Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 33, 13 August 1892 — Page 1

Page PDF (1.86 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ME KO HAWAII PAEAINA I HIIA.

BUKE XXXI.  HELU 33.

HONOLULU , POAONO, AUGATE 13, 1892.

NA HELU A PAU, 2402

 

Hoolaha Loio.

 

ANTONE ROSA,

(AKONI.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.

2331  tf

 

NELLIE M. LOWREY,

NOTARI no ka LEHULEHU

- A ME -

LUNA HOOLAIO PALAPALA A ME NA

PALAPALA HOOHIKI.

Keena Hana me W. R. Kakela,

Loio, ma ka aoao makai o ka Hale

Leta, Honolulu.               2331

 

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

HE AGENA HOOIAIO PALAPALA NO

KA MOKUPUNI O OAHU.

Keena Hana        Ma Alanui Kalepa.

2331

 

E. G. HITCHCOCK,

(AIKUE HIKIKOKI.)

Loio a Kokua ma na mea a pau

e pili ana ma ke Kanawai.

E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI

Hilo , Hawaii .                          2331

 

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LEHULEHU

- A HE -

Agena Haawi Palapala Mare

Mahukona, Kohala, Hawaii.       2378  1y

 

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2331

 

WILLIAM C. ACHI,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

imua o na Aha a pau o keia Aupuni.

He Notari no ka Lehulehu a Boroka

no na Waiwai Paa.

Keena Oihana, Helu 36, Alanui

Kalepa, Honolulu, Oahu.    2331

 

JAMES M. MONSARRAT,

(MAUNAKEA,)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala

hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai

e no ma ke olelo Hawaii.  Dala no ka

hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.

Keena Hana:  Hale Pohaku hou ma ka

aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui

Kalepa.                              2331

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu

hale o na ano a pau, a me na mea e

ae a pau e pono ai o ka hale.

Kihi o Alanui Moiwahine me Papa.

2384-q

 

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

E LAWE NO MA KOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:

  Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia aua mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a aua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu.  Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.

  Aole uku panee o uku ia i na dala e lawe ia aua maloko o ekolu mahina mai ka waaku o ka hoomoe ia aua mai.

  He 30 ia mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.

  Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo a ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.

  I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na pau dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala ua malama ekolu, a ma ia ma aku e hui ia me ke kumupaa mua.

  O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.

  E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la @  aia.

BIHOPA MA.

Honolulu, Ian.                                                                                                 2383 - q

 

J. T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!

LAKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU HE NUI WALE.

Alanui Moiwahine,  -  -  Honolulu.

2383 - q

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU

E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA,

Honolulu , make kumukuai makepono loa, no ka

pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku @

hale.  E kipa mai a e ike kumaka.

2383 - q

 

NANEA KAMAHAO

0 KE

KEIKIALII ROMEALA;

- KA -

Ui Kila Mageneti

O PARAMERI.

Ka Nani e haule ai ka Honua; Ka Mahina Meli o Salaredina;

Ka La Alohi o Mulisedera: Na Kulu Koko Kamahao Ekolu.

Na Ui Hookelakela

O KE AO HOLOOKOA.

NA NANI

Puuwai Uahoa o ka Honua nei

- A O KE _

 

Kila Mageneti o ke Aloha - "O Parameri no ia."

   Mahope iho o ke puhi ana aku o ke kupua Lomela i kana o-le e papa a hookapu aku ana i kona halealii mai ke kipa a hehi ku ia ana e kona mau kiai hoohewale, huli ae la oia me na maka pihoihoi o ka mea i maopopo mua kona haulehia ana, a ma ka leo nui o ke kauoha, kahea ae la ia i keia mau olelo:

  E ka la o Mulisedera, e kupaa oe maluna o na lokowai alohilohi o Sidera: a o oe hoi e ka Mahina Meli o Salaredina e kau malie oe maluna o na oawa ahiu o Redina nei a hiki i ka wa e haule ai ke aupuni o Homelana nei no ka wa hope loa.

