Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 41, 8 October 1892 — Page 1

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  Susan Liliha Warner
This work is dedicated to:  To my Hawaiian Roots

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXI.  HELU 41.  HONOLULU,  POAONO,

OKATOBA 8, 1892.  NA HELU A PAU, 2410

 

@oolaha Loio.

 

ANTONE ROSA,

            @AKON@

@ he Kokua ma ke Kanawai.

            LUNA HOOIAIO PALAPALA.

                        @Hana ma Alanu  Kaahuma@@

                                                @

 

 

 

NELLIE M. LOWREY,

NOTARI no ka LEHULEHU

            A HE

LUNA HOOIAIO PALAPALA A @ NA

            PALAPALA HOOHIKI.

 

@ Hana me W. R. Kakela, LOIO, ma ka

@kai o ka Hale Leta, Honolulu.  2@70

 

 

 

P  PUHALAHUA.

            LOIO  LOIO  LOIO

@ mai au e lawelawe impa o na Aha @nalu a me Apana a pau o keia Aupuni.  He@ Hooiaio Palapala no ka Apana o Hana @ kupuni e Maui.

E @ona no au i kaUa Peepapohaku o Kaupo, a @ a Hana i kekahi manawa.           2387 1y@

 

 

 

E.G. HITCHCOCK,

            (AIKUE HIKIKOKI.):

Loio a Kokua ma na mea a pau a pili ana ma ke Kanawai.

E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI  Hilo, Hawaii.       2370

 

 

 

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LEHULEHU

            A HE

Agena Haawi Palapala Mare Mahukona, Kohala, Hawaii.     2378 1y

 

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.            2370

 

 

WILLIAM C. ACHI,

LOIO a he Kokua ma ke Kahawai imua o na @ ha a pau o keia Aupuni.  He NOTARI no ka Lehulehu a BOROKA no na Waiwai Paa.  Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu. 2370

 

 

JAMES M. MONSARRAT, (MAUNAKEA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no pa Palapala Kuai, Palapala @oolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e ne ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka @ ma moraki ma na Waiwai Paa.

Keena Hana:  Hale Pohaku  hou ma ka @ @ ma Waikiki o ka Halewai, alanni Kalepa.     2370

 

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.  Kihi o Alanni Moiwahine me Papa.   2396 q

 

 

KO BIHOPA MA, BANAKO MALAMA DALA

ELAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau  kumu: 

Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waihoia paha ke dala a hala ua malama @u i ka wa e hooponopono ia ai na helu.  Aole uku panee e helu ia maluna o na dala ha-@na no na la elua paha o ka mahina.

Aole uku panee e uku la i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu  mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.

He 80 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i na BANAKO, a e luwe pu ia mai ka buke dala i na wa e kikoo ai.

Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka @we pu mai i ka buke hoahu dala.

I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia ma-@a o na puu dala a pau e waiho ana me ke @koo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma @ wa aku o hui ia me ke kumupaa mua.

            O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pa ana.

            E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kalaia.

                        BIHOPA  MA.          Honolulu, Ian.             2396-q

 

J. T. WATERHOUSE, (WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!

                        ILAKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

                        A PELA AKU HE NUI WALE.

Alanui Moiwahine,  - - Honolulu.      2396-q

 

 

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU

            E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai make pono loa, no ka Naneikai o ka lehulehu e makemake ana e k@ hale.  E kipa mai a e ike kumaka.    2396-q

 

 

 

J. HOPP & CO.,

Na Poe Hana ma na Lako

Hale o na ano a pau!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

Noho no ka Hoolimalimn ana, ua Lako Hale me ke kumuhuai emi.

Honolulu.        2396 q

 

 

He Moolelo

NO KA

Ui Nohea Berela.

 

Ke Kamehai hoopono – Ke kupaa me ka luli ole – He wahine na ke kane hookahi – Ke au popilikia a me ka huli ana o ka pomaikai mahope o ka wahine.

 

 

MOKUNA XXVIII.

LILO I HOOKAHI – KE AKAKU O DANE KONIA – MAULE BERELA.

