Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 22, 28 May 1892 — Page 1
This text was transcribed by: | Richard Tavares |
This work is dedicated to: | In Memory of Nora Kamaka |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KO HAWAII PAEAINAI HUIIA.
BUKE XXXI. HELU 22. HONOLULU, POANO, MEI 28, 1892 NA HEKU A PAU, 2391
HOOLAHA LOIO.
ANTONE ROSA,
(AKONI.)
Oi@ a he Kokua ma ke Kanawai.
LUNA HOOIAIO PALAPALA.
Keena Hana ma Alanui Kaahumanu,
@1-@
@ELLIE M LOWREY,
@OTARI no ka LEHULEHU
---A @R---
@ Ka Hoo@ Palapala a me na
Palapala Hoo@iki.
Keena Hana me W. R. Kakela,
@lo, ma ka aoao makai o ka Hale
@ , Honolulu 2331
CECIL BROWN,
@oio a @e Kokua ma ke kanawai
HE AGENA HOOIAIO PALAPALA NO
KA MOKUPUNI O OAHU.
Keena Hana Ma Alanui Kalepa.
2831
E. G. HITCHCOCK,
(AIKUE HIKIKOKI.)
Loio a Kokua ma na mea a pau
@ pili ana ma ke Kanawai.
@O@A NO NA BILA AIE ME KA AWIWI
HILO, HAWAII. 2331
GEORGE P. KAMAUOHA,
@lo a he Kokua ma ke Kanawai.
Notari no ka Lehulehu,
Luna Haawi Palapala Ao Mare,
No KohalaAka@, Hawaii.
---A HE---
MEA ANA AINA.
@loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.
2881
W. R. KAKELA,
Oio a he Kokua ma ke Kanawai.
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
2331
WILLIAM C. ACHI,
Oio a he Kokua ma ke Kanawai imua o ma Aha a pau o keia Aupuni.
@ Notari no ka Lehulehu a Boroka no na Waiwai Paa.
Keena Oihana, Helu 86, Alanui @l@pa, Honolulu, Oahu. 2331
JAMES M. MONSARRAT,
(MAUNAKEA.
@io a he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala @oolau@lima, a me na Palapala Pili Kana@ @ no ma ka olelo Hawaii. Dala no ka @ie ma ka moraki ma na Waiwai Paa. Keena Hana; Hale Pohaku hou ma ka @o ma Waikiki o ka Halewai, alanui Ka@ 2331
WILDER & CO.., (WAILA MA.)
@a Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea @ ae a pau @ pono ai o @a hale.
Kihi no Alanui Moiwahine me Papa.
@
@O BIHOPA MA,
BANAKO MALAMA DALA
LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka ho@ ana ma ko makou BANAKO @ma Dala malalo o keia mau kumu; @ e hoomoe mai ke kanaka hookah i na @ Elima Haneri, e uku no makou i ka uku@ ma ka Elima Hapahaneri o ka Makahiki, @a wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, @ iho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a wai@oia paha ked ala a haa @a malama a i ka wa o hooponopono ia ai na helu @ uk@ pan@ @ helu ia maluna o na dala @no na la elua paha o ka mahina.
@e uku pan@ @ uku ia i na dala @ lawe ia maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka @oe ia ana mai.
@ la mamua ae o ka unuhi ana aku o ke kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i BANAKO, a e lawe p@ ia mai ka buke dala i @ e kikoo ai.
@le dala @ uk@ ia, aia wale no me ke kikoo @ mea nana i hoomoe mai i ked ala me ka @ pu mai i ka buke hoah@ dala.
@ e hooponopono ia ai na helu o na a pau, a o na uku pane i uku ole ia ma@ o ua pa@ dala a pau e waiho ana me ke @o ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea @oe dala mai i hala na malama ekolu, a ma @ aku e @oi ia me ko kumupaa mua.
@na puu dala hoomoe mai maluna o elima haneri daa, e lawe ia no mamuli o ka a@ke ana,
@ @ma aua ke Banako ma na la a pau o @, koe na la Sabati a me na la @laia.
BIHOPA MA.
Honolulu, Ian.
@. T. WATERHOUSE,
(WALAKAHAUKI.)
Halekuai o na Lole Nani Panio!