  Me keia mau olelo ae ia a ua kupua Lomela nei, hookuu aku la oia na ka La a me ka Mahina e kupaa no laua iho imua o ka mana o ke keikialii hookelakela o ke ao.  A he mea oiaio e like me na olelo kauoha a ua kupua nei, pela no ua mau ui haaheo la o Homelana i kupaa iho ai no laua iho no ka hakoko ana no ka hanohano o ka inoa o ke aupuni o Homelana i ka wa hope loa.  Alaila o ka mea heluhelu, ua maopopo ae la ia kaua ke kulana a me ke kahua, pela kaua e kue aku ai i ke aupuni o Homelana i hoolala ia ai, ma ke ano o kona kulana ia e halawai mai ai me ke kila makeneti o Parameri, a ke kupua Lomela hoi i manaolana kuhihewa ai nana ana ka eha oia mau minute.

  Aka, e nana aku nae hoi kaua no ke keikialii Romeala a me kana mau hana o ka hookelakela e kohu ai ka olelo ana.

            I hea la oe i hele ai,

            Ka uwepa kiani a mi nei

            Mea ole ia anu i ka manao,

            I ke kono a ka makemake.

  I ka wa ua loea aia o ke ao i puka laelae aku ai ma kela aoao o ka mana o na kiai o Homelana, ka moe pololei aku la oia i kona mau kapuai no ka halealii o ke kupua Lomela iloko o na leo hooho o na kiai e mahalo ana i ka nani o ua kila makeneti nei, a nona keia wahi hooheno ana.

            Ka helena a ka maunu maikai,

            I ka piko no oe lihaliha,

            Ka helena a ka maunu ekaeka,

            Papai ka i'a e hoi ai

            Hewa iho oe i ka Amaama

            I ka i'a lawalu hoomoe poli.

  Iloko o na minute pokole, aia oia e ku ana iwaena o ka luhiehu nani o na pua o ke kihapai, e hoopuni ana i ka halealii me kona mau maka e kilohi ana ma o a maanei, me ka nalu ana iho iloko ona no kana mea mua loa e hana ai ma ke ano hoolauna i ke aupuni o Homelana a me Parameri.

  No kekahi mau sekona, minoaka iho la ia me ka puana ana ae i keia mau olelo: Kamahao! ke makemake nei o Romeala e hoolauna aupuni ia Parameri me Homelana nei, aka, ma ke kumu hea lae hoolauna aupuni ai, oiai au ua hele mai nei ma ke ano e hoohaule i ke kupaa o Homelana.  Ha! ha! ha! he hookelakela ka'u hana, o ka wawahi a weluwelu liilii i ke kupaa o kekahi aupuni, a ke lilo ia i mea ole, alaila ua lilo ia i hoalauna aupuni no Parameri.  Aka, auhea la na hoapaio?  O kela mau kiai wale aku la no anei?  Ka poe hoi no lakou ka mana a me ka ikaika a Romeala i hoolilo ai i poe hohewale.  Aole!  Aia no he mau hoa paio e ae ma kekahi wahi o Homelana nei, a i pakele aku hoi ma ka apua mai ka ike aku a ku'u mau maka.

  Nolaila e kuekaa aku ana i na palena o kela halealii a hiki i ka wa e loaa pono ai ia'u o kela mau enemi i koe, alaila, imua auanei o ko lakou alo e hookala ai au i ka'u mau puupuu haokila o ka hookelakela no ka wa hope loa a hiki i ka haule ana o na pala o keia halealii ilalo.

  Me keia mau olelo a ua loea nei o ka ao kaapuni ae la oia i ka halealii iloko o na puni ekolu, alaila hoomaha iho la ia me ka haka pono ana aku o kona mau maka iluna o ka halealii me he la e hoike mai ana ua haule pahu oia no ka wa mua loa mai ka lilo ana he moho lanakila no ka la, no ka mea o na ui haaheo hoi ana i lohe male ai, a o ke kuleana nui hoi o ka mauna ana mai i ke kino ikeia loa, aole ia ma kahi i maa mau i ka noho ia e lakou, [ipuka aniani], a oia hou ka ua loea nei i pane ae ai.  He houpuupuu olelo wale iho no ka paha kela mau olelo o ke aupuni keia i ka La alohi o Mulisedera a me ka Mahina Meli o Salaredina.

[Aole i pau.]

 

ALEKANEDERO

KE AHIKANANA O HELENE,

Ke Kao Huluhulu i Wananaia e Daniela.

