Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 4, 28 January 1893 — Page 1
| This text was transcribed by: | Paka Westin |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELANO KA LAHUI HAWAII.
HAWAII PAEAINA I HUIIA.
BUKE XXXII. HELU 4. HONOLULU, POAONO, IANUARI 28, 1893. NA HELU A PAU, 2426
Hoolaha Loio.
ANTONE ROSA,
(AKONI).
Loio a he Kokua ma ke Kanwai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanui Kaahumanu
2170-
NELLIE M. LOWREY,
NOTARI no ka LEHULEHU
-----A ME-----
LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA PALAPALA HOOHIKI.
Keena Hana me W.R. Kakela, LOIO, ma ka aoao maakai o ka Hale Leta, Honolulu 2370
P PUHALAHUA.
LOIO LOIO LOIO
Ua ae ia maia au e lawelae imua o na Alia Hoomalu a me apana a paau o keia Aupuni. H Agena Hooiaio Palpala no ka Apana o Hana Mokupuni e Maui.
E loaa no au i ka Ua Peepapohaku o Kaupo, a ma hana i kekahi manawa. 2387 1yr
E. G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOKI.)
Loio a Kokua ma na mea a pau e piliana ma ke Kanawaai.
K OIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
Hilo, Hawaii. 2370
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU
----A ME-----
Agena Haawi Palapala Mare
Mahukoua, Kohala, Hawaii. 2373-1y
W.R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
WILLIAM C. ACHI,
LOIO a he Kokua ma ko Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.
He NOTARI no ka Lehulehu a BOROKA no na Waiwai Paa.
Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu. 2370
WILDER & CO., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a paau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.
2396-q
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA,)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e no ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaio ma ka mordaki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.
2370
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
ELAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaio ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malao o kela mau kumu:
lua e hoome mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe e ekolu mahina, wa waihoia paha ke dala a baia na malama ekolu i ka w e hooponopono ia ai na helu.
Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahiua mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.
He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aaku o kekahi kanaka i kaua mau dala, e hoike e mai i ka GNAKAO, a ae luwe pu ia mai ka buke dala i ka w e kikooai.
Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe maai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela me keia makahiki e hooponopono ia aia na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikooole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea noomoe dala mai i hala na malalma ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumpaa mua.
O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na ia Kulaia.
BIHOPA MA.
Honolulu, Ian. @@@@@
J.T. WATERHOUSE
,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio !
LAKOAHO.
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU HE NUI WALE.
Alanui Moiwahine, --------Honolulu.
2396-q
ALLEN & ROBINSONS,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU.
E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makenono loa no ka homaikai o ka lehulehu e makemake ana e kuai hala. E kipa mai a e ike kuaka.
2396-q
J. HOPP & CO.,
Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!
Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.
Noho no ka Hoolimalima ana, wa Lako Hale me ke kumukuai emi.
Honolulu. 2396-q
MA KE KAUOHA
Ua kohoia o Mr. C.L. Carter i lala no ka Aha Kuka ma kai o F. J. wilhelm, i waiho mai; a o C.M. Cooke, W.F. Allen, H.E. Cooper a me alexander Young ua kohoia lakou ma na wahi o W. C. Wilder, W.R. Castle, L.A. hurston a me C.I. carter, i waiho mai.
Ke kukulu ia nei ke Aupuni kuikawa e like me keia malao iho:
AHA HOOKO.
S.B. Dole, Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaaii Pae Aina, a me Kuhina o ko na aiana e. J.A. King, Kuhina Kalaiana. P.C. Jones, Kuhina Waiwai. W.O. Smith, Loio Kuhina.
AHA KUKA.
W.G. Ashley, Andrew Brwon, F.W. McChesney, James F. Morgan, Charles M. cooke, s.M. Damon, J.A. McCandless, John Emmeluth, E.D. Tenney, C. Bolte, W.F. Allen, Henry Waterhouse, Alex. Young, H.E. Cooper.
_________
OLELO HOOLAHA.
Aia i na Luna Aupuni malalo io e loaa ai na paihakahaka a me na ano o k aHoohiki e lawehalwe ia ai i na Luna Aupuni a me na poe lawelawe hana malalo o ke aupuni.
