Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 46, 12 November 1892 — Page 1
This text was transcribed by: | Leilani Lindsey-ka'apuni |
This work is dedicated to: | Henry K Lindsey Foundation |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.
BUKE XXXI. HELU 46.
HONOLULU, POAONO, NOVEMABA 12, 1892.
NA HELU A PAU, 2415
Hoolaha Loio.
ANTONE ROSA,
(AKONI.)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.
2370
NELLIE M. LOWREY,
NOTARI no ka LEHULEHU
—A ME—
LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA
PALAPALA HOOHIKI.
Keena Hana me W. R. Kakela, LOIO, ma ka
aoao makai o ka Hale Leta, Honolulu. 2370
P. PUHALAHUA.
LOIO LOIO LOIO
Ua ae ia mai au e lawelawe imua o na Aha Hoomalu a me Apana a pau o keia Aupuni. He Agena Hooiaio Palapala no ka Apana o Hana, Mokupuni o Maui.
E loaa no au i ka Ua Peepapohaku o Kaupo, a ma Hana i kekahi manawa. 2387-1yr
E. G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOKI.)
Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.
E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
Hilo, Hawaii. 2370
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU
—A HE—
Agena Haawi Palapala Mare
Mahukona, Kohala, Hawaii. 2378-1y
W. R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2370
WILLIAM C. ACHI,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.
He NOTARI no ka Lehulehu a BOROKA no na Waiwai Paa.
Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu. 2370
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA,)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa. 2370
WILDER & CO., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu
hale o na ano a pau, a me na mea
e ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.
2396-q
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:
Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.
He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumupaa mua.
O na puu dala hoomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.
BIHOPA MA.
Honolulu, Ian. 2396-q
J. T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
L K O H O.
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU HE NUI WALE.
Alanui Moiwahine, - - Honolulu.
2396-q
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, ma ke kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e kuai hale. E kipa mai a e ike kumaka. 2396-q
J. HOPP & CO.,
Na Poe Hana ma na Lako
Hale o na ano a pau!
Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.
Noho no ka Hoolimalima ana, ua
Lako Hale me ke kumukuai emi.
Honolulu. 2396-q
He Moolelo
—NO KA—
Ui Nohea Berela.
Ke Kamehai hoopono—Ke kupaa
me ka luli ole—He wahine na ke
kane hookahi—Ke au popilikia
a me ka huli ana o ka pomaikai
mahope o ka wahine.
MOKUNA XXX.
KA OCTAVIA PAPA KUHIKUHI—
HOAPONO KA HAKU HAKUHESA.
O keia mau mea a pau i hoike ia ma ka mokuna i hala ae la, ua hana ia ma ka la mahope iho o ke kakauinoa ana o ka Haku Hakuhesa i kona palapala hooilina.
Ma keia ahiahi i loaa pono ai o Octavia i ka loio Kewela, ua hele aku la o Octavia i ke keena kakau a loaa aku la no ka Haku Hakuhesa iloko a me ka hakalia ole hoike aku la oia i na mea a pau i hana ia eia a me ka ulu ana ae o ka manao hoohuoi iloko o ka loio nona. Me ka leo malie i hui ia me ka ha‘uha‘u ana o ka waha a me na kulu waimaka e hiolo makawalu ana i hoike aku ai o Octavia i na mea i hana ia, a no keia mau kahoaka ua hoapono mai la ka Haku Hakuhesa a pii pu ae la kona inaina no ka loio Kewela. I ka wa i ike ai o Octavia ua huli a kokua ka Ela ma kona aoao, ku ae la oia a puka aku la iwaho me ka minoaka ano hoohenehene.
Ia Octavia i komo hou aku ai iloko o kona keena hooluolu, loaa aku la iaia kona makuakane a me Konia e u kamailio hawanawana ana a he mau nanaina ko laua e hoike aku ana ia Octavia ua pioloke oloko o laua, a ua hiki aole iaia ke hoomaopopo iho i ka laua mau mea e kamailio ana. Ua hooki koke ae la laua i ka laua mau kukai kamailio i ko Octavia wa i komo aku ai, a he mau minute mahope iho puka aku la o Callender a hoi aku la.