ILAKOHAO.
Na Lako Hana Mahiko,
@ @ AK@ ME NUI VALE
Alanui Moiwahine, - -Honolulu.
@357-q
ALLEN & ROBINSON,
Na mea kuai papa o na ano a pau E loaa no ma ka uwa@o o Pakaka, Honolulu,make kumukuai makepono loa, @o ka @o maikai o ka lehulehu @ makemake ana @ ka @. E kipa mai a e ike kumaka.
@
HOIKEIKE NUI O KE AO NEI MA KIKAKO!
KA HALE O NA MEA PAAHANA HOOHIKIHIKI.
Eia keia hale mawaena o ka poe hale ma ka Akau. Ke ku nei ma ka palena hema loa o ka welau komohana a ke moe nei mawaena o na hale Mahi pua a me Mineminerala. O kona iho, ua like me ka hale o na Mea Hana lima ma ka aoao hikina o ka huinaha, o ka nanaina waena o keia mau hale pakahi a elu, aia ina ia wahi hookah o ka laina hikina a me komohana.
Ma ke kukula ana, ua mikioi ka Hale o na Mea paahana Hoohikihiki, aka he nani a maikai okoa no ko ka hoonohonoho ana. Ma ka nanaina, he aulii maoli e like me ko ka wa o Roma mua.
Ke nana ia mai ka lokowai aku, e ike ia aku no ka aleo o ka Hale o na mea paahana Hoohikihiki o ka pii ana komohana hema o ka huinaha, oiai hoi ma na alapii hapai ewalu e hiki ai iluna o ka aleo.
O ka puka nui akea e komo ai iloko o ka Hale, he hookah no pio i hookelakela loa ia i kana ia ka puka guia.
O ke koena aku o na hana a ka mea kekulu hale, ua lolii ia no me ba hoolala kuliu o ke akamai.
Oloko o ka hale, ua hoohalike ia mahope o kea no o ko Roma, me na kua a me na alahele palahalaha. O kaupoku, ua mahelehele ia i ekolu apana; o kaupoku waenakonu, ua kiekie iki ae mamua o na mea e ae, a ua hou ia kona mau paie me na puka pio. Ua kau ia ka aleo mawaenakona o kaupoku o ka hale he 165 na kapuai. Maluna o na alapii hapai ewalu e hali ia ai na poe pii makaikai iluna o ka aleo. Maluna pu o keia mau alapii hapai e hoohikihiki ia ai na ohua e pii ana iluna o na hale aoao a me na wahi kiekiena e ae e ikeia ai na nanaina maikai o loko o ka hale.
O ka hale ponoi o na mea paahana hoohikihiki, he 960 kapuai mamua o kea lo ma ka 256 kapuai holo ma ka laula; mai anei aku e nee i ke komohana ahiki i alanui Mokupuni Paala, he ano huinakolu Hoohui nona ka ili, a nona ka ka hale hookah he 64 kapuai akea, e ku ana kekahi me kekahi. E hoomoe ia ana ona alahao ma kela a me keia 16 kapuai, a e holo ana keia alahao i ka hikina a me ke komohana. Malia o hoohana ia keia mau hale i Hoohui ia no ka hoikeike ana i ke kaoo kaa ahi ukana a ohua holookoa, i hoolou ia me ke kaa enekini mahu.
O na mea hoikeike e waiho ia ana maloko o keia hale, oia no na mea paahana o na ano a pau no ka hoohikihiki ana, e hoomaka ana main a kaa bebe ahiki i ka enegini kipapalale, mai ka hali dala a i ka @aluna lele i ka lewa a manu nunu halihali leta.
Ua kakau mai o Messrs. Cago & Sherman o Alexander, Tesaka ia makou, no ka mea i pili i ke ola ana o ka ma’i rumatica, penei: “Ua kaa mau ia ka bela moe e ka wahine a Mr. Wm. Pruitt, ko onei Lunaleta, e ka ma’i rumatica no na makahiki loihi. Aohe mea i loaa iki iaia e hoola iki ae ae. Ua kuai aku makou iaia i ka omole o ka Chamberlain Laau Hoola Eha (Chamberlain’s me Pain Balm), a ua hoola loa ia kona eha e kela omole hookah. Ke kuhikuhi aku nei makou i na mea a pau e ninau aku iaia no kona hoolalo mai i keia hoike.” He 50 keneta o ka omole hookah, a e loaa i na mea kuai laau a pau. O Bensen Smith & co., Na Agena ma Honolulu.