MOKUPUNI O OAHU.
Na Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Na Lunakanawai Kaapuni.
Na Lunakanawai Apana, Wm. Foster o Honolulu, Frank Pahia o Koolaupoko, s.H. Kalamakee o Waialua.
MOKUPUNI O MAUI.
Lunakanawai Kaapuni A. N. Kepoikai.
Na Lunakanawai Apana W.H. Daneils o Wailuku, D. Kahaulelio o Lahaina, Charles Copp o Makawao.
Na Notari o ka Lehulehu, C. H. Dickey o Makawao, W.F. Mossman O Kahului, M.H> Reueter o Hana, E. Lililehua o Kaluaaha, Molokai.
MOKUOUNI O HAWAII.
Lunakanawai Apana G.W. A. Hapai o Hilo.
Notari o ka Lehulehu Daniel Porter o Hilo.
Lunakanawai Apana E.W. Barnard o Hilo Akau, R.H. Atkins o Kohala Akau.
Notari o ka Lehulehu Jno. S. Smithies o Kohala Akau, James Bright o Kohala Hema.
Lunakanawai Apana Edwin Thomas o Hamakua.
Notari o ka Lekulehu Chas. Williams o Hamakua.
Lunakanawai Apana Jas. M. Kauwila o Puna.
Notari o ka Lehulehu W.P. Fennel o Kau.
Lunakanawai Apana S.B. Kaalawamaka o Kona Akau, S.M. Kekoa o Kona Hema.
MOKUPUNI O KAUI.
Lunakanawai Kaapuni J. Hardy.
Lunakanawai Apana S.R. Hapuku o Lihue.
Notari o ka Lehulehu L.H. Stolz o Waimea.
Lunakanawai Apana R. Puuki o Hanalei, J.W. Lota o Kawaihau.
Ma ke akuoha a ka
AHA HOOKO.
2-3t
_____________
KANAWAI 1
_______
E PILI ANA I NA MANA A ME NA HANA O KA PERESIDENA A ME KA AHA HOOKO.
E Hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuhi Kuikama o ka Hawaii Pae Aina.
PAUKU 1. O na mana a pau i haawi ia manua aku nei e na kanawai, a me na hana a pau i kauoha ia e hanaia e ka Moi o ke Aupuni Hawaii, ma keia hope aku ua hawiia a ae hanaia a e hookoia e ka Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, malao o na olelo o ka Olelo Kukala; eia no nae hoi e lawelaweia ka mana hoole i ka apono i kekahi kanawai (vito) mamuli wale no o ka aaponoia ana i kakauia o elua mau laia e ae o ka Aha Hooko.
PAUKU 2. O na mana a pau i haawi ia mamua kau nei e na kanawai, a me na hana a pau i kauoha ia e hana a e hookoia e ka aha Kkuhina o ke Aupuni Hawaii, ma keia hope aku ua haawi ia e hanaia a e hookoia e ka aha Hooko o ke aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina, malalo o na olelo o ka Olelo Kukala.
PAUKU 3. E lilo keia hanawai i mea mana maia kona hoolahaia ana aku.
Aponoia i keia 20 o Ianuari M.H. 1893.
SANFORD B. DOLE,
Pereseidena o ke Aupuni Kuikaw o ko Hawaii Pae Aina.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
_____________
KANAWAI 2
________
E PILI ANA I NA HOOHIKI OIHANA.
E hoooloia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina
PAUKU 1. O na kanaka a pau e paa ana i kekahi oihana, a i oleia e noho hana ana a ua hoohanaia paha e ke Aupuni e hoohiki no lakou i keia olelo hoohiki mahope iho nei iloko o iwakalua la mahope iho o ka hoolahaia ana o keia Kanawai, oia hoi keia:
Ke hoohiki paa nei au e kokua mau no wau a e lilo n i kanaka kupaa mahope o ke Aupuni Kiukawa o ko Hawaii Pae Aina, a e hana a hooko plolei i na hana e pili ana i ka oihana a hana......................................................................................................................................................................................................................
