Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 37, 10 September 1892 — Ka Hui Piliwaiwai Lulu. [ARTICLE]

Ka Hui Piliwaiwai Lulu.

[Hooniauia mai ka Aoao Eha mai.] a me ka pupule, e manao ana e lilo ana lakou 1 poe waiwai wale no. Ua poho ko iakou mau dala ma ke kuai ana ina balota piliwaiwai. Ua paulele wale lakou i ko iakou ano laki. Ua manao oie lakou i ka pakaiaki o hai. Ua ilihunolakou; alaiia ua aihue i mea e kuai liou ai i mau baiota hou. Nolaila ua moakaka loa na hua ino, a me ka poho o ka pomaikai lahui. Ua kukulu ke aupuni o Enelitni i mau kanawai e papa loa ana i ka piliwaiwai lulu balota, A.D. J826. la wa no, A.D. 1830 ua kukulu ia na kanawai oia ano ma na mokuaina a pau loa o Amerika, koe nae ekolu. I'keia makiihiki hou ae, lanuari 1, 1894, e hoopau ia ana keia mau hui piliwaiwai ma na mokuaioa a pau loa o Amerika Hui-

1». Ma ka mokuaina hookahi kekahi kanawai e ae aku ana i keia hewa a ikaA. D. 1891. Ua manao ka hui piiiwaiwai malaila e loaa hou ai kekahi kanawai e hoomana ai i ko lakou ano iuo. Ua hot\o lakou ma na hana apiki e like me ka poe haole e hoohoio anaa wahi bila kanawai ma ko kakou ahaoleio o Hawaii nei. Ua like pu ke ano hana. Ua manao ia e hnna lakou i na ano hana hewa ma kekahi mau haawina manawalea. Uaoleio-mua lakou e haawi aku i ke Aupuni $31,250,000, ina paha e laikini hou ia ko lakou ; hui piliwaiwai no na makahiki he 25. Ua kaeoa aku lakoa aia $6,000, 000 e kipe aku i ka ahaolelo, naluna* kanawai, na makai, no ka hoohoio ana i kei-> hana ino. Pela no maanei. Ua hoike ia kekahi mau haa» wina ma ke ano he mau kipe aikaia. Eia ka f u oleio ao. E hapai pu ika pule a Davida ma keia haielu, mai hoohuil ae oe i kou naau ! kekahi hewa, e hana ika hana o ka poe lawelawe me ka poe hana kolohe: aole hoi au e al i ko lakou mea ona.

No ka mea, ho hana maikai ka piliwaiwai, hemea e kaa ai ka aie o ka iahoi, o ke kipe i haawi ia i ka

ahaoleio roa Ameriks, aole ia he hapalaa o ka waiwa! io o ka hai. Ua manao ia ko Ukoa maa loaa $14,000,000 nokelaa me keia makahiki. Ua ioaa i keaupani $40,000, mji fca hui nui, I hookaawale ī,t OO oa liki o kekahi haakapila. No na uiAiahiki be 25, o keia wale no ba eiui o ka haawina me ka aahaa ole. Ualike me hookahi eke o ke kojpaa uiaiioko mai ooa eke a pau loa oke Kala oka Maomao. I Keia makahiki oa makaokaue haawi asa 1 $1,250,000 1 kela a me keia makahiki. Me eka haooli o §40,000,000. Aka, ua loaa nai ia lakoa oa bolota, oi loa aka. Ma kela ame fceia mahina. Ua kuai aku lakoa i maa balota 200,000, a ioaa $28,000,000. Ua paanaae ia aka paha he $1,054,600; no kela ame keia mahina. Ua hoo* kaa ia na lilo uo ka hana ma kekahl lula ano e 1 kela a me keia la noa. Noiaila, o ko lakou maa loaa i kela a me keia makahiki r oia paha he $13,440,000. E nooooo ika naaapo ona kanaka. Ke haawi aka nei na kanaka i $1,000 i keia hai, a ioaa i hookahi kanaka $530; o na daia i koe, oia no na $430, oia na loaa i keia hui mai na poho mai o na kanaka 999. He hana ana keia e waiwai ai ke aupani, e ilihane ai paha ka lahui? I na makemake ka poe hoohoio i keia hana maanei e haawi 1 na manawalea kipe kapono, e hiki ana ia lakou ke haawi i ke aupuni $2,000,000 no ka makahiki $100 i keia ame kehi kanaka*Hawaii. Ua loaa ke ano waiwai i na luna o ua hui ala. Oke kanaka nona na mahele nui ioa ma keia hui piliwaiwai, ua loaa iaia $20,000,000 Ke noho nei oia ma New York. Ua hooko» lokolo ia kekahi mau hoahui, iaia no ka iawelawe ana i ka hapanul o na loaa nona iho. Aka nae, ua hoohiki na laia uo lakou iho he mau mahele, aole e imi ana lakou i ka pono a me ka pono ole o' ka mea malama buke, aka nae, e ae ana iakou ika hoopau ana ike ahi. Na buke helu a pau loa, ika hopena o keia a me keia makahiki. Ua kue keia kanaka i ka poe hookolokolo nie ka olelo pane o ka piliwaiwai he liana hewa ia, aole kupono e hoomalu ia e na kanawai o ke aupuni. Kupainaha kona mahaoi.