 

HE MOOLELO HOONIUA PUUWAI O KE KOA A ME KA

WIWO OLE O KELA AU KAHIKO O HELENE.

Ma ke noi, ua hapai ia ka

  Alaila, hoomau aku la ua kao huluhulu nei i ka maki ana ma ka hikina e hiki aku ai i Hipasisa, a ike iho la kona poe koa aole he palena o kona iini no ka hoopio ana i kela a me keia aupuni e kue mai ana iaia, nolaila ua nonoi aku la iaia e hookuu mai ia lakou e hoi no ko lakou aina.  Aole o Alekanedero i ae mai i keia noi a kona poe koa, aka ua kauoha ae la oia e kapiliia ona mau mokukaua ma Hydaspes i hiki ai iaia a me kona poe koa ke holo ma ka muliwai a hoes i ka moana nui kai hohonu.

  Ua hooko ia ka makemake o ka mea nana ke kauoha, ua kapiliia a paa na mokukaua a hoolana ia iloko o ka muliwai, kau aku la na koa kaua lio me na koa helewawae, hiu ae la na pea a panee malie aku la maluna o ka muliwai halana lai malie.  I ka muliwai halana lai malie.  I ka nana aku, kauluwela lua ka moana i ke aumoku kaua o ua kao huluhulu la.  Ua paio pu oia me na enemi ma ka moana, a pau i ka pio.

  Hookelo aku ia oia i kona mau aumoku ma ka moana Iniana me ka hakilo pono ana ina he mau enemi kekahi e kue mai ana iaia, aka aole he mau haawina o ia ano i halawai hou mai me ia a hiki i ke komo ana iloko o Inia.  Hoolele ia aku ia na koa a maki aku la ma ka aina me ka popilikia ma na waoakua o Gederosia a hiki i Peresepoli.

  No ia mea, ua lawe ae la o Saino i ke alakai ana o na aumoku kaua a holo aku la e ana i ke kaikuono o Peresia mai ka nuku o ka muliwai Inedusa a hiki i ka muliwai Euperate.

  Ma kona alahele ua kipi iho la kekahi poe a ua hoopaaia, a o na kiaaina ua hoonohoia aku lakou maluna o kekahi mau okana aina.  O ka akahi hapaha o na koa kai huli hoi pu me ia no Peresia.

  Ma Susa i mare ai ua Alekanedero la i na kaikamahine alii o Peresia, a na keia mare ana i hoolilo i kekahi poe kaikamahine a me na moiwahine e ma'i i ke aloha no ua ahikanana la  He la hanohano loa ka la i mare ia ai ua kao huluhulu i ike ole ia mai ka hookumuia ana o Peresia kahiko.  O keia mau kaikamahine alii i mare iho la me Alekanedero, oia no o Hepasetiona a me Rokana.

  Mahope iho o ia mau la haulani o ua kaeaea la, hoakoakoa mai la ola i kona poe koa i hele pu ai me ia i ke kaua, a haawi makana aku la ia lakou me na waiwai makamae he nui.  A ma Osisa, ma ke alahele e hoea aku ai i Tigarisa, hookuu aku la oia 1 lakou e hoi no ko lakou mau home.

  O kekahi o na wahine i aloha nui ia oia o Hepasetiona, ua make hikiwawe iho la oia a ua kanuia aku kona kino me ka hanohano nui.  Na ka lahui o Babulona i lulu i kekahi puu dala nui o umi tausani talena no na lilo o ka huakai hoolewa.

  Iloko o ia mau la ua hoomakaukauia kekahi pualikaua nui me ka lakou i na mea kaua, no kekahi kaua mawaena o Aigupita me Inia i mea e wehe ia ai ko Alekanedero alahele a puni ke ao.  Ma ia hooili kaua ana ua lilo iaia ka lanakila.

  Ua haawi ia e na kamaaina kekahi ahaaina nui no kona hanohano me kekahi po,  a ua ai a inu oia me kona mau luna koa iloko o ka hauoli nui.  Ma kekahi po hou mai no ua hoomau lou no oia i ka inu ana ma ka hale o Media.  I ke kakahiaka ana ae, auau iho la oia i ka wai me ka manao oia ka mea e pau ai ke poluea, aka mahope iho ua loaa iho la oia i kekahi ma'i fiva a moe iho la malaila, aole e hiki ke hoi no kahi hoomoana o kona poe koa.  O na hiohiona o ka popilikia  ke kehau mai la ia maluna ona.