A ma keia kakahiaka a Konia laua o Octavia i ulele iho ai maluna o ka laua hooili hakaka kuloko mua, ua hiki aku la ka loio Kewela a hookomo ia aku la iloko o ke keena kahi a ka Haku Hakuhesa e noho ana.
E noho ana ka Haku Hakuhesa ma kekahi pakaukau nani i kukulu ia ma kahi mamao mai ka pukaaniani aku. Ia Kewela i komo aku ai, ua ea ae la ka Ela.
Me ka makue nui o na kuemaka, aka, i kona wa i ike ai o Kewela ka mea i komo aku, ua mao koke ae la kona nanaina hoomakue a ku ae la oia iluna a aloha aku la i kona loio, aole nae ma ke ano ohaoha, aka, ma ke ano kakana.
“Ua manao au e loaa no oe ia‘u i kauhale nei, e kuu haku,” wahi a ka loio. “Ma keia ahiahi aku nei ua poina kaua i ka hoomaopopo ana i ka hookaawale ana i puu dala uku makahiki no Konia, a ua makemake au e maopopo pono ia‘u kou manao e pili ana no ia mea. Ina ua hiki ia oe ke hookaawale i hapalua hora no kaua e kamailio ai maluna o keia kumuhana, ua hauoli au i ka hoolohe ana i kau mau kuhikuhi a me ka mau kauoha. A ina aole e hiki i keia wa e hookohu mai oe i la okoa aku a e hele hou mai au.”
“Aole he hiki ia‘u ke hoopanee he manawa hou aku,” wahi a ka Haku Hakuhesa ma ke ano kakana. E hoomaopopo no kaua i keia wa ano. E lohe oe ano, aole o‘u makemake e hookaawale i puu dala nona no ka makahiki, a aole no o‘u makemake e hoopaa ia‘u malalo o na palapala. E lohe oe, o Konia ko‘u hooilina. Ua paa ia mea. Aole au e mare wahine hou ana. Ua paa ko‘u palapala hooilina nona a no kona pono. E lawe no au iaia ma ke ano he keiki ponoi na‘u a e haawi no au i mau tausani dala no ka makahiki nona mailoko ae o ko‘u eke ponoi. O ka‘u olelo paa keia. Ua lawa ke kamailio ana maluna o keia kumuhana.”
[Aole i pau.]
IKE A O ITALIA.
Hoounaia ka Moku Topido Giovanni Bausan no Nu Ioka.
Hoohanohano a Amerika Iaia.
[Mai ko Makou Mea Kakau mai.]
He la kamahao a kaulana maoli ana paha ka la e hookahakaha ai na aumokukaua o na aupuni a pau, e malama ia ana ma ke awa o Nu Ioka nei, iloko o keia makahiki ae. Eia o Amerika ke kaena nei nona iho, e lilo ana i kona mau aumoku ka hanohano o ka la hookahakaha nui. Eia ke liuliu mai nei na aupuni o Europa no ka hoouna mai i ko lakou mau mokukaua o na ano like ole, no ke komo pu ana iloko o na hana hookahakaha aumokukaua.
O ke aupuni mua loa e hoouna mai ana i kekahi o kona mau moku no ke komo pu ana iloko o keia hoomanao a Amerika, oia no ke aupuni o Italia. E hoouna mai ana oia i kona mokukaua topido nona ka inoa Giovanni Bausan. Ua kaa ia Italia ka hanohano o na mokukaua mua loa e hiki mai ana i Nu Ioka nei, a i kona moku no hoi e loaa mua ai na kipu aloha ana mai na mokukaua Amerika aku.
