Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 27, 4 July 1891 — AHAAINA IUBILE O KE KULANUI O OAHU. [ARTICLE]

AHAAINA IUBILE O KE KULANUI O OAHU.

Ua haawi ae oa haumana o ke Kalanai o Oohu ma ke kahua kala ma Paoahou I ka Poalua nei, lune 26, he ahaaina laaa lahiie—he hoomanao oo ka piha ana o oa makahl* ki he kanalima o ke ku ana o keia "Home Hoooaaaao" o Hawali nel. He ahaaina Hawaii maoli ka i hoomakaakaaia, aa hele a lulou na papaalna me na mea ai Hawaii o na aoo he lehuleha, i pakali pu ia mai me na mea ai malihini. Oiai, ne Hawaii oei no na haumana o keia Kula, ua hoolako lakea i na pakaukau me na mea ai o ka aina ka hapanai. Ua oi aku mamua o hookahi tauaanl poe i noho iho e ai ma ia ahaaina.

Ua miki oa malihini, kane a me wahine, i ka poi a ialau hol i ka ia me na iima. Ma ka hoomaopopo aku, o ka ahaaina hookahi keia i ikeia aku ka "Le-i Kohala i ka nuku o na kanaka," i malama ia iloko 0 keia au hou. Ua hiki kino ae ke Alii ka Moiwahlne Liliuokalan! i ukaliia e kona p«e aialo haoie a me na Kuhina pu. Ua lehulehu loa na makahanohano o ka aina i hoohanohano ae i ua papaaina la. He nui na Hawaii maoli i noho iho ma ia papaaina, ua nuu lakou a lawa, me ke koe nui o na mea ai. Na na haumana o ke Kula o Kamehameha, malalo o ka Mr. Samuel Kauhane kuhikuhi, i iawelawe a hoalako mai i na mea ai • na pakaukau. Nui ka mahaloia o neia poe keiki no ko lakou uleu ma ke kuen® ana. He nani okoa no hoi ka ahaaina hoomanao luhile a na haumana o Kahehuna i malama ai i kela makahiki aku nei, he luuluu no ia i na mea ai; aka, o ka piha kanaka me ka lawa pono o na mea a pau, e lilo ana ia Punahou ka hanohano, a ua hiki no I na haumana o Punahou ka huro haaheo ana, <4 Oahu — a! Oahu—a ! Punahou, Punahou! Mau a mau I" Mamua pono iho o ka hale moe o na haumana kahi i kukuluia ai o ka lanai ahaaina. Ua uhi ift iho o iuna me na pea. Ma na pou kahi 1 hihipea ai na mea ulu o ka wao — ka maile, palapalai, ieie, a pela aku. He hiwahiwa maoli ke kulana o ka lanai ahaaina. He nani okoa no hoi ko na pakaukau, a he nani okoa no hoi i hui pu ia me na onaona, k* na pou a me na paia o ka ianai. He mau hora okoa ka i hoohala ia e ka lehulehu e hoohialaai i na ono o ka papaaina. O na haumana mua a me na haumana o keia wa o ke Kula, ua hoolakoia lakou me na lihine hoomanao luhile. He mea maikai loa keia, oiai, ma keia mau hooailona i hiki ai i na hanmana hou o keia wa ke hoolaunaia me na poe kahiko o ke kula. No keia mea ualauua oluolu loa na haumana a pau, kekahi me kekah/. Ua haiii iho na aanaina oluolu ma na papalina o na haumana a pau oiai e malama ia ana na hana hoomanao lubile. Nawai e nele ka piha hauoli, oiai, ma ia la kamahao, ua hui hou na haumana ma ko lakou kahua kula kahi a lakou i holoholo ai i ko lakou wa kamalii. Aole paha i nele ka oili lloko • ko lakoa man houpo na haliaiia ana no ko iakou mau la e hoioholo liilii ana ma ia kahua. O kekahi poe o lakou ua hoi hou mai na aina mamao mai. Mahope o ka pau ana o ka ai ana a ke anaina, ua kukala mai ka Lunakanaw&i Kiekie Alapaki Kauka, e meha ke anaina, oiai t e haawi mai ana o Prof. Alekanekem i ka mooielo piha oke Kuia mai kona wa i hookumu mua ia ai i ka M. H. 1841, he kanalima makahiki i aui hope aku la. Ia wa i haka pono aku ai na maka o ka lehulehu i ka mea e haioielo mai ana. Ua ioihi aa ia o ke ku ana o keia "Makua o ka Naauao" ma ka lepo o Hawaii nei, a iloko o neia mau makahiki, oa nui a iehulehu na haamana I paka mal, a mawaana o