  Ma kekahi la ae ua loaa iki iaia ka maha, a hoi aku la oia no kahi hoomoana o na koa, a hoomakaukau koke ae la no ke kau aku maluna o na moku no ka holo ana ma kela aoao o ka muliwai.

  I ka hiku o na la mahope iho o kona loaa mua ana i ka fiva, ua loaa hou iho la oia ia ma'i hookahi no a ua kauoha ae la oia e hoihoi iaia no kona halealii.  Ua hoihoi awiwi ia aku la oia me ka maikai no o kona noonoo aole nae he pane leo ae.

  Mamua o ka lele loa ana ae o kona hanu, ua ninau ia aku oia ina he mea pono ke lawe ia aku kona kino no ka luakini e malama i ka oihana hoomana maluna ona, aole nae oia i pane ae, aka he leo ka mea i lohe ia aku - "Aole e laweia, e waiho iaia malaila, oia ka mea kupono nona."

  I ka pa-e ana mai o kela leo, ua wehe ae la o Alekanedero i kona komo lima a haawi aku la ia Peredicasa, a lele loa ae la kona hanu.

  Pela i maalo aku ai mai ka honua aku kekahi o kana mau keikikane kulana kiekie loa, i makemake nui i ka pono a aloha hoi i ka naauao.

Hopena.

 

Hala ia Makua Kahiko o ka Pono.

MR. LUNAHOOPONOPONO;

  Ua hala aku la ia makua o'u ma ka pono, o Rev. John David Paris, ua hala ka uhane ka hoa pili o ke kino.  He haumana au nana iloko o na makahiki 4 mai ka M. H. 1872, a ka M. H. 1875.  O kona ano, he haipule oiaio, he oluolu, he kulana kuoo, a he alakai ma ka pono i ka hapa nui o keia lahui, nalo ia i ipukukui o keia lahui, aloha na pouhana e paa ai keia lahui, ke lawe liilii ia aku nei, oiai kona wa e noho poo ana no ke Kula Kahunapule o ka Pakipika akau, o kona mau lalo iho, Rev. W. B. Parker, Rev. D. Baldwin, Rev. J. F. Pogue, Rev. A. O. Forbes, Rev. S. E. Bishop a me Rev. H. H. Parker.  Auhea la na haumana i koe ana e ole nei?  O ka hapa nui ua pau i ka make.  O Rev. R. Puuiki e noho mai la i ka Ua loku o Hanalei, Rev. J. S. Kalana, o ka Ua Kanilehua o Hilo, Rev. J. N. Kamoku e noho mai la i ka Ua Ku-pa waa lehua mauka o Mokaulele o Rev. P. Keaupuni e noho mai la i ka Ua Elehei o Makawao e lulumi iho la i ke alo o Haiku, J. W. Kahalewai e hoopue mai la i ka Ua Kuahine o Manoa, a o ka mea no hoi e kakau nei i ka Ua Lanihaahaa o Hana i ka i-a iki.  I ka pau ana o kona manawa ao ua huli hoi aku oia i ke kai malino a Ehu, a malaila ka hapa nui o kona mau la.  E ke kai malino a Ehu, ua pau kou kipehi ana i kou mau huna kai ma na papalina o ka makua a makou i aloha nui ai.

  "Ua lupea o pe a Kona e ka la,

  Ua hinua e ka lai ke kai a Ehu,

  Ua kaia e ka waimaka o ka opua,

  Hanini ma ka uka o Alanapo,

  Poele i ka Ua na ulu a Weli."

  E na aheahe makani wehe lau niu o ka Eka welelau o kona, ua pau kou peahi ana i ka makua Rev. J. D. Paris iloko o na la ikiiki kuhaoa o ke kau, e na aheahe makani iniki ili o na hau o maihi, e lawe aku oukou i ke aloha o kana haumana a loaa aku kana wahine, na keiki, a me kana mau moopuna.

Aliiolani Hale, Aukake 4, 1892.                                                  J. K. IOSEPA.

AHAOLELO O 1892

LA HANA 56, Augate 4, 1892.  Hoomaka na hana e like me ka mau.

