Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 3, 21 January 1893 — Page 1
| This text was transcribed by: | Tamara Moan |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HUILA.
BUKE XXXII. HELU 3. HONOLULU, POAONO, IANUARI 21, 1893 NA HELU A PAU, 2425
Hoolaha Loio.
ANTONE ROSA,
AKONI
Loio a he Kokua ma ka Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
K@na Ha@a ma A@anu Kaahumanu
@
NELLIE M. LOWREY,
NOTARI no ka LEHULEHU
A @
LEKA H@ PALAPALA A ME NA
PALAPALA H@
K@ Hana me W.K. Kakela, LOIO, ma ka a@ makai o ka Hale Leta, Honolulu. 2@
P PUHALAHUA.
LOIO LOIO LOIO
Ua ae ia mai au e lawelawe imua o na Aha H@malu a me Apana a pa@ o keia Aupuni. He Age@a Hoola@ Palapala @o ka Apana o Hana Mokupuni e Maui.
E loaa no au i ka @a Peepapohaku o Kaupo, a ma Hana i kekahi ma@wa. @
E. G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOKI)
Loio a Kokua ma na mea a pau
a pili ana ma ke Kanawa.
E OH@A NO NA @LA AIE ME KA AWIWI
Hilo, Hawaii. 2370
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU
A HE
Agena Haawi Palapala Mare
Mahukona, Kohala, Hawaii. 2@78-1v
W. R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
WILLIAM C. ACHI,
LOIO a he Kokua ma ke Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.
He NOTARI no ka Lehulehu a BOROKA no na Waiwai Paa.
Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu. 2370
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNA KEA,
Loio a he Kokua ma ka Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Koolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e no ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoale ma ka moraki ma na Waiwai Paa.
Deena Hana: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Walewai, alanui Kalepa. 2370
WILDER & CO., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o @ ano a pau, a me na mea @ a pau e pono ai o ka hale,
Kihi o Alanui Moiwahine me Papa.
@
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoale ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:
Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee me ka Elima Kapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa o hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu la maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka waaku o ka hoomoe la ana mai.
He @ la mamua ao o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, o hoike e mai i @ BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoo mai i ke dala me ka @awe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki o hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia mia ka aoao o ka mea hoomoo dala mai i hala ua malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumupaa mua.
O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.
K hama@a ana ka Ranako ma no la a pau o ka @doma, koo na la Sabati a me ua la Kulaia.
BIHOPA MA.
Honolulu, Iau.
J. T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
LAKOHAO,
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU ME NUI WALE.
Alanui Moiwahine, - - Honolulu.
2396-q
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka Uwa@ o PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka @omaikai o ka lehulehu e makemake ana @ hale. E kipa mai a e like kumaka.
@
J. HOPP & CO.,
Na Poe Hana ma na Lako
Hale o na ano a pau!
Hana Moe, Na Uluna, Pulu, Etc.
Noho no ka Hoolimalima ana, ua Lako Hale me ke kumuhuai emi.
Honolulu. 2396-q
AHAOLELO O 1892
LA HANA @
Hoomaka na hana i ka hora 9:15 kakahiaka.
Ma ke noi, na hapaiia
NA HANA O KA LA.
Heluhelu ekolu ana i ka bila 91, e hoomana ai i ke Kuhina Kalaiaina e kuai i kekahi mau aina ma Wailuku no ka hoomoe ana i na paipu wai a hooholo loa ia.
Ma ke kapaela ana o na rula, ua pane mai ke Kuhina o ko na Aina E i na ninau a ka Luna o ka Apana @ o Honolulu.
Kapae hou ia na rula, a hoolaha mai o Akepoka he bila e hookaawale ai i kokua laina mokuahi mawaena o Honolulu a me na awa ma Oregona, Wasinetona a me Beritania Kolumebia. Heluhelu mua ia mai a waiho ia malalo o na rula.
Hoike mai ke alii Williams o ke Komite Pa`i, ua pau i ke paiia kekahi mau bila.
Heluhelu ekolu ia ka bila 147 e laikini ai i ke kuai ana i ka opiuma a hooholo loa ia.