Kakau inoaia....................................................................................................................
Ka inoa o ka oihana...............................................................................................................
Hoohikiia a kakau inoaia imua o'u i keia la...........o........................M.H. .........................
Eia no nae aole e manaoia kekahi luna aupuni a mea paha i hoohanaia e hoho nei i keia manawa ma ka hana o ke Aupuni ua hoohiki ole oia, aia no a loaa iaia ka hoolaha ana no umi la no keia Kanawai.
PAUKU 2. O kela a me keia mea e komo ana i ka hana o ke Aupuni e hoohiki no ia a kakau inoa i ka olelo hoohiki maluna ae nei.
PAUKU 3. Ua hiki no e hoohiki ia a kakau inoaia ka olelo hoohiki maluna ae nei imua o kakahi Lunakanawai Kiekie, Lunakanawai Kaapuni, lunakanawai apana a Notere o ka lehulehu paha.
PAUKU 4. E lilo keia Kanawai i mea mana mai kona oolahaia ana aku.
Aponoia i keia la 20 o Ianuari, M.H. 1893.
SANFORD B. DOLE,
Peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
______
KANAWAI 3
______
E HOOLOLI AI I KA MOKUNA VI. O KE KANAWAI KARAIMA E PILI ANA I KE KIPI.
E hooholoia e ka Aha Hooko a me ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii pae Aina.
PAUKU 1. O kela a me keia mea e noho malu ana malalo o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina, i hoomakukau i na mea e kau aku ai i ua Aupuni la, a uhai mahope o kona maau enemi, e haawi ana i na kokua a me na hooluolu ana ia kalkou iloko o ka Paeaina Hawaii a wahi e ae paha, ua ku ka hewa kipi ia mea.
PAUKU 2. O na mea a pau i ku ka hewa kipi e make no lakou, a e like paha me ka manao ana o ka aha Hookolokolo he kupono, e hoopaahao ia ma ka hana oolea no kekahi manawa aole e emi i ka elima makahiki, a e hoouku ia aole e emi i ka elima tausani dala, a oia ukku hoopai e lawe ia ae a e ohi ia mai loko o kakahi a mai kona waiwai no paha a pau, paa a me lewa, o ua waiwai ia i ona ia eia i ka manawa o ka hana ia ana o ia kipi, me ka nana ole ia o kekahi kuai a hoolilo ana paha i hana ia me kakahi mea i ike i ua hana akipi ana la mea a pau i hoahewa ia pela, aia hou hoi, ua kkupono ole e noho ma kekahi oihana malao o keia Aupuni.
PAUKU 3. aole kakahi mea e ahewa ia i ke kopi ke ol mamuli o naolelo hoike e elua a oi aku mau hoike i ike i ua hana kue Kanawai ana la a mamuli paha o kana olelo ae i ka wa e noho akea ana ka Aha Hookolokolo.
PUAKU 4. O kekahi mea e noho malu ana malao o ke Aupuni Kuikawa o ko AHwaii Pae aina, a he ike kona i ka hanaia o kekahi kipi aku i ua Aupuni la, e huna ana aole hoike koke ae, e like me ka hiki, a hai aku i kakahi hoa o ka Aha Hooko a i kekahi Lunakanawai paha o kekahi Lunakanawai paha o kekahi Aha Hoololokolo kakau, a i ka Mamuku paha, a i kekahi Makai Nui a Hope Makai Nu paha, ua ku i ke kipi ia mea ma ke ano kokua a e hoopaiia ma ka hoopaahao ma ka hana oolea no aole e oi i elima makahiki a ma ka hoouku ia ana aole e oi aku i ka elima tausani tausani.
PAUKU 5. Ina he elua mea a oi aku paha i ohumu e hookahuli e kulai ilalo, e hoolilo i mea ole ma ke oolea ke Aupuni Kuikawa o ka Paeaina Hawaii, a e kaua aku iaia a i kue aku e ka ikaika i ka mana o ia aupuni, a me ka ikaika ua hoopahua, alai a hoouloiohi i ka hooko ana i ke Kanawai o ke Aupuni, a me ka ikaika e hopu, e lawe a e paa i kekahi waiwai o ke Aupuni me ke kue i kona mana e hoopai pakahi ia no lakou ma ka hoouku ia ana aole e emi i ka elima haneri dala a a aole e oi i ka elima tausani dala, a ma ka hoopaahao ma ka hanan oolea no aole e oi i ka eono makahiki, a ma ua hoouku a oopaahao ana la paha.