 

NA HOIKE KOMITE.

  Na ke Komite Pai, ua pau i ke pai ia na bila 152, 153 a me 154.

  Na ke Kuhina Kalaiaina, ua oluolu i ka Moiwahine i ke kakau inoa ana i na kanawai, penei:

  E dute ai i na pepa hahau komo mai.

  E pili ana i na kai lawaia.

  E hoonoho ai i Luna Hoomalu no Kau Komohana.

 

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

  Na ke Kuhina Waiwai i heluhelu mua mai i ka bila e hoololi ai i ka Mokuna 6 o na kanawai o 1890, e hoopuka ai i na pepa dala aupuni $10.  Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu alua ia ka bila a hooholo loa ia.  Kauoha ia e kakau poepoe a e heluhelu ekolu ma ka Poaono.

  Pane ke Kuhina Kalaiaina i na ninau a ka L. M. Pua penei:  [1] Aohe i kaupalena ia ka nui o na oihana aupuni a ka luna aupuni hookahi e paa ai aia wale no ma ka uku makahiki.  [2] Ke loaa nei ia R. W. Meyer he $25 o ka malama no ka lawelawe luna leta ana.  [3] Ma ke ano Puuku Kula no Molokai, ke uku nei ka Papa Hoonaauao iaia he $75 o ka makahiki.  [4] Ma ko Mr. Meyer ano Agena no ka Papa Ola, ke uku ia nei oia he $3,000 no ka makahiki.  [5] Hookahi wale no Luna nui ma ke Panalaau ma'i lepera o W. H. Tell.

  Heluhelu mua o L. M. R. W. Wilikoki he bila e hoololi ai i ka Pauku 41 o ke Kumukanawai.

  Na L. M. Pua, he mau ninau i ke Kuhina waiwai:  [1] Ehia ka nui o na dala i hoahu ia mai ma ka Banako Hale Leta  mai Aperila 1 mai o keia makahiki, a ehia noi dala i unuhi ia aku ia manawa a i noi ia mai paha e unuhi aku?  [2] Pehea hoi na hoahu a me unuhi dala ana ia manawa like o ka makahiki i hala?  [3] Ehia dala o ka Banako Hale Leta i koe i aie ai?  [4] Ua lawa anei na dala e uku ai ke kikoo ia mai?  [5] Ina aole alaila pehea e lawa ai ke kikoo mai ka poe hoahu dala?

  Na L. M. Waipuilani, he ninau i ka Papa Hoonaauao, ina paha e hoopaa aku ana ka Papa Hoonaauao i kela kumukula i hoopai ia ai no ka mikamina?

  Na keia Luna hookahi no, he ninau i ke Kuhina Kalaiaina, ina paha he dala kekahi i loaa mai a i ohi ia no ka halihali mea ino ana o ke kulanakauhale nei, a i ole no ka mea pauma lua lepo paha.

  Ma ke noi, ua hapaiia ka

HANA O KA LA.

  Heluhelu akolu ia ka bila 159 e pili ana i ka hookohu ana i mau hope lunakanawai hoomalu a hooholo loa ia.

  Heluhelu alua ia ka bila 28, e hoohuihui ai i na kanawai Banako Hale Leta.  Noonoo a hooholo pakahi ia na pauku a hiki i ka 15, me na hoololi.

  Heluhelu ia ka pauku 16, e pili ana i ko ka Luna Hooia huli i na buke.

  Noi o Nawahi, e kiola i keia pauku.

  Oiai e hoopaapaa ana, ua hoomaha ka hale a noho hou i ka hora 1:30 auina la.

HALAWAI AUINA LA.

  Akoakoa hou ka hale i ka hora 1:41.

  Noonoo hou ia ka pauku 16 o kiola ia

  Hooholo ia me na hoololi na pauku mai ka 17 a hiki i ka 22.

  Noi ke Kuhina Waiwai e hookomo mai i pauku hou mahope o ka pauku 22 a e kapaia ia pauku 22A.  Ae ia.  Noi ia e haawi i ka pauku 22A i ke Komite Waiwai a ae ia.

  Kiola ia ka pauku 24 a heluhelu la ka pauku 25 i pauku 24.

  Hookomo hou mai ke Kuhina i ekolu mau pauku hou a haawi ia i ke Komite Waiwai.