Poe ae e hooholo loa e ka bila opiuma:--G.N. Wilcox, Robikana, Berger, Hopkins, Pua, Williams, Maile, Hind, Hoapili, Marsden, Cornwell, Walbridge, Anderson, McBryde, Kanoa, Dreier, Wilder, Bipikane, Ashford, Aki, Pua, Kauhi, R.W. Wilcox, Nawahi, Kaunamano, Kamauoha, Kapahu, Nahinu, White, Kanealii, Edmonds me Akina--32.
Poe kue i ka bila:--Jones, Ena, Peterson, Kauhane, Young, Waipuilani, Iosepa, Smith me A.S. Wilcox--9.
Poe hiki ole mai:--Brown, Cummins, J.M. Horner, Baldwin, W.Y. Horner, Thurston, Bush, Koahou, A. Horner me Kaluna.
Hoike mai ke Kuhina Wilcox, ua waihoia aku imua o ka Moiwahine i ka Poalima na bila e pili ana i na dute a me hoololi kanawai koho balota, a ma ke kakahiaka Poaono nei ka Bila Haawina.
Hoopanee ke Hale a noho hou i ka hora 9 a.m. Poalua.
LA HANA 161, IAN. 3, 1893.
Hoomaka na hana ma ka hora 9:15 kakahiaka.
NA PALAPALA HOOPII.
Na Nahinu, mai Molokai mai, e kukulu ia i Kula Beritania ma Waialua, Molokai. Aia i ke Komite Hoonaauao.
Na Iosepa, mai a George Kekipi mai, Kahukula Sabati nui o Molokai, e ae ia oia e komo i ke Panalaau ma kekahi mau la hana pili i kana hana. Aia i ke Komite Malama Ola.
Na ke Kakuolelo i heluhelu mai i ka palapala a ka Papa Hoonaauao e hoohalahala ana i ke kanawai e hoohaiki ana i ko ka Papa mana hookohu kumukula. Waiho ia a noonoo pu me ka bila.
HOIKE KOMITE.
Na ke alii J.M. Horner o ke Komite wai, no na bila 131 a me 118. e laikini ai i na kaa hoolimalima lawe ohua o Wailuku, he bila hou ka lakou e komo pu ai o Hilo. Waiho ia a noonoo pu me ka bila.
NA OLELO HOOHOLO.
Na Smith i heluhelu mua mai i ka bila pili i na lunahooponopono waiwai a me na kahu malama waiwai a waiho ia malalo o na rula.
Ma ke noi, ua hapai ia.
NA HANA O KA LA.
Heluhelu ekolu ia ka bila 222, pili i ka hoohaiki ana i ka mana hookohu kumukula o ka Papa Hoonaauao.
Noi o Smith e hoopanee loa i ka bila.
Noi ke alii Thurston, e koho ia ona komisina elima iaia na lakou e huli pono aku i na hana o ka Papa, a hoike mai i ka Ahaolelo o 1894.
Lilo ka Hale i ka hoopaapaa. Ninau ia ka hoopanee loa a haule. Ninau ia ke koho i Komisina a hooholo ia. Koho ka noho ia Thurston, Baldwin, Kauhane, Kamauoha, Smith i Komisina.
Heluhelu ma@ke Kakauolelo i ka @
HALAWAI A@INA @A.
Ak@ hou ka Hale ia ka hora @
Mahope o ka hoopaapaa ana no kekahimanawa, ua ninau ia ka hoololi a Ashford a haule.
Ninau ia ka hoopanee loa a haule. Hooholo ia ma ka heluhelu alua a kauoha ia e kakau peepee a heluhelu ekolu i ka Poalima.
Ma ke kapae ia ana o na rula, ua @lah@ mai ke alii Thurston he @la e hoop@kele ai i na ululaau. Kapae hou ia na rula, heluhelu mua a elua ia ma ke poo a haawi ia i ke Komite Hookolokolo.
Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu mua mai ke alii Cornwell ma ke poo o ka bila e hookaawale ai i ka uku o na Lunamakaainana i $500. Ma ke kapae hou ia ana o na rula, ua heluhelu alua ia ka bila a hooholo ia. Kauoha ia e kakau poepoe a heluhelu ekolu ma ka Poalima.
Heluhelu ekolu ia ka bila 228, e hookaawale ai i oihana wai no Hilo a hooholo loa ia.
Heluhelu ekolu ia ka bila 230, e hoohuihui ai i na kanawai hookuleana a hooholo loa ia.
Hoike mai o Smith ke Komite Hookolokolo, ua apoao lakou i ka bila e hoopakele ai i na ululaau. Apono ia ka hoike a hauoha ia e heluhelu ekolu ma ka Poaha.