 

            “E hoomanao paa iho oe e kuu Berela maikai, ua pau aku la i ka hoonohonoho ia ke ano o ko olua hana e hana ai e Desemona ina ua apona a hoapono ole ia paha e oe,” wahi a Makaleka.  “Ua hookuhihewa ia ko’u manao nona.  I na la kinohi o kona noho ana mai ianei, ua manao aua ua lawe pu au iaia ma ke ano he kanaka manao kamalii a he kanaka onawali o ka manao, aka, ke ike nei au he kanaka manao paa oia i like me Napoliona Ekahi o Farani.  Aole au e hoo-kahaha ia ina e lilo aku oia i kekahi o keia mau ia i kuhina nui no ke aupuni nei.  I keia mau la koko iho e liko ana oia i ioio i laikini piha @ ia, a i keia wa ua loaa iaia he loaa makahiki o hookahi tausani dala o ka makahiki.  Ua loaa ia oe he kane maikai, kuonoono a hoopono, e Berela, a ke hoomaikai aku nei au ia oe no ka pomaikai i ili iho maluna ou.  Ahea olua mare ia a maloko o ka nupepa hea e hoolaha ia ai?”

            “Aole loa e hoolaha ia ko maua mare ia ana maloko o ka nupepa,” wahi a Berela.  E mare koke ana maua; aohe makemake o Desemona e hoololoiahili hou aku.  Ua hiki iaia ke kii aku palapala mare me ka hoololoiahili ole ia.  Ua ike oia i ke kanawai o ka aina nei a ua ike pu oia i ke ano o ka lawelawe ana.  I ke kakahiaka o ka la apopo e mare ia ai maua.”

            “Mare koke no?  Hakalia ole iho no hoi la!  I ka halepule anei olua e mare ia ai a e ole, i ke keena haawi palapala mare paha?”

            “Aole i maopopo ia’u i keia wa.  I keia po au e maopopo ai.  Ke kono aku nei au ia oe e hele pu me naua i kahi o ka mare.  E kono pu ana no o Desemona ia oe.  Aohe o maua pilikana e ae e kiki ai ke kono aku.”

            “Alia oe e olelo aole o olua pilikana a pilikoko.  He pilikana lehulehu ko Desemona, aka, manao au aole paha lakou i hoapono ia keia mare ana ona.  He hoahanau  pilikoko kona, he haku, pela ke kamailio ia mai ia’u, aka, aole loa i kamailio mai o Desemona ia’u pela.

            O keia haku a hoahanau o Desemona, he kanaka kalai aupuni kaulana oia a he nui o ka waiwai.  O kona inoa o Haku Kakuhesa, a ua kau he inoa hanohano o ka Ela maluna ona.  Manao nae au he mea pono loa ina he aahu keokeo kou no ka mare ana.  O ka aahu kupono ia no na wahine opio akahi no a mare.  O ka aahu ahinahina ua kupono ia no ka poe wahine kanemake.”

            “Ae,” wahi a Berela, iaia i ano haikea ae ai no keia mamala olelo hope a Makaleka, aka, ua kupono iho la no keia aahu ahinahina i ko’u makemake.

            Aole i pane hou aku o Makaleka, aka, hoi koke aku la oia me ka manao i  hele a hoouluku ia no ke ano o kona aahu e aahu ai no ka la apopo.

            He manawa mahope iho, ua komo aku ia ka haiawahine o ka hale iloko o ke keena o Berela a haawi aku la ia Berela he wahi apana pepa i kakau ia me keia mau  hopuna olelo:

            “E iho mai i ke keena hookipa e kuu aloha.”

            Ua iho koke aku la o Berela.

            Ua loaa aku o Desemona iaia iloko o ke keena hookipa e noho hookahi ana.  Ua hele koke mai la o Desemona a aloha ohaolia mai la.

            “Ua loaa mai nei ia’u ka ae ana e loaa ka palapala mare,” wahi a Desemona i pani aku ai ia Berela iaia i lalau aku ai iaia a panee mai la i ona la me ke pani pu ana i ka puka.  “O ke ano o ka palapala i ae ia mai nei, oia no ka haawi ana ka mana a kuleana ia Desemona, he kane i mare ole i ka wahine, a me Berela Konaroa, wahinekanemake, e hoohui ia a lilo i hookahi io a hookahi pana ana.

