Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 33, 13 August 1892 — Page 1
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ME KO HAWAII PAEAINA I HIIA.
BUKE XXXI. HELU 33.
HONOLULU , POAONO, AUGATE 13, 1892.
NA HELU A PAU, 2402
Hoolaha Loio.
ANTONE ROSA,
(AKONI.)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.
2331 tf
NELLIE M. LOWREY,
NOTARI no ka LEHULEHU
- A ME -
LUNA HOOLAIO PALAPALA A ME NA
PALAPALA HOOHIKI.
Keena Hana me W. R. Kakela,
Loio, ma ka aoao makai o ka Hale
Leta, Honolulu. 2331
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
HE AGENA HOOIAIO PALAPALA NO
KA MOKUPUNI O OAHU.
Keena Hana Ma Alanui Kalepa.
2331
E. G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOKI.)
Loio a Kokua ma na mea a pau
e pili ana ma ke Kanawai.
E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
Hilo , Hawaii . 2331
J. S. SMITHIES (KAMILA,)
NOTALI no ka LEHULEHU
- A HE -
Agena Haawi Palapala Mare
Mahukona, Kohala, Hawaii. 2378 1y
W. R. KAKELA,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2331
WILLIAM C. ACHI,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
imua o na Aha a pau o keia Aupuni.
He Notari no ka Lehulehu a Boroka
no na Waiwai Paa.
Keena Oihana, Helu 36, Alanui
Kalepa, Honolulu, Oahu. 2331
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA,)
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala
hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai
e no ma ke olelo Hawaii. Dala no ka
hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.
Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka
aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui
Kalepa. 2331
WILDER & CO., (WAILA MA.)
Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu
hale o na ano a pau, a me na mea e
ae a pau e pono ai o ka hale.
Kihi o Alanui Moiwahine me Papa.
2384-q
KO BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
E LAWE NO MA KOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:
Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia aua mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a aua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.
Aole uku panee o uku ia i na dala e lawe ia aua maloko o ekolu mahina mai ka waaku o ka hoomoe ia aua mai.
He 30 ia mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.
Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo a ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.
I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na pau dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala ua malama ekolu, a ma ia ma aku e hui ia me ke kumupaa mua.
O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.
E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la @ aia.
BIHOPA MA.
Honolulu, Ian. 2383 - q
J. T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
LAKOHAO.
Na Lako Hana Mahiko,
A PELA AKU HE NUI WALE.
Alanui Moiwahine, - - Honolulu.
2383 - q
ALLEN & ROBINSON,
NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU
E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA,
Honolulu , make kumukuai makepono loa, no ka
pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku @
hale. E kipa mai a e ike kumaka.
2383 - q
NANEA KAMAHAO
0 KE
KEIKIALII ROMEALA;
- KA -
Ui Kila Mageneti
O PARAMERI.
Ka Nani e haule ai ka Honua; Ka Mahina Meli o Salaredina;
Ka La Alohi o Mulisedera: Na Kulu Koko Kamahao Ekolu.
Na Ui Hookelakela
O KE AO HOLOOKOA.
NA NANI
Puuwai Uahoa o ka Honua nei
- A O KE _
Kila Mageneti o ke Aloha - "O Parameri no ia."
Mahope iho o ke puhi ana aku o ke kupua Lomela i kana o-le e papa a hookapu aku ana i kona halealii mai ke kipa a hehi ku ia ana e kona mau kiai hoohewale, huli ae la oia me na maka pihoihoi o ka mea i maopopo mua kona haulehia ana, a ma ka leo nui o ke kauoha, kahea ae la ia i keia mau olelo:
E ka la o Mulisedera, e kupaa oe maluna o na lokowai alohilohi o Sidera: a o oe hoi e ka Mahina Meli o Salaredina e kau malie oe maluna o na oawa ahiu o Redina nei a hiki i ka wa e haule ai ke aupuni o Homelana nei no ka wa hope loa.