Ma ke kapae la ana o na rula, ua hookaawale ia ma ka olelo hooholo, o ka Poakolu ka la e noonoo ai no ka bila uila. Hooholo ia.
Heluhelu elua ia ka bila 213, e hookulaualana ole ai i ka Banako Hale Leta. Noonoo pakahi ia na pauku a hooholo ia. Kauoha ia e kakau poepoe a heluhelu ekolu i ka Poaha.
Heluhelu alua ia ka bila 224, pili i ka banakarupe a haawi ia i ke Komite Hookolokolo.
Heluhelu alua ia ka bila 225, e hoomana ai e aie, a no ka lawa ole o na hoa iloko o ka Hale, ua hoopanee ka Hale.
LA HANA 162, IAN. 4, 1893.
Hoomaka na hana i ka hora 9:25 kakahiaka.
Me ke noi, ua hapai ia
NA HANA O KA LA.
Heluhelu elua ana i ka bila 235, e aie ai ke aupuni i $750,000.
Ma ke kapae ia ana o na rula, ua hoike mai ke Kuhina Kalaiaina, ua kakau moa ka Moiwahine i ka bila haawina a me ka bila e hoololi ai i na kanawai koho balota.
Ninau mai o S.K. Pua, ina he mau pono lawaia ko ke aupuni i ka loko i`a o Keehi.
Heluhelu ia ka pauku i o ke kanawai aie lahui a hooholo ia. Aka, ma ka hapai hou ia ana o ka noonoo o ka pauku ~, ua waiho mai o Nawahi, he hoololi i ka huina e aie ai i $5,000,000.
Hoopaapaa ka hale a hoomaha i ka hora 11 awakea me ke noi e noho hou i ka hora 1:30 auina la.
HALAWAI AUINA L.
Akoakoa hou ka hale i ka hora 1:35.
Hoike mai o Smith o ke Komite Hookolokolo no ka bila 224, e pili ana i ka hanakarube. Waiho ia a noonoo pu me ka bila.
Na ia komite hookahi no, e pili ana i ka waiwai hooilina bila 204, he bila hou ka lakou. Waiho ia a noonoo.
Na Smith o ke Komite Wae, no ka bila 299, pili i na pooleta maluna o na mea pai a ka Hui Hoolaha ia Hawaii nei e hookuu wale ia, e apeno ana. Hooholo ia ka hoike.
Ma ke kapae ia ana o na rula, ua waiho mai o Bush he olelo hooholo hilinai ole i na Kuhina.
Hoopaapaa ka hale a kumukumuku wale no kekahi manawa no ka lawa ole e na hoa e akoakoa ana. I ka lawa ana o na hoa, ua hoopaapaa hou a hiki i ka wa i ninau ano ia ai.
Ninau ia ke noi e hooholo i ka olelo hooholo a haule.
Poe ae e hooholo: Berger, Hopkins, Peterson, Cummins, Maile, J.M. Horner, Cornwell, Kamoa, Bipikane, Aki, Pua, R.W. Wilikoki, Bush, Nawahi, Koahou, Kaunamano, Kamauoha, Nahi@, White--19.
Poe k@ i ka olelo hooholo: Ena, Pua, Kauhane, Marsden, Young, Baldwin, Walbridge, Anderson, Thurston, McBryde, Dreier, Wilder Kauhi, Waipuilani, Kapahu, Kanealii, Edmonds, Kaluna, Iosepa, Akina, Smith, A.S. Wilikoki--22.
Poe hiki ole mai: Williams, Hind W.Y. Horner, Ashford, A. Horner--5.
Hookuu ia aole e koho: Hoapili.
Hoopanee ka hale.
NA LETA.
@Aole o makou makemake e lawe i ke koiko o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo@e ko makou poe mea kakau.!
Ka Haiolelo a Hon. J.H. Waipuilani e
kue ana i ka Bila Piliwaiwai.
MR. PERESIDEN;--He Bila kana wai ano nui keia, no ka mea, ua pili i ka pono o na makaainana a me ka inoa maemae o ke Aupuni. Aka, mamua o ko`u koakaka ana i ka`u mau kumu kue i keia bila, e ae mai ia`u e pale aku i na olelo a kekahi man Hoa o keia hale e kakoo ana i ka bila.