He Molelo
---no---
NOWELA!
---KE---
Kanaka Hana Pu o Mosekao
---KA---
Weli o ka Makakila
Waladimira ka Moneka.
KE AUPUNI O RUSIA MALALO
O PETERO KA NUI.
Ka Weli o ke Keneturia Umikumamahiku
MOKUNA XVI.
Mahope iho o ka ike ana o Savotano ua hoohokaia kana mau lawelawe hana ana, ua hele aku la oia e hoike i keia mea imua o kona haku. Ua hookipa ia aku oia iloko o ke keena nui o ka hale o ka Duke, a me na kuekue maka kaumaha pane mai la ua Duke la:
“Heaha ka mea hou e Savotano?”
“Aohe o kaua pono i koe e kuu haku,” wahi a Savotano i pane aku ai me ka haalulu.
“Heaha? Aohe o kaua pono i koe, oia anei kau i olelo mai---“
Aole i pau pono ae ka ke Duke mau olelo i ka hoopuka ia, aia hoi ua pane koke aku la o Savotano:
“Ua puka o Ruleka mai kona wahi i hoopaa ia ai, mamuli o na hooikaika ana a ka Moneka.”
“Ina pela, alaila, eia wale no kau hana pono o ka mare ae ia maua me Roselina i keia wa. Aole pono e hoololoiahili wale o hala auanei ka wa pono.”
I kela wa no i lalau aku ai ua Duke la i ka bele a hookani ae ia, a liuliu iki hoea mai la kana kauwa, a pane aku la oia:
“E hele aku a olelo ia Zenobe he makemake au iaia e hele mai imua o’u i keia wa.”
Hele awiwi aku la ke kauwa a kamailio aku la ia Zenobe ke kauwa wahine a Roselina, a me na kapuai kaumaha eu la ia a hele aku la imua o ko laua haku. A iaia i hoea aku ai imua ona, ua pane mai la ua Duke uahoa la:
“E olelo aku oe i kou haku opio, e hoomakaukau koke iaia iho a e komo i kona aahu mare, oiai iloko o keia hora e hoohui ia ai maua.”
Me ka naau luuluu i huli ae ai o Zenobe a hoi aku la imua o kona haku wahine, aia hoi kona mau waimaka ke hiolo pakahi la iloko o kela a me keia a me keia @ekona. Iaia i hiki aku ai imua o Roselina, ua ninau mai la ua haku wahine la:
“Heaha keia mau waimaka ou e kuu Zenobe?”
“Ua pau ko kaua pono, a ua kauoha ia mai nei au e olelo aku ia oe e komo i kou aahu mae loa a e iho aku ilalo no kou olua mare ia aku me k@ Duke e Savotano ke kahunapule kuapuu.”
I kela wa i hina aku ai o Roselina iluna o kona moe a pili iho la kona mau maka, oiai ua like kela mau olelo me kekahi puupuu ikaika nana i hamae aku iaia a ilipu ka hanu, a no kekahi mau minute kona noho ana pela a ala ae la me ka namunamu ana i kekahi mau hua pule imua o ka mea Mana Loa. Alaila, komo iho la oia i kona lole maemae a pau, iho aku la laua me ka naau luuluu no ka hooko ana i ka makemake o ka Duke o Tula.
Lawe loa aku la o Zenobe i kona haku wahine a kukulu aku la ma ka aoao o ka Duke, oiai ua Duke la e ku ana me ke kino maloeloe. A ma ia wa ua ninau mai la ke kahunapule kuapuu ia Roselina:
“E ae ana anei oe e lilo i wahine mare ke Duke Nui o Tula?”
Aole loa i pane aku o Roselina i kela mau olelo a Savotano I kamailio mai ai.
“Mai ninau mai oe e Savotano, aka e hooko mai Ii ke kanawai o ka mare maluna o maua, he mea makehewa ka hoolohe ana i kona leo, no ka mea ua hehena ia oal,” wahi a ka Duke i pane aku ai.
