Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 15, 11 ʻApelila 1891 — Page 2

ʻaoʻao PDF (2.01 MB)

This text was transcribed by:  Joy Mcleod
This work is dedicated to:  Harriet Kahaoleauaokekelaokalani Like Lyman

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

MAKE KAUOHA.

@ CHARLES T. WILSON, Esq. @

W. AUSTIN WHITING @

Maraki 2, 1891            @

Hoolaha i ka Poe Aie. @ ( column unreadable)

Ka Nupepa Kuokoa    me

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

No ka Makahiki          $2.00

No Lono Mahina         $1.00

Kuike ka Rula

Poaono            Aperila 11, 1891

Mahope iho o ka hora 3 o ka @ la Poaha nei, ua kau aku @ Moiwahine maluna e ka @ Kaala a holo aku @ no Waianae.  Ua ukuliia ka @ a ke Alii e ka Mea Kiekie ke Alii ke Keikialii Kane John Owen Dominis, ka Mea Mahaloia ke @ Samuel Parker, Kuhina o ko na @; Mr. a me Mrs. W.H. Aldrich, Mrs. C.H. Clark, Mrs. C.B. Wilson a me J. Heleluhe.  E lilo ana ka Moiwahine i malihini kiekie na ka haku o ka mahiko o Waianae, a e hookaulua ana malaila a huli hoi mai no i ke ahiahi Poaono.

KA HOOILINA ALII KAIULANI.

Ke maumana mai nei ka lohe la no ka holomua o ka Hawaii nei kaikamahine alii hookahi wale iho no ma aina hanau o kona makuakane, ma ke kino a ma na haawina hoonaauno hoi i hoo@ aku ai ola e hoonahuahua aw i na ike o kela noho ana.  Ma ke kina, ke pii nei oia ma ka loihi a me ka maikai o ke ola.  Ma ka naauao, ke mahele loa aku nei oia ma na olelo Beritania, Farani a me Geremania, a ua hoomaka oia me kana peni e kakau palapala ma keia mau olelo kahiko e kamailio ia nei.  A me he mea la, e lilo ana oia i haku maluna o keia mau olelo, mamua o kona @ hoi ana mai no ka aina oiwi nei.  O ka loihi o kona manawa e hoomau ai i ka imi naauao ana ma Enelani kahiko, e neenee aku ana paha ia i hope o ka 1893 aenei.  A mamua o koea-liuliu ana e hoi mai, ua upuia, o hele makaikai aku ana ola ma na aupuni o Farani, Geremania a ma Italia paha.  A malia mamuli o kona hooklekieia ana i Hooilina uo ke Kalaunu o Hawaii, e kipa aku ana oia e ike i ke poo aupuni o Enelani an@ na aupuni kahiko kahi ona e hele aku ai.  Iaia hoi e alo mai ai ma ka moana Alelanika a hoea i ka Ripubalika nui o Amerika Huipuia, e hele aku ana oia e ike i na @ pana o la aupuni holomua o ke ao nei, a me ka haule ole, e kipa ana oia e ike i ka Peresidena o Amerika Huipula e noho hoomalu ana ia wa.  Nolaila, he hooilina kalaunu ko Hawaii i hoomahuahuaia ka hoonaauao a me ka hoomakaikai ia ana i ko ke ao nei.  A i kona wa e kau pono iho ai i ke aki, e haka pono ia aku ai kana hookele aupuni ana.

