Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 6, 11 Pepeluali 1893 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

f Aole o makou makenmko e lawe i ke koiko o ua hala uo na mauao i h->u>uka i.-i uia!.hU> o keia ko mnkou moa LhWhu. 1 .

Ka Hookahuli Aupuni ma Hawaii nei«

E Mk. LuxAifooroNoroNo:— Aloha oe:—E ae mai oe ia'u 1 kekahi wahi o kau pepa no ko'u mau manao pokole no keia hookahuli aupuni nia Ilawaii nei.

l T a ike au ma na moolelo ona aupuni mnna nui a kaulana o ke a<> uei i na hookahuli aupuni. Ua liehihelu au i na moolelo o na alii o Enelani a me ka moolelo o ke aupuni o Farani. lle nui ka hookahuli aupuni mu ia mau aupuni, kipaku piuepine ia na 'lii, mamuii o ka paakiki i ke alakai hewa aka poe luluu. xV ina e tiana ia me ka noonoo pono i.ku moolelo o na Mii o ka Iseraela, oiai 0 liehohoama i pii ae ai iluna o ku noho alii o kona makuakane, ua haalele aku oia i ke ao aua a na elemakule naauao nohoj>ono, a liuii akula ma ke ao ana a ka poe lulu i ka makani a o ka hopena he 0)1 i i ka puahiohio, a ua hoao no hoi o Ahllopela e alakai hewa i na alii o ka Iseraela a hooloheaku la i kana niau ao aiui, a o ka hopena ua like

iio me ko k:i niua. I na la makii mua louo ka pli ana ao nei oko kakou Moiwahine ina ka noho Alii t ua .kau aku nei ko kakou manaolana e loaa ana na pomaikai holomua maluna o ko kakou aina, a ua ike ia ka paio mau ana o ka Ahaolelo ma kokahi mau mea ano nui iloko oia hale. Nolaila, ua makemake na hoa oia hale e lona ona inau Kuhina hiki ke liilinai iae ka poo waiwai a kuonoono oloko nei 0 ka aina, aole hoi i inakemake kekahi hapa oia hale e noho ms\i na Kuhina 1 hohono ko lakou mau inoa 1 ka uwahi o ka opiuma, sifa, pakapio a pela aku.

Ua komo pu me ka Hamuku i pau o lee aupuni ma keia hana, a ina e ninau ia aku ana na kapena makai i hoopau ia aku nei, e ku mai aua lakou e hoike i ka inea oiaio, oiai ua kauoha ia lakou «ole e hopu waie aia 11 lohe mua ka Ilamuku, a he mau rula ua paa iioko o ka buke; a niamuli o ka loaa ana o na Kuhina hiki ke hilinai ia, ua hoao ka poe i paa i na moraik a i noho hoi malalo o ka banakarupa a aie kaa ole e koi i ka Moi e hoopau i ka Aha Kuhina hoopono a naauao a ho poe keiki iae oo wale no me ke kuoonoono iioko nei oka aina: Ua puni mai ka wahine e like me £va i puni ai ia Satana, a o ka hopena oia puni nna, ua kau mai ke ano o ka hewa maluna o ke ao holo okoa, pela no keia. Ua hoao ka Nohoalii e paio iue ka Ahaolelo a me ka AhaKuhina e hoopau, no ka mea, iaa e (ma ka Aha Kuhlna o George N. Wilcox, aole e holo ka Blla Lotere, Opiuma, a me ke Kuniuknnawai hou.

Nolaila, ua hoouuiluuali ia na Lunamakaalnitrui me na wnimaka e hiolo aua a m© na Uala klpe I mea e pau ai ka Aha Kuhina, a u:i jma aku la (ia laoamakaainana i ka pani a iio ke ake oihaua oo hoi kekahi o na lunamakaainana makemake e lilo i Kuhina. Oia ka uianao o kekahi poe, a mai waena niai oia poai lunamakaaioana, ua oili puleio aku ka iuua o Ewa i ka i'a hamau leo, ka luna o Kona kai opua hinano ua maiie, ka Luna o Hana i ka Ua Lanihaahaa, a ua ku iakou ma ka aoao makee i ke ola o ka lahui no kela mau Bila Kanawai ino e hoopoino ana i ke olao ka lehulehu, mekapaio iloko o ka Ahaolelo no ka jk>ik> o fca Nohoaiii a oie ka lahui, o ka onou ana i Kumukanawai hou, he mea ia e hookahuli koke ia ai ka NohoaliL Oia mau

ao ana, he mea ole ia i ka m&nno o ka poe aia&ai hewa. Aole no hoi i huli niai ka noho alii a nana i ke ola o kona lahul. ! l*a nana aku oia ike dala hoohihia ; i nui ke komo ana iloko o ka waiho* na. O ke daia ka ruea i niake- | make nui ia, aole ke ola o ke kanaka a me ka lahui, ka mea & ka Haku i olelo ai, "Heaha ka waiwai e loaa ana i ke kanaka ke lilo ke ao holookoa iaia a IHo aku kona uhane? 1 * j He oiaio ua |xiu aku la ia Aha i Kuhma, a ua noho hoa ae he Aha Kuhina hou i hiki ole ke hilinai ia, oiai oia Aha Kahina a pau aia iloko ona aie kaa ole. Ina aole hiki i kekahi kanaka ke maiaina i kona waiwai, pehea la oia e aa ai e iuala> ma i ka waiwal o ka lehuiehu? N'oiaila, ua kakau inoa iho la ka Moiwuhine i ka Uila Lotere, a ma jia knkao am, ua pau ka noho ho«loha ann o liawaii nei me Amerika. oiai, oia Aupuni a niana nui o ke ao iH'l, u:i kaiehu mai oia i ka L»ofere. Aole nae i p&u ka manao aua o ka poe aiakai hewa ma ke ko ana oia mau manao o !aknu t aku, m t ka Poaono, I:inuari I \ poina uie ma ka moolelo o Hawaii nei» ua hookuu ia ka ahaolelo rua ka hora 12 awakea r a luili hoi aku la ka huakai nlii 110 ka Ilaie:ilii t ao ka hoomaka no ia o ka Moi e onou mai i Kumuka* nawai hou t a o ka hiki koke mai no | ia o*ka hulihia an.i o kona noho Moi

ana. Maanei o wolioweho (>okt'lo akii ai a« i ko'u m:in:io t» pili ana m ke kuiuuknnawai. (> ko kumukaniiwai, ho o!o!o noli» ko ia niiiwaoii »o ka Mni a nu» na inak:tain <u:<, niai o K:t!ak:iuu o no!io >rol ;ui.t un ho ihiki oia i koni ku mukannwai, ua h<»ohiki pu mo kona mau makaaiii'ina, ua |»a i koia aoiike. Hala aku noi oia i ka muko, pii ao noi kona kaikuahino ma ka n*»!«o alli, a hoohiki iho noi i koia kumukanawa» ma k:i la o lanuari M. 11. 1891, mui noi a hiki i ka M. 11, ISDU, lanuai'i 1!, liaalolo ilio iu-i oi<i

i kana i hnnhiki ai, a on<>u mai la 1 kumukanawai hou. lio oiaio, u: I 1 uhaki oia 1 ka noliko mnwaona 011: a mi» kona mau makaainana. Ma kf kakou mau kanawai, ina o hali «ki ka aoao mua a mo ka olua i l:a aoli ki, alaila o ili no ke koikoi a nio kn ahowa ia ana a ko kanawai maluna 0 ka moa o iaua i uliaki i ka noliko. A ma ia ano i ku ae uoi ua makaai* nana a hoolo aku noi i koua kuloana 1 ka nohoalii, Jm» hihia koia mawaona o ka Moi a mo kona mau makaainaua. Aolo lio kuloana o kokalii aununi mana nui o ko ao noi, o hoihoi hou ao ai i ka Moi maluua o ka nohoalii, aia wale 110 ia i na inakaainana. Ina 0 nmnao na inakaainana o hoihoi liou iaia maluna o ka nohoalii, ua hiki no ia lakou ko liana pola, a ina aolo pela, ala no ia mana i ka lohulehu. Ua lokahi ko*u manao wohowehe mo ko Kulkawa-ma ka nupepa i'uka Ln Kī'okoa o lanuari 23, lfolu I. K liko mo (Joromania ia Snmoa, oia no ka mana o lioilioi mai, o liko ino Lo Kooki ia llawaii

nei ma ka inoa o Enelnni, o keiu aole peln, mawaena keia o ka >loi a me na maknainann. Aole kuieana o kekalii mau aupuni o ac. T ka wa i make aku ai o Kalani Kuuikeaouli Kiwalao Kaleif>pnpa, ua pii aeo A. Liholiho ma ka nohoaiii ma ka inoa K;imehameiia IV» lloohiki oia i ke kumukaimwni o kona makuakane, a mahope mai, ikeoia he hemahema ioa ia kumukanawai, aoaku oia i kona kaikuana ia Lota Kameimmehii, i pii oe iluna o ka imhoalii, uiai hoohiki oe i keia kumukanawai, he hemahema keia, aohe e hiki m'u ke hoopau i keia kumukanawai, oiai ua hoohiki au inalilu o keia kuiuukanawai." Ahe oiaio, i ka wa ! pii ae ai o Kmnehameha V., i ka nohoaiii, ua kaiiea iimi olu i ka M. H. i Ahaolelo hana kumukanawai, a holo ole, ki p:\ku oia ia lakou a onou mai oia i kumukanawai, a hiki mai i ka M 11. 1837 i pau aku ia, hoea mai he mea hou. Aoie he kumu e ae o ka hiki ana

mai o kela pilikia maiuim o ko ka* kou nohoalil, o kona hooloho walo no i ke alakni hewa n ka |kx> nmnao i ko lakoa |>oiio pilikioo iho. Haalele ia ke ao ana a ka pdfc hoopono iloko o kona aupuni, ktt pno kuonoono a waiwai, oia i'ho h no na pouhana e paa ai ke aapuni a ino ka nohwlii. Mai olelo iho na ili ulaola | maoli aole na ka lahoi keia mau hana, na na haole wale «o, aole pela. Ua kuleana Hke kakou a pau nialalo o keia inoa lahol, aia ka ehva hapa umi o na aina ia latou a o ka akahi liapa umi paha ia kakou, o ka uhane nae o ka ama ia kakoo, ia kako» nae ka iiki # aloha ka aina, ka Moi, a aohe nae he hua aloha, na kakou ponoi noi kumakaia i ko kakou Moi, na na lanamakaainana a me na aiii i koho i ka Hiia Lotere, o lakou 4io kai makeiuake i kumu* i nawalhoo, a o lakoo kai komoa

noho paa iloko o ka halealii i ka ! 4 i hookuu ia ai ka ahaolelo, e koi \ ke alii i kouiakanawai hoa. A o ka luna o Lahainakai ol«loe pjp«?hi a raake i ka Moiwahlno a kunu no maiaiia, a o ka luna o Ilam.iku i Hawaii kai olelo e ii i na Kuhūm inaluoa o ka amana, a o ka luna h>>\ o Hilo Hema kai noho paa iloko > ka haleaiii i ke kope ana i ke kumu. kanawai hoo, a o ka hopena o ka loio o keia poe iuoamakaainana o k»* ao ana i ko kanawai a me na wahi lok) unihipilio ke kulanakauhale oka onou ana mai I kumokanawai hou» oia ka p«u koke ok i Moi inailuu* aku o ka nohoalii. "lluii ka mauna wela i ke ahi, Xapu wel i ka uka o Kuihanalei." IKKPONO.