Ua ano hikilele anei oe i kou lohe ana i kela inoa hope o kou inoa a’u i puana ae  la?  Aole anei kela he inoa i kamaaina lea ia oe?  I hoike pololei au i na inoa o kaua i kumu e loaa mai ai o ka palapala mare, aole o kou inoa wale no, aka, me ko’u inoa pu kekahi.  Ua pau ia’u na mea a pau i ka hooponopono ia a o ke kali wale no na mea i koe a kani ka hora umikumamakahi o ka la apopo, alaila, ua lilo kaua i hookahi, a ma ka luakini o Sana Just kaua e mare ia ai.  Ua hai pu aku nei au ia Makalika wahine e ukali pu i ka kaua huikai mare, a ua hoike pu aku nei au i ke ano o ko kaua kulana e ku nei i keia wa.  Oia ana kekahi e ukali pu ia kaua ma ka kaua huakai mare.  Aole anei ou makamaka e ai mawaho ae o Makaleka wahine e hiki ai ia oe ke kono aku?  Aole o’u nana i na he makamaka a hoaloha haahaa iho kona kuleana malalo o ko kaua—aka, e lawe mai i na hoaloha a makamaka paha kekahi ou.” 

“Aole o’u makamaka.  O Topowahine, aia oia he mau mile mamao kahi i noho ai i keia wa.  He makamaka no.  Oia ke kauwa wahine a ko’u makuakane (uncle), aka, aole o’u makemake iaia.  Ina ua makemake oe e lawe ia’u i wahine, lawe aku  ia’u e like me ia a’u e ku hookahi aku nei imua ou.  Lawe kohana aku, a i ole, e lawe aku i kuu puuwai a me ke aloha pu i pipili paa aku ia oe, a e hookoe mai i kuu nue kino.”  Aole he ninau i keia wa no na makamaka a me na hoaloha.  O ka ninau wale no mahea oe e ku nei i keia wa?  Ua makaukau au i keia wa ano e moepoo aku  mahope ou.  E lawe anei oe ia’u me ko’u nohea a pau e ku aku nei imua ou me ia holookoa, a i ole e lawe  hapa anei oe?  E lawe anei oe i kuu puuwai holookoa a hookoe iho i kuu kino e ku hookahi?  Auwe oe e kuu aloha! Ka mea hookahi nana i hoonaue i keia puuwai!  Pehea hou au e kamailio ai?” wahi a Berela.

[Aole i pau.]

 

 

 

NA LETA

            Aoie o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau..

 

KO HAMAKUA MAU MEA HOU.

 

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Eia maloko nei o ka apana o Hamakua kekahi makai o William Keeaumoku ka inoa, ke ohi nei i ke dala o ke Aupuni i ka pau ana o kela a me keia malama.  He oihana lapaau  laikini ole kana e lawelawe akea nei me ka makau ole i ke kanawai o ka aina.  E hele ana ma na kauhale o kanaka e wehewehe moeuhane ai me ka lawe i ke dala a ka poe ana i lapaau  hoopunipuni ai, a ke lawelawe nei i ka hai waiwai a kekahi opio mai kona mai.  Ke kaena nei oia i kona ike ma ka lapaau ana, a o ka mea ha’oha’o aohe kue ia o ka hana a keia makai e kona poo ma ka Oihana Makai o keia apana, he punahele nae paha?

            E Mr. Lunahooponopono, kekahi keia o na hana hoohaahaa i ka Oihana Makai, he hana no ke au po eleele—pau ole ka epa ia oe e Hawaii.  E ka makai kahuna, e pono oe e hoopau  koke i kau mau hana Satana o loaa mai oe ia kanawai.

            Eia ma Hamakua nei o S.L Kawelo kahi loio o Honolulu, ua lono ia ae i holo mai nei ka i Hamakua nei i ke aki ole ia o kana wahi maunu i Honolulu, a ua lono pu ia ae e poholo aku ana ka iloko o na kamaa Buki o Ailuene, pela io paha ia?

            He nele wai o Hamakua nei i ka ua ole, ke maloo mai nei ke ko hou o Paauilo me Paauhou.

            Ma ka Poaono iho nei, Sept. 17, ua hapai ia he ahaaina hoomanao no ka la hanau o ke kamalei opio a S.H. Kahaili ma ke kahua heihei lio o Kukaiau nei, a ua akoakoa nui ae na hoaloha a me na makamaka, aka ua minamina loa kou kiu i ka ike ana aku ua nui ka ona a me ka hakaka, a ua lilo ka ahaaina i mea lapuwale loa.  I ko’u kiu pono ana aku, he lemu hao ka wai e inu ia ana.  Aia la i hea na lima o ke Aupuni i ike ole ai  i keia mea weliweli he lemu hao?  Ua lono mai au ke hana mau ia nei ke puhi @ama mauka o Kainehe.

            KIU MEA HOU.

            Kukaiau, Sept. 24, 1892.

 

 

NANEA KAMAHAO

O KE

KEIKIALII

ROMEALA;

KA

Ui Kila Mageneti

O PARAMERI

 

Ka Nani e haule ai ka Honua;

Ka Mahina Meli o Salaredina;

Ka La Alohi o Mulisedera:

Na Kulu Koko Kamahao Ekolu.

 

Na Ui Hookelakela

O KE AO HOLOOKOA

 

NA NANI

Puuwai Uahoa o ka Honua nei

A O KE

KilaMageneti o ke Aloha—“O Pa rameri no ia.”

 

            Ua makaukau au i na wa a pau, o ke kauoha wale no koe, wahi a ka La Alohi.

            O keia mau olelo a ua La Alohi la o Mulisedera, oia ka Romeala i huli ae ai a pane mai la:  E ka La Alohi o Mulisedera, e hoea aku ana oe i kahi a kou puuwai i hiaai nui ai, aka mamua ae o ko kaua haalele ana iho i keia keena, e ae mai ia’u e hoomaopopo mua aku i keia mau olelo:  Ia kaua e hele aku ai no ke kahua o ka makaikai ana i na kihi eha o ka honua a me na nani like ole o ke ao, e hoomanao oe aia kaua maluna o ke kahua kaua hookelakela o ke kue ana o kahi i kahi.  E kupaa ana oe no ka hanohano o kou aupuni, a owau e kue aku ana au ia oe ma na ano a pau e weluwelu ai oe a me na ano a pau e weluwelu ai oe a me ka hulihia o ke aupuni o Homelana.  Ano, e ka La Alohi, ua maopopo aku la anei ia oe keia mau olelo?

            Ae, e ka Loea o ke Ao, ua maopopo ia’u, wahi a ka La Alohi.  A i hakalia wale no ia oe o ka pane mai—

                        Naue kuu kino

                        Manuli o ko leo.

            Alaila, e naue kaua oiai na minute i koe o ka malamalama, wahi a Romeala.

            Mamuli o kela kono a ke keikialii Romeala, ua eleu ae la ka La Alohi no ke pailaka ana i ko laua alahele no kahi e hookui ai ke kila makeneki me na kukuna alohilohi o ka La, a ilaila aku e ike ai i ka mea o laua e pouli mua ana o ka noonoo.

            E like me ka ka ui Mahina Meli pailaka ana i ko laua alahele me ka hoolalao hele ana i o a ianei, pela no keia a ka La Alohi e hooheno nei, aia ka pono o ka po ae o ka la.  O na keena a pau a laua i kipa aku ai he nani wale no ia, a pela waleno laua i hoomau ai a hiki i ko laua hoea ana aku ma kekahi keena e hoopuni ia ana e ka nani e like me ke ano liulao ke ahiahi.

            O keia wahi keena, he wahi keena uuku no ia o umi kapuai ka loa a me ka laula, a e waiho ana ia ma keano huina-kolu.  Aia maloko o ua wahi keena la na hoohiluhilu ana a ka nani, a maluna ae o na mea ua like paha me ka ua kilihune Manoa.  Iwaena konu e ku ana he moe nani a ka naau e makahehi ai.

            A maanei i pane aku ai ka La Alohi:  E ka Loea o ke Ao, o keia ke keena a’u i manao ai no kaua e kakele ai.  E hoao ana oe ma na ano a pau e lanakila, a pela no hoi au.  Ano, ina kaua e kaua e ka Loea, o i kau ka la.

            Na keia mau olelo hoolale a ka La Alohi o Mulisedera, na ia mea i pauma ae na aakoko o ka hauoli iloko o ke keikialii Romeala a o ia kana a hoomaopopo iho ai ua hiki mai na sekona e weheia ai  ka poka mua loa o ke kukala kaua mawaena ona a me ke aupuni o Homelana.

            Nolaila, me na minute mua o ka makaukau, kulana hope aku la ua Loea nei, me he la @--

                        Hilinai Puna

                        Kalele ia Kau,

a i ka oili ana mai o kana poka kila o ka hookelakela e lilo ai ke aupuni o Homelana i mea ole, auwe@ e ka mea heluhelu, “huai ka ulu o Lele i ka makani.”  Aka, o’ia ikaika nae, ua hooaue malie wale ia aku no ia i ka puuwai o ka La Alohi o Mulisedera me he kiu hoohae makani la ka hele a—

Hole Waimea i ka ihe a ka makani,

Hao mai na ale a ke Kepuupuu.

            O keia opaha ana no ka wa mua loa o kela poka a Romeala, na ia mea i hookikina hou wai iaia e pai ae i ke oolea, a he mea oiaio e ka makamaka heluhelu, ua ku pololei aku la ka poka kila a ua loea nei i ka maka o ka bipi pulu o Homelana, a ei kela minute aia ka La Alohi ke hene Lo’u la ka aka, me he la e hooheno ae ana i keia mau lalani mele,

                        Hai malule ka manao,

                        Owau ke hoa lai ka wili’na.

            [A puka hou aku.]

 

 

Haiolelo a Rev. J. Bicknell

NO KA PILIWAIWAI MA KAUMAKAPILI I SEPTEMABA 18 HORA 7:30P.M.

            E kala mai oukou ia’u, malia paha, ua mahaoi loa au i ka ae ana e hele mai e haiolelo imua o oukou i keia po no ka mea, e haiolelo ana au no kekahi kumuhana i kamailio nui ia imua o oukou a pakua.  Ua hopohopo nui no hoi au no ko’u nawaliwali, aka, ina e ae mai ka Haku, e  hai aku ana au ia oukou i kekahi mau mea a oukou i lohe ole ai mamua.

            Aia ka’u poolelo ma Oihana 16:28, “mai hana ino oe ia oe iho;”  Aole au e kamailio aku ana ia oukou i ka moolelo o ko Paulo ma hoopaahao ia ana, aka, he kumuhana okoa ka’u e kamailio aku ai imua oukou, oia hoi, no ka piliwaiwai.  Ke kue nei au i ka piliwaiwai,  Ke kue nei au i ka piliwaiwai, no ka mea, he mea hoopilikia ia i ko ke kanaka mau pono uhane a me kona mau pono kino.

            He elua mau alii kaulana loa a’u i hoomaopopo ai, hookahi no ke au kahiko, a hookahi no ke au hou iloko no o keia keneturia 19.  O Solomona ke alii o ka Iseraela ko ke au kahiko kai olelo mai, “o ka pono ka mea nana e hookiekie ae i ka lahui kanaka.”  O Kamehameha III ke alii o ke au hou kai olelo mai “Ua mau ke ea o ka piliwaiwai, no keia mau  kumu.

            1.  O ka piliwaiwai, he mea hoopilikia i na pono uhane.  O ke kanaka piliwaiwai, aole ia e manao ana i ka pono o kona  uhane, no ka mea, ua hoolapuwale ia kona mau noonoo a hoauwana ia kona mau manao a pau, aole e hiki ia ia ke hele i ka pule, aole e hiki ia ia ke heluhelu i ka olelo a ke Akua, e hoopau  ia ana ka maluhia o ke Sabati, a e lilo nui ana ka noonoo o ke kanaka ma ka piliwaiwai ana.

            2.  He mea kaili i ko ke kanaka mau pono kino.  He umi kanaka e piliwaiwai ana, maluna o kekahi  pakaukau, he $100 a ka mea hookahi ua like ia me na dala 1,000.  I ka hpena o ka lakou hana, hookahi wale no kanaka o lakou i pomaikai a he eiwa i poino a manao iho la lakou e hoolilo aku  i ko lakou mau lole aahu i mea e loaa mai ai ona dala e pono ai lakou.