PAUKU . Ina kekahi mea e hoolako ana i na koa a me na sela paha iloko o ka Paeaina Hawaii e komo aku e kue me na lako laua i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina, a e wehe ana paha ileko o ka Paeaina Hawaii i kekahi wahi e hoolako ai no ka hookomo ana i ua poe koa a sela la paha, e lawelawe ma kekahi ano ma ke kue me na lako kaua i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina, e hoopaiia oia me kakahi hoouku ia ana aole i emi k ka elima haneri dala a aole e oi i kaelima tausani dala, a me ka hoopaaahao ia ma ka hana oolea no aole e emi i ka eono mahina a aole hoi e oi i kaeono makahiki.
PAUKU 7l O na koa a me na sela a pau i lawelawe maloko o ko Hawaii Pae Aina, me ka manao i noho me na kea kaua, a hana kue aku i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii pae Aina, e hoopaiia no me ka hoouku o hookai haneri dala a ma ka hoopaaahao aole e emi i ka hookahi makahiki a aole e oi i ka ekolu makahiki.
PAUKU 8. O ka noho omalu malalo o ke Aupuni oia n ka malama pono, hoolohe a kokua i ku i ke Aupuni mai ka poe ae noho ana malalo o kona hoomalu. O ke kanaka o na aina e, ina paha kona aina hanau e noho ana maluhia a e kaua ana paha me keia Aupuni, u paa no kona noho malu ana malao o keia Aupuni iloko o kona manawa e noho ana maloko o kona mau palena, a ua ku no hoi i kahana kipi a me ke kipi ma ke ano kokua.
PAUKU 9. Ma keia ua hoopauia ka Nokuna 6 o ke kanawai karaima.
PAUKU 10. E lilo keia Kanwai i mea mana mai kona hoolahaia ana aku.
Aponoia i keia la 20 o Ianuari M.H. 1893.
SANFORD B. DOLE
peresidena o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina.,
J.A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
________
OLELO HOOLAHA
O Ariona Hale, mahope io o ka Hale Mele Hou, ke hoolilo ia nei i wahi lawelawe hana no ka Aha Hookolokolo Kiekie a me ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekahi.
Ma ke kauoha a ka
AHA HOOKO.
__________
I kukie ai me ka hoolaha mamua ae, nolakila e lawelaweia ana na hana o ka aa Hookolokolo Kiekie a me ka Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Ekahi ma Ariona Hale, ahiki i ka wa e hoike hou ia aku ai.
A.F. JUDD,
Lunakanawai Kiekie o ka Aha Hookolokolo Kiekie.
Honolulu, Ianuari 22, 1893 3t
HE MOOLELO HAWAII.
________
{OLELO HOAKAKA.}
He moolelo keia i waeia ma na na mea ano nui mai na moolelo mai a A. fornander a me J.f. Pokue, S. M. Kamakau, w.D. alekanedero a me kakahi mau mea i imi ia aku. Ua kae nui au e haawi i ko'u ikaikaa no keia hana ma ka noli pono ana i na mea ano nui apau i hanaia mai ka w akahiko oa mai, a hiki i ka wa pono, alaila e pai buke ia ka pono. Nolaila ke panee aku nei au i na hunahuna i loaa. O na hana naaupo o ke au i hala kekahi me nui ma keia e puka aku nei, aole mae i mamaoia, he ao ana aku i ka lehulehu e hana hou ia mau hana o ke au maaupo; aka i maopopo ai ka moolelo aoiaio o ko kakou lahui Hawaii nei a me kona hookumu ia ana a me ko kakou paeaina pu, maik na pukoa pele mai o keia moana Pakipika, a me ka Papa Kuauhau mai a Kumuhouna, Kumuuli a me Kapapaiakea, a oiea ia Wakea ma, a loaa mai na kupuna alii a pau.
