Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 16, 18 April 1891 — [Illegible] HAWAII. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

[Illegible] HAWAII.

na KuU Aupuni tw.ii AperiU 1° a Hiki i ka ' .il.iila huiinaka hou. !i">l(»)iloli luua aupuni i ' mo;i la aka al, oa w»iho ; a ina ka U mua <» Mfi h<H)kola i: i k i!um holo no Kiliiiiu;» 110-»fn»cfnio a ii i k•'i.i k:tii koho hiiloU | - • I Vn«'i w.U'l*' in ii «ina ' m ii).i k:i iiiokii.ihi "City in.i Honolulu n< i i ka l-.ih.i o Mei ni;il (\in»t a nu' :it ii, ma i:i l.i no <• holo .ii iio K.i|':»lj«kiko. i u oliua kain.'iiiina ■i ii in i k.t nuikuuhi "Zc.i!unhiis"i, o .M. I,ouU«on n nx i un.iliine, L. It. Ki ( rr u nn> < • limrn;i Snntli «i iih 1 H. k >)t >11 o Mr. (īro. litinM opio K.ikiU'ilelo no kn Ahu ' iii i kahi o Mr. A. \V. Hp-r i Ipn.kO'kk'i.i aku rn:i kahi o H.l 11. Umil uiMhuka aku inn h'»»uti:i uku o Mihhp». ICiHtace Hbl" rt-»,i in eha inau kaakikane H iimi lio i Kiui, Hawali, no ku ami i na !akr> o ku Hui ■pl* > k.i lua o IVIo mai Pumiluii |Halnki i Kilaui'a. k.i liale makeko hou loti u ke i lioolula al f kauohn H;i I ik" kukulu hulo a me na H n ]'Mii, ko kehakeh» nmi uei nii\ koim knhuA tnu» i m a akra tua Ainnhou.

liii uiiio iu, e lilo nku una na pu ih;inn lioohohonu i kn nuku iiwii o Honoiuiu i ku Hui i llao lli>don o Kii|>;)lakiko, rk,ihi innii e hopii :i i. ohi tfin umwniMKi o ke <»•»;i ino $so.ooo na koiio. i ko hol mui nei o Mr. m r:un|>lx'tl f kti wahino n nie Ihii.i niii kit iukou mnkaikui ii ii noi hi Kuroj>:t no ka nia:i i luil.i. l'n nmnnohi, e ku n i iakou i llonolulu nei ma ' ■> o koia malnum. | hora 11:30 nwnken oka i.i n< i, n:\ ku mnl kn mokunhi 1-iM.h.i" um keia nwn, mal ilukiko m:\i, me 20 ohuii ku- \ oium onoki ame 363 mnu wk:in.i. A keiu Ponlua Iho, e hoi nku ui oin no Kn|m)nkiko.

Ihe o m.ikou inanno, he uinkeI k.t iohulehu e ike i na kekeue Lmi.i o ke Kahukula > Miiui Waenu n me ke Kula (i o Wnlknpu. lleaha ke iinn o ka lehulehu i* mea e inni ni in ni ikou e pekapeka !U ? e hooknn) ka Prof. A.D. II e ha*wi ana maloko oka ini o Kaumakaplli I ka po o ka I nenei o keia mnlama. E koin nna keia hookanl ogana • na > knni kaulana he umlkumamno ke Kula Kamehnmeha roa* o ke ulakal ann o Mr. Hichartl<«.

P<¥\kah! nei, ua noho ka Dole mn ke Keeo*, e Hoh* I ka hoopli » R, W. e hoohnmikanip» «na ia ■H> n.4til<*ho WHiluku, Maol, a 1« o ka U 23 o Aperil« oei, H||ia U e noho ai no ka hooHUo 1 ii* kolni a e kohoU ai om iunnhoopanopono aie. ■Ua alhae la he 1294 mau daia a Kkahi ohua lapana inalana o \* lbkuahi Kioau o keia hoakai mai Ipl, a ua Ukl loa nae I ka loaa aaa mm liuna la iualoko ona pea oka Koku. Ua hopula kekahl lulaa Kawiil oo ka hoohuoi, aka ua hooKuaU mamuli oka loaa ole o na Koike e «hewaia ai.

