Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 2, 14 January 1893 — Page 1
This text was transcribed by: | Joy Mcleod |
This work is dedicated to: | Florence Ululani Like Kumukahi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.
BUKE XXXII.
HELU 2
HONOLULU, POAONO, IANUARI 14, 1893
NA HELU A PAU, 2424
Hoolaha Loio.
ANTONE ROSA, AKONI Loio a he Kokua ma ka Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanu Kaahumanu.
NELLIE M. LOWREY,
NOTARI no ka LEHULEHU
A Me LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA PALAPALA HOOUIKI.
Keena Hana me W. P. Kakeia, LOIO, ma ka aoao makai o ka Hale L ela, Honolulu @
P PUHALALAHUA.
LOIO LOIO LOIO
Ua ae ia mai au e lawelawe imua o na Aha Hoomalu a me Apana a pau o keia Aupuni. He Agena Hooiaio Palapala no ka Apana o Hana Mokupuni e Maui. E loaa no au i ka Ua Peepapohaku o Kaupo a ma Hana i kekahi manawa.@
E. G. HITCHCOCK, (AIKUE HIKIKOKI.)
Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai. E @ NO NA BILA AIE ME KA AWIWI. Hilo, Hawaii. 2370
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU A ME Agena Haawi Palapala Mare
Mahukona, Kohala, Hawaii. 2378-1v
W. R. KAKELA, Loio a he Kokua ke Kanawai. HE LUNA HOOIAIO PALAPALA. 2370
WILLIAM C.ACHI, Loio a he Kokua ma ke Kauawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni. He NOTARI no ka Lehulehu a BOROKA no na Waiwai Paa. Keena Oihana, Helu 26, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu. 2370
JAMES M. MONSARRAT, (MAUNAKEA. Loio a he Kokua ma ke Kanawai. HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima a me na Palapala Pili Kanawai e ne ma ka olelo Hawaii. Dala no ka @ ma ka moraki ma na Waiwai Paa. Keona Hana: Hale Pohaku nou ma ka nono ma Waikiki a ka Halewai, alanui @. 2370
WILDER & CO., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea @ a pau e pono ai o ka hale. Kihi o Alanui Moiwahine @ Papa. 2396q
KO BIHOPA MA, BANAKO MALAMA DALA
E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoale ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu: Ina e hoomee mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no malou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uka panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina. Aole uku panee o uku la i ua dala e lawe ia an maloko o ekolu mahina mai ka waako o ka hoomoe ia ana mai. He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka HANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai. Aole dala o uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoaku dala. I ka la mua o Sepatemaba o keia a me keia makahiki o hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka meahoomoe dala mai i hala ua malama ekolu, a ma ia wa aku e hai ia me ke kumupaa mua. O na puu dala hoomoe mai maluna o elima haneri dala, o lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana. E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.
BIHOPA MA. Honolulu, Ian. @
J.T. WATERHOUSE, (WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio! L Kohao. Na Lako Hana Mahiko, A PELA AKU NE NUI WALEE.
Alanui Moiwahine, Honolulu. 2896-q
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU. E loaa no ma ka UWAPO o PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka Pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ka @ . E kipa mai a e ike @.
J.HOPP & CO,.
Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!
Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.
Noho no ka Hoolimalima ana, wa Lako Hale me ke @ emi. Honolulu @
He Moolelo NO KA Ui Nohea Berela.
Ke kamehai hoopono-Ke kupaa me ka luli ole-He wahine na ke kane hookahi-Ke au popilikia a me ka huli ana o ka pomaikai mahope o ka wahine.
MOKUNA XXXIII.
KA HOOKULO A KA LOIO KEWELA AIA OIA MA KA MEHEU POLOLEI.