Ua olelo ka mea hanohano o Koolaupoko, ua kue loa oia i keia bila ino ma na ano a pau, aka, no ka hooko ole ia o na rula o na lawelawe hana (principle) i noho ai o keia Aha Kuhina, nolaila, ua koho oia ma ka aoao kokua i ka bila. Ma keia ano e hoomaopopo ai kakou he hoohuakaeo maoli ko keia hoa hanohano, no kekahi kumu lili okoa loa, ua hoololi oia i ko a lili maluna o keia bila ma ke koho ana e hooholo, he hana kamalii keia, i kupono ole i kona kulana kalai aupuni. Ua olelo ka mea hanohano o Waialua he bila kanawai ino keia, aka, eia no ke lawelawe ia nei na hana hookauwakuapaa, oia ke kanawai kepa kanaka. E Mr. Peresidena, he hoopilipili uuku loa keia, no ka mea, o ke kanawai kepa kanaka he aelike ia mawaena o ka haku a me ke kauwa, oiai ua hoakaka ia na kumu aelike maloko o ka palapala, ua ike no ka haku a me ke kauwa i na kuhikuhi aelike maloko o na kanawai, mamua o ko laua kakau inoa ana, nolaila, o ka lawe ana mai o ka mea hanohano o Waialua malalo o keia kumu e hoololi ai i kona koho e kokua i keia bila, ke manaoio nei au he koho hemahema loa ia. Ma keia wahi e Mr. Peresidena, e hoakaka aku au i ke ano nui o ka bila, he $500,000 ka laikini o ka makahiki, he 25 makahiki ua loaa he $12,500,000 e hoolilo ana no na hana hou o ke aupuni, he puu dala nui loa keia e hiki ai i ke aupuni ke hauoli, aka, o ke kahua a me ka mole kahi i loaa mai ai o keia mau dala, oia ka na hoa hanohano e noonoo akahele nei, no ka mea, e ninau kakou. Mai hea i oili mai ai keia bila? A heaha na kumu o ka lawe ia ana mai?
O ka mea hanohano o Lahaina ka makua o keia bila, aka, e kala mai, aole au e hoino ana i ka mea hanohano o Lahaina, oiai ua manao no oia ma kona ano loea kalai aupuni iloko o keia hale, he puu dala nui keia hapalua miliona i ka makahiki no na hana hou o ke aupuni, o ka bila ka`u e hoino nei. O ka bila piliwaiwai e like me keia, ua kukulu ia ma kekahi mau aupuni nui o Europa iloko o kekahi mau haneri makahiki i hala ae nei, aka, mamuli o ka hoomaopopo ana i ke ino a me ke kupono ole, nolaila, ua hoopau loa ia, aka, aia ma ka mokuaina o Lusiana ma Amerika Huipuia e malama ia nei keia hana piliwaiwai. Ua puni ke ao nei i keia hui piliwaiwai, ke hooili nei kela a me keia mea i kana dala i keia hui piliwaiwai i kela a me keia makahiki, he mau miliona dala e komo ana i ka makahiki, he mau miliona ko lakou puka, ua noho mana keia hui maluo ka ahaolelo a me na luna aupuni o Lousiana, o ka makemake o keia hui, oia no ka lilo ana i mau luna aupuni e hooko ai, he elua makahiki i koe, alaila pau ka mana o ka hui ma ko lakou kanawai, eia nae, @a Kue @Huipu@ ka hui @ e kukula @ piliwaiwai, nolaila, @ i kekahi mau h@ ma Honolulu nei, e noi mai i ka @ aku e kukulu ia k@ piliwaiwai ma Hawaii n@i.
E Mr. Per@ mai ana ka hui @ i ka makahiki maw@ ana ka hui he mau h@ oihana @, he mea @le keia mau hoolilo, @iai, ua ike l@ he puka nui ma keia hana, ak@, ka @, no hea mai ke dala i @ ai @ ka uku ana i k@ mau h@lilo nui ana, e na@lii a me na lun@ no loko mai o ke dala a ka pae waiwai a me ka poe ilihune, e kii aku ana keia bila piliwaiwai e hao mai i ka pakeke o kanaka Hawaii, ka Pake, ke Pukiki, ka Haole, a me na lahui e ae, e hookupu aku ana keia i na home Hawaii i ka hune, k a pololi o ka wahiae, ka noho kapa ole o na keiki, e hoopunana a@ i na karaima ma na kula, na home, na wahi mehameha a pela aku.