Ukoa he poe koikol i hioohano o ka aiaa. He lehul#ha o Ukoa, ma* mali en* ike i looa ia Ukou ma keU kala, i aUkai āka ma oa koUot kiekie o keia lapunl a me America. Ca olelo mai ka oapepa "P. C. Adverti3er M o Honolulu nei, mawmena o oa haamaoa he 900 a oi o Paoahoa i hoooaauao ai Ooko kaMiima makahiki, me he mea la, o ka haamana i ioaa ke kalana hanohmttp kiekie loa oia o Keoemia SemaeU C. Limaikalka (Armstioog) ka oi. Me ka haahee oai o Punahoa e kiiohi aka ai i na hana hanohaoo kamahao a keia keiki o Hawaii e hooholomua oei i na Ameiiea, ke

one hanaa e kona maa kupuna. Aole kana he hana imi waiwai (oia hoi, ke kulana ananu o ke kanaka no kona pono waie iho no); aka, ke hapai nei oia i ke kulana o na keiki Ilikini a me na Xegero o America mai ke kulana haahaa a hoowahawahaia a i ke kulana naauao a hanohano e mahalo ia ai. Heaha ka hana hanohano e ae a ke kanaka e ake aku ai mamaa o keia? Oiai na inoa o na poe anunu wale no no k« lakou pono iho, a popopo o ka honua, o na inoa o na poe o keia ano i kulia i ko lakou ola no ka pono o na naaupo, e mau ana ko lakou moani aala imua o na haumana o keia mua aku a hiki i ka wa e nalohia ai ka iahui. Ua lehulehu na haumana inaa o ke kula 1 haiolelo mahope o ka pau ana o ka Prof. Alekanekero kamailio ana. Ua hala aku la keia la me kona mau hoohiwahiwa he nui, a ke haka aku nei ka maka o na haumana opio o ke kula no ka hoomanao Ceneturia i keia kanalima makahiki e nee malie mai nei. O ka inea kahaha wale no paha, oiai, ua kahiko loa ke ku anao keia kula ma Hawaii nei, oia keia, ua kakaikahi loa na keiki Hawaii ponoi i komo ilaila e hoon<iauao ia ai. Aole paha i maopopo i ka lehulehu he uku hapa ka ke aupuni i ka uku kula o na haumana Hawaii e hele ma i keia Kuia. Ua kuhihewa no paha na makua mea keiki, ua like ke kulana ike o keia Kula me na kula o Kamehameha, Kahehuna, lolani, Alanui Papu, Sana Lui, a pela aku. He kuhihewa nui loa keia. Aia ka wa e kaakaa pono ae ai o na maka o na haumana o na kula.e ae i ka wa o komo aku ai i Punahou. Ia wa lakou e ike iho ai he uuku mailuilu ioa na wahi ike i loaa ia lakou ma na papa kiekie o keia aupuni. Ua ike kumaka ka mea kakau i ka oiaio o keia. He nui a lehulehu na huke ike kuhohonu eao ia nei ma Punahou i hiki ole ke ao ia ma na kula e ae. Ona kumukula o Punahou, he poe i wae pono ia maiwaena mai o na poe naauao o Ainerica, a i ko lakou wa e hoi hou aku i America, e apo mai ana no na Kula Kiekie olaila ia lakou a hoolilo ia lakou i mau Kumu Akeakamai, a pela aku, no ia mau kula kaulana. Nolaila, o na keiki Hawaii e imi nui ana e hoomahuahuaia ko lakou ike, he mea pono ia lakou, ina he mea hiki, e komo i Punahou. Malaila wale no lakau e hoomahele ia ai i na ike kuhohonu. Xa ka mea Hanohauo Samuela Parker a ilie W. 11. Rice i hoomakaukau ka Luau. A me laua na mahalo nui o na haumana a me na poe e ae no ka holopono o ka laua lawelawe ana i ka ahaaina luhile o Punahou.