Ua oleloia, ua ano like ke kulana o keia moku me ko na mokukaua o Beritania. He 3,128 tona kona nui, 6,740 lio ka ikaika hoonee o kona mau enegini, a he 17½ mile kona holo i ka hora. O kona loihi 280 kapuai, laula 40 kapuai, a he 18 kapuai ka hohonu. Ke lawe keia moku ia elua 10-iniha a me eono 6-iniha pu raifela o ke ano hou, a me ekolu ohe topido. O na pukuniahi a pau o kela moku aia lakou ma ke kulana makaukau. He elua o kona mau pukuniahi, oia na pu topido, aia ma ka papaku olalo o ka moku. O keia mau pu he iwakalua kapuai ka loa. Ina e makemakeia keia mau pu e hoohana, alaila na ka mikini e hapai i ka hapa maluna o ka pu, a hookomo i ke tipido iloko. Pani iho a paa, wehe ke pani o ka lua o ka moku, a hookuu ia aku la ka topido e holo ma o ke kaomi ana a ke ea iloko o ka pu.
Ke lawe nei oia ia 270 kanaka a me 16 alii. Penei kona mau aliimoku: Kapena Alberto De Libero; kokua, Kapena Artuno Roll; aliimoku ekahi, Lutanela U. Bonomo; aliimoku elua, M. Pignatelli; aliimoku ekolu, R. Cipriani; aliimoku eha, Luigi Arcangeli; aliimoku elima, A. Cappellini; poe ao holomoku, Guido Bettolo, Oreste Leontallo, Alberto Viscardi me Roberto Guida; wiliki nui, A. Schiappacatte; na kokua wiliki, Raimondo Loffred a me Ciro Garigiulo; kauka, Adolfo Arcadipane; puuku, Pietro Conti.
I ka wa e kaalo ae ai o keia mokukaua ma ka Mokupuni Staten, e haawi kipu aloha ia aku no oia e na manuwa Amerika Piladelepia, Vesuvisa a me Dolopina, me na pu aloha he 21. Pau ia, alaila na ka Piladelepia e lawe aku iaia no ka Mokupuni Kiaaina, kahi e loaa hou mai ai iaia o na kipu aloha hoohanohano ana he 21 mai ka Papu Wiliama mai.
Iwaena o kona mau aliimoku o ke Keikialii Pignatelli kekahi o ka ohana alii o Italia.
Me he mea la, e lilo ana kela la hookahakaha nui i la maka kanaka no Nu Ioka nei, a i la hoi e uluwehiwehi ai me na niuhi (mokukaua) hookalakupua o na aupuni ma kela aoao o ka Moana Atelanika, ke Kai Waenahonua a me ka Moana Iniana. E hoike hou aku no au ke loaa he manawa. * *
E Ala, e Eu, e Liuliu, e Lawe i ka Nupepa KUOKOA me Hawaii Pae Aina i huiia, no ka 1893.
E na makamaka a me na hoa aloha o ka aina ua kaulana “ka ua ukiukiu o Makawao, a me ka ua Ulalena o Piiholo.” Mai ka wai o ka Oopu a kukui o Piikea, i moe kokolo ka uwahi o Kula he ke hau.
E na makamaka a me na hoa aloha e maliu mai i ka leo kalokalo o ka oukou kauwa. I mea e loaa ai ia oukou ka nupepa KUOKOA no ke au o ekolu makahiki o ka noho alii ana o Liliuokalani ka Moiwahine mua o Hawaii nei. E hoomanao iho aia wale no ka loaa o ka nupepa no ka A.D. 1893 a hele mai na kauoha me ke dala kuike, o ka rula o ka pepa me ke dala kuike ia. E hooko piha ia aku ana.
O ka Nupepa Kuokoa oia ka nupepa kahiko o na nupepa ma ka olelo Hawaii a i piha hoi me na mea heluhelu o na ano a pau.
ELIA HELEKUNIHI.
He Manao no ka Nupepa.