“U’oki!” wahi a kekahi leo i lohe ia aku ai i ka pane ana mai ma kahi i maopopo ole i na poe oloko e noho ana. Hemo mai la ka puka a ku ana imua o lakou ka Moneka pahaohao Valadimira, i ukali ia mai e Ruleka, Kalaudila a me Paulo.
Ia wan a piena koke ae la ka Duke me ka manao e lele aku maluna o ka Moneka, aka ma ia wa koke no kalakala koke ae la ka moneka loihi a ku mai la imua o lakou Petero ka Nui, ka Weli o Europa.
Ia wa, ua kukuli koke aku la ua Duke la, aku ua pale e aku la ka lima o ka Emepera iaia me ka pane ana aku:
“E Ruleka Nivela, kea e nei anei oe e lilo i kane na ka Mea Kiekie ke kauna wahine Roselina?”
“Ae,” wahi a Ruleka.
“E Roselina, kea e nei anei oe e lilo i wahine mare na Ruleka Nivela?” wahi hou a ka Emepara.
“Ae,” wahi a Roselina.
Ma kela manawa ua komo mai la he pualikoa a kauoha ae la ka Emepera e lawe aku i ke Duke naau karaima a hoopaa aku ma kahi paa loa, a ua hooko ia aku la kana kauoha.
He hookah pule mahope iho, e akoakoa ana he anaina o na alii koikoi a pau o Rusia maloko o kekahi keena nui o ke kakela o Tula. Ia wa i hoopaa ia ai ka maemae o ka mare maluna o ka ui nohea Roselina me Ruleka Nivela, ke kanaka hana pu, a me ka lima ponoi o Petero ka Nui, ua poni ia iho la o Ruleka i Duke Nui no Tula. A ma ia wa i hui aloha ae ai ke kauna Damonofa iloko o na puili aloha pu ana me na alii apio, a lilo lakou he mau hoaloha oiaio no na la a pau ko lakou ola ana.
Ia wa no hoi i mare ia ai o Paulo, ka hoa hana o Ruleka me Zenobe, ka Roselina kauwa oiaio.
Iloko o ko Petero noho ana maluna o kona Emepire nui, aole loa i poina iaia kela mau la o kona lawelawe makai kiu ana, a hue ia ka ilo mai loko ae o kona kihapai.
Ua lawe ia kela Duke puuwai lokoino no Saiberia, aka, aole oia i hiki i kahi o ka halepaahao ua make e oia ma ke alanui, a ua kanu ia kona kino lepo malalo o na lepo puanuanu oia aina mehameha.
HOPENA.
Maka auina la Poalua nei, ua ulele iho la p Poropeka Kaia i kona ike hookani pila @ita, a ma ia hana ana, ua hamama ae la ka ipuka o ka Lani, a puapuai ae la hoi ka lepo mai ka honua ae. He ke@ a ka hoene launa ole, a makou e keena ae ai, oia ka papa ekahi ma ia oihana. O ka poe apau e makemake ana e loaa ka ike ma ka hookani pila @ita e ninau i ka makai, e haule paha auanei o Musini ia ianei.
NANEA KAMAHAO
O KE
KEIKIALII
ROMEALA;
KA
Ui Kila Mageneto
O PARAMERI.
Ka Nani e haule ai ka Honua;
Ka Mahina Meli o Salaredina;
Ka La Alohi o Mulisedera;
Na Kulu Koko Kamahao Ekolu.
Na Ui Hookelakela
O KE AO HOLOOKOA.
NA NANI
Puuwai Uahoa o ka Honua nei
A O KE
Kila Mageneti o ke Aloha – “O Parameri no ia.”
E hilinai ana ka moiwahine Raianapo iloko o na lima o ke keikialii Romela, a o kona mau helehelena a pau, ua hoike mai la aia ka hoohihi a me ka makemake iloko kahi i hoiloli ai.
“Me he ahi la no Makuaiki, Papala welo i ke kai.”
Ae e ka mea heluhelu; aia ka hoohihi a me ka makemake iloko o ua panihao paakiki la kahi i hue ai me he wai mapuna la, a o ka hooko ia ana oia mau uhu ana a kona manao, ola ka hana e nana aku ai.