Me keia mau olelo ae ia a ua kupua Lomela nei, hookuu aku la oia na ka La a me ka Mahina e kupaa no laua iho imua o ka mana o ke keikialii hookelakela o ke ao. A he mea oiaio e like me na olelo kauoha a ua kupua nei, pela no ua mau ui haaheo la o Homelana i kupaa iho ai no laua iho no ka hakoko ana no ka hanohano o ka inoa o ke aupuni o Homelana i ka wa hope loa. Alaila o ka mea heluhelu, ua maopopo ae la ia kaua ke kulana a me ke kahua, pela kaua e kue aku ai i ke aupuni o Homelana i hoolala ia ai, ma ke ano o kona kulana ia e halawai mai ai me ke kila makeneti o Parameri, a ke kupua Lomela hoi i manaolana kuhihewa ai nana ana ka eha oia mau minute.
Aka, e nana aku nae hoi kaua no ke keikialii Romeala a me kana mau hana o ka hookelakela e kohu ai ka olelo ana.
I hea la oe i hele ai,
Ka uwepa kiani a mi nei
Mea ole ia anu i ka manao,
I ke kono a ka makemake.
I ka wa ua loea aia o ke ao i puka laelae aku ai ma kela aoao o ka mana o na kiai o Homelana, ka moe pololei aku la oia i kona mau kapuai no ka halealii o ke kupua Lomela iloko o na leo hooho o na kiai e mahalo ana i ka nani o ua kila makeneti nei, a nona keia wahi hooheno ana.
Ka helena a ka maunu maikai,
I ka piko no oe lihaliha,
Ka helena a ka maunu ekaeka,
Papai ka i'a e hoi ai
Hewa iho oe i ka Amaama
I ka i'a lawalu hoomoe poli.
Iloko o na minute pokole, aia oia e ku ana iwaena o ka luhiehu nani o na pua o ke kihapai, e hoopuni ana i ka halealii me kona mau maka e kilohi ana ma o a maanei, me ka nalu ana iho iloko ona no kana mea mua loa e hana ai ma ke ano hoolauna i ke aupuni o Homelana a me Parameri.
No kekahi mau sekona, minoaka iho la ia me ka puana ana ae i keia mau olelo: Kamahao! ke makemake nei o Romeala e hoolauna aupuni ia Parameri me Homelana nei, aka, ma ke kumu hea lae hoolauna aupuni ai, oiai au ua hele mai nei ma ke ano e hoohaule i ke kupaa o Homelana. Ha! ha! ha! he hookelakela ka'u hana, o ka wawahi a weluwelu liilii i ke kupaa o kekahi aupuni, a ke lilo ia i mea ole, alaila ua lilo ia i hoalauna aupuni no Parameri. Aka, auhea la na hoapaio? O kela mau kiai wale aku la no anei? Ka poe hoi no lakou ka mana a me ka ikaika a Romeala i hoolilo ai i poe hohewale. Aole! Aia no he mau hoa paio e ae ma kekahi wahi o Homelana nei, a i pakele aku hoi ma ka apua mai ka ike aku a ku'u mau maka.
Nolaila e kuekaa aku ana i na palena o kela halealii a hiki i ka wa e loaa pono ai ia'u o kela mau enemi i koe, alaila, imua auanei o ko lakou alo e hookala ai au i ka'u mau puupuu haokila o ka hookelakela no ka wa hope loa a hiki i ka haule ana o na pala o keia halealii ilalo.
Me keia mau olelo a ua loea nei o ka ao kaapuni ae la oia i ka halealii iloko o na puni ekolu, alaila hoomaha iho la ia me ka haka pono ana aku o kona mau maka iluna o ka halealii me he la e hoike mai ana ua haule pahu oia no ka wa mua loa mai ka lilo ana he moho lanakila no ka la, no ka mea o na ui haaheo hoi ana i lohe male ai, a o ke kuleana nui hoi o ka mauna ana mai i ke kino ikeia loa, aole ia ma kahi i maa mau i ka noho ia e lakou, [ipuka aniani], a oia hou ka ua loea nei i pane ae ai. He houpuupuu olelo wale iho no ka paha kela mau olelo o ke aupuni keia i ka La alohi o Mulisedera a me ka Mahina Meli o Salaredina.
[Aole i pau.]
ALEKANEDERO
KE AHIKANANA O HELENE,
Ke Kao Huluhulu i Wananaia e Daniela.