O ka nupepa, oia ka uwea telegarapa e holo mama ana apuni ko kakou mau mokupuni a hoohuelo aku ma na kukulu o Tahiti. He mea i hilinai nui ia ka nupepa ma na aina naauao apuni keia Hokuhele. Aole lakou i minamina i na dala eono a oi ae no ka nupepa i ka makahiki hookahi, aole lohe ia ko lakou leo kaniuhu, aole na leo kupinai o ka helu papa paho! paho!!”
Aka, hoi i waena o kekahi poe o ko‘u Lahui, ua olelo huhewa ae, he mea hoopaahao a hoopau dala ka nupepa. O keia nae ka manao o ka poe hupo e like me na keko hupo ma na kapa muliwai o Amasona ma Amerika Hema. O ka nupepa, oia kekahi mea hoonaauao mai i ke kanaka, pela o Daniel Weba i olelo ai. “O k naauao, oia ka malamalama o ke kanaka.” Nolaila, o ka poe lawe ole a pau i ka nupepa, aole lakou e lohe i na mea hou kuwaho a me na mea hou kuloko. E like no me ke kanaka i lawe ole i ka ke Akua, olelo pela no e lohe ole ai i na pono e ola ai kona uhane ma kela home lani ma-o. He puni nae ka ninau a ui mai. Heaha ka Nu Hou o ka nupepa? Heaha na manao i hooholo ia e ka ahaolelo? Nolaila, e na makamaka, hookahi wale no malama i koe a me na pule ekolu, o ka pau no ia o keia makahiki. E lawe i ka mupepa i ole ai e ninau a makilo i ka hai nupepa. He nui no na nupepa i kukulu ia ma Honolulu aia no nae i ka nupepa a oukou e lawe ai.
S. H. P. KALAWAIAOPUNA
KO HILO MAU MEA HOU.
E ka nupepa KUOKOA;
Ano ua loaa hou i kou kiu huli mea hou na mea huna o ke ana a Holilena i huna ai i na pali koheoheo o Manuhele; a oia iho keia:
KEIKI HOLEHOLE IWI.—Ua hana iho nei kekahi keiki o Kanihomauole, a o Kaniho no nae kona inoa i maa i ka hea ia i kekahi hana oia keia: Nonoi mai keia keiki i kona mau makua e hoolilo aku ka aina nona, a ae aku nei na makua, a lilo ma ke ano kuai. Ia wa hele aku nei moraki, loaa ke dala, nonoi i ka haku hana e holo i Honolulu no elua pule, aole i hoi mai a hiki i keia la, oia me kana wahine a me ka laua keiki opiopio; a ke au nei kona haku hana o ka lohe pono ia o kahi i noho ai, a hoouna pololei i ka palapala hopu haalele hana. Ke noho nei na makua palupalu o keia keiki me ke kaumaha no keia mau hana a keia keiki, aohe wahi e noho ai.
MAI KUNU.—Ke pahola nei ka mai kunu ma Pueopaku. E ole ke Kauka Wigginis pau koke ai, he ikaika keia kunu a me kekahi mau mai e ae; ina nae aole i loaa ka laau a keia kauka maikai kokua wale me ka uku ole, alaila, e ninipo ana no elua pule a oi, aka, ina e loaa koke e pau koke no ke malama pono ia na kuhikuhi ana o ka laau.
HUI O ONOMEA.—Eia no ka Hui o Onomea ke mau nei no ka nee imua ma ka mahi ana, a ke nana aku oe i ka loa a me kalaula o ka aina, mai ka wai o Waiaama a ka wai o Honolii, he uliuli maikai wale no o ka lau o ke ko, a oi loa aku ka lipolipo o ke ko ma kahi e hoopulu ia nei i ka lepo lio. Ua noho poo ia keia hui e W. W. Goodale. Ua piha oia i ka oluolu me ka hana pololei mawaena ona me na lima hana, a me ka poe mawaho aole i komo i ka hana malalo o keia hui.