Ia laua i hoea aku ai imua o ke anaina, huli ae la ka Moiwahine Raianapo a pane aku la i keia mau olelo e hookahaha ia ai ka noonoo o kona aloalii. E na lii a me na hoa o ko’u aloalii, --- O ka haaheo o ka moto o ko kakou aupuni mai kona hookumu ia ana mai a hiki Ii keia la ke kukala aku nei au ua nohaha a weluwelu liilii ia imua o keia kanaka opio e ku nei ma ko’u aoao. Ua hoao au me k’u kupaa apau e lanakila maluna ona, aka, ua hiki ole; oiai o kana mau olelo, ua like no ia me ka momona o ka waiu a me ka meli, e hiki ole ai ia’u ke hoolohe aku i kana mea i berita ai e hoopaa mua ou i ka’u hoohiki mamua o ko’u ike ana i na nani o ka honua.
Nolaila i hooiaio no ka’u mau olelo, ke hoopaa nei au ia’u iho o ke keikialii Romeala o ke aupuni o Parameri oia ka’u ipo a pau na la o ka honua.
Me kela mau olelo ae la a ka moiwahine Raianapo, huli ae la ia i ke keikialii Romeala a pane aku la, ---Aole anei pela @ kuu aloha, na’u oe a nau hoi au a pela kaua e pono?
Ke kanalua nui nei au no ka mea e ke aliiwahine oiai ma ka hoike pokole ana ae no’u iho, e ae mai ia’u e kamailio pokole ae me keia mau olelo. ---Ua poni ia au na ko kea o holookoa, aole hoi na ka mea hookah, a o ka mea e kupaa ana imua o’u, oia auanei ka’u ipo a pau na ia o ka honua. Nolaila o kau noi e ke aliiwahine, ua ko ole ia’aka, o ka hanohano o ka papahi ana i ke kalaunu o Parameri, ua loaa like ia oe e like me na aupuni e ae apau au i kipa aku ai:
Na keia pane ma ko ke keikialii Romeala aoao, na ia mea i hoohaikea aku i na helehelena o ka moiwahine Raianapo, a me na nanaina o ka mea i hele a---
“Kaumaha Hanalei
Luuluu i ka ua nui”
a pane mai la oia i keia mau olelo:
Alaila e hole mai ana oe i ka’u noi i ipo oe na’u apau na la o ka honua?
Ae e ke aliiwahine --- ma na ano apau e hole ana au i kau noi, aole me ka manao ino aile hoi me ka hoowahawaha. O ka mea i wanana ia no’u o ia ka’u e hooko ai, a ke lanakila @ maluna o ko kea o holookoa, alaila o ka hope loa o ka’u huakai. oia no ko’u @a ana @ hookahuli i ka noho alii o Alahe no ka hanohano o kela inoa a na hanauna he nui o kea o e poina ole ai, ---“Ka hookelakela lua ole o kea o.”
Alaila, e noho ihu ana au me ka puuwai ehaeha a hiki i ka hopena o kea o, wahi a ka moiwahine me ka hiolo pu ana iho o kona mau waimaka.
Aole! aole. E noho oe me ka hauoli nui iloko o kou hoomanao ana, ua loaa ia oe ka hanohano like o ka haaheo ana i ko Parameri leialii, a pela hoi au no Raianapo nei, wahi a Romeala.
O keia mau olelo hope a ke kaikialii Romeala, aole ia i pane ia mai e ke aliiwahine Raianapo. A no kekahi mau minute loihi o kona hookulukulu ana i kona mau waimaka nunui, alaila pane hopo loa mai la ia i keia mau olelo.
E ke aloha --- ia oe e haalele hookah mai ai ia’u e noho mehameha, ke hoopaa e nei au i ka’u hoohiki, aole loa au e hoomaha I ko’u poo maluna o na kihi eha o ka honua a hiki i ka hoea ana mai o ka hopena o kea o. E uhaiaholo ana au mahope o kou mau kapuai ma kela a me keia wahi o ka honua a hiki i ka wa a’u e kuilima pu hou ai me oe maluna o kau papalina. Ano e ke aloha e haawi mai ia’u na muki hope ana a kaua mau helehelena, a hui hou kaua maluna o kau papaaina ma kea no---
“Owau ka heke Helu ekahi a ke onaona.”
