Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 48, 26 Nowemapa 1892 — HAIOLELO A HON. G. P. KAMAUOHA IMUA O KA AHAOLELO. [ARTICLE]

HAIOLELO A HON. G. P. KAMAUOHA IMUA O KA AHAOLELO.

Mr. Peresidena. E oluolu inai i a'u e kamuilio aku iaiua o na hoa hanohano o keia Ilale e pili ana i keia kanawai o lima, mamua o ke noi ia ana mai e hooholo loa ana i keia kanawai ma kona heluhelu ekoiu ia ana. Oiai he moa no'u e haohao al i keia wa, aole paha o wnu wale no, aka, o ka hnpanui no paha o na hoa hanohauo iloko o keia Hnie, oiai, aole i pai ia keia kanaw;ii a waiho ia mai i mau kope ia kakou e like me ka mea maa mau, i hiki hoi ia kakou ke hoomaopopo no ka pouo a ine ka pono ole o keia kanawai, a no ko kakou iuii ana i ke ola o ko kakou Lahui ma keia kanawai. Ile mea na'u e hoomanao ae ai 1 keia wa, ua lawe mai au he Bila kanawai e hoopau loa ana i ke kanawai o lima i na keikl me ka ae ole o na iuakua, na pulapula hoi e manaolana ia aku nei 110 ke ola o ka Lahul. O keia kanawai a'u, ua haawi ia ma ka lima o ke komite malama ola 0 ka Ahaolelo, a ua waiho mai hoi ua komile ala ma ka la S Nov. 1892 1 ka iakou hoike imua o ka Ahaolelo e pakui ana i keia kanawai o lima, me ke noi mai e liooholo loa ia keia hoike mua loa a keia komite, i ka wa i loaa ai ka Aha Kuhina hou o ke Aupuni e uoho mai nei ma ko lakou mau noho. A ua apono ia keia hoike a ke komite ola e ka hapanui o na hoa o keia hale, a lie mea maopopo ua hooholo loa ia ke kanawai o lima a ke komite i pakui mal ai, no ke kakau poepoe ia a helulielu ekolu aku me ka hoopaapaa ole ia ena hoa. Ai na iloko nei au o ka hale i keia wa, i na ua hiki i a'u ke kue aku ma kani hemahema o keia bi!a a hookomo aku hoi i kekahi mau hoololi kupono e like me ka makemake o ka Lahui.

Nolaila, e Mr. Peresidena, e noi aku ana au i keia wa mamua o ke noi ia ana mai e hooholo loa i keia biia kanawai. E hoihoi hou ia Keia bila kanawai ma ka lima o kekahi komite wae e hooponopono hou ia ai, a i hiki hoi ke hooko pono ia ka makemake o ka Lahul Hawaii, a i mea hoi e hiki ai i na hoa hanohano o keia hale ke noonoo iloko o keia wa pupuahulu, a koho lokahi ma keia noi e hoihoi hou i ke komite, he mea pono ia'u e heluhelu aku i keia o lima i haawi ia mai nei i keia wa mai ka lima mai o ke kakauolelo. A penei ua kanawai nei. He kanawai e pili ana i ka o Inna e hooholo ia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii. Pauku 1. O ka o ana i na keikr ī kauoha ia ma ke kanawni, ua hiki no e hana ia e na luna i hoonoho ia ma ia hana e ka Papa Ola a t oie ia e na kauka i loaa ia lakou he iaikini e like me ka makemake o na makua a mau kahu paha oia mau keikl: O kela uio keia makna a kahn paha e malama ana i kekahi keiki nana i lawe ole ia keiki, e o ia a holopono ka o ia ana lioko o na makahiki i hoakaka ia ma ke kanawai e hoopal ia i na dala he elima. Pauku 2. Aole e hookomo ia ke kahi keiki iioko o ke kuia Aupuni a knia e ae paha me ka hoike mua ole ia o kekahi palapala hoike o kona o ia ana a i oie ia na hoaiiona o kona o pono ia ana. O ke kumu nui a kumukula paha

o kekahi tala aapam a kal.i e ae paha naua e h«x>konao ae naa kekshi kubt i kek<ihi keiki me ka loa*i ole

o ka pu'upiila a maa hoailona pah*, e kau ia malana on.i ka hoopKii o elima dala.

Mr. Perestden3, ke makemake nei au e hoakaka pono aku i ko'u manao kae i keia wu i na hanohano a paa o keia hale, e h<»maopopo kakou ma ka hapa hope o ka pauku 1. Oia hoi, o kela me keia makua a kaha paha e malama ana i kekahi keiki nana I lawe oie iaia i keiki, e o la a holopono ka o ia aoa iloko o na makahiki i hoakaka ia ma ke kanawai e hoopai ia i na daia eiima. Ke manaolana nei au, a oia no paha ka manao o ka hapanui o na hoa hanohano, e kapae loa i keia mahele o keia pauka, oiai ke manao nei au e ili mai ana ke koikoi maluna o na makua ke iawe ole iakou i ka lakou mau keikl e o ia a e hoopai ia iakou ma ke dala. Eia hou kekahi, o ka o i makemake loa ia ma keiii hapa, i o aai loa, o ka makemake paha o ka hiki oie i na keiki ke hele i ke kula no kekahi mau la, o ka pehu o na limn a me fca poaeae o na keiki i ioaa ka hana a na makua e miii ai, oia paha ka manao e hana ia nei, a o keia mau popilikla o ke keiki e auwe ai, maiuna ia o na makua ka hoomaiielie ana, a o ke kauka hoi nana ī o aole e hoopai ia no ko iakou lawe mai i na palahehe ino i mea e hooiaha aku ai i na ma T i ino iwaena o keia Lahui. A ke manao nei au he mea pono ke hoopai ia na kauka.