            O ke kanaka powa i hele a pepehi i kona hoa kanaka a hao mai i na pono o kona hoa, a pela hoi, aihue aku i na pono o kona hoa, ua kaili oia i na pono kino o kona hoa kanaka.  Pela no ka poe piliwaiwai, ke hao nei a ke kaili nei lakou i ka waiwai o hai ma ke apuka a me ka hana maalea loa,

ma ia mea ko lakou kaili ana i na pono kiuo o ke kanaka.

           

Ke olelo nei kekahi poe, ua pomaikai loa ke aupuni a me ka lahui kanaka i ka haawi ana mai o ka poe piliwaiwai i na dala 500,000 no kakahiki hookahi.  Ke olelo nei au, aole i pomaikai, no ka mea, no loko ae nei no o ka aina ia mau dala, mai na lima mai o ka poe ilihune a me ka poe waiwai, aole mai waho mai aia a he dala mai waho mai, alaila, pomaikai ka aina.

            Ina e mahi ke kanaka i kona kihapai i na mea kanu a ulu a kuai aku i na dala be $1,000 ua hiki ke olelo ia, ua loaa kana dala no kana hana i hana ai, pela hoi, ina e hele ke kanaka i ka lawaia, a loaa ka @-a a kuai aku i na dala he $100, ua hiki ke olelo ia, ua loaa kana dala no kana hana i hana ai.

            Pela no keia poe piliwaiwai, no ia hana mai ka lakou dala, a e like me ka hao ana, kaili ana, powa, ana aihue ana i ko hai pono, pela no lakou e hao nei, a e kaili nei i na dala a ka poe ilihune ma ka lakou hana maalea a haawi aku i ke aupuni.  Ke olelo nei au, ua hoi hou ka paakai i Waimea.

            Ina i loaa na dala he $10 i kekahi kanaka a lawe ia la mau dala mailoko ae o ka pakeke o kona lole wawae a i pakeke o kona kuka, a olelo mai la kela, puka wau, no ka mea, eia ka'u mau dala iloko o ka pakeke o ke kuka.  A ninau aku kona hoa iaia, mai hea mai kau mau dala i loaa ai?  Pane mai la kela, mai ka piliwaiwai mai, ke olelo nei au, ua kuhihewa kela kanaka, mai ka pakeke ae no o kona lole wawae a i ka pakeke o ke kuka ua mau dala la.  Pela no keia hana piliwaiwai, ua loaa keia mau dala i ke aupuni mai na makaainana mai mamuli o na hana maalea a ka poe pelewaiwai.

            Ina paha e hele ana kekahi kanaka ma ke alanui me na dala ma kona pakeke, a lawe au ia mau dala me kona ike ole, a olelo aku la au iaia, e ka hoaloha, ua aloha loa au ia oe, no ka mea, he ohana nui kou a he kanaka pilikia no hoi oe, nolaila, ke haawi nei au ia oe i keia mau dala, eia nae o na dala no ia a'u i lawe malu mai ai mai kona pakeke mai, ua pomaikai anei ua kanaka la?  Ke olelo nei au, aole.

            Pela no ko kakou aupuni, ka aina a me ka lahui kanaka, aole kakou e pomaikai ana i keia $500,000, no ka mea, no ka aina nei no ia mau dala, i hao ia a kaili ia mai na pakeke mai o ka poe ilihune, mamuli o ka alunu, ke apuka a me ka maalea o ka poe piliwaiwai.

            Ke olelo nei kekahi poe, na ke Akua mai keia dala i mea e pau ai ka pilikia o ka aina a me ka lahui.  Ke olelo ne au, aole na ke Akua mai keia mau dala, aka, na Satana mai.  Ua olelo ia, ua kipaku ia mai o Satana e ke Akua mai ka lani mai a ua noho oia ma ka luapo.  A ma kona noonoo ana, koho iho la ia i keia hnua i kahua hana, a malaila i laha ae ai ka hewa a puni ke ao nei.

            Pela no keia hana piliwaiwai, ua kipakuia mai keia hana mai Louisana mai, a ua hele mai nei maane me ka manao e loaa ona kahua hana nona ma Hawaii nei, e hana ai i kana mau hana ino, i mea e laha aku ai na pilikia a me na poino he nui ma na wahi a pau o keia Pae Aina.  Ina i loaa mai na dala i kekahi kanaka ma kona pepehi ana i kona hoa, a mamuli paha o kona hana ana i kekahi hana maalea e lilo mai ai na dala a kanaka iaia, alaila, no ke Akua mai anei ia dala?  aole.