O keia mau olelo a ka moiwahine Raianapo a kaua e ike nei e ka mea heluhelu he oiaio ua hooko ia ua olelo la i ka minute mahope iho o ko ke keikialii Romeala haalele ana iho i ke aupuni o Raianapo, oia hoi ua haalele iho ua moiwahine Raianapo nei o na panihao paakiki i kona aupuni, a lele aku la ma kela a me keia aupuni me kona lahuikauka nui ma ko lakou kino kupaianaha (nalomeli) a mai ia manawa mai i hoomaka ai e laha ka meli hana momona maluna o ka honua a hiki loa mai i keia la.
Ma kela a me keia wahi a ka moiwahine Raianapo e kipa aku ai me kona lahuikanaka nui, aole loa oia i haule hope ma ka hoouna ana aku i kona mau kiu no ka hele ana ma ka meheu o kana ipo aloha ke keikialii Romeala, a me he mea la o ka wahine hookahi paha keia a ua kila mageneti nei i ike maoli ia mea he aloha kane ke pau ala na ailana i ke kuekaa ia. Ua olelo pu ia no hoi, pouli ka lewa i keia moiwahine a me kona lahuikanaka: alaila e hoomanao iho kaua e ka mea heluhelu, aohe io no i ka’e mai ua mea he kanaka.
Nolaila ma kela wahi e hookuu aku ai ko kaua kamailio ana no Raianapo a me kana mau hana aiwaiwa o ke kuekaa i na palena o kea o holookoa, a e leha hope kaua no ke keikialii Romeala a me kana mau hana hope iluna o Raianapo no ke aupuni o Homelana i keia helu ae.
I kela wa a ka moiwahine Raianapo i noi mai i ke keikialii Romeala e haawi hope aku i ko laua mau muki lehelehe ana oia ka ua loea nei o ke ao i huli ae ai a haawi aku la i na honi hoomau ana maluna o na lehelehe o ka moiwahine, a laila me na nanaina hope, huli ae la ia maluna o ke anaina a pane aku la me keia mau olelo: E na makamaka aloha o ka moiwahine Raianapo. Ua hiki mai kakou i ka hopena o ka’u huakai iluna nei o ko oukou aupuni, a ano i keia minute eia nu ke haalele hope nei ia oukou no ka hope loa o ka’u hukai kaahele maluna o ka honua.
Me keia mau olelo a Romeala, haawi hope aku la ia i kona aloha alaila, iloko o ka imo ana o ka maka aia hio aole imua o ke aloalii o ka moiwahine Raianapo.---
“Ua hui aku la Uwila Na Kapuai kani o Melesila.”
Ae e ka mea heluhelu: Ua hao mana o na kulu koko kamahao o na ekolu pau na mea aloha, a o ka moiwahine Raianapo hoi ua haalele ia aku la oia i ka hope waa: Aloha no ia ulua nui o ke kai, ka haalele ia i ke an@, a no ke kila mageneti hoi a ke ana ole nui wale, aia oia ke hookokoke aku la I na palena waho loa o Raianapo no kea o aina o Homelana ka ihu.
(Pela a puka hou aku.)
NA LETA
[Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o nah ala no na manao l@ hoopuka ia Mahalo@o keia poe e ko makou poe mea kaka@]
He Mau Anei,
E noi aku ana i kou oluolu o hookomo iho ma kahi kaawale o kou Nupepa, ina hua e kau la maluna:
Ma ka la 7 o Mei. ua hmai la ko makou Luna Makai W. H. Daniela i Honokohau nei, e Hoomalu i ka mahi Laiki o Akana Pake o Honokowai, a me na mea paahana, na holoholona, no ka ale ia Ahina Pake o Olowalu, ame ka poe nona ka waiwai o Honolulu, oiai I I kela manawa ua banekarupa oia.
Ma ka la 30 o Aperila, ua hoohulia ma ka berita maemae o ka mare e Rev. Anadarea, o John Kapaku me Vitoria Kalai, a ma ka hora 8 A.M., ua uhola ia mai la he papaaina luau no na mea mare. Ua nui ka poe i akoakoa ae, ua ai a lawa, ua inu a kena i ko laua lokomaikai, ua inu pu ia na kiaha wai huihui, no ke ola o na paa mare.