_______
MOKUNA i.
KA AINA ANA MA HAWAII.
O na mokupouni o ko Hawaii nei Paeaina, he umikumamalua ia mau moku, ei no ma a moana Pakipika nei; ma ka latitu akau 154 deg. 54 min, ahiki aku i ka 22 deg. 17 min. ma ka loniu komohana 154 deg 54 nin. a hiki aku i ka 163 deg. 52 min.
He mea kahaha lo ano ka manao i ka loke ana i naolelo a ka poe kahikko no ke kumu o ka aina ana ma Hawaii nei; he kue ka lakou mau noolelo kekahi i kekahi, aole like pu na lohe ana.
Ma ka mookuauhau o PUANUE, ua hanau maoli ia mai na kukulu o ka lani a me ka honua nei, na Kumukanikekaa me Paiaalani kana kane, a olelo mai hoi kekahi, na Kamaieli i hanau mai ka moie o ka honua, a o Kumuhonua kana kane.
Ma ka mookuauhau hoi o WAKEA ua oleloia mai, na Haumea i hanau mai keia pae moku, oia no o Papanuhanaumoku, a o Wakea kana kane. Olelo hoi kekahi poe aole i hanau maoli ia, aka i hana maoli ia no keia paeaina e ko Wakea mau lima.
ma ka mookuahau o KUMULIPO, ua oleioia mai, aole i hanau maoli ia keia mau aina, aole hoi i hana lima maoli ia, aka i ulu wale mai no.
Ma keia, ke ike nei kakou i ke kuhiewa a me ka lapuwale o keia mau manao o na mookuahau, no ia mea, e imi a hoomaopop kakou i ka manao o ka poe noonoo pono, penei:
Ua manaoia, aole paha he aina maanei mamua i ka wa kahiko loa, he moana wale no, a na ka pelei hoopuka ai keia paeaina. Eia ke kumu i manaoia ai pela, ua ikeia kekahi mau moku i hoea mai a ua like ke ano o ia maau aina me Hawaii nei. eia na kumu e maopopo loa ai he aina pele wale no keia pae moku, a me na pae moku e ae o keia moana Pakipika: O na phaaku a pua, ua hoohehee ia wale no e ka pele, a aole no hoi i like me ko na aina puni ole. I neia wa, ua pio ka nui o na pele, aka i ka wa kahiko, he pele no ma Maui, Oaahu, Kauai, Molokai a me keia pae moku a pau. Nolaila, ua manao wale ia, ua hoea mai keia pae aina mailalo mai, aole nae i ike pono ia , malia paha he aina no maaanei mai kinohi mai.
MOKUNA ii.
O KE KUMU MUA O KO HAWAII NEI KANAKA.
Ua oieloia mai ma ko Hawaii nei mau mookuauhau kupuna na kanaku mua o Hawaii nei, a no lakou mai ko kakou mau kupana, mai na alii a na makaainana.
aia ma ka mookuauhau o Kumulipo i hai ia mai ai, h wahine ka mua loa, o lailai kona inoa: ua olelo ia mai, he ano akua kona mau makua a me na kupuna ona; a iaia, hanau kanaka ia mai. O Keliiwahinlani kana kane. Ua oleloia, mai kalani mai oia, i nana mai oia a ike i ka wahine maikai o Lailai e hoho ana ilalo o Waia, a iho mai la a hui me Laikai a hanau kekik laua, a oia ke kupuna o keia lahui.
/a ma ka mookuauhau hoi o Hawaiiloa, ua hoikeia mai malaila ka hookumu ia ana o keia lahui, o Hualalai k inoa o kana wahine. kaulana loa oia i ka holo moana ana, a no Kahiki ami oia; a ma kana huaaki e holo ana i ka hikina, ua pae mai oia maanei, u oleloia, aole kanaka maanei ia wa. Ua holo aku oia a ua hoi hou mai ianei me kana wahine, a hoolah kanka iho la maanei.