Mailoko ae o ka hou o ka lae o kela a me keia kanaka, e komo ana i keia hui piliwaiwai, e loaa ae ke dala e uku ai i ka hapalua miliona o ka laikini i ka makahiki, e loaa ai ke dala e uku ai i na hoolilo a pau o keia Huf a me ko lakou puka nui iloko o ka makahiki; no laila e hoomaopopo kakou, ua make ka p@keke o na makaainana i ke dala ole, ua paa na alanui, na uwapo a pela aku o ke aupuni, ua waiwai hoi ka Hui Piliwaiwai; i ka wa e hookaulike ai ua oi aku ka poino o ka lahui.
Mr. Peresidena, he bila kanawai hoopelapela i ka inoa maikai o ke aupuni--I ka makahiki 1818 a Haalilio i huli ai i ke kuokoa o Hawaii nei, mamuli o ka hooiaio ana aku, ua ike o Hawaii nei i ka heluhelu palapala, na loaa na kanawai maikai e hookap@ ana i ka @hue, ka pepehi kanaka, ka meekolohe, ka piliwaiwai, a pela aku, oia na kumu nui i ae mai ai o Beritania nui a me Farani i ka noho kuokoa ana o Hawaii nei, @a i olelo aku o Haalilioi, he ae no o Hawaii i ka piliwaiwai, ina ua nele kakou i ka noho kuokoa.
Nolaila ke hopohopo nei au no na mea i hoakakaia malalo iho, oia hoi ua lili loa na aupuni nui o ke ao nei a pau, na aupuni hoi i ike mai ai ia kakou ma ka noho kuokoa ana, i keia hana piliwaiwai, aka i ko lakou wa e lohe ai na ae o Hawaii i ka Bila Piliwaiwai, ka Bila Kanawai a kakou e lili nei no ka i@a maikai o ke aupuni, alaila aole anei he mea hopohopo ko kakou nana ia mai ma ke ano aupuni kuokoa, a ina aole ma ia ano, alaila o ko kakou helu pu ia ma ka papa o na aupuni hana pelapela.
Ke hopohopo hou nei au, no ka loaa ia Hawaii nei he kuikahi panailike e hooholomua ai i @a launa kalepa pili kokoke loa, oiai ke manao nei ko kakou aupuni e hoouna aku i Komisina i Amerika Huipuia no ka imi ana i kuikahi, oiai ua huhu ke aupuni o Amerika i keia hana, aole anei e hookui ia mai ana ko kakou Komisina me na ninau e pili ana i keia Bila Piliwaiwai?
E na hoa hanohano, ke manao nei kakou, mamuli o ka pilikia o ke aupuni, he mea pono e @e aku i keia Bila Piliwaiwai, ua olelo mai o Solomona ka moi naauao loa i hooponopono i ke aupuni o ka Iseraela, "O ka waiwai i loaa hewa, aole ia he mea e pomaikai ai." Ke ae nei kakou i ka inoa maemae, o ka inoa aala o Hawaii nei i kui aku kona kaulana a pani ke ao nei, ua kuaila ua inoa maemae la o Hawaii no ka hapalua miliona dala wale no, ka mea a Solomona i olelo ai, "Ua oi aku ka inoa maikai mamua o ke dala a me ke gula."
E nana aku i ke@a mau @uapala pala e kau mai ka ma ke kalau@, "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." Aloha keia mau huaolelo makia a Kauikeaouli i haawi ai i mo@o nou e Hawaii, me he ia ke kokoke mai la ka hora a me ka manawa, e holoi ia ae ai ua mau huaolelo ia.
E na hoa hanohano, e nana hou aku i keia mau huapalapala e kau mai ia malalo o ke kii o ka Lunaka@ Kiekie W. L. Lee. "O ka po@ ke hana ia a haule mai na lani."--A@ aloha kela mau huaolelo @ kanawai kaulana i makia @ hookolokolo o Hawaii nei, oia h@i, aole o ke dala ka mea e lilo ai ka @iai@, e kupaa a haule mai na lani.
Ke aw@o hope loa aku nei au i @ Hawaii iloko nei o keia Ha@, e kupia ma ka pono, heaha ka hewa ke pilikia, a banekaroba ia keia aupuni, mamuli o ke kupaa @ ma ka hana pono, o ka inoa maemae o ke aupuni ka mea nui loa e nana ai.