Mahope iho o ka hookuu ana o na kukai kamailio ana mawaena o ka Haku Hakuhesa a me kana kaikamahine hunona, oia o Octavia, a mahope iho o kona hahai ana aku, ua ike oia ia Nobala Desemona a me kana wahine ma ka ipuka o ka halepule Sana Just, oili aku la o Octavia a puka aku la a noho hookahi iho la ka Ela iloko o ke keena e noonoo ana i na hana i lawelawe ia mawaena ona a me konaioio a me na olelo a kana kaikamahine. No ka mohala pono ole o kona noonoo, kakau iho la oia he palapala ia Kewela e nonoi aku ana iaia e hele aku i ka hale i kekahi la ae. A oiai no hoi e mau ana no ka hoomanao ana iloke ona no Deseniba a me kona mare ana, noliaila, ua kakau iho la oia a noi aku la i kona loio e imu aku ia Desemona a me kona wahi i noho ai a e haawi aku i ka palapala ana e hookomo pu aku ana. Ma ka palapala a ka Eia ia Desemona, ua hoike aku oia i kona manao mahalo a hoomaikai no ka mare ana, a kono pu aku la iaia a me kana wahine e hele aku i kauhale no ka paina ana i ka la a me ka manawa a la ua i makemake ai. I ke kakahiaka o kekahi la ae, hoouna ia aku la ka palapala. Ma ke ahiahi no hoi oia la, hoea aku la o Kewela i ka hale o ka Haku Hakuhesa a hookipa ia aku la oia iloko o ke keena heluhelu. Ia Kewela i komo aku ai, aia ka Ela e ku ana ma ke kapuahi hoopumehana. E hoopumehana ana oia. Iaia nae i ike koke mai ai o Kewela ka mea i komo aku ai, ua hele awiwi koke mai la oia e lalau mai la i ka lima a lulu iho la me ka ohaoha nui, a ma keia lulu lima ana, ua hoi hou ae la ka maikai a pumehana o ko laua manao a e like me mamua. Aole i hoao ka Haku Hakuhesa e mihi aku imua o kona loio no kana mau hana o ka la i hala, aka, mamuli o ke ano o ko laua lulu lima ana, ua hoike ae ia iloko o laua pakahi ua nalohio aku na manao kupikipikio o ka inaina. “E noho iho ilalo e kuu Kewela maikai,” wahi a ka Ela i pane aku ai. “ua makemake hoi paha au e ike ia oe a e kamailio hou kaua no na mea e pili ana i keia aina mahinaai a kaua i kamailio ai mamua aku nei, a aole i kulike ko kaua manao. Ke hoemanao nei no anei oe?” Aole i paue koke aku o Kewela ua noho iho la oia ilalo. He nanaina ano hakumakona kona a ano mumule pu. Ua ike koke aku ka Ela a pane koke aku la oia: “He nanaina ano maikai ole kou e kuu Kewela. He manaolana ko’u aole i kau aku kena ano a’u e ike nei maluna ou mamuli o na kukai kamailio mawaena o kaua i kela la aku nei. Ina no laila mai ke kumu o kena mau helehelena maikai ole a’u e ike nei, o hai aku au a e hooiaio pu aku au, ua pololei oe a me kau mea i manao ai, a ke mahalo aku nei au ia oe no kou noonoo a nana ana i ko’u pono. Ua lawa nae ka kaua kamailio ana no ia mea. E hoi hou ae ko kaua kamailio ana no kela mahinaai. Ua ninaninau anei oe no na mea e pili ana ko keia kanaka o Hale ka mea hoi e makemake nei e hoolimalima?” “Ae, e kuu Haku,” wahi a Kewela i pane aku ai me ka maile a nue ke akahele. Aka, ina nae oe e huikala mua mai ia’u, manao au e kamailio mua aku imua ou i ka manao nui e kau nui nei imua o’u oia hoi keia: O kuu hoaloha loio, a’u no hoi i