            Ina e aeia keia hana pili waiwai, alaila, e like auanei ko kakou aina me ka puu a me ka aina i pau i ke ahi.  Mamua he mau mea makai ke ulu ana, aka, mahope o ka pau ana i ke ahi he puu lehu wale no kai ikeia.  E pau ana ke kuokoa o ke aupuni, e hehi ia ana ka maluhia o ke Sabati, e pau ana no hana maikai a pau o ka aina, e lilo ana kona nani a me kona hanohano i puu lehu, ke ae aku oukou i keia hana ino he piliwaiwai.

            Ma Lousiana i hana ia ai keia hana.  Ua olelo la ua pau loa ka mana hooponopono aupuni iloko o ko lakou mau lima, no ka mea, ua kipe ia ke Kia@ina a me na luna aupuni e ae a hiki i na makai, a me na lala o ka Ahaolelo.  Mamuli o ka nui o ka lakou dala, ua lilo lakou i mea mana.  Ina ua hiki ia lakou ke hana pela i kela Aupuni ikaika i oi aku mamua o kakou, a no keaha ka hiki ole ia lakou ke hana pela maanei.  Ke olelo nei au he hiki no ia lakou ke hana pela maanei, he hiki no ia lakou ke kipe i ka Ahaolelo a e kau ia i kanawai e hoemi ai i ka aku makahiki a lakou e haawi mai nei mai ka $500,000 o ka makahiki a i ka $10,000.

            Mamua aku nei, ua hele mai kekahi kanaka i ko'u hale a hai mai ia'u i kona pilikia a he pena kana hana ike.  I aku la au iaia, owau kekahi kanaka pilikia, no ka mea, he ohana nui ko'u.  I mai la kela e aho paha oe mamua o'u. Pane aku la au iaia, he kanaka opio no oe a heaha kou mea e hele ole nei i ka hana.

            Mahope iho hele hou mai kekahi mau kanaka e ai, o kekahi e moraki i kana uwati, a o kekahi e moraki i kona aina, ua pau ko laua dala i ke sifa ia.  Ua hai aku au ia laua, awau kekahi kanaka pilikia, ua ike nae au i kekahi o lakou ua lewa ka auwae.  Ea, ina ua lewa ka auwaeo ke kanaka i ke sifa kela piliwaiwai liilii, e lewa loa auanei ka auwae o ke kanaka i keia piliwaiwai nui.  Nolaila, ina he mau lunamakaainana kekahi maloko nei, e hoole oukou i ka hooholo ana i ka piliwaiwai maluna o ko kakou aina.  Mai kumakaia oukou i ko oukou aina a me ko oukou lahui kanaka, e like me Iude Isekariota i kumakaia ai i kona Haku a me kona Hoola.  Ma na wahi a pau i hoike ia ai kona inoa, e hoike pu ia aku ana no kana mau hana kumakaia i kona Haku.

            Ua ike au i kekahi wahine ma Tahiti, ua kakau  ia kana hewa i hana ai ma kona @mau papalina, ua paa loa me ka mea eleele, ma kekahi papalina ua kakau ia M.U.R. a ma kekahi ae ua kakauia D.E.R.E.R, oia hoi keia, "Ka mea pepehi kanaka."  Ma na wahi a pau ana e hele ai, e ike ia ana no kana hewa i hana ai.  Pela no, o ka Lunamakaainana e kokua ana i keia hana piliwaiwai, ma na wahi a pau ana e hele ai, e ike ia ana no kana mau hana kumakaia i kona aina.  Nolaila, e mihi koke oia i kona hewa i hana ai i keia po no.

            O kekahi kanaka no Viena ma Auseturia, he kanaka akamai i ka hoolakalaka i na holoholona hihiu, he nahesa kekahi ana i hoolakalaka ai; ma Ladana, ua komo oia iloko o ka hale hoikeike me kana nahesa, e hana i kana mau hana akamai.  I kona ku ana ma ke kahua hana, kahea aku la ia i kana nahesa e hele mai e hoopuni i kona kino.  Ua hele mai no ka nahesa ma kona wahi e ku ana, a hoomaka e poai ma na wawae, a malaila ae iluna o ke kino.

            I keia manawa a ka nahesa e hoopuni nei i ke kino o kona kahu, ua hooho mai la ke anaina me ka leo hauoli.  Ia wa no lohe ia aku la ka uuina ana mai o kona mau iwi, e like me lala laau i haihai ia, uwe ae la ia me ka leo nui, no ka mea, ua puliki ae la ka nahesa i kona kino me ka ikaika loa.  No ia mea, holo mai la kekahi kanaka me ke bola waiu, oiai, o ka mea makemake loa ia a ka Nahesa, a waiho aku la ma kahi e, haalele iho la ka nahesa i ua kanaka la, ua pau na iwi i ka haihai a he kino alualu wale no ke waiho ana.

            Pela no, ina e hooholo ia ana ka piliwaiwai ma Hawaii nei, alaila, e lilo ana ka maluhia, ka pomaikai a me ka hanohano a me ka inoa maikai o ka aina i alualu wale no.  A pela hoi na pono kino a me na pono uhane o ke kanaka, e lilo ana ia mau pono i alualu wale no.

            Nolaila, e na kahunapule, na luna ekalesia a me na hoahanau e hoi anu oukou ma ko oukou mau hale, a mamua ae o ko oukou moe ana i keia po e pelu na kuli, e pule aku i ke Akua e hoopau i keia hana piliwaiwai.

 

 

Na Mea Hou o ka Laiakamanu.

 

            Eia ma ka Lai a ka Manu nei, he kanaka Hawaii a he Peresidena no ka Hui Opiopio o Kaunakakai nei, i ka makahiki i pau aku la; a i keia manawa he kahuna lapaau hoopunipuni.  Eia malalo o keia kanaka, he 50 poe ma'i.  Eia ka mea kupnaha, o ka lapaau wale iho no aohe aohe loaa o ke ola i ka mea i loaa i ka pilikia.

            Eia kekahi, iloko o ka lapaau ana a keia kanaka, he ekolu poe i make, a ua koe iho he 47 poe.

            O kekahi mea apiki loa i keia kanaka, oia keia;  he kaikamahine ponoi loa nana, ua hapai oia, i ka hanau ana iho nei, he keiki kane ke keiki, ua olelo aku kona makuakane kahuna iaia nana ia keiki, a ipa aole oia (kaikamahine) e haawi mai, alaila, e anaana koke no keia kanaka i kana keiki a make.

            Auhea oukou e o'u mau hoa, mai ka la puka ma Haehae a hiki i ka welo olu a ka la i Lehua, he hana pono anei keia a na makua e hana ai i ka lakou poe keiki?  Ke manao nei au, aole; nolaila, me keia mau wahi mea hou ia, ke manao nei au ua lawa.

                        MAS. JOHN WOOD,

            Kaunakakai, Eng. School, Molokai, Sept. 30th, 1892.

 

            Ke pii mahuahua mai nei ka makemake ia o ka Chamberlain Colic Chorela a me Diarrhoea Laau Lapaau Ola, mamuli o ka ike o ka poe a pau i hoao i na hopena maikai i loaa mai, a na lakou aku hoi i hoikeike aku i ko lakou man hoalauna.  Ke hilinai nei makou aohe mau hookaulana kiekie e ae a nui.  E kuai ia aku no e na mea kuai laau lapaau a pau, BENSON, SMITH & CO. na Ageua ma Honolulu.

 

            He nui ka hoonaluea ana a ka ma'i ma ka opu i keia kau, wahi a G.W. Shivell, ka mea kuai laau lapaau, o Wickliffe, Kenetuke, "a ua nui launa ole mai na noi no ka Chamberlain Colic, Cholera a me Diarrhoea Laau Lapaau Ola.  Ua hoolilo aku au ma ke kaui ia eha mau omole o kela laau i keia kakahiaka.  Ua ike ia kekahi ola ano kupanaha a keia laau, a ma na ma'i no a pau ua keu a ka holopono."  Ekuai ia aku no e na poe kuai laau lapaau a pau, BENSON, SMITH & CO. na Agena ma Honolulu.                      2406-4t