No`u iho a @ ka hanohano o ka noho o Koaa, a no na pono pilipaa o ua mau haku makaainana la, ke hoike aku nei: Aole loa keia puuwai e ae ana e hapala aku i na bila piliwaiwai, e kahakaha ia ma na iliwai kai malino o kuu apana hanohano o "Kona kai opua i ka lai, opua hinano ua malie." Na ke Akua e pula@ ia Hawaii.
Hoike Kula Sabati ma Kalawao.
MR. LUNAHOOPONOPONO:
Ma ka la Karisimaka nei i hoike hou ai ke kula kakekimo o na haumana kula a J.K. Kalohi ma ka halepule pohaku o Damiano, mahope iho o ka pau ana o ka oihana pule mesa o ke awakea, ua piha pono ka hale pule i na hoahanau a me na makamaka a ma paha aole ke kula Sabati ma Kalaupapa ina ua lei Kalawao i ka !uku na kanaka, iloko o keia la i ake ia e ko`u mau hoa. Ua hoomaka ia na hana kula, he eha papa kula nona ka nui o na keiki he 22 a o J.K. Kalohi ke kumu o keia mau papa a pau.
Ua kula ia ka papa ma ka buke Mauale kahiko, aoao 122 me 138; ua puana like na haumana me ka leo like i hele a wale waha i na haina o na ninau i ninau ia aku o ke alakai. I ka pau ana o ka pualu, ua ui ia mai ke anaina, ina he mau ninau ka lakou e haawi aku ai i keia papa kula ma kahi i kula ia. Ua haawi ia mai he mau ninau e kekahi mau lae ula, a ua pane ia na haina me ka pili pono i ka ninau e na haumana, o ka ninau hope, oia ka ninau nana i hooniniu i ka noonoo o na haumana o keia papa, aka, ua ae ia mai na ke kumu e wehewehe pau pono loa aku na alu a pau, a penei ka ninau:
I ka wa owai i hoomaka ia ai ke okipoepoe, a ua hoopau ia i ka wa hea?
I ka wa o Aberahama, a ua hoopauia i ka make ana o Iesu Karisto ma ke kea.
O keia ka haina i panai ia aku no keia mau ninau. Pau keia papa, ua kula ia ka papa el@, mai ka aoao 138 a 165 o ka buke Manuale kahiko. Ua eleu no keia papa i ka pane ana i na haina a hiki i ka pau ana, ua haawi ia aku na ninau e ke anaina i na keiki, a ua hai ia aku no e like me ka haina.
Pau keia papa, ua ninau ia ka papa ekolu mai ka aoao 170 a 178 o keia buke no, e pili ana i ke Gatarema o ka Eukaretia, ua like no ka paa ana o na haawina me na papa mua. Ua haawi mai ke anaina i keia mau ninau malalo iho: Owai ka mohai o ke kea, a owai ke kahuna nana i kaumaha ia mohai? Haina, o Iesu no ka mohai, a o Iesu no ke kahuna nana i kaumaha. Heaha ka like ole o ka mohai kea me ka mohai kuahu? A heaha ka mea like? Ma ka mohai kea ua eha o Iesu a make, ma ka mohai kuahu, aole eha a aole kahe o kona koko. O ka mea like, o Iesu no ka mohai kea, a oia no ma ka mesa (kuahu); o keia ka haina a na keiki i pane aku ai.
Ninau ka eha o ka papa, mai ka aoao 32 me 42 o ka manuale kahiko e pili ana i ka hanau ana o ka Haku, a ua paa no na haawina kula a keia papa, ua ui hou ia ke anaina no ka manawa hope, a ua oili io mai no he mau ninau mai ke anaina mai i manao ia oia na pokapahu (Ninau) e ku lomaloma ai keia papa kula; aka, aole pela, ua hai ia aku no na haina a lilo ka paa i mea hemo wale no, a penei kekahi o ia mau ninau:
Owai ke kanaka i hai ia mai e ka Uhane Hemolele, aole ia e make a ike i ka Hoola? Owai ke kaula mau i ike i ka hanau ana o ka H@ku? Owai ka mua i wanan@ hiki mai ana ka Hoola?
Eia na haina: 1. O Simeona. 2. O Ana ke kaula i ike mua i ka Haku. 3, O ke Akua ka i wanana m@ mai.