Mahope mai o laua, ua oleloia mai ka mookuauhau o Ololo, he kane ke kanaka mua loa o Kahiko kona inoa a o Kupulanikehau ka inoa o kana wahine, na laua mai o Wakea. O Haumea ka inoa o kana wahine, oia no o Papanuihanumoku. Ua oleloia he pali na makua o Papa, a me na kupuna ona, a laia, hanau kauaka ia mai. A na laua i hookumu mai ikiea kahui a me na alii; ua oomaopopia, o Loloimehani a me Upolu ka lau wahi i noho ai.
Aia malao o waia o Lailai, a me Keliiwahilani kana kane; o Kamawaelualani hoi kahi i noho ai o Kahiko a me Kapulanikehau. Mai a Wakea ma maai a hiki i ko Papa wa i make ai, he 6 ia mau hanauna kanaka; a mahope mai o ia wa, he 19 ia hanauna, a o Heleipawa ka 20 paa o keia hanauna. Oia mea i haiia mai, ua hanau oia ma Kukaniloko, Wialua, Oahu. A mai Heleipawa a hiki mai k keia wa ka ulu ana o keia lahui kanaka.
A ma ia hope mai o Heleipawa, ua oleloia, he lehulehu wlae ka poe i holo mai ianei mai kahiki ma a hoolaha kanaka; a mai anei hou aku a na paeaina o ka Hema. No ko lakou aloha paha ia kahiki, kapaia ka inoa o Kaihikinui a me ka lae o Upolu m aMaui, Polapola a me Nuuhiwa ma Molokai, a nui aku.
Eia kekahi poe i holo ma ianei mai Kahiki mai, a i hholo aku no hoi mai anaei aku, mahope mai o Heleipawa.
Ko Paao holo ana mai:--Mai Upolu ma oia, i kaaka oia me Lonopele kona kaikuaana, a u pae oai ma Kohala, o Lonokawai ke alii o Hawaii; a o ka 16 ia o na hanauna mai a Heleipawa mai. He kahuna oia a nana i kukulu ka heiau o Mookini, a mailoko mai olaila o Hewahewa, kekahi kahuna kaulana loa i ke au o Kamehameha I.
Ua oleloia, he lehulelhu wale o n akua i makemake mai ia Paao, me ke noi pu mai e lilo i akua nona, a e hoomana aku. A o Paao hoi, ua kukulu ae oia i kona hale ma ka lihilihi o a pali lele a ke koae; a i kawa i kele mai ai ua poe akua nei, ua olelo aku la o Paao e lele ma ua pali nei, a o ka mea e lele ana a hoi ola mai, o kona akua ia. I ka lele io ana, ua pau loa ka hapa nui o ua poe akua ia i ka makae. O Ioleakoae kekahi o ua mau akua la. I hele mai a panne aku ia Paao me ka i ana:
"Eia hoi au."
"Ae, eia hoi oe, a heaha kau?"
Wahi a Paao.
"He akua au."
Kuhi aku ia o Paao i ka pali me ka i ana aku:
"E lele aku oe ma keia pali a i hoi mai oe me ke oia i o'u nei, o oe io no ko'u akua."
lele io aku ia na akua nei a o ka makae no ia. Pela no kekahi, o Makuepaii kona inoa, a ua make no.
Mahope wale mai, o Makuakaukaumana; a i kona lele ana, aole oia i make; ua lele oia hou mai ia no ia o Paao ia me he manu ia, alolo iho ia ola i akua no Paao.
A mahope iho, makemake iho ia o Paao e loaaa ena kahuna nona, a ua olelo aku ia oia ia Makuakaukaumana i kona akua e holo alua i Kahiki e kii i kahuna, a ae mai ia kela. Ua olelo ia mai, i hele maoli no lauaa maluna o ka ili o ke kai hiki i kukulu o Kahiki, a loaa ke kahuna, ma ka waa lakou i hoi mai i, a lawe pu mai lakou ia na akoua kii he nui loa, a o ka hoomaka ana paha ia oka hoomamakii ma hawaii nei. Ua kukulu heiau ae keia kahuna. mahope ua kii hou o Paao i kahuna i Kahiki, a nana i ao mai i na kanaka i ka hoomamakii ana.