  Ma ke noi a ke Alii Macfarlane, ua hapai hou ia ka noonoo o ka pauku 6 a hooholo hou ia me ka hoololi.

  Ma ke noi, ua waiho ia ka bila a hiki mai ka hoike a ke Komite.

  Heluhelu ia ka hoike a ke Komite Waiwai e wehewehe ana i ko lakou manao no keia bila ae la maluna i mea e moakaka ai i na hoa.

  Hoolaha mai kekahi mau Komite no ka wa e halawai ai.  Hoopanee ka hale.

 

LA HANA 57, Augate 5, 1692.

Hoomaka na hana e like me ka mau.

 

NA HOIKE KOMITE.

  Na ke Kuhina Kalaiaina, u kakau inoa ka Moiwahine i ke kanawai e hookohu ai i Hope

Lunakanawai Hoomalu ke kaawale.

  Na ke Komite Koa, e waiho i ka bila 86 ma ka papa, oia hoi ka bila e hoemi ana i na koa kiai o ka Moiwahine.  Waiho ia a noonoo pu me ka bila.

  Ma ke Alii J. M. Horner o ke Komite Bila Haawina, no ka haawina Kukui Uila aupuni, e apono ana i ka haawina $27,319 no na lilo o na kukui uila alanui o Honolulu he 100 me ka loaa pu i ke aupuni no na kukui uila hoolimalima.  Waiho ia a noonoo up me ka Bila Haawina.

  Na ke Alii Baldwin o ke Komite Waiwai, no ka hoopii e hookaawale i $100 no ka hali leta mai Hana a Kipahulu, ua waiho aku lakou no ko ka Luna Leta nui noonoo.

  Na ke Alii Williams o ke Komite Wae o ke Kao Eli Awa, e mahalo ana i ka holopono o na hoohana ana a na mea paahana o ke kao eli awa.  Apono ia.

  Pane ke Kuhina Kalaiaina i ka ninau a L. M. Waipuilani no na loaa o na kaa hali opala, he $300 no na makahiki elua i hala.

  Noi ke Kuhina Waiwai, e haawi hou aku i manawa e pane ai i na ninau a L. M. Pua.  Ae ia.

  Pane ke Kuhina Waiwai i ka ninau a L. M. Waipuilani e pili ana i ko ka Papa Hoonaauao hoomau aku i ke ao kula ana o ke Kumukula i hoopai ia no ka mikamina, aole he mea maa i ka Papa ka hoolimalima ana i ka poe i hoopai ia no ke karaima a mikamina paha.

  Na ke Kuhina Waiwai i heluhelu mua mai ma na poo o na bila, [1] e hoololi ai i ka pauku 1 Mokuna 60 o ke Karaima, e pili ana i na Kiure Koronelo;  [2] e hoopai ai i ka poe olelo ino a me kuamuamu; [3] e pili ana i ke kue ana i na Kiure ma na hihia kivila a me karaima.

  Heluhelu mua mai o L. M. Kapahu ma ke poo o ka bila e hoomana ai i ka hoopuka ana i Palapala Sila Nui no kekahi kanaka Hawaii ma Kau.

  Na ke Alii Kakina he mau ninau i ke Kuhina Kalaiaina, penei:  [1] Heaha na lilo i koho ia no ke kapili ana i na paia a me ke alanui mai Waikiki a Kapiolani Paka mamua o ka hana ia ana?  [2] Heaha na lilo ponoi a pau?  Mai ka haawina nea mai ke dala a heaha ka nui?  Ehia ka nui o na la hana o na paahao mawaho ae o ko na paahaua uku dala?  No keaha i haawi ole ia ai ma ke koho haahaa?

  Na keia Alii hookahi no maluna ae i ke Kuhina Kalaiaina i keia mau ninau: [1] Heaha ke kumu lilo i aelike ia no ka eli ana i ka luawai aniani ma Waikiki?  [2] He hoopaa anei kekahi e loaa ana ka wai maoli?  [3] Ke hoohana ia nei anei ka wai?  Ina aole, no keaha?  [4] Ina i nui loa ka wai kai aole anei e hoemi ia mau kekahi lilo?  Ehia?  [5] Heaha ka mamao o ka luawai mai ke kai mai?