E hoomaopopo hou mai e na hoa hanolmno, o ka pauku 2 o keia kanawai, kekahi keia o na pauku ino loa, a ke hoike mai nei ka Lunahoomalu o ke komite malama ola, na ka Papa Ola keia pauku i pakui mai nei ma keia kanawai. Oiai, o keia pakui, ke hoike mai nei ia i na ma~ nao awahua o ke aloha ole i keia Lahui, a e kinai maopopo ana hoi. Oiai aole e komo kekahi keiki i ke kula ke ole oia e o ia a maikai 1 kulike me ka makemake o ka Papa a he mea uiaopopo loa ke kue ikaika nei keia pauku i kekanawai haalele kuia, a ma keia pauku no e kipaku kumu kula i na keiki e komo mai ana i Ua lakou kula me ka o ole ia, alaila, o ka manao nui o ka Papa ma keia kanawai aole i oiauao nui ia ka hoouaauao ana i na opio o keia lahui kanaka aloha, aka, o ka mea i manao nui ia o ka o lima wale 110, ka pulupulu e ho-a aku ai i na ma'i e ai iloko o na keiki no ko lakou hiki i ka wa kanaka makua ae, a no'u iho i ka wa mua loa a'u e heluhelu aku uei i keia kanawai, lie mea pono e kapae loa ia keia pauku mai keia kauawai ae, a e koe ka liapa mua oka pauku 1. A oiai he mau hooponopono kekahi a'u i ake ai e hana, nolaila he mea pono e haawl ia keia kanawai ma ka lima o kekahi Komite Wae. E Mr. Peresidena, o keia kanawai o lima kekahi o na kanawai ano nui loa e hiki ai ia kakou ke noonoo me ke akahele e like me ke kauoha a ko kakou mau haku makaainaua, ka poe nana kakou i koho inai. A oiai eia na palapala hoopii lehulehu mai kela a me keia apana koho mai, e noi ana i keia Ahaolelo o ISO2 e hoopau i ke kanawai o lima. Ua ulu mai keia mau noi lehulehu mai ka lahui Hawaii mai, maialo o kekahi mau kumu lehulehu oia no ka laha nui ana o ka ma'i lepera iwaena o keia lahuikanaka.

Ke hoomaopopo aku nei au i mau mea hoomanao i na poe kahiko iluko o keia Hale, mamuli o ko'u nana ana i na moolelo o ka hookumu ia ana o keia lahui mamua aku o ka makahiki 1840 a mahope iki mai, aohe mau o lima oia wa iwaena o na keiki, eia nae ua uiu nui keia lahui mo ka loaa ole i ka ma'i iepera, a ma ka hoomaopopo ana iloko ona makahiki he kanakolu i hala ae nei, ka laha ikaika ana o ka ma'i iepeia, ua mauao kekahi poe kauka naauao me na manao like ole, ua ulu mai keia ma'i mamuii o ka o ia ana. Nolaila, he mea pono ke kokua ikaiKa ia keia manao e kaupale ana i ke o liina, oiai aole hiki i ka Papa Ola a me ko kakou mau kauka ke hoomaopopo i ke ano palahehe maikai me ke ino. Eia no hoi kekahi, ona kauka haoie ua hiki ke oi na keiki haole me ka palahehe maikai, a o ka na kanaka hoi me ka palahehe o ka poe ma'i, a me he la ua noho kela ma'i iloko o ka lima a noho malaiia no kekahi mau makahiki a hiki i ka wa e puka ai. Eia kekahi mea a'u e hoakaka aku ai, eia no kekahi mau lioa hanohano haole i makemake ole i ka lakou mau keiki e o ia malalo o keia kumu a ka iahui e makau nei, pela no hoi na keiki a kahi lala o ka Papa Ola. Ina pela, alaiia aole anei ua loaa i na hoa hanohano Hawaii a pau iioko o keia Hale na hoomanao ana mai no ka noonoo ana i ka pono a me ke oia o ka lahuikanaka, a e ku kakou maluna o keia kahua a kue ikaika aku i na manao pono ole ma keia kanawai. Ke manaolana nei au, oka leo oka lahui oia ka kakou ukana makamae e hooko, a e lokahi kakou ma ka haawi ana i ke Komite Wae, ko kakou ikaika a me ku lanakiia no ka hoomau ana i ke kuokoa o ka aina. Ua kohoia ke komile wae penei: Xa Hons. J. Marsden, G.P. Kamauolui, C\ O. Berger, J. N. S. \Villiams a me J. Iv. Kaunamano.