Ua haawi mai ia ka mea nana k @ ninau i ka mahalo, a o ke anaina p@ kekahi i mahalo. O ka pau ana keia o na hoike kula, a ua ku mai @ ka makua L.L. Lui a paipai mai la i na hoahanau a me na hoaloha @ hoomahu`i like i na hana maikai, @ ko ke Akua makemake ia o ka hana i na hana pono. aole na hana ino.
O keia ka panina hope i ike ia @ kou mea kakau a hookuu ia ua hana, a owau no hoi kekahi e haawi pu nei i ko`u hoomaikai. E hoom@ e na keiki i ke kauoha a ka Haku, eia Kana:--"O ka mea hana i ka makemake o ko`u makua iloko o ka lani, oia ko`u makuahine a me ko`u poe hoahanau." Nolaila, imua @ pokii, aia ka uku ma ka @.
Ke hooki nei au i ka`u wahi hoi ke mea hou me ke aloha makahiki hou i na makamaka, a i ka Lunahooponopono ko`u welina me na keiki lima huila-makani o kona keena.
Me ke aloha,
J. KAHALEIWAIWA.
Kalawao, Dec. 28, 1892.
Na ka Lai Pohu o Kona
ALOHA OE;--Ua hoike ae na kula Sabati o na Ekalesia hui o Kailua a me Healani ma Kahaluu, malalo o ka noho kahu kula Sabati nui ana o David Alawa, ua koho ia na komite e nana i na kula oi, eia na inoa o na komite, S. Beaiamin, Kaalawamaka Esq., J.W. Keliikoa a me Solo. Hanohano o Kona Hema; no ke kula Sabati o Kailua, he ekolu no mahele; ka papa o na ma@, papa o na opio, a me ko na p@, he maikai no na haawina a me na himeni. Ua kahea ia mai ko Keauhou a me ko Keauhou uka; no keia papa, ua lawe ae oia i ka hanohano o ka ia; no Kahaluu, oia ka heiu ekolu, haule loa oe e Kawaipukaiki, aole oe pela i na kau mamua ae nei, nau e lawe i ka haaheo i na hoike a pau, aka, aole au e i ae ana ua haule loa oe, ke ole au e kuhihewa aia no Huna.
Mahope mai he mau olelo paipai na S.W. Pa, a na Rev. W.M. Kalaiwaa i kokua mai, pau ia, ua puka mai ia na komite me kko lakou manao, ua lilo ia Keauhou ka helu ekahi, he mau olelo paipai na ke kahu kula Sabati nui, a ua hookuu ia na hana me ka maluhia. Malaila ae ke alii Poomaikalani, a me na poe hanohano.
Dec. 30, 1892, ua pauahao mai ia i keia oia ana o Mr. Keopuhau ma kona wahi noho ma Kaumalumalu Kona, a hoi aku la ma k@ la aoao o ka honua, aloha ino ia kamaaina a me ia hale heahea oia mau maka lae. He 42 paha a oi ka nui o kona mau makahiki.
W.H.K. KAHULANUI
Kahaluu, N. Kona. Ian. 5, 1893.
Ke pii mahuahua mai nei ka makemake ia o ka Chamerlain Colie Choreia a me Diarrhoea L@ Lapaau Ola, mamuli o ka ike o ka poe a pau i hoao i na hopena maikai i loaa mai, a na lakou aku hoi i hoikeike aku i ko lakou man hoalauna. Ke hilinai nei makou aohe mau hookaulana kiekie e ae a nui. E kuai ia aku no e na mea kuai laau lap@au a pau, BENSON, SMITH & Co. na Agena ma Honolulu.
He nui ka hoonainea ana a ka ma`i ma ka opu i keia kau, wahi a G.W. Shivell, ka mea kuai laau lapaau, o Wickliffe, Kenetuke, "a ua nui launa ole mai na noi no ka Chamberlain Cole, Cholera a me Diarrhoea Laau Lapaau Ola. Ua hoolilo aku au me ke kuai ia eha mau omole e keia laau i keia kakahiaka. Ua ike ia kekahi oia ano kupanaha a keia laau, a ma na ma`i no a pau ua kou a ka holopono." E kuai ia aku no e na poe kuai laau lapaau a pau, BENSON, SMITHE & Co. na Agena ma Honolulu. 2406-4t