  Na ke Alii Horner i heluhelu mai ma na poo o keia mau  bila,  [1] e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i ka hoopae limahana pake;  [2] e pili ana i na pailata;  [3] e hoololi ai i ka Pauku 6 Mokuna 28 o na kanawai o 1887, e pili ana i ka hoopae limahana pake.

  Ku ke Alii Baldwin e hoopololei i na olelo a ke Alii Macfarlane no ka mea pili i na dala i hoahu ia mai iloko o ka Banako Hale Leta i ka malama o Iulai, he $36,000, a o ka nui i unuhi ia aku, he $55,000.

  Pane ke Kuhina Waiwai i na ninau a ke Alii Pua, penei:  [1] O ka nui o na dala i hoahu ia mai iloko o ka Banako Hale Leta mai Aperila 1, 1892 a hiki i Augate 4 aku nei, he $164,542.40;  [2] o ka nui o na dala i unuhi ia aku iloko o ia manawa, he $265,743.52;  [3] ka nui o na dala i noi ia mai e hookaa aku a i uku ole ia, he $64,204.26;  [4] na dala hoahu ia mai ia manawa like o ka makahiki i hala, he $262,225.34;  [5] na dala i unuhi ia aku iloko oia manawa like o ka makahiki i hala, he $344,183.07;  [6] na dala aie o ke aupuni i ka Banako Hale Leta, he $800,661.13;  [7] aohe dala a ke aupuni e lawa ai ke uku mai i ka Banako Hale Leta;  [8] ua hiki no ke hoolawa ia me na mea i hoomakaukau mua ia a me na hoololi i waiho ia aku e a'u inehinei.

  Na L. M. Pipikane, he olelo hooholo, e kiola i ke kii e kau nei iloko o keia Hale ma ka akau o ka Moiwahine kanemake Kapiolani, no ka mea aohe like me ke kii o kekahi o na alii o Hawaii, a e pani malaila i ke kii o ka Moiwahine e noho alii nei (O ke kii no nae ia o ka Moiwahine e noho alii nei, aka aohe makemake o Pipikane ia kii.)  Kiola ia ka olelo hooholo.

  Na ke Alii Kakina, he mau ninau i ke Kuhina Waiwai:  [1] He oiaio anei ka mea i hoolaha ia e ka nupepa Advertiser, eia ke uku nei ke aupuni he 25 hapa haneri ma ke gula i ka poe ana i aie ai?  Ina pela, ma ka mana hea i hana ia ai pela?  [2] Aole anei ia alahele he kono ana aku o ke aupuni i ka poe ana i aie ai e ae mai lakou e uku ia ma ke dala i lilo ole i dala kumu, a ke aupuni hoi i hoole ai, aole e lawe no ka hookaa ana i na auhau a me na dute?  [3] Heaha ke kahua hana a ke aupuni a me ka laau lapaau i hoolala ai?

  Hoopololei mai ke Kuhina o ko na Aina e i ka nupepa Advertiser no na mea i hoolaha hewa ia o kana i kamailio ai.  O kana mea i kamailio ai, e loaa no ke dala i ke aupuni ma ka ukupanee mai ka 6 a 8 keneta.  Ua olelo no ke Kuhina o ko na aina e, ua pilikia ke aupuni.  a eia ke ku nei ma kahi nihinihi e banakarupe ai.  Ua olelo pu no oia, ina e kii mai ana ka poe hoahu dala Hale Leta a pau e ohi aku, alaila e kupilikii i loa ana ke aupuni.

  Paue ke Alii Macfarlane, ua lohe hewa no ka mea kakau nupepa, he $107,000 aole he $170,000 i unuhi ia mai ka Hale Leta aku - a iloko o ekolu malama, aole noi he hookahi.  Aka ua kahaha loa oia i ko ke Kuhina o ko na aina e hoomau hou mai i kana kamailio onehinei e ia ke aupuni ma ka pali nihinihi o ka banakarupe. Aole i ike ke Kuhina i kana mea e kamailio nei Aole e banakarupi ke aupuni.  Oia mau no ka maikai o kona mau hona i keia wa e like me na mea hoopaa e ae.

  Noi ke alii John Ena, e kiola aku na poe kakau nupepa i kela hapa o na hoopaapaa ame na olelo a ke Kuhina o ka na aina e.

  Ma ke noi, ua hapai ia ka

HANA O KA LA.

  Oia ka noonoo ana aku i ke koena o ka Bila Haawina iloko o ke Komite o ka hale.  Noho o Kaunamano i lunahoomalu.

  Hana hou ana a me na lilo mau o ka hale ipukukui he $9,000.  Holo.  Hana hou ana a me na lilo mau o ka mokuahi Kolomoku, he $21,200.  Holo.  Aie o ka mokuahi kolomoku i ka wa i holo, he $1972.75.  Holo.  Eli ana i ka nuku o ke awa o Honolulu, he $105,000.

  Oiai e hoopaapaa ana, ua hoomaha ka hale i ka hora 12 awakea a akoakoa hou i ka hora 1:30 auina la.

 

HALAWAI AUINA LA.

  Akoakoa hou ka hale i ka hora 1:46.

  Noonoo hou ia ka haawina maluna ae a hooholo ia e like me ka bila.

PAPA OLA.

  Uku o ka Peresidena, he $6,000.

  Pane ka lunahoomalu, ua hoopanee ia ka noonoo ana o na haawina o ka Papa Ola a mahope.

  Oihana Kinai Ahi o Honolulu, he $40,000 waiho ia mahope e noonoo ai.

  Hana hou ana a me na lilo mau o ka Halemai Pupule, he $42,000.  Waiho ia keia haawina mahope e noonoo ai.

  Hana hou ana a me na lilo mau o ka Oihana Kukui Uila, he $34,400.  Hooholo ia i $27,310.

  Hana hou ana me na lilo mau o ka makeke, he $2,000.  Holo.

  Hoohoihoi Mahi Kope, he $1,000.  Haawi ia i ke Komite Hookolokolo ke hoopau ia ke Komite.

  Na Pa o ka lehulehu, he $7,340.  Holo.

  Hoomalamalama alanui o na kulanakauhale mawaho aku o Honolulu, he $1,300.  Holo.

  Na lilo pai, he $9,000.  Holo.

  Malama Hale o Aliiolani Hale a me na Kokua, he $3,240.  Kiola ia.

  Na kiai o Aliiolani Hale me Kapuaiwa, he $1,200.  Holo.  Kiai o ka Ilina Alii, he $300.  Holo.

  Na lilo koho balota, he $20,000.  Haawi la i ke Komite Bila Haawina ke hoopau ia ko Komite o ka hale.

  Kokua i ka Halemai Moiwahine, he $20,000.  Haawi ia i ke Komite wae ke hoopau ia ke Komite, o ka hale.

  Hoopau ia ke Komite a apono ia ka hoike.

  Koho ka noho ia R. W. Wilikoki, Smith, Young, Cornwell, Williams, i mau lala no ke Komite Wae.  Hoopanee ka hale.

 

LA HANA 58, Augate 6, 1892.

Hoomaka na hana e like me ka mau.

 

NA HOIKE KOMITE.

  Na ke Komite Pai, ua pau i ke pai ia ka olelo Enelani o ka hoike a ke Komite Makaikai i ke kahua mai lepera.

  Hoopololei mai ke Alii Kakina no kekahi mau mea a ka nupepa namu Advertiser i hoopuka pololei ole ai no kana mea i kamailio ai no Puunene.

  Hoopololei mai ke Alii Cornwell no na mea a ka Advertiser i kamailio ai nona.

  Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu mai o L. M. White he hoopii mai Lahaina mai, i Kumukanawai hou.  Aia i ke Komite Kumukanawai.

  Na L. M. Kanealii, mai Wailuku mai, e hoopau ia ka berita mare o ka poe i loaa i ka ma'i lepera.  Aia i ke Komite Hookolokolo.

  Na ia Luna hookahi no, mai Waiehu mai, i $1,000 no ke alanui malaila.  Aia i ke Komite o na Hana hou.

  Na ia Luna hookahi no, mai Waihee mai, e hoemi ia ka auhau i 3 hapaha o ke keneta.  Aia i ke Komite Bila Haawina.

  Na ia Luna hookahi no, mai Wailuku mai, [1] E ku-e ana i ka lawe ia o ka wai mai Wailuku aku.  Aia