HE MOOLELO HOONIUA PUUWAI O KE KOA A ME KA
WIWO OLE O KELA AU KAHIKO O HELENE.
Ma ke noi, ua hapai ia ka
Alaila, hoomau aku la ua kao huluhulu nei i ka maki ana ma ka hikina e hiki aku ai i Hipasisa, a ike iho la kona poe koa aole he palena o kona iini no ka hoopio ana i kela a me keia aupuni e kue mai ana iaia, nolaila ua nonoi aku la iaia e hookuu mai ia lakou e hoi no ko lakou aina. Aole o Alekanedero i ae mai i keia noi a kona poe koa, aka ua kauoha ae la oia e kapiliia ona mau mokukaua ma Hydaspes i hiki ai iaia a me kona poe koa ke holo ma ka muliwai a hoes i ka moana nui kai hohonu.
Ua hooko ia ka makemake o ka mea nana ke kauoha, ua kapiliia a paa na mokukaua a hoolana ia iloko o ka muliwai, kau aku la na koa kaua lio me na koa helewawae, hiu ae la na pea a panee malie aku la maluna o ka muliwai halana lai malie. I ka muliwai halana lai malie. I ka nana aku, kauluwela lua ka moana i ke aumoku kaua o ua kao huluhulu la. Ua paio pu oia me na enemi ma ka moana, a pau i ka pio.
Hookelo aku ia oia i kona mau aumoku ma ka moana Iniana me ka hakilo pono ana ina he mau enemi kekahi e kue mai ana iaia, aka aole he mau haawina o ia ano i halawai hou mai me ia a hiki i ke komo ana iloko o Inia. Hoolele ia aku ia na koa a maki aku la ma ka aina me ka popilikia ma na waoakua o Gederosia a hiki i Peresepoli.
No ia mea, ua lawe ae la o Saino i ke alakai ana o na aumoku kaua a holo aku la e ana i ke kaikuono o Peresia mai ka nuku o ka muliwai Inedusa a hiki i ka muliwai Euperate.
Ma kona alahele ua kipi iho la kekahi poe a ua hoopaaia, a o na kiaaina ua hoonohoia aku lakou maluna o kekahi mau okana aina. O ka akahi hapaha o na koa kai huli hoi pu me ia no Peresia.
Ma Susa i mare ai ua Alekanedero la i na kaikamahine alii o Peresia, a na keia mare ana i hoolilo i kekahi poe kaikamahine a me na moiwahine e ma'i i ke aloha no ua ahikanana la He la hanohano loa ka la i mare ia ai ua kao huluhulu i ike ole ia mai ka hookumuia ana o Peresia kahiko. O keia mau kaikamahine alii i mare iho la me Alekanedero, oia no o Hepasetiona a me Rokana.
Mahope iho o ia mau la haulani o ua kaeaea la, hoakoakoa mai la ola i kona poe koa i hele pu ai me ia i ke kaua, a haawi makana aku la ia lakou me na waiwai makamae he nui. A ma Osisa, ma ke alahele e hoea aku ai i Tigarisa, hookuu aku la oia 1 lakou e hoi no ko lakou mau home.
O kekahi o na wahine i aloha nui ia oia o Hepasetiona, ua make hikiwawe iho la oia a ua kanuia aku kona kino me ka hanohano nui. Na ka lahui o Babulona i lulu i kekahi puu dala nui o umi tausani talena no na lilo o ka huakai hoolewa.
Iloko o ia mau la ua hoomakaukauia kekahi pualikaua nui me ka lakou i na mea kaua, no kekahi kaua mawaena o Aigupita me Inia i mea e wehe ia ai ko Alekanedero alahele a puni ke ao. Ma ia hooili kaua ana ua lilo iaia ka lanakila.
Ua haawi ia e na kamaaina kekahi ahaaina nui no kona hanohano me kekahi po, a ua ai a inu oia me kona mau luna koa iloko o ka hauoli nui. Ma kekahi po hou mai no ua hoomau lou no oia i ka inu ana ma ka hale o Media. I ke kakahiaka ana ae, auau iho la oia i ka wai me ka manao oia ka mea e pau ai ke poluea, aka mahope iho ua loaa iho la oia i kekahi ma'i fiva a moe iho la malaila, aole e hiki ke hoi no kahi hoomoana o kona poe koa. O na hiohiona o ka popilikia ke kehau mai la ia maluna ona.