KA HELU KANAKA O HAWAII NEI O 1890

Ua hoopuai mai nei ka Luna Helu Kanaka nui i ka hopena o kana helu kanaka o Dekemaba 28, 1890 i hala, a ua ike ia ma ka @ helu o ka nui o na kanaka ma Hawaii nei o na lahui a pau, he 90,046.  He mea ehaeha no kakou na Hawaii maoli ka lohe ana no ka wa mua loa iloko o ko Hawaii nei @ kakou malalo o ka @ o ka huina houluulu o na lahui e @. Ua emi na Hawaii @ a me na koko awiliwili, aka ua oi na hanau o na keiki Hawaii ma o na makua haole la e hoopunana nei maluna ou e Hawaii.  @ ka papa helu a makou e waiho aku nei no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, e hoike wale ana no makou i ka heluna kanaka o kela a me keia apana o na Mokupuni me ka hookaawale ole i na ano Lahui, a me ka houluulu pu hoi i ka huina nui o kela a me keia Mokupuni malalo o lakou pakahi.  O ka hookaawale i na i na heluna @ kela a me keia ano lahui, aole i loaa ia makou ka pomaikai i keia wa, aka, na ke aupuni ka hana o ka hookawale ana e like me ko na wa i hala.  Aka, me ka manao @ poho ele no @ ana i ko makou poe heluhelu na pomaikai a pau ma keia mua iho.  Nolaila, ke pahola aku nei makou i ka papa helu malalo iho. @ ua emi kakou malalo o ka hapanui o ka huina houluulu o na lahui e ae a pau.  Ua emi na Hawaii maoli a me na koko awiliwili , aka, ua oi na hanau o na keiki Hawaii ma o na makua haole la e hoopunana nei maluna ou e Hawaii.  Ma ka papa helu a makou e waiho aku nei no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, e hoike wale @ no makou i ka heluna kanaka o kela a me keia apana o na Mokupuni me ka hookaawale ole i na ano lahui, a me ka houluulu pu hoi i ka huina nui o kela a me keia Mokupuni malalo o lakou pakahi.  O ka hookaawale i na i na heluna o kela a me keia ano lahui, aole i loaa ia makou ka pomaikai i kela wa, aka, na ke aupuni ka hana o ka hookawale ana e like me ko na wa i hala.  Aka, me ka manao @ poho ole no @ e loaa ana i ko makou poe heluhelu na pomaikai a pau @ keia mua iho.  Nolaila, ke pahola aku nei makou i ka papa helu malalo iho.

@ (column unreadable)

O ka helu kanaka o Hawaii nei i ka 1884, he 80,578 a i ka 1890 aku nei hoi, he 90,046.  O ka pii iloko o na makahiki eono, he 9468.  Aole keia pii ma ka aoao o na Hawaii, aka, ma ko ke kai mai poe a me ka hanau nui o na makua haole e noho ana maluna ou e Hawaii.

NA WAIWAI PUKA AKU I WAHO

O ka nui o na waiwai i puka aku o kekahi aina iwaho, he hoike ana ia i ka holomua o la aina.  Pela no makou i hoolana ia ai e na manao hauoli no Hawaii i keia la.  No ka mea, ma ka hoike a ka Luna Dute nui no na waiwai hooulu a paeli o ka aina nei i puka aku iwaho, no ka ekolu malama mua o keia makahiki e pau ana i Maraki 31, ua ike iho makou i keia mau huahelu penei:

Na kopaa he 131,152,272 paona, no lakou ka waiwai lo he $5,836-457.08.  Na raiki he 891,100 paona, no lakou na dala he $49,116.89.  Na ili pipi he 6,116, no lakou na dala he $15,345.93.  Na maia he 23,993 ahui, no lakou na dala he $38,881.00.  Na ili kao he 1,521, no lakou na dala he $688.90. Na ili hipa he 1,625, no lakou na dala he $173.75.  Na honahuu he 14,824 paona, no lakou na dala he $365.  Na malakeke he 14,824 galani, no lakou na bala he $1,295.50.  Na pepelao laau he 126 pahu, no lakou na dala he $660.  Na kope he 300 paona, no lakou na dala he $115.  no na waiwai huikau, he $483 na dala.  Iloko o na malama mua ekolu o ka makahiki 1890 i hala, ua hoouna ia aku iwaho na paona kopaa he 69,262,622.  A no na waiwai e ne, ua haule iho ko keia mau malama eklou i pau koke iho la mamua o ko na malama ekolu mua o ka 1890 i pau.  Ma keia papa helu e ike iho ai kakou ua oi papalua na paona kopea o keia mau malama ekolu i hala iho la mamua o na kopaa o na malama mua ekolu o ka 1890 i pau.  He hoike ana keia i ko ka aina mahiko nui loa ana.

NA MOKUANI MONO WAI A ME MARIPOSA.

Ua ku mai ka mokuahi Monowai i ka hora 10 o ka po Poaha nei, mai Kikane, Nukilani a me Tutuila mai, me 5 ohua kapena no Honolulu a me 204 no ka hali loa i Kapalakiko.  Ma ka hora 11  o ke kakahiaka o nehinei i holo loa aku ai oia no Kapalakiko.  Ma keia kakahiaha nui Poalima, ua ku mai ka mokuahi Mariposa mai Kapalakiko mai, me 6 ohua kapena a me 7 ohua oneki no Honolulu nei a me 22 ohua kapena a me 17 ohua oneki no na Panalaau.  He ano nui na mea hou o na aina e ma ka Mariposa mai nei.  Ua haalele ke Kubina Italia ma Wasinetona i kona kulana a e hoi ana no Italia mamuli o ka hooko koke ole ia o ka wikani o ke kanawai maluna o ka poe nana i pepehi ia 11 mau haole Italia ma Nu Olina, aka he 4 wale no nae o lakou he mau makaninana Italia.

NA LETA.