K. KANAEHOLO, JR.
Hilo, Oct. 27, 1892.
Ka Haiolelo a ka Hon. G. P. Kamauoha iloko o ka Ahaolelo.
[Hoomauia.]
A e like me ke kauoha paa o ka poe nana au i koho mai, e kue ikaika aku i na manao hoohui aupuni a e hoolilo ana hoi i ke kuokoa o ka aina i mea ole ke hoea mai iloko o keia Hale, a malalo o ia mau kahua paa o ke aloha aina oiaio—aole anei ua hiki mai ko‘u wa kupono a me na hoa Hawaii a pau iloko o keia Hale e hilinai ole i ka Aha Kuhina e hooko ole ana i ka makemake o ka lahui, a e hana ana hoi i na kanawai huna no ka pomaikai o kekahi poe waiwai?
Eia no hoi kekahi, ua lawe mai no ka Loio Kuhina e noho nei, oiai oia e noho he Alii iloko o keia Hale, he Bila Kanawai Helu kanaka hou, a he mea hou no hoi keia, a ua like paha ke ano me ka hana ia ana o na Metala Ilio, he lei hoi ko lakou ma ka ai, o keia hoi e haawi aku kela me keia Luna Helu, a hope Luna Helu, he Papa Hoike nau e malama pono mai kou wa unikumamaono makahiki a elemakule, e hoakaka ana i kou wahi noho paa, kau hana kou haku hana a hana ole paha, a i malama pono ole oe i keia mau papa iloko o kou kino ma kau wahi e hele ai, oiai he mau Luna Helu ma kela me keia Apana, e akahele oe e hoopii ia ana oe imua o ka Aha, a hiki ole ia oe ke hooko pono i ka manao o keia kanawai, e hoopai ia oe ma ke dala aole e oi aku mamua o ke kanalima a he kanawai hoi keia e hoopilikia ana i ka hapanui o keia lahui oiai lakou e palaka ana me ka nanea. Oiai hoi ma keia kanawai, ua hooikaika pu no ka Aha Kuhina me ke kue ole, e kokua ana i ka manao o ka hapanui o ka poe waiwai iloko o keia Hale, me ko lakou hoakaka mai, ua lawe ia mai keia kanawai e pili i na Pake limahana a me na poe hana a pau i lawe ia mai na aina e mai a ua hooikaika hou aku makou e hoopanee ia ka noonoo ana i keia kanawai, a hooholo ia ka Hoololi Kumukanawai e pili ana i na Pake e hiki no ke hana ia kekahi kanawai e pili ana i kahi lahui Pake me Iapana, alaila, ua kaawale loa na kanaka Hawaii me na lahui Europa ma ka manao i hana ia ai keia kanawai, aka, eia ka‘u i ike aku, aole kokua o ka Aha Kuhina i keia mau manao, a mamuli o keia mau hana i ike ia ua hookomo ia mai na manao kanalua iloko o‘u no ka Aha Kuhina a‘u i manaolana ai, e kokua ana lakou no ka pono o keia lahui Hawaii, me ka hana ole i mau kanawai e hoopilikia ai i na kanaka Hawaii nona ka aina, eia nae aole pela.
Eia hou kekahi, ua lawe mai au me kekahi mau Hoa Hanohano e ae, he mau Bila Kanawai e pili ana i ke ola o keia lahui, e pili ana i na ma‘i lepera, ka hoopau i ka Peresidena o ka Papa Ola. E ae ia kela me keia e lapaau i ka ma‘i lepera me ke keakea ole ia ke manao oia he hiki iaia ke lapaau, e haawi ia hoi i mau Laikini Lapaau i na kanaka Hawaii ma ka ninau i ko lakou makaukau, eia nae ka mea i ike ia, ua kue no ka Aha Kuhina i keia mau manao o ka lahui mai o a o, a e like no hoi me ke kauoha o ka poe nana au i koho mai, ke manaolana nei au, e like me ka hooko ole ia o ka manao o ka lahui, i hiki ole i ka Aha Kuhina ke kokua mai, pela au e hoike aku nei imua o keia Hale, e hookomo mai ana ia mau hana i ko kakou mau manao koho, aole e hiki ke kakoo hou aku i ka Aha Kuhina.
Mr. Peresidena, ke manaolana nei au elike me keia mau kumu mua a‘u e hoakaka aku nei, oia kekahi mau mea nana e haawi mai i na noonoo akahele ana e koho ana, a e kokua ana kakou ma ka aoao o ka Olelo Hooholo; oiai ua ike pono kakou i ka hana a ka Aha Kuhina mai ko kakou haawi ana ia lakou i manawa e kilo aku ai a hiki i keia wa. Makehewa kekahi mea e olelo mai iloko o keia Hale, ma na haawi ana i na ahuaina lealea i na Hoa, me ka poe mawaho ma Waipio, ma Waikiki ma ka Hotele, a ma na wahi e ae paha e ka poe e kakoo ana i ka Aha Kuhina, a me ka poe kue iloko o na aoao Kalaiaina iloko o keia Aupuni oia na kumu e paa ai ka Aha Kuhina, a e kipaku ia ai paha he mau kumu popopo ia, a koho wale ma ka manao koho o ke kanaka, a ua minamina nui au, malie paha aia iloko oia mau koho ana na manao koho, o ka Aha Kuhina kekahi me na poe e kokua ana i keia wa, e ulu mai ana na manao ana o ka poe Hawaii e koho ana ma ka aoao e kokua ana i ka Olelo Hooholo, ua puni lakou i ka lealea me ka momona o na mea ai o kela a me keia ano i pahola ia mai imua o lakou e na aoao elua iloko o keia Hale ma keia kumuhana, elike me na kumu i hoike mua ia, he mau olelo hoomakaukau ia mai hookuihe i na manao paa o ke aloha aina iloko o ko kakou mau puuwai, e koho me ke kuokoa au i ike ai he pono, ke ao mai nei ka Haku i na kanaka a pau, mai olelo iki aku oe “He pula iki iloko o ka maka o kou hoahanau, me kou ike no he kaola no iloko o kou maka iho.”
E Mr. Peresidena, e kamailio aku ana au imua o na Alii a me na Lunamakaainana maluna o na kumu hilinai ole o ka olelo hooholo i keia wa, oia keia:
Akahi—Oiai o keia Aha Kuhina e noho nei i keia manawa, aole loa lakou i hoike mai i kekahi mau kumuhana e pili ana i ke dala e weheia ai ka aina mai kona kulana kupilikii no ke dala ole.
He mea oiaio, ma keia kumu aole i lawe mai ka Aha Kuhina a hiki i keia wa i ka lakou mau kumuhana e hooholomua ai i na loaa o ke aupuni, aole hoi i kahi mau kumuhana e loaa ai ke dala i ke aupuni, i mea e holomua ai na oihana kuloko a e pale ae hoi i ka hune dala ole o na kanaka; aka, eia ka‘u e ike nei, ke olelo mai nei ka Aha Kuhina he mau kumuhana ka lakou ua makaukau me ka manao e waiho mai i keia la. Ua hala ka wa pono o keia mihi ana ua kokoke e kau i ka lele.
Elua—Oiai, he mea kupono loa e pili ana i ka holomua o ka aina ma na oihana kalepa e loaa na launa kuikahi ana me Amerika Huipuia, oi ae ka pono mamua o na mea i loaa i keia wa, a mamuli o ia kumu e loaa i ko kakou mau waiwai kalepa he makeke i hoohaiki ole ia ma ia aupuni.
Aole i waiho mai ka Aha Kuhina he mau manaolana e lawe mai ana ke aupuni me ka manao e hoolala hou i kuikahi kalepa mawaena o ko kakou Aupuni a me ke Aupuni o Amerika Huipuia, i mea hoi e hoohoihoi mai ana i na oihana mahiai iloko nei o ke aupuni, ma ke komo dute ole ana aku o ko kakou mau waiwai i ae ole ia ma ke kuikahi kalepa mua i hanaia. O kela kekahi kumuhana ano nui e hanaia e ka Aha Kuhina no ka holomua o keia aupuni ma ka waiwai, a ke manao nei au o keia kekahi kumuhana nui e noonoo ia e na poe aloha aina i mea e pale aku ai i na manao hoohui aina o kekahi poe waiwai oloko nei o ka aina.
Ekolu—A oiai o ka Aha Kuhina e noho nei aole ia i hoike mai i kekahi manao e kokua i kekahi kumuhana oia ano, a o ke poo o ka Aha Kuhina i keia wa, ua hoike ae oia i na kue maopopo i ka luna nui oia aina ma keia Aupuni, a o ke ano o na hana o na alakai Aupuni e ku nei mahope iho nei a pela no i keia manawa he kue ia Amerika Huipuia a mea na pono Amerika a no ia kumu ua lilo i mea akaka ole e hiki ai ko hoololi ia ko kakou launa kuikahi ana ma ke ano e hoopomaikai ia ai o Hawaii nei e keia Aha Kuhina.
E Mr. Peresidena ma keia kumu, he mea pono i na Hoa Hanohano ke hoomaopopo, he kumu nui keia; ina he oiaio ke hana nei ke Kuhina Nui o ko kakou Aupuni, i na manao hookuee me ke Kanikela o ke Aupuni o Amerika Huipuia, a i na pela io, ke manao nei au he hana kupono ole keia a ka Aha Kuhina e hana ai, a he mea pono e hoike aku keia Hale i kona manao hilinai ole i ka Aha Kuhina. No ka mea, o ka hana ana pela i mea e ulu mai ai na manao kue o Amerika Huipuia ia Hawaii nei kekahi o na aupuni nui a makamaka kokoke loa e hoopaa mai nei i nohoalii a me ke kuokoa mau loa o ko kakou aupuni nei, a me ka hookomo ana mai i na pomaikai nui iloko nei o ka aina malalo o ke kuikahi kalepa no na makahiki loihi i hala ae nei. A ina o keia iho la ka hana a ko kakou aupuni e hana ai ma o ka Aha Kuhina la, alaila e hoea hou mai ana ka manawa pilikia loa ma keia mua aku maluna o na oihana mahiai a kalepa iloko o ko kakou aupuni no ka elua o ka manawa, ka loaa ole ana ia kakou na pono o ke kuikahi me Amerika i mea e hoomau ia ai ka launa oluolu ana. Oiai iloko o keia mau makahiki i hala, ua ili iho maluna o keia aupuni ka ilihune dala ole me ka pilikia o na kanaka a puni ka Paeaina, mamuli o ka hooholo ia ana o ka Bila Kanawai Hoonoa Dute Kopaa a McKinley e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia.
Ke manao nei au o ka Apana o Kohala kahi o‘u i hoouna ia mai ai, oia kekahi o na apana holomua iloko o keia aupuni ma ka oihana mahiko me na hana lima e ae, a i mea hoi e pale aku ai i na pilikia a e hoemi ia mai ai na loaa holomua e pomaikai pu ai na kanaka kuokoa me ka poe limahana iloko nei o ka aina, ka poe nana au i koho mai, he mea pono ia‘u e haawi i na kiai makaala ana malalo o keia kumu, a i mea hoi e hoike aku ai ka lahui ma o na Alii me na Lunamakaainana i ke aupuni o Amerika ma o kona luna nui la ma keia aupuni, e kue ana i keia mau hookuee a ke Kuhina Nui me ka Aha Kuhina; ina he oiaio keia lono malalo o keia kumu, he mea pono ia‘u a i keia Hale e hoike aku i ke ao holookoa e kokua ana i keia olelo hooholo i mea e hoomau ai i ka noho oluolu a hoaloha oiaio Amerika no Hawaii nei.