Ma kekahi la ae ua loaa iki iaia ka maha, a hoi aku la oia no kahi hoomoana o na koa, a hoomakaukau koke ae la no ke kau aku maluna o na moku no ka holo ana ma kela aoao o ka muliwai.
I ka hiku o na la mahope iho o kona loaa mua ana i ka fiva, ua loaa hou iho la oia ia ma'i hookahi no a ua kauoha ae la oia e hoihoi iaia no kona halealii. Ua hoihoi awiwi ia aku la oia me ka maikai no o kona noonoo aole nae he pane leo ae.
Mamua o ka lele loa ana ae o kona hanu, ua ninau ia aku oia ina he mea pono ke lawe ia aku kona kino no ka luakini e malama i ka oihana hoomana maluna ona, aole nae oia i pane ae, aka he leo ka mea i lohe ia aku - "Aole e laweia, e waiho iaia malaila, oia ka mea kupono nona."
I ka pa-e ana mai o kela leo, ua wehe ae la o Alekanedero i kona komo lima a haawi aku la ia Peredicasa, a lele loa ae la kona hanu.
Pela i maalo aku ai mai ka honua aku kekahi o kana mau keikikane kulana kiekie loa, i makemake nui i ka pono a aloha hoi i ka naauao.
Hopena.
Hala ia Makua Kahiko o ka Pono.
MR. LUNAHOOPONOPONO;
Ua hala aku la ia makua o'u ma ka pono, o Rev. John David Paris, ua hala ka uhane ka hoa pili o ke kino. He haumana au nana iloko o na makahiki 4 mai ka M. H. 1872, a ka M. H. 1875. O kona ano, he haipule oiaio, he oluolu, he kulana kuoo, a he alakai ma ka pono i ka hapa nui o keia lahui, nalo ia i ipukukui o keia lahui, aloha na pouhana e paa ai keia lahui, ke lawe liilii ia aku nei, oiai kona wa e noho poo ana no ke Kula Kahunapule o ka Pakipika akau, o kona mau lalo iho, Rev. W. B. Parker, Rev. D. Baldwin, Rev. J. F. Pogue, Rev. A. O. Forbes, Rev. S. E. Bishop a me Rev. H. H. Parker. Auhea la na haumana i koe ana e ole nei? O ka hapa nui ua pau i ka make. O Rev. R. Puuiki e noho mai la i ka Ua loku o Hanalei, Rev. J. S. Kalana, o ka Ua Kanilehua o Hilo, Rev. J. N. Kamoku e noho mai la i ka Ua Ku-pa waa lehua mauka o Mokaulele o Rev. P. Keaupuni e noho mai la i ka Ua Elehei o Makawao e lulumi iho la i ke alo o Haiku, J. W. Kahalewai e hoopue mai la i ka Ua Kuahine o Manoa, a o ka mea no hoi e kakau nei i ka Ua Lanihaahaa o Hana i ka i-a iki. I ka pau ana o kona manawa ao ua huli hoi aku oia i ke kai malino a Ehu, a malaila ka hapa nui o kona mau la. E ke kai malino a Ehu, ua pau kou kipehi ana i kou mau huna kai ma na papalina o ka makua a makou i aloha nui ai.
"Ua lupea o pe a Kona e ka la,
Ua hinua e ka lai ke kai a Ehu,
Ua kaia e ka waimaka o ka opua,
Hanini ma ka uka o Alanapo,
Poele i ka Ua na ulu a Weli."
E na aheahe makani wehe lau niu o ka Eka welelau o kona, ua pau kou peahi ana i ka makua Rev. J. D. Paris iloko o na la ikiiki kuhaoa o ke kau, e na aheahe makani iniki ili o na hau o maihi, e lawe aku oukou i ke aloha o kana haumana a loaa aku kana wahine, na keiki, a me kana mau moopuna.
Aliiolani Hale, Aukake 4, 1892. J. K. IOSEPA.