hoopuka mua aku ai imua ou ma kekahi kukai kamailio ana a kaua, o ua hoaloha nei o’uka i ike a maopopo i kahi o Desemona e noho nei, a i ka loaa ana mai o kela palapala au i hoouna ae ai, no ia mea lawe aku nei au i ua palapala la i kona keena. Ma ke ano ulia loaa aku nei o Desemona ia’u malaila.” I keia wa, ua hemo mai la ka puka a komo mai la o Konia. Iaia nae i ike aku ai ia Kewela, ua kuemi hope aku la oia me ka noi pu ana e hiukala aku no koma komohewa, aka, ua kuhea aku la ka Haku Hakuhesa e noho iho. “He wahi manao ko’u ia oe,” wahi a ka Ela i pane aku ai. Mamua nae o ko’u kamailio ana no na mea e pili ana no ia hana, e ae mua mai ia’u e hoolauna aku ia Mika Kewela. E Mika Kewela, o Rolena Konia Esq. keia, ko hooilina o ko’u inoa a me ko’u waiwai. E ae hou mai ia’u e panai aku e Konia, o ko kakou loio ohana keia, ka mea hoi nana e hooponopono nei i ko’u waiwai a pau, ka luna nui hoi o ka waiwai ohana o Hakuhesa, a o ko’u hoaloha pilipaa no hoi. Haka pono aku la o Kewela maluna o Konia. “Ua hoaiai ia mai imua o’u, e Konia, aole ka i lawa pouo kou loaa makahiki e hiki ai ke hoolawa pono i kou makemake,” wahi a ka Ela i pane hou aku ai ia Konia i hele hookikakaha ae ai a noho iho la, “a ua kamakamailio no maua o Kewela I keia mau ia aku nei e @ ana no ia mea a holo lokahi ko maua manao, a ke manao nei au e hoapono ana oe no ia mea a maua i hooholo ai. Aole anei he ewalu haneri dala kou loaa pono iho?” “Ae, oia no.” “he nui ka waiwai o kau wahine, “ wahi hou a ka Ela, “aka nae, pehea oe i manao ai a makemake oe e mare iaia me kou ike iho no aole he nui o kou loaa ponoi iho o ka makahiki? Uu hiki ia’u ke nonoi hana nau ma kekahi kulana oihana aupuni kahi hoi au e hoohana ai i kou ike a me kou naauao, a loaa pu hoi ka hanohano a me ka waiwai ia oe. Pehea, ae anei oe e lawe i ua oihana la ina au e noi a ae ia mai?” “E hoole no au i ka lawe ana mai,” wahi a Konia i pane aku ai. “Aole loa e hiki i kekahi puu dala ke kaohi iho ia’u ma kekahi oihana. E aho owau no ko’u haku ponoi iho.” “Aole o’u makau i ka hana, “ wahi hou a ka Ela me ke ano huhu. “Aole au e kanalua ke olelo ae he kakaikahi loa ka poe e noho nei ma Ladana i keia wa i lawleawe maoli i ka hana oi ae mamua o’u. Aka, aole au e hookikina aku ana ia oe ma kau mea e hana ai. O oe no kou haku ponoi iho. O ka’u wale no e olelo ae e haawi ana au i elima tausani dala nau no ka makahiki, hui iho hoi me ko ewalu haneri mua, o ka loaa no ia he puu dala nui, oiai hoi, he umi tausani dala ka loaa o kau wahine o ka makahiki. Pehea, ua kulike anei keia me kou makemake?” Aole i pane koke aku o Konia. O ka oiaio maoli ua ukiuki oia no ka nuku o ka haawi ana a kona makuakane. Oiai, he kanakolu tausani dala ka loaa makahiki o ka Ela ma ke dala maoli me ka hui pu ole aku me kona mau waiwai paa maloko ponoi o ke kulanakauhale a mawaho pu, a i elima tausani dala mailuilu wale no ka e haawi ai i kona hooilina no ka makahiki. Ukiuki loa o Konia, no ka mea, ua ike oia aole he waiwai helu walu no i ka makani, a o kona mau makemake