F. maila hou a ku ana
_____
Ka Waihona Aupuni.
_____
Ua hoolaha mai nei ka Luna Buke Helu nui o ke aupini i na loaa a me na hoolilo no ka hapalua makahiki e pau ana i Dekemaba 31, 1892, i lawe ia mai e makou ma ke ano nui malalo iho, penei:
NA LOAA.
Koena ma ka waihona
Okatoaba 1, 1892..................... $27.195.00
Dala Aie me ke Kanawai
o Aug. 30, 1892...................... 26,080.00
Dala Aie ma ke Kanawai
o sep. 7, 1892......................... 14,200.00
Dala Aie ma ke Kanawai
o Aug. 15, 1888..................... 4,000.00
Na loaa io maoli o na ano a pau.............. 174,638.38
_________
Huinu................................. $545, 033.78
NA HOOI HAO.
Pauku 1.
Na Lio Moi.................................... $ 5,665.32
Ahaolelo........................................ 6,424.81
Ahakukamalu................................ 26.00
Oihana Hookolokolo..................... 16,900.00
Oihana o ko na aina e................... 12,096.00
Oihana Waiwai............................. 72,807.08
Oihana Loio Kuhina..................... 34,749.79
Buro Hoonaauao.......................... 13,882.56
Oihana Kalaiaina......................... 54,537.40
Pauku 2.
Alanui ka lua o Pele.................... 40,500.45
Awa o Honolulu me ka nuku...... 6,482.75
Dala Hale Leta unuhi ia.............. 24,200.00
Na Pepa dala Aupuni
o Aug. 30, 1892 i uku ia.......... 8,000.00
_________
Huina.................................... $266,742.25
Koena ma ka waihona Ianuari 1, 1893, he $379,291.53.
_______________
Hoike ma ke Akea.
_________
Ke hoike aku nei au ma ke akea, o na olelo a'u i kamailio ai no kuu hoopaau ia mai ka noho hana ana ma ka halekuai o J.T. Waterhouse no ke kakau ole ana i ka palapala i onou ia ma ia'u, aole he oiaio o ia mau olelo a'u i kamailio ai. Ke noi aku nei au i na poe a pau i lohe ia mau olelo a'u, e hoopau lakou i ka oiaio ole o ia mau mea.
E.W. PALAU.
Honolulu, Ian. 21, 1893.
_____________
Ma ka inoa o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii paeaina, e hoopukaia ai ua palapala hopu i keia wa.
____________
O kekahi o na wahi makaikai nui ia o keia mua aku Honolulu nei, oia no kahi e malama hoomomoa ia nei o na mea hoikeike kahiko o Hawaii nei ma ke Kula o Kamehameha.
____________
I ka la 15 iho nei o Ianuari, i piha ai ka Iuble makahiki o ko ke kaunupule Kaolika roma Kaioilio o Hilo noho ana ma ka oihana kahunapule mai kona wa mai i poni ia ai, a i ke 48 o na makahiki ma Hawaii nei.
______
Paapono u Lunakakawai o ka aha Kiekie a me Lunakanawai Whiting o ka Aha Kaapuni i ka hoohiki i na lala o ka pualikoa o ke Aupuni Kuikawa i ka Poakahi nei. Ua pau pu aku na luna aupuni a me na paahaua malao o ke aupuni i ka hoohiki ia.
O ka poe a pau he hana ka lakou i makemake ai ma ka Hale aupuni o Aliloiani, ua hiki no ia lakou ke ae ia mawaena o na hora 9 a.m. a me 4 p.m. o kela a me keia ia, ma o ke noi ana i palapala no lakou e hele ai, i ke aliikoa o ka la.
____________
E lono kai hoikeia mai ia makou, ua make hikiwawe ma halawa, Kohala Akau, Hawaii, o Mr. Paaahao ma kekahi ia o keia mahina o nee nei; a ina pela io, alaila ua hala io ia kupa o ka makani Apaapaa, a he puawai hamama no na malihini ele, a he hoe paa ua pu no ka Haku ma ka ekalesia o Kalahikioia. Aloha no.