AHAOLELO O 1892
LA HANA 56, Augate 4, 1892. Hoomaka na hana e like me ka mau.
NA HOIKE KOMITE.
Na ke Komite Pai, ua pau i ke pai ia na bila 152, 153 a me 154.
Na ke Kuhina Kalaiaina, ua oluolu i ka Moiwahine i ke kakau inoa ana i na kanawai, penei:
E dute ai i na pepa hahau komo mai.
E pili ana i na kai lawaia.
E hoonoho ai i Luna Hoomalu no Kau Komohana.
NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.
Na ke Kuhina Waiwai i heluhelu mua mai i ka bila e hoololi ai i ka Mokuna 6 o na kanawai o 1890, e hoopuka ai i na pepa dala aupuni $10. Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu alua ia ka bila a hooholo loa ia. Kauoha ia e kakau poepoe a e heluhelu ekolu ma ka Poaono.
Pane ke Kuhina Kalaiaina i na ninau a ka L. M. Pua penei: [1] Aohe i kaupalena ia ka nui o na oihana aupuni a ka luna aupuni hookahi e paa ai aia wale no ma ka uku makahiki. [2] Ke loaa nei ia R. W. Meyer he $25 o ka malama no ka lawelawe luna leta ana. [3] Ma ke ano Puuku Kula no Molokai, ke uku nei ka Papa Hoonaauao iaia he $75 o ka makahiki. [4] Ma ko Mr. Meyer ano Agena no ka Papa Ola, ke uku ia nei oia he $3,000 no ka makahiki. [5] Hookahi wale no Luna nui ma ke Panalaau ma'i lepera o W. H. Tell.
Heluhelu mua o L. M. R. W. Wilikoki he bila e hoololi ai i ka Pauku 41 o ke Kumukanawai.
Na L. M. Pua, he mau ninau i ke Kuhina waiwai: [1] Ehia ka nui o na dala i hoahu ia mai ma ka Banako Hale Leta mai Aperila 1 mai o keia makahiki, a ehia noi dala i unuhi ia aku ia manawa a i noi ia mai paha e unuhi aku? [2] Pehea hoi na hoahu a me unuhi dala ana ia manawa like o ka makahiki i hala? [3] Ehia dala o ka Banako Hale Leta i koe i aie ai? [4] Ua lawa anei na dala e uku ai ke kikoo ia mai? [5] Ina aole alaila pehea e lawa ai ke kikoo mai ka poe hoahu dala?
Na L. M. Waipuilani, he ninau i ka Papa Hoonaauao, ina paha e hoopaa aku ana ka Papa Hoonaauao i kela kumukula i hoopai ia ai no ka mikamina?
Na keia Luna hookahi no, he ninau i ke Kuhina Kalaiaina, ina paha he dala kekahi i loaa mai a i ohi ia no ka halihali mea ino ana o ke kulanakauhale nei, a i ole no ka mea pauma lua lepo paha.
Ma ke noi, ua hapaiia ka
HANA O KA LA.
Heluhelu akolu ia ka bila 159 e pili ana i ka hookohu ana i mau hope lunakanawai hoomalu a hooholo loa ia.
Heluhelu alua ia ka bila 28, e hoohuihui ai i na kanawai Banako Hale Leta. Noonoo a hooholo pakahi ia na pauku a hiki i ka 15, me na hoololi.
Heluhelu ia ka pauku 16, e pili ana i ko ka Luna Hooia huli i na buke.
Noi o Nawahi, e kiola i keia pauku.
Oiai e hoopaapaa ana, ua hoomaha ka hale a noho hou i ka hora 1:30 auina la.
HALAWAI AUINA LA.
Akoakoa hou ka hale i ka hora 1:41.
Noonoo hou ia ka pauku 16 o kiola ia
Hooholo ia me na hoololi na pauku mai ka 17 a hiki i ka 22.
Noi ke Kuhina Waiwai e hookomo mai i pauku hou mahope o ka pauku 22 a e kapaia ia pauku 22A. Ae ia. Noi ia e haawi i ka pauku 22A i ke Komite Waiwai a ae ia.
Kiola ia ka pauku 24 a heluhelu la ka pauku 25 i pauku 24.
Hookomo hou mai ke Kuhina i ekolu mau pauku hou a haawi ia i ke Komite Waiwai.
Ma ke noi a ke Alii Macfarlane, ua hapai hou ia ka noonoo o ka pauku 6 a hooholo hou ia me ka hoololi.
Ma ke noi, ua waiho ia ka bila a hiki mai ka hoike a ke Komite.
Heluhelu ia ka hoike a ke Komite Waiwai e wehewehe ana i ko lakou manao no keia bila ae la maluna i mea e moakaka ai i na hoa.
Hoolaha mai kekahi mau Komite no ka wa e halawai ai. Hoopanee ka hale.
LA HANA 57, Augate 5, 1692.
Hoomaka na hana e like me ka mau.
NA HOIKE KOMITE.
Na ke Kuhina Kalaiaina, u kakau inoa ka Moiwahine i ke kanawai e hookohu ai i Hope
Lunakanawai Hoomalu ke kaawale.
Na ke Komite Koa, e waiho i ka bila 86 ma ka papa, oia hoi ka bila e hoemi ana i na koa kiai o ka Moiwahine. Waiho ia a noonoo pu me ka bila.
Ma ke Alii J. M. Horner o ke Komite Bila Haawina, no ka haawina Kukui Uila aupuni, e apono ana i ka haawina $27,319 no na lilo o na kukui uila alanui o Honolulu he 100 me ka loaa pu i ke aupuni no na kukui uila hoolimalima. Waiho ia a noonoo up me ka Bila Haawina.
Na ke Alii Baldwin o ke Komite Waiwai, no ka hoopii e hookaawale i $100 no ka hali leta mai Hana a Kipahulu, ua waiho aku lakou no ko ka Luna Leta nui noonoo.
Na ke Alii Williams o ke Komite Wae o ke Kao Eli Awa, e mahalo ana i ka holopono o na hoohana ana a na mea paahana o ke kao eli awa. Apono ia.
Pane ke Kuhina Kalaiaina i ka ninau a L. M. Waipuilani no na loaa o na kaa hali opala, he $300 no na makahiki elua i hala.
Noi ke Kuhina Waiwai, e haawi hou aku i manawa e pane ai i na ninau a L. M. Pua. Ae ia.
Pane ke Kuhina Waiwai i ka ninau a L. M. Waipuilani e pili ana i ko ka Papa Hoonaauao hoomau aku i ke ao kula ana o ke Kumukula i hoopai ia no ka mikamina, aole he mea maa i ka Papa ka hoolimalima ana i ka poe i hoopai ia no ke karaima a mikamina paha.
Na ke Kuhina Waiwai i heluhelu mua mai ma na poo o na bila, [1] e hoololi ai i ka pauku 1 Mokuna 60 o ke Karaima, e pili ana i na Kiure Koronelo; [2] e hoopai ai i ka poe olelo ino a me kuamuamu; [3] e pili ana i ke kue ana i na Kiure ma na hihia kivila a me karaima.
Heluhelu mua mai o L. M. Kapahu ma ke poo o ka bila e hoomana ai i ka hoopuka ana i Palapala Sila Nui no kekahi kanaka Hawaii ma Kau.
Na ke Alii Kakina he mau ninau i ke Kuhina Kalaiaina, penei: [1] Heaha na lilo i koho ia no ke kapili ana i na paia a me ke alanui mai Waikiki a Kapiolani Paka mamua o ka hana ia ana? [2] Heaha na lilo ponoi a pau? Mai ka haawina nea mai ke dala a heaha ka nui? Ehia ka nui o na la hana o na paahao mawaho ae o ko na paahaua uku dala? No keaha i haawi ole ia ai ma ke koho haahaa?
Na keia Alii hookahi no maluna ae i ke Kuhina Kalaiaina i keia mau ninau: [1] Heaha ke kumu lilo i aelike ia no ka eli ana i ka luawai aniani ma Waikiki? [2] He hoopaa anei kekahi e loaa ana ka wai maoli? [3] Ke hoohana ia nei anei ka wai? Ina aole, no keaha? [4] Ina i nui loa ka wai kai aole anei e hoemi ia mau kekahi lilo? Ehia? [5] Heaha ka mamao o ka luawai mai ke kai mai?
Na ke Alii Horner i heluhelu mai ma na poo o keia mau bila, [1] e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i ka hoopae limahana pake; [2] e pili ana i na pailata; [3] e hoololi ai i ka Pauku 6 Mokuna 28 o na kanawai o 1887, e pili ana i ka hoopae limahana pake.
Ku ke Alii Baldwin e hoopololei i na olelo a ke Alii Macfarlane no ka mea pili i na dala i hoahu ia mai iloko o ka Banako Hale Leta i ka malama o Iulai, he $36,000, a o ka nui i unuhi ia aku, he $55,000.
Pane ke Kuhina Waiwai i na ninau a ke Alii Pua, penei: [1] O ka nui o na dala i hoahu ia mai iloko o ka Banako Hale Leta mai Aperila 1, 1892 a hiki i Augate 4 aku nei, he $164,542.40; [2] o ka nui o na dala i unuhi ia aku iloko o ia manawa, he $265,743.52; [3] ka nui o na dala i noi ia mai e hookaa aku a i uku ole ia, he $64,204.26; [4] na dala hoahu ia mai ia manawa like o ka makahiki i hala, he $262,225.34; [5] na dala i unuhi ia aku iloko oia manawa like o ka makahiki i hala, he $344,183.07; [6] na dala aie o ke aupuni i ka Banako Hale Leta, he $800,661.13; [7] aohe dala a ke aupuni e lawa ai ke uku mai i ka Banako Hale Leta; [8] ua hiki no ke hoolawa ia me na mea i hoomakaukau mua ia a me na hoololi i waiho ia aku e a'u inehinei.
Na L. M. Pipikane, he olelo hooholo, e kiola i ke kii e kau nei iloko o keia Hale ma ka akau o ka Moiwahine kanemake Kapiolani, no ka mea aohe like me ke kii o kekahi o na alii o Hawaii, a e pani malaila i ke kii o ka Moiwahine e noho alii nei (O ke kii no nae ia o ka Moiwahine e noho alii nei, aka aohe makemake o Pipikane ia kii.) Kiola ia ka olelo hooholo.
Na ke Alii Kakina, he mau ninau i ke Kuhina Waiwai: [1] He oiaio anei ka mea i hoolaha ia e ka nupepa Advertiser, eia ke uku nei ke aupuni he 25 hapa haneri ma ke gula i ka poe ana i aie ai? Ina pela, ma ka mana hea i hana ia ai pela? [2] Aole anei ia alahele he kono ana aku o ke aupuni i ka poe ana i aie ai e ae mai lakou e uku ia ma ke dala i lilo ole i dala kumu, a ke aupuni hoi i hoole ai, aole e lawe no ka hookaa ana i na auhau a me na dute? [3] Heaha ke kahua hana a ke aupuni a me ka laau lapaau i hoolala ai?
Hoopololei mai ke Kuhina o ko na Aina e i ka nupepa Advertiser no na mea i hoolaha hewa ia o kana i kamailio ai. O kana mea i kamailio ai, e loaa no ke dala i ke aupuni ma ka ukupanee mai ka 6 a 8 keneta. Ua olelo no ke Kuhina o ko na aina e, ua pilikia ke aupuni. a eia ke ku nei ma kahi nihinihi e banakarupe ai. Ua olelo pu no oia, ina e kii mai ana ka poe hoahu dala Hale Leta a pau e ohi aku, alaila e kupilikii i loa ana ke aupuni.
Paue ke Alii Macfarlane, ua lohe hewa no ka mea kakau nupepa, he $107,000 aole he $170,000 i unuhi ia mai ka Hale Leta aku - a iloko o ekolu malama, aole noi he hookahi. Aka ua kahaha loa oia i ko ke Kuhina o ko na aina e hoomau hou mai i kana kamailio onehinei e ia ke aupuni ma ka pali nihinihi o ka banakarupe. Aole i ike ke Kuhina i kana mea e kamailio nei Aole e banakarupi ke aupuni. Oia mau no ka maikai o kona mau hona i keia wa e like me na mea hoopaa e ae.
Noi ke alii John Ena, e kiola aku na poe kakau nupepa i kela hapa o na hoopaapaa ame na olelo a ke Kuhina o ka na aina e.
Ma ke noi, ua hapai ia ka
HANA O KA LA.
Oia ka noonoo ana aku i ke koena o ka Bila Haawina iloko o ke Komite o ka hale. Noho o Kaunamano i lunahoomalu.
Hana hou ana a me na lilo mau o ka hale ipukukui he $9,000. Holo. Hana hou ana a me na lilo mau o ka mokuahi Kolomoku, he $21,200. Holo. Aie o ka mokuahi kolomoku i ka wa i holo, he $1972.75. Holo. Eli ana i ka nuku o ke awa o Honolulu, he $105,000.
Oiai e hoopaapaa ana, ua hoomaha ka hale i ka hora 12 awakea a akoakoa hou i ka hora 1:30 auina la.
HALAWAI AUINA LA.
Akoakoa hou ka hale i ka hora 1:46.
Noonoo hou ia ka haawina maluna ae a hooholo ia e like me ka bila.
PAPA OLA.
Uku o ka Peresidena, he $6,000.
Pane ka lunahoomalu, ua hoopanee ia ka noonoo ana o na haawina o ka Papa Ola a mahope.
Oihana Kinai Ahi o Honolulu, he $40,000 waiho ia mahope e noonoo ai.
Hana hou ana a me na lilo mau o ka Halemai Pupule, he $42,000. Waiho ia keia haawina mahope e noonoo ai.
Hana hou ana a me na lilo mau o ka Oihana Kukui Uila, he $34,400. Hooholo ia i $27,310.
Hana hou ana me na lilo mau o ka makeke, he $2,000. Holo.
Hoohoihoi Mahi Kope, he $1,000. Haawi ia i ke Komite Hookolokolo ke hoopau ia ke Komite.
Na Pa o ka lehulehu, he $7,340. Holo.
Hoomalamalama alanui o na kulanakauhale mawaho aku o Honolulu, he $1,300. Holo.
Na lilo pai, he $9,000. Holo.
Malama Hale o Aliiolani Hale a me na Kokua, he $3,240. Kiola ia.
Na kiai o Aliiolani Hale me Kapuaiwa, he $1,200. Holo. Kiai o ka Ilina Alii, he $300. Holo.
Na lilo koho balota, he $20,000. Haawi la i ke Komite Bila Haawina ke hoopau ia ko Komite o ka hale.
Kokua i ka Halemai Moiwahine, he $20,000. Haawi ia i ke Komite wae ke hoopau ia ke Komite, o ka hale.
Hoopau ia ke Komite a apono ia ka hoike.
Koho ka noho ia R. W. Wilikoki, Smith, Young, Cornwell, Williams, i mau lala no ke Komite Wae. Hoopanee ka hale.
LA HANA 58, Augate 6, 1892.
Hoomaka na hana e like me ka mau.
NA HOIKE KOMITE.
Na ke Komite Pai, ua pau i ke pai ia ka olelo Enelani o ka hoike a ke Komite Makaikai i ke kahua mai lepera.
Hoopololei mai ke Alii Kakina no kekahi mau mea a ka nupepa namu Advertiser i hoopuka pololei ole ai no kana mea i kamailio ai no Puunene.
Hoopololei mai ke Alii Cornwell no na mea a ka Advertiser i kamailio ai nona.
Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu mai o L. M. White he hoopii mai Lahaina mai, i Kumukanawai hou. Aia i ke Komite Kumukanawai.
Na L. M. Kanealii, mai Wailuku mai, e hoopau ia ka berita mare o ka poe i loaa i ka ma'i lepera. Aia i ke Komite Hookolokolo.
Na ia Luna hookahi no, mai Waiehu mai, i $1,000 no ke alanui malaila. Aia i ke Komite o na Hana hou.
Na ia Luna hookahi no, mai Waihee mai, e hoemi ia ka auhau i 3 hapaha o ke keneta. Aia i ke Komite Bila Haawina.
Na ia Luna hookahi no, mai Wailuku mai, [1] E ku-e ana i ka lawe ia o ka wai mai Wailuku aku. Aia