a pau nana ponoi no e hoolawa aku. Ua papaiua ia kona huhu iaia i hoomanao ae ai i keia a me ka uuku pu o kahi haawiaa. “Ua lawa keia, “ wahi a Konia i pane aku ai me ka nuha. “Nui kou lokomaikai e ka Haku Hakuhesa, aka nae, me he mea ia na nuku loa keia.” “Ua manao au ua lawa keia @, oiai o oe hookahi wale no kau mea e nana ai,” wahi a ka eia i pane aku ai me ka leo okalakala. “Aole au hoolilo a kuai paha no na hemahema o kau wahine. Ua lako oia nona iho. He home kona, he kaa a me na lio aahu a pau. Ina aole he hiki ia oe ke uku i kou mau aie aahu, hiki ole ia oe ka malama a hoomaopopo i kou kaa me ka lio mailoko ae o keia haawiua dala a’u hoi e manao nei ua lawe, alaila, aole loa au e kokua hou aku ana ia oe. A ku oe iloko o ko’u kamaa. alaila, o ka wa ia nou e hana ai e like me ka hiki i kou mau loaa makahiki. Aole mamua ae o ia manawa e lohe oe. Oiai no au e ola ana ma ke ano ka Ela o Hakuhesa ua ake au e malamaia ko’u ihiihi ma ke kulana kupono. Ua lohe aku ia oe. E hoomanao mau i keia.” “ua kaumaha au ina o ka’u mau olelo hope aku nei ua hoehaeha aku ia i kou manao,” wahi a Konia i pane aku ai me ka hookamani, oiai ua ike oia aia a Kewela ke nana pono la iaia. “o ka oiaioua hauoli loa au no keia makana. Aka hoi, ma ke ano e loaa mai ai ia’u keia dala?” “E uku aku no au ia oe mailoko ae o ko’u pakeke ponoi i kela a me keia hapalua makahiki. E haawi no au i ko na mahina eono mua ano ia oe.” Me keia mau olelo hele aku la ka eia a ma kona pakaukau a kakau iho la he bila kikoo baneko a haawi mai la ia Konia. O Konia i keia wa ua piha oia i ka huhu. “A pehea hoi, ina paha aia au ma kekahi wahi @ Ladana nei, a i ole ia, loohia ia oe i ka ma’i, ma ke ano hea la e loaa ai ia’u keia haawina dala hapalua makahiki?” “Me a’u ia. No’u ia kuleana a aole nou. E lohe nae oe-ma keia mua aku e loaa no ia oe mai ka lima aku o Kewela kuu loio. Nana e hoouna aku ia oe me kou ui ole mai. Ua oke ka kaua kamailio ana maluna o keia kumuhana. Ua lawa au i ka lohe ana i keia mau kamailio au. Ua loaa aku la oe. E ku aku a hele no kau hana ponoi.” Ua eu koke ae la o Konia i kona lohe ana i keia mau olelo a ka Ela, hookomo iho la i ka bila dala iloko o kona eke, kunou aku la a noho hou iho la. Ua piha oia i ka ukiuki. Piha @ pu i ka inaina, aka, ua naauao nae oia ma ka hoike ole ana aku ma kekahi huaolelo imua o ka Ela. “No Desemona ka kaua kamailio hope a koma mai nei o Konia, e kuu Kewela,” wahi hou a ka Ela. “Alaila, ua halawai anei oe me Desemona? Ua hoouna mai anei oia ma ou la he pane no ka’u palapala, a i ole, ua kali anei oia a kuka pu me kana wahine no ka la o laua e hele mai ai i kauhale nei no ka paina a hoolauna ana?” “Aole maua i kamailio pu i ko’u wa i halawai ulia aku ai me ia,” wahi a Kewela. “No ka mea, aia oia iloko o kekahi popilikia nui. He nanaina pukalaki a kunahihi kona. I hiki ae oia i ke keena loio o ua hoaloha loio nei ona ma ke ano nonoi i mau oleloao maikai nona e hana ai i kona pilikia.” “Auwe! ua popilikia anei o Desemona? Ua haalele ia anei oia e ka wahine kanemake ana e mare aku ana i ka minute hope loa? Aloha ino kuu keiki!” “Aole pela e kuu haku. Ua mare ia no laua inehinei. Ua holopono na hana a pau a hiki i ka manawa i hookuu ai. Ua puka aku laua a waho o ka luakini, a ia laua e makaukau ana e kau aku iluna o ke kaa, o ka manawa iho la no ia o ka wahine i mauie ai, a me ia ano oia i hookau ia aku ai iluna o ke kaa, a aole oia i pohaia iki a hoea wale i kauhale.” “Ano e io-ka hoi!” i pane koke aku ai ka Haku Hakuhesa, “Auhea, ua maalo ae no hoi o Konia nei me kana wahine ma ke kaa mawaho o ua luakini la, a ua ike aku no hoi laua ia Desemona ma i ka puka ana mailoko mai o ka luakini a aole o laua wahi olelo ia’u e pili ana no ka maule. Pehea, e Konia ua maule anei @ i kau ike ana aku?” Onioni mua ae la o Konia maluna o kona nohe a hoole aku la. “Aole no paha oia nei i ike,” wahi hou a Kewela, “no ka mea, ua maule oia me ka hikiwawe loa,” a hoike aku la oia i na mea a pau ana i lohe ai a hiki i kona wa i nalowale ai. “Ua hookelo aku no nae o Desemona mahope o kona meheu,” wahi hou a ka loio, “a hiki i ka Uwapo o Westminister. Malaila lohe iho la oia, ua piha ka hora a oi o kona noho ana, a o ka makai e ku ana ma ia huina ma ia po, ua hai aku la ia Desemona ua loaa aku ua wahine opio la e pepehi iaia iho, a nana i hoemu aku mai ka uwapo, me ke ao pu aku e hoi i kauhale. O keia wahine opio a ka makai i ike ai, ua kulike loa kona ano me no ano a pau o ka wahine a Desemona, a pela pu me ka aahu. Ua hai pu aku ka makai ma kela aoao o ka uwapo kona wahi i hele ai, a ma ia wahi aku pau kona ike ana. Ua manao pu oia ua hele hookolo aku oia i ka lihi muliwai a hiki i ka Uwapo Blackfriar, a malaila lele iloko o ka muliwai.” “Poor Desemona,” wahi a ka Ela i pane ae ai me ka poina pu ana i ka huhu kahiko nana i hooulu ae i ka manao kuee mawaena o laua. “Kuu keiki popilikia! E hele aku i ona la e kuu Kewela a e olelo aku aia me ia ko’u man manao aloha a kaumaha a pau. E ao pu aku e hoolimalima aku i na makai kiu a pau o ke kulanakauhale nei a hoopau aku e huli i ka wahine a kuu keiki. Mai nana oia no na lilo. Eia @ hona dala nui nona a no kana wahine. Ke loaa oia, e halihali pololei ia Mrs. Desemona ianei. Ianei-i o’u nei. Kuu kaikamahine popilikia! Kuu keiki popilikia! E hoomoe i ka kaua hana o keia po e Kewela, a e huli pu aku ia Desemona. E waiho mai i na kuhikuhi no kona wahi e noho nei, a i kakahiaka au e hele aku ai e ike iaia.” Ano la, me he mea la ke hele aku nei i kahi e hooko ia ai ka Desemona mau olelo i hoopuka ia ma ka mokuna iwakalua-kumamawalu, ma kahi e olelo ana-Aia no he la e hiki mai ana, he la kamahao e kakaa ai o kona mau maka, OWAU NEI O DESEMONA NOBALA, ke noho haku maluna ona a me kana mau me a pau! E kulou mai kona poo haaheo imua o’u. Kukuli mai kona mau kuli paakiki imua o’u. E akahele auanei na hehina a kona mau kapuai hookano, a maluna o na mea a pau, e ike oia ia’u a me ka’u wahine i pono oia i na la ohohina!” Eia ua la nei ke uiuiki nei a e hele aku ana i ka malamalama. (Aole i pau.)
NA LETA
Aoie o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.
Ke Awa O Puuloa.
O ke awa o Puuloa, oia no kekahi ninau nui iloko o na lau ahaolelo a pau loa, a ua wehewehe nui ia keia ninau i na manawa a pau, a ke wehewehe hou ia nei no iloko o keia manawa, a e wehewehe hou ia aku ana no hoi ma keia hope aku. Ma keia ninau, ua ike au i ka wehewehe nui o kekahi poe loea kalai olelo a he ku no i ka mahalo ke hoolohe aku, a e oluolu mai hoi ka lehulehu ia’u e wehewehe aku i ko’u wahi manao. Hookahi wale no mea i manaoia ma keia ninau, e loaa mai na pomaikai i keia ninau, e loaa mai na pomaikai i keia lahui, ma ka lilo ana aku o Puuloa i wahi hoolulu mokukaua a i wahi hoahu lanahu no na moku manuwa o Amerika Huipuia; a aia ma kahi o ka pomaikai a pomaikai ole paha o keia aupuni ke haawi ia o Puuloa ia Amerika kahi a’u e kamailio ai. Eia ka mua, o ka aina kula palahalaha e waiho ana mai Maliko a hiki i Paia, he kula waiho wale ia iloko o na makahiki lehulehu wale, a na kuai ia ua aina la a ua lilo i na haole Amerika, 25 keneta no ka eka hookahi, i ka wa e noho ana o Limaikaika i Hailu, kokoke hookahi tausani eka paha kona nui a oi aku a emi mai paha, ua lilo lito loa ua ai ua la a hiki i keia la. Mamua he uuku ka mea loaa i ke aupuni ia manawa, pehea la i keia manawa, aia ke hookomoia nei he mau tausani dala iloko o ka waihona aupuni; pehea la ia. Eia ka ninau, ua lilo anei o Hawaii la Amerika no ka lilo ana o ia wahi i na haole Amerika oia hoi o Limaikaika? No ka mea, he kula holoholona wale iho no ia, a ua kanaha paha makahiki ka lilo ana o la wahi i na haole Amerika a hiki i keia la. Pehea hoi ke kula o Kamaomao i lilo iho nei ia C. Spreekeles, ina e hui pu me na aina kalo iloko o Wailuku, he iwakalua tausani eka ka nui, a ua lilo ua aina la no na dala he umi tausani wale no, lilo loa i kela haole Amerika; mamua loa he aina kula panoa a kula holoholona wale no ia, aole akahi keneta loaa i ke aupuni ma ia aina, he aina hoo@ wale no ia no na olohe he mau miliona ko lakou nui. Aka, pehea i keia manawa, he umi tausani dala ka nui e hookomoia nei iloko o ka waihona aupuni i kela a me keia makahiki. Pehea la, ua lilo loa anei o Hawaii nei ia Amerika. Pehea hoi keia aina mauka iho o Puukanakanui , he kula palahalaha waiho waie iho no ia, aohe waiwai, he wahi hele wale iho no ia, aohe waiwai, he wahi hele wale iho no na holoholona ho a me bipi, aka ua kuai lilo laua aina la ia C. Brewer Ma he poe haole o Amerika, he nui ke dala e loaa nei a e hookomo ia nei iloko o ka waihona aupuni, kanakolu makahiki i hala ae nei o ka lilo ana @ lilo loa anei o Hawaii nei ia Amerika, aole loa. Pehea la kela aina palahalaha mai ke kihi o Waiehu a hiki i ke kihi o Waihee, o Ahikuli paha ka inoa o ia wahi, he elima a i ole he ehiku haneri paha ka nui o ua aina la, a mamua aohe mea loaa mai ia kula waiho wale, aka ua lilo ua wahi la i na haole o Amerika, aia i ka ohana o James Makee i noho ai i Ulupalakua mamua, i keia manawa he puu dala nui no ia aina e komo nei iloko o ka waihona aupuni, a pehea la, ua lilo loa anei o Hawaii nei ia Amerika Huipuia. Pehea la hoi kela kula palahalaha e waiho wale ana me Honouliuli, he kula hanai holoholona ia, aole he mea loaa i ke aupuni malaila, aka, ua lilo ua aina la ia James Campble Ona Miliona o Lahaina, Maui, pehea la i keia wa, ke hookomoia nei iloko o ka waihona aupuni he mau tausani dala; he haole Amerika nae ua haole nei nana i kuai ua aina la, pehea la ua lilo loa anei o Hawaii ia Amerika. Pehea la kela mau kula lapuwale waiho wale ma Hana a me Mokae, a me Kipahulu, aole he mea loaa malaila, no ka mea, ma kekahi wahi he pohaku wale no, a ua kanula kekahi ko iloko o ka iliili pohaku a ua nui loa ka waiwai na ia mau wahi a pau, a ke hookomoia nei iloko ka waihona aupuni he mau tausani dala, pehea la, ua lilo loa anei o Hawaii ia Amerika mamuli o ka lilo ana o ia mau aina i na haole o Amerika. Ke manao nei au, ua lawa paha ka’u wahewehe ana no na mea pili i ka waiwai a me ka pomaikai o ke aupuni, ma ka lilo ana o kekahi mau tausani eka i ke kuai lilo loa ia ana i na haole Amerika, aole hoi i hoopilikia ia ka lahui malaila, aka aia ma na mokupuni e ae o Hawaii nei kekahi mau aina i lilo i na haole o Amerika, aole nae au i ike, a ke manao nei au, pela io no. Eia hoi kekahi mau hoakaka, mamua ae o ke kukulu ia ana o na mahiko ae o ke kukula ia ana o na mahiko ma na wahi i hoakakaia ae nei maluna, a me kekahi mau wahi
e ae o ke aupuni i hoakaka ole ia e a’u, aole he wahi e loaa ai ke dala a na kanaka, aka mamuli o keia mau oihana nui i kukuluia ai o na mahiko, ua komo pu aku la na kanaka mikiala hana o na Hawaii iloko o na hana mahiko pu me na haole o Amerika, a ma keia mau hana hoowaiwai iloko o ka aina, na loaa pu i na kanaka Hawaii kekahi mau dala a ua noho ku@ ka poe malama pono i ka lakou mau hana luhi, a ua kukuluia na hale laau a puni ka paeaina, mamuli no ia o na hana hoowaiwai a na haole Amerika i kukulu ai maanei, a mailoko mai hoi o na aina o Hawaii nei i kuai ia aku i na haole Amerika, a ma keia mau alakai ana a’u ia kakou, e nana aku ai ia Puuloa, a maopopo no ia kakou ke hoakaka no Puuloa. aka ma keia mau hoakaka ana ae nei maluna, aole paha ia i like me na manao o keia ninau ia Puuloa. O na hoakaka mua, ua pili wale no ia i na kino pakahi; aka o keia, ua pili keia ninau i ke aupuni me ke aupuni, nolaila, o ke Aupuni o Amerika ua makemake ia Puuloa no na kumu i hoakakaia mamua. O ka noho ana kuikahi o na aupuni elua mawaena o kakou a me Amerika, oia kekahi keehina maikai loa i loaa ia kakou, a ke noho makamaka maikai nei kakou me lakou, a ke omo mau nei kakaou i na pomaikai kuhohonu a Amerika e lawe mai nei na kakou, a ma ia mau ano kakou e nana mua aku ai, ina paha iloko e nana mua aku ai, ina paha iloko o ko kakou noho aloha pu ana me ka Amerika iloko o na makahiki loihi i hala ae, a ua lawe lima nui ia kekahi o ko kakou mau aina, a i ole kekahi paha o ko kakou mau mokupuni liilii iloko o ia manawa, alaila, e lilo paha ia i kumu e kanalua ai a e makau ai paha kakou; a nolaila, penei kuu manao ponoi: E haawi aku o Puuloa ia Amerika no na makahiki @ kanakolu, malalo o ke ano he kuikahi kalepa a me hooholomua i na pono a me na pomaikai iloko o Hawaii nei, no ka mea, pehea ia ka loihi o ka waiho wale ana o Puuloa me ka loaa ole o @ ka wa hea kakou e ike ai i ke ano hou ana ae nu e Hawaii, oiai he aina waiho wale ia mai kinohi mai a hiki i keia la, e like me na aina waiho wale a’u i hoakaka ae nei maluna, a ua loaa hoi i ka @ aupuni mamuli o ke kukulu ana i na hana hou iloko ou e Hawaii, nolaila ke manao nei ka mea kakau i keia ninau, e pono no e wehe ae i ko kokou mau lolo noonoo a e hoakaka i na mea a pau me ka lawe pu ana mai i na hana i maopopo, a oia hana i maopopo ai ia kakou na kumu hoo@. Ke manao nei au e like me ko’u manao ponoi, e haawi aku ia Puuloa i wahi e kukulu ai i na mokukaua a me hoahu lanahu no lakou, ma ke ano he kuikahi kalepa no na makahiki he kanakolu, e like me ka hooholo ana o na aoao elua, a a e noho no kela mau hooponopono ana o kela wahi o Puuloa malalo o na kanawai a me ke kumukanawai o keia aupuni Hawaii, a malalo hoi o ka Hae Hawaii o ka Moiwahine Liliuokalani. Ala a kukulu hou ia he mau hana hou iloko o ka aina, e like me na aina waiho wale a puninka paeaina, alaila e pii hou ae no oe e Hawaii i ke kulana oi ae, aka o ka hoole wale aku i na mea maikai me ka maopopo no nae o na hopen pomaikai e hoea mai ana, aole paha ia he hana naauao nau e Hawaii. Pehea la kou manao i keia kuikahi panailike i hanaia e Hawaii nei me Amerika no na makahiki ehiku. J. Haole. (Aole i pau.)
Ke pii mahuamua mai nei ka makemake ia o ka Chamberlain Colie Chorela a me Diarrhoea Laau Lapaau Ola, mamuli o ka ike o ka poe a pau i hoao i na hopena maikai i loaa mai, a na lakou aku hoi i hoikeike aku i ko lakou mau hoalauna. Ke hilinai nei makou aohe mau hookaulana kiekie e ae a nui. E kuai ia aku no e na mea kuai laau lapaau a pau, BENSON, SMITH & Co. ua Agena ma Honolulu.
He nui ka hoonaluea ana a ka ma’i ma ka opu i keia kau, wahi a G.W. Shivell, ka mea kuai laau lapaau, o Wiekliffe, Kenetuke, “a ua nui launa ole mai na noi no ka Chamberiain Colle, Cholera a me Diarrhoea Laau Lapaau Ola. Ua hoolilo aku au ma ke kuai la eha mau omole o keia laau i keia kakahiaka. Ua ike ia kekahi ola ano kupanaha a keia laau, a ma na ma’i no a pau ua keu a ka holopono.” E kuai la aku no e na poe kuai laau lapaau a pau, BENSON, SMITH & Co. na Agena ma Honolulu. 2406-4t