He ahaAina mnhina koiuine ke hMwiia ana e b Hni \Vwp« He-a-lani malalo o ke kaUoakanhale Momi o Kwa, ke hiki ako i ka poo i ka ti 21 " kf>ia nuihina. I I ;| h*Lt aku i ka make i ka U 14 <* keU m.iUfm f oiai ka !lalem-*i Moiw«hif*e aku t mnhope oke kaa m*i loihi ana, o Hila Sea f oia o ! William Henry 8«» kekahi I»io o . keia kulawikauhah*. l'a pih"lo i ka moana ka moku ■ pcji Nikar3*ua u Don XieoUs M i kip« pinepine mal ai oo ma Honolulu nei mamua aku nei. E hoi , aiiii "ia me ka piha Unaha ma> Nukakela mai no Kapalakiko, aka, pihoio ei ka inoana. Hookahi no ; niie mea pwniiikai ioa, oa pakele ( nmi no ke kapena a rne na luina ! aohe ola i poin«». * Kia no anei na alii ahaolelo Hoo» ;H. A. Widemann a me Hon. Siniui'l Parker i lilo aenei i mau • kuhina, ke p«ta nei i ko laua mau h<rf>kohu alii mnhope o ko Uua hookohuia ana i niau kuhlna ? | Aok» mau ho«»Uha no ka haalele, ; uole hoi no ka hoopihii ana ina hakahaka i kauohaia e ke kolof pupu kuhina. | Ma ka ia o Maraki y ina HHo, ! Hiiwail, ua hoohuiU ma ka mare e R**v. S. I>. De**h:i f o Mr. W. Naliinu me Mi.<s LntaClark. Mahope ' o ka awaiauluia ana, he ahaaina | nui hanohano kai maUmaia no ke ' kahukahu ana i na inea mare. O ; na poe i hele, ua luakaha pu me | laua ma ka papaaina.

I l'a hoouna nku ka Oihana Leta ma ka mokuahi ♦•Monowai" o ka Poaha i hnla no Kapalakiko, U |. r > 11 mau h t»i a ino inau nupepu. Ama ka inokuahi «PemptoV o kn PiNikahi nei, no U awa liookuhi, he !M7 rnau ieta a me 346 mui nu|»eprt. Ma ka "AiwelemIU" aku hoi o Aperihi 7 nei, no Kapnlakiko, he leta a me 595 mau nupepa. Huina, he l,Bō»J innu leta a nie 1,1 !Hi niau nupepa.

I k<» kukahiaka Ponlun, Mamki :n, ua Ike aku ku moku kuna Ka Moi i ki'kuhi moku kuna malihini holo lon u:i pili loko loa i ka Pali o Kaholo ma Lanai. Nolaila, ua hoopiipii aku ia oia me ka manao e holo aku n kokoke ninnu nku. I ko ia la ike ana mai nae, ua huo ae la nn poa o ua moku laa kikihi aku la ika moana lewn. 110 opiuma anei ko luna o uu inoku la ?

l'n lohe mni niakou, ein hooinnemaeia nui kn noho oimna una o nn ohun o ka Moiwuhine. Aua loan aku niawaenu o na poe noho huiknu, ho |x>e kekuhi noho mea e kenkea ni i kn hoomaemae ann, a o keknhi no lioi, ua heknu ia e na punnwelewele e nuiwae aku iioko ona pilikia a pau. Nolaila, mu kahi o na pua keakea ole, e hix>maemae ia aku una lakou, a ma kahl o nn poe hihia e hola ana paha he manawn mnmua o ka maemne ana. Ke lohein mal nei, oia ko HHo mau komite hooklpii ika Molwahlne ke lluliu la no kn hooklpa ana nku a uie ka hool ila ana no na mea e oluoln ui ka huukai alii. He nul na loho do kahi aka Moiwahine e hoio mua aku ai. O kekahi lohe, I Maui mua e holo ai, alallu hoi mai i Honolulu nei a mnhope holo aku i Hawaii. O kekahi lohe hol I Hawnii mua. Ke ake oei makou e lohe mua i ka u>ea oiaio mnmuii oka hoike ana akn l ka lahui. | l\i lohe uiai makou, ua wehe ka pUi a K. Kekon me ka nupepa Ka Leo ma ka la Babati aku nel, mk o kekahl kumu liilil loa la e knleaoa ole al ke puka na Olelo kuamuamu a me na haillili, aka I paa ole aku nae iloko I ka wa aka inaina e pa lauwlU ana i ka ohe luli I ka makani oke kino palolo waha, aohe | nae he maeinae oloko.

Uft waiho la aku uei ka nooooo aua no ka hoopau loa i ka malama ana I oa Ulo o Kaleleoualaal Ilale i wahl no ua Hawaii opio e luana ai e llke me ka meu e Ike mau ia oei f ma ka llna o kekahl komlte o ka ▲hahul Oploplo o na kelkl haole, ka poe na Ukou e uku m.»u oel I na lilo hoolimallma o ka hale a m« na mea no a pau. Oka lilo makahlkl o ka ahahul, ala ma kahi o lu 1900. Ina e hooholo ana ke komlU e hoopau loa aae ia e ka Ahahui, >liiU, e hoopau loa la uo ma ki panloa o luoe ae nei, aka Ina e hoole U, »l.iii« e hoomau hou U aku aoa no la haoa malkal mawaeoa c m oplo Hawaii.