Eha—Oiai aole i hoike mai ka Aha Kuhina i kekahi mea e hoike ana he manao ko lakou e hoao e hoopau i kekahi mau ino e ku nei a e kaulana nei iloko o ka Oihana Makai; a ma na ano e ae aole lakou i hoike ae i ka makaukau kupono e alakai i ka lahui me ka maalahi a puka mailoko mai o na pilikia.
O keia kekahi o na kumu nana i hoopahaohao i ka manao o ka lehulehu a me na hoa hanohano o keia Hale, e pili ana i ka Oihana Makai o ke Aupuni Hawii ma o ka Ilamuku la, ka lilo ana o ka opiuma i poi, pohaku ula, a pela aku, na hana pahaohao i ike ole ia mamua. Na hana ekaeka e laha nei, oia ke kipa, pakapio, a pela aku, ua ulu mai ka wa i noho ai keia Ahaolelo mua loa o ka Moiwahine a hiki i keia manawa, he popopo ka Oihana Makai. Ua ulu mau na ninau i ka Loio Kuhina no ka hoopau i ka Ilamuku, mai ka Aha Kuhina mua a hiki i keia iho la, a ua hoike mai no hoi ke Komite Waiwai i na hewa o ke Keena Ilamuku, oiai ke Kuhina Nui he lala no ia komite, ua lilo nae i mea ole. E like no hoi me na kumu lehulehu e pili ana i na hewa o ka Oihana Makai me na hoolilo lehulehu i na dala o ka lahui me ke kupono ole a o na hoa no kai ike, eia nae ua hoike mai ka Aha Kuhina i ko lakou manao ole e hooko i ka manao o keia Hale e hoopau i ka Ilamuku. He mea kupanaha keia, o ka Loio Kuhina ka mana e hoopau i ka Ilamuku me ke apono o ka Aha Kuhina e like me ke kanawai, a ke manao nei au he oiaio paha na wa olelo, ua oi ae ka mana o ka Ilamuku mamua o ka Aha Kuhina, i hiki ole ai ke hoopau ia; pela paha, aole paha koe aku ia i a‘u. O ka‘u wale no i na Hoa Hanohano o keia Hale, makehewa kakou e huhu i ka Ilamuku oiai he kanaka oia mawaho o keia Hale, eia kakou maluna o na Kuhina e hoopuka ai i ka kakou olelo hooholo. Nolaila, ke manaolana nei au ua lawa na kumu kupono no ka hilinai ole i keia Aha Kuhina, oiai o ka makemake o keia hale a me ka lehulehu, aole e hiki i keia Aha Kuhina ke hooko.
Nolaila, e Mr. Peresidena, oiai au e ku nei malalo o keia mau kumu a‘u i maopopo pono ai me ke akahele no kou koho ponoi ma keia olelo hooholo, aia no i na hoa hanohano o keia hale ko lakou koho me ka manao kuokoa, ina e lilo keia mau kumu hoakaka a‘u mamua ae nei i kumu hookahua no ka oukou mau koho me he mea ala aia kakou ma ka aoao hookahi.
Oiai au e hooki ana i ka‘u mau kamailio ana no ke kokua i keia olelo hooholo, a haawi aku i manawa no kekahi mau hoa. Eia au maluna o ke kahua kakoo ikaika, no ka noho alii o ke aupuni Hawaii; kona kuokoa mau loa a me ka pomaikai o na makaainana a pau o keia lahui. A no ka hanohano o ka apana o Kohala kahi a‘u e ku nei iloko o keia hale, e malama i ko lakou mau pono, a me ka pomaikai o ka lahui, ke puana ae nei au i keia mau huaolelo. E ola! E ola! E ola ka Moiwahine i ke Akua. “E mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.”