he mau kanaka wale ne laua, aole ma ke ano mau luna aupuni.

       Ua palulu ia aenei e na Aha Hooko a me Kuka o ke Aupuni Kuikawa a pau i ke okaoka liilii kela kanawai palaualelo e hoonoho ana i Kiaaina ma na mokupuni me ka hana le e lawelawe ai a ia mau luna aupuni. He kanawai no keia i hoopau loa ia e ka Ahaolelo mau mahope iho o ka hookahuli aupuni o 1887, no ka ike ia no he oihana hoohinuhinu wale iho no nohe wahi pala, aka i ka Ahaolelo mai nei o 1890. ua hoihoi hou ia ae iloko o na buke kanawai o kakou, ela ua poina nae na kahi hunai o na kanawai la i ke kaana ana i wahi, hana no ia oihana e kupono ai ke keehi iho. A i ka hookahuii aupuni no hoi o 1893 nei, hoopau hoi ia no.

       Ma ke kulanakauhale poo aupuni o Wasinetona, i keia Poaono, Maraki 4, oia kahi a me ka manawa e hoonoho ia ai o Stephen Grover Cleaveland i Peresidena no ka Ripubalika nui o Amerika Huipuia, nona ka lahui i helu ia maluna aku o ke kanaono kumamaliioa miliona. He la nui keia no ka mana hooko hou e noho mai ana, a mahope o ka hoohiki ia ana, e waiho maiana oia i kekahi haiolelo e alakai ia ai kana hookele aupuni ana no kona kau e noho ai iloko o ka mana hooponopono aupuni. O ka lua keia o kona manawa i kahea ia ai e ka lahui o Amerika e noho poo hou mai no lakou. A mamuii o kana mau hana maikai i kona kau mua, i hopehope ele ai keia lahui no ke kahea hou ana iaia e noho alakai hou ao lakou.

     O ke kanawai a ka Oihana Kinai Ahi o ilonelulu nei i kukulu a hoohana ia e na hoa hana a na puaii lehulehu me ka uku ole ua ka manawa loihi i hala, ola hoi ka wa o na kea pauma lima e paaua ia ana e kekahi puali nui o na kokua i kelu ia ma ua haneri elua a kokoke paha i ka ekolu, a komo wale mai no i keia an a ka mahu e hookauwa nei, ua hoopau loa ia e ke aupuni hou, a ua hoihoi ia aku la na ka poe e uku maoli ia ana, i hoouuku ia mai ka nui o ka puali hookahi a i ka heluna kupono, a e noho paa hoi ia poe ma kahi o ka hana i na wa a pau me ka makaukau ma na ano a pau. Nolaila ke hoao ia nei ka uihaua kinai ahi mai keia wa aku malalo o ke ano hou la Honolulu nei, aka he mea no nae i hookumu la ma kekahi mau aupuni kahiko a ike in ka hoiopono a me ka maalahi. A ma ka halawai o ka Papa Komisina Kinai Ahi i malama ia ma ka la 27 o Feberuari, ua kohoia o Mr. Frank Hustace i Luna Kinaiahi nui no ka oihana mai keia wa aku, a e hoomaka ana oia e lawelawe i ka oihana me ka hookaulua ole.

       Ua hooholoia ma ka heluhelu wua he bila e laikini ai i na keiki uwapo hoehoe waapa, e na Aha Kuka a me Hooko.

 

NO NA IBEDANI

 

        Iloko o ka makuhiki 1888, ua lawe ia mai imoa o ka Ahaolelo Makaainana nui o Beritania he @ila kanawai e kukulu ana I ahaolelo kaawale kuakoa no ka mokupuni o @@ani. Aole @ holo kela @iha ia manawa, aka, ua mau no ka hoonaueue ana o ka poe imi i ka pono o kela lahui i kapa ia e kekahi poe o kakou he @@@iliki.” Ua maa mau no kakou iloko o na makahiki i hala i ka lohe ana i na haunaele kuloko oia mokupuni o Irelani. O na kumu o keia oni mau ma keia mokupuni, he nui wale.

         O kekahi ku@@u nui, oia no ka @@@@@@@@@@@ ia ana o na ai@a o ka poe waiwai e ka poe mahiai. No Beritania hui ka hapa nui o ka poe nona ka aina, a ua hookaumaha ia ka poe mahiai e lakou i ka wa pii ai ka waiwai o ka aina mamuli o ka hana @@ie@@ ka poe mahiaim pa like no ka uku hoolimalima makahiki a lakou e hookaamau ai i na @@@@@@@ i ka wai kaa oie @i ua @@@ hoolim@i@a, o ka hookukke k@@e ia na @@@ ka poe mahiai, a i loko e kahi mau mea, ua nui ka pilikia o ka poe haahaa.

          Ua hana ia no kekahi mau hila @oko o na makahiki i hala, i hiki ai ke loaa ka pono a@@li@ o na mak@@nana Hoko o ko lakou mau mahinaai. O ke ano piena o ka poe o @@@lani kekahi kumu o ko lakou mau pilikia, a he ano pauni@ni no ke iahou i waena o lakou iho.