No ka hana hilaliiia ole o keia Hui ina ka imi ana e hookomo uiai i kekahi pauku i kumukanawai o ua mokuaina aia, e hoomana hou ana i keia hewa ino no na makahiki ho 25, ua huhu loa na makaainana, a kue me ka ikaika i keia mau hana a piki. No na makahiki eiima, ua hoao iakou e hookomo ma ka ahaolelo nui o Amerika holookoa, kekahi kanawai e papa loa ana i lee koiuo ana o na balota piliwaiwai a me na olelo hooiaha o ia ano, ma na eke leta ma kela ahaoielo, mamua iho nei, ua ianakiia lakou. ī ka \va mamua, ua loaa i ka Hui 3,000 ieta ina na ia umi, i kekahi Banako o ka Hui,8,464 leta me na elala maloko* Oko lakou mau iilo no ke poo leta 3125,000 no ka makahiki hookahi. I keia wa 534 leta wale no ika Hul, 41 ika Banako. Mai ae aku keia aupuni i ke komo ana o keia mau palapala hoino iloko ona eke leta o kelaaupuni o liawaii nei.

Eia kekahi mea kupahnaha: Ua lawelawe pu kekahi poe hanohano i keia hana kolohe. Ua hooiaio na Peresi(lena ona Baneko eha i ke ano waiwai o kela a me keia balota. Ua lulu kekahi aiihikaua kaulana i kela a me keia inahina. Ua maiama oia i ka hoohuli ana i kekahi huila nui, 6 mau kapuai kona ana-waena, a heluheiu oia i na heluna i puka ai. Ua loaa iaia he $10,000 kona uku makahiki no ka hoohanohano ana i keia liana kolohe. Ua kukuiuia ke kanawai lioomana o ua mokuaina la e kekahi Ahaolelo i ka makahiki 1869. Oka hapanui o na hoa oua Ahaolelo la he poe paele naaupo, a 0 kekahi hapa he poe malihini kuewa wale. Ua hoopili iakou i keia hana ino a paa i ua mokuaina ia, oiai ua papa loa na mokuaina e ae a pau loa. Pehea oukou ena makaainana Hawaii? Auhea oukou, na kane, na wahine, ua elenaakuie, na opio? E ae aku ana auei oukou I keia hana ino i mea e hoopau loa ia ai ka inoa maikai o Hawaii nei? Mai nolio palaka oukou a hiki i ka pili paa ana o keia hee nui i keia aupuni. E akahele oukou o omo keia hee nui i ke koko oke ola a nalo loa keia lahui. Ua kue keia liana apiki i ka maluhia o na home, 1 Ka pomaikai o ka aina a me ke oia oka lahui ma ka hopena. "Mai hoohuli ae oe i ko'u naau i kekahi mea hewa, e hana i ka hana o ka poe laweh«la me ka poe hana kolohe: aole hol au e ai i ko lakou mea ono." Mai naanao oukou e loaa ana ka waīwai ike aapunl. Aole pela, aole ioa. E loaa ana, inamuli o keia hlla kanawai hou, na dala lehulehu 1 kekahi poe apiki. E loaa ana i keia aupuni ka hiiahila, ka poino, ke poho nui, ina paha e hookipa ana keia Ahaoielo i keia kupueu ino ma Honolulu nei, i kipaku ia aku mai na aina e aku. E lilo ana keia kulanakauhale i punana no na mana pilau, kaili wale, hoino mau.