Kia m* Rip»Uin« «mi«S kekAhi k*s*k* no bn, a ke olelo oei oia he hookihi oti* mak«)ilki I koe, ■Uila pilu ke keoetiiHa iiii Eia no kona noonoo .k« n»ik«i noi, a P<'U rv» hoi kona oU kino. I ka Poaloa ako oei, sa hooUio U ka paUpila kaooha a Rev. W. P. Kahale t make imoa o Lanakanawai Makale ma ke Keena, a tta hoopukaU ka paUpala lona hooko kaaoha U W. O. Bmith maUlo o ka $1,000 bona*

Ua hanau mai na ka wahine a Mr. W. Nea o Palolo ae nei I ke Sali«ti nei, AperiU IJ, he mau keiki mahoe, he keikikane a be kaikamahine i ka wa hookahL— Kupanaha—ro<e ulauU a he rvēe keokeo hookahi no kumu. O Kona makemake ke hanaia. He Potera U no ke ao nei. Ua kono U inai makoa e Hev. O. Nawahine e hoike aku, <*e noho ana ka Ahahui Lunakahiko o Maui ma ka luakinl o Kaahumunu ena Wailuku, Maui, ke hiki aku i ka hora 10 kakahiaka o ka la 0 o Mei aenei. E hoomanao ena hoa oka Aha a e hele nui mai. Pela na ekaleslft, e koho mai i mau luna kahiko kuio ma ka pooo o ka Ilaku a naauao no hoi. E makaala i kau haawina heluhelu. E Uwe pu mai 1 oa daU o ka Papa Hawaii."

Ua ooi ia mai makou e Hon. W. P. Kanealii, Kakauolelo mau o oa Ahahui Kula Sabati a me Opiopio Imipono Karistiano o na mokupuni o Maui a me Moiokai, o ka la e akoakoa ai keia mau ahahui mamua aenei ina ka luakini o Kaahumanu Wailuku, Maui, oia ka P«iha, la 30 o Aperila nei, aole o ka la 4 o Mei, e like ine ka moolelo i hoolahaia ai. Noiaila, e hoolohe na kahukula Sabati, na Pere.sidena a me na lala i keia hoolaha hopo.

l r a kap«i inal o Ailuene Buki maloko o "Ka Leo" i kekahi kaikamahine inoa maikai i hoohui ia ma ka mare i kela mau la koke aku nei, he lio heihei. Ma ka olelo namu keia kapa inoa ana. Ua lohe mai nei makou ua hoole o Aiiuene aole nana i kakau, aka, ua kuhikuhi i ka mea nana i kakuu he haole. Ke kumakaia nei o Ailuene i ka maemae a me ka hilinai ia o ka oihana hoolaha nupepa. Ua maopopo mai ke kumu o keia, no ka hemahema a me ka palaleha i ka nana pono ana i na mea e komo ana iloko o ka nupepa.

Kia no na poe makemake kaiko ke lole in nei na kino e ke kauka. Ua loaa ka palapala hookohu makni o kekahi keiki Hawaii i hoonaauao maikal l:i, akn, aole nae ona ne iki e ku-huina, oiai ua oi ae kona naauao i ko ka Ilamuku ke hookukuia na hoonaauao ana. Ke hooukuia nei na makai e kau aua ma na kaa hnpnumi, aoie hoi e like me mainua aku nei ka holo wale. Heaha mai nei hoi keia ? Ina e hooukuia ana na makai e hele nei i Walkiki e ku wati ai, alaila e pau ana he $6 a keu a ka makal o ka malama hookahi. He kupihipihi loa kahi koena iho.

Ua eha loa ia kekahi luina haole oka moku kiapa " C'owlilz " hoohlkihiki lanahu mai ka aina e inai, oiai ka moku e hoolele mai ana i na lanahu i uka nei o ka aina i ka Poaha nei ma ke tabu e huki ai, ma Ainahou aenei, aia hoi i ka huki ia ana o ke tabu lanahu a kiekie, oa hemo mai la kahi e paa ai o ke tabu, haule iho la a pa i ka puu lanahu a mailalla I lele mai ai P« i ka poohiwi hema o ka luina oona ka inoa Fred Nelaon, eha loh iho la a mnule. 1 ka pohala ana ae, ua laweia i ka Halemai Molwahine, a aia oia malaila e lapaau ia nei.