           A no ka hana ia ana o ko lak@@ mau kanawai mai @@@ana mai, a no ka hooko ia ana no kekahi mailaia mai@@ me ka hoomalu ia mailaiia mai, kekahi kumu o ka noho pono ole. Ua komo iho nei o Pohake hauoli i ka noho Kuliloa nui o Beritania me ka manao paa e hoo@@@@ he @ila no ka pono o @@@@@@ kap@ ia aupuni kuloko.” Oia hui ka hooponopono @@@ @@ @@@@@ mau ponokuloko e lakou iho ma ko lakou ahaolelo ponoi, koo nau @@ pono pili aupuni holookoa, na ka ahaolelo nui ia ina Ladana e hooponopono.

       Ua lawe ia mai keia @ila hou keia “Elemakule Loea,” nona na makahiki he kanawalu kum@maha, i ka ia 11 o Feberuari, me ka @@olelo ikaika he elua hora okoa a @@ o ka haielelo ana. Ua wehewehe ia na ano o ka hooponopono aupuni ana i manao ia ma keia bila. @@@ hale ahaolelo o Irelani i manao ia, o ka hale o luna he 103 lala, he ekolu hapaha o lakou o koho ia e na poe koho baloia, no na makahiki elima kekahi hapa, a no na makahiki he umi kekahi hapa, a hala elima makahiki, alaila, e koho hou ia ka hapa o lakou no na makahiki h@ umi a pela aku.

       A o ke koena oia hale he mau alii e like no me na alii e noho nei ma ka hale alii o ka ahaolelo nui ma Ladana. O ka hale o lalo he 201 ka nui, he poe i koho ia no lakou a pau. Ua hiki no i kekahi hapa o lakou ke komo ma ka ahaolelo nui ma Ladana (Imeperiala) a e koho ne malaila ma na ninau e pili ana i ke aupuni holookoa. O na lilo kuloko ua mahelehele ia ma keano i manao ia he kaulike. He mea koik@@ loa keia e kuko ia nei no ka po@@ like oia mau nina, a aole i maopopa ka holo a me ka holo ole o keia hila.

 

Ka Papa Oia Hou

 

     Ua koho ia na lala o ka Papa Oia hou, a eia ko lakou mau inoa: Na kauka Andrews, Day me Miner, @ me K O. Carter, J. T. Waterhouse, John Ena a me ka Lolo Kuhina W. O. Smith. Ua halawai ka Papa ke Poalua nei, a kukakuka no kekahi mau mea e pili ana i na hookohu o ka poe malalo o ia Papa a me kakahi mau mea @iae. O ka Agena o ka Papa kekahi mea nui i noonoo ia, a me he mea ia e haawi hou ia aku ana no paha ia C. B. Reynolds, @i@i ua ike ia i kona wa i noho Agena mua ai, oia ke kanaka kupono ma ia wahi, a he laulea kona launa e lawelawe hana ana mana mea a pau

 

Paikau Mokukaua Moana.

 

       I ka hora 3 auina la Poakolu nei, ua hiu ae ka manuwa lapana kula holomoku “Kongo” i kona pohaku, puka aku la iwaho o ke awa a niau paikau hele aku la ma na kai o na mokupuni maluna aku o Oahu nei. E pau ana paha he anahulu iaia ma keia hu@kai paikou, a me he mea la, o ke awa hope e kipa ai oia a huli hoi mai, oia no o Hilo.

      Ke lohelohe ia mai nei, e pakaka @ie @aku ana no hoi ka mokukana Amerika “Alliance” ma na kai ma ka aoao makani aku nei me ka paikau hele ana a hiki i Hilo. O ka Poaono nei ae ka la i manao la aku ai e puka aku ai oia a holo.

 

Ka Waikahe Nui ma Honolulu

 

       Mamuli o ka noho paa loa mai o ka ua iuka o ke awawa o Nuuanu i ka Poakulu nei mai ke kakahiaka mai, ua nui a ka launa ole mai ka wai i kahe mai i kai loa nei ma ke kahawai o Nuuanu i ka auina la, @ ua halulu kona iho ana mai me ka ikaika a me ka piha pono o ke kahawai a haale ma na kapa. Ua nui na lo@o i paholu ne ma ka aluna olelo ana iho, he waipuilani @ po@a iho iuka o Nuuana a no laila keia waikahe nui; a o kekahi hoi, ua naha na luawai a ua pau ka wai iloko o ke kahawai, e oia keia wai e ike ia ana e ko ke taona nei. Aole no ke oiaio o ia mau lono a ielua aka, he wai maoli no na ka ua.

 

     Kauna ae nei a oi na mokuku@a pepehi kila i ku mai ma ko kakou nei awa, a ua pau aku kekahi i ka hala no Iapana. Aole nae kakou i neie loa i na wahi lelo ole i lu ia iho no ka kakou mau mea ai a me ka lapaau ana i kekahi mau pilikia o kahi mau moka.