Ma ka la 23 hora 8 A.M. o Aperila ua kii mai’la ka make, ia Miss Emily Liawahine, he pua i mohala ae a ua mae no, ua hanau ia oia i ka la 16 o Nov. 1891, a ua make oia i ka la i hai ia maluna. O ka nui o kona mau la o ka hanu ana i na e-a huihui o keia ola ana 5 malama, 7 la, a hala aku la oia ma kela ao, aloha ino. He kaikamahine oia i aloha nui ia e kona mau makua a me na kupuna, a me ka ohana a pau, o kona mau makua o David Kapaku ame Lose Mary Pekina o ka moku o Hina, he mau opio laua.
Ma ka la 13 o Mei, ma Benediso, Honokohau no, ua kii hou mai la na lima aloha ole o ka make ia Kelekolio Helio Wahinehookae; he kunu a me ka luai koko kona mai i make ai, ua nui no ka imi ana o na makua i ke ola ma ka lapaau Hawaii a me ke kauka haole aole nae he loaa mai o ke ola.
Ua hanau ia oia ma kahi i hai ia maluna, a o ka nui o kona mau la ma keia ola ana he 15 makahiki a me na malama keu; he keiki ola i aloha nui ia o kona mau makua a me ka ohana a pau a ken oho @ nein a makua me ka ohana me ko kaumaha.
Samu’l Jno. Kapiiohookalani.
Laionela, Honokohau, Maui, Mei 16, 1892.
Hoike no ka wa Elua.
O kekahi kumu oiaio maoli no e akaaka ai he hakuepa, a i ole he kuko paha na ka mea manao ino, o keia kaikamahine i make iho la, Miss Kalili, aole na’u ponoi, na ka’u wahine ia, aka, aole nae i loaa i ko maua wa e noho pu ana. Ua loaa aku oia mamua loa, a e hapai ana nae @ kela wa o maua e noho pu ana. Aole nae au i ike kona hapai a haalele aku i kona makuahine, ua apo aku no wau iaia, oiai ua ike no wau he pomaikai ia no’u me ka luhi ole.
Hanau oia i ka 1885, a ua pulama mai no wau iaia me ka maikai, e hanai ana i kahi ai uuku e loaa ana ia’u a ua ho aahu aku no hoi i kahi lole e loaa ana ia’u. Pela ka’u malama ana iaia a hiki i kona nui ana, a ua loaa hoi ia’u he mau keiki hou aku mai kona makuahine aku, a nolaila ua hoolilo aku au iaia i makua no ka’u mau keiki ponoi, a ua ike no hoi au he kaikamahine malama maikai oia i ka’u mau keiki, aole oia i pauaho mai a hiki i kona make wale ana aku la i ianuari 1892 nei, a ua piha iaia he 7 makahiki, me na mahina keu o ka’u malama ana.
a ina hoi oia kekahi mau kuko ana a ka mea manao ino, pehea hoi au i lawe mua ole ai i kona ola i kona wa uuku, a i ole hoi ia kipaku aku paha iaia, aole au e malama. Waiho ka hoi au a loihi na la o ka’u malama ana, a ua ike no hoi au o ka makua iho la no ia o ka’u mau keiki mai ko lakou wa liilii mai, a nana no hoi ka pauaho mai la. A eia no hoi kekahi, ina ua ike au he nui kana mau hana maikai i hana ai, alaila e uku aku anei au i kana mau hana maikai no ka ino, oia hoi ka lawe ae i kona oia? Ke hoike aku nei au me ka oiaiom aole loa he makua oia ano i hana aku e like me ia mau hana.
He mea oiaio, aole no paha he makua i nele i ka hoopai i kana keiki, ke ike nae ua hewa ia, aoole nae o ka hoopai aku no ka make, oiai he mea nui ke ola, a he mea hiki ole hoi i kekahi lima kanaka ke hana iho.
Ina o ka haku ana a ka mea manao ino i kana mau olelo a e like me ka Solomona haku ana i kana mau olelo noeau, ina ua kaulana kona inoa, aka o ka imihala a me ka haku epa, aole pomaikai, aka o ko’u inoa nae hoi kai kaulana ka mea hoi a ko’u uhane i hoowahawaha loa ai.
S. W. Kamaka,
Okoe, Mei 9,1892.