( Aole @ makou makemake e lawai i ke koikoi oia hala no na manao i hoopukaia malalo o kela poo e ko makou mau mea kakau.)

NA Anoai o Kona.

MR. LUNAHOOPONOPONO,        Aloha oe: He nuhou, eia mai.  O Solomona Simeona, makai @ o ka halepaahao, pakele mai make loa ma ka la 8 aku nei o Maraki; i pii e hopu i na Pake mauka o Kailua.  Ua hopuia ka pake, a ia wa ua hakaka iho la me kekahi mau Pake a opa pu ia me ka hehi pu ia.  E ole kekahi makai D. Kali, pakele ai kona ola.  Ua ulu mai keia mau hana mamuli o na hana kolohe i loaa ona wahi dala.  aole loa e mahalo ia keia Hope Makai a me kona puali makai, no na hama ano hoopilikia wale i ka lehulehu.  E like no me na hana paipai hewa oiai e loio ana ia mau la mamua.  Ua ahona iki o J.W. Kilinahe, he akahele a me ka niele pono oia aole pela keia, he kanaka ano lili i kana mea e enemi ai.  Aole loa he kupono o na kanaka huhu koke me ka awili i na manao lili e lawelawe hana malalo o ke aupuni.  O na kanaka o Kona Akua nei, ke ike a hoomaopopo nei lakou i ua hana a keia hope makai nui, a aole loa oia i hilinai ia. A i ka hora e maulo ai ka hana mai iaia aku, e mihi oia iaia iho, aole nae ona mau kokua.  O kahi mea kupaianaha loa, ua olelo mau ae ua hope makai nui la imua o ka Aha i na wa hookolokolo, ina ua hana kekahi mea a mau mea paha i kekahi hewa eleele loa, a hele nae e mihi imua o laua (lunakanawai), alaila e hookuu ia no.  Pehea la ua hope makai nei, ina o ka hewa a kekahi kanaka i hana ai he pepehikanaka, aka, hele aku nei nae ua kanaka la a mihi imua o ua hope makai nei, a i ole i ka lunakanawai paha, he oiaio anei e hookuu ia ana oia?  Ke manao nei au, he keu ka hilahila o na kanaka a me na aha hookolokolo o ke ao nei ina pela kekahi hope makai a lunakanawai paha e hana ai, a mahea la ke kanawai e hiki ai ke lanakila ka pepehikanaka?  Ua ano like no ka manao o Hope Makai a me Lunakanawai, no ka mea e ike ia no laua e noho ana iloko o ke keena hookolokolo me ka panila o ka puka, a i ka wa e J.C.noho ai o ka aha, o ka hoopalia iho la no ia o ka lawehala.  Owau me kea aloha, J.C. KAPOHAKU.    Holualoa, N.K.

Pu-a ka Uwahi.

Mr. Lunahooponopono,  Aloha oe:  E oluolu e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu i kela mau hua e kau as la, Pu-a ka uwahi, he mikini ka hana i ka la Sabati ma Lahaina.  Ma ka la 15 aku nei o Maraki ua hoomaka ka wili ana o ko kopaa mai ka hora 6 kakahiaka a hiki I ka hora 4 ahiahi.  Ua hana a hiki i ka hora 4 ahiahi.  Ua hana me ka ikaika, pu-a ka uwahi, niniu na mikini, a nakeke hoi na hao.  E like me ke kauoha a na ona mahiko pela i hooko ia ai ka hana.  O ke alii mikini kopaa ma ia la o T. Kekahuna, ua hooko oia i ka hana mamuli o ke kauoha a na haka, ua makau nae no ka hehi Sabati; he ekolu nae lakou, o T. Kekahuna, Louis Jones a me Kaina, a o ke koena aku he Iapania.  Ua lohe pono mai au ua pakahi dala ia na paahana.  He mea hou loa keia, o ka hale wili o Lahaina ka holomua ma ka mikini kopaa i ka la Sabati, aole loa pela i ka ona mua ia James Campbell, ia Hona wale no ka pu-a o ka uwahi i ka la Sabati, holokake na mikini kopaa.  Ma ka Poalima aku, ua hoike mua ia aku ka lohe ia Kekahuna e wili ana ke ko i ka la Sabati, a e hele ana na ona e noi i ka Luna makai M. Makalua, ina e ae oia e hana ma ia la. Ua hele ia aku o D. Kalauokalani, a ua kuhikuhi aku oia ia M. Makalua.  Hauhili ka

mapa, palahe ka palu i keia mau luna aupuni.  I kuu Moiwahine aloka maluna o ka Noho Kalaunu o Hawaii, Liliuokalani, o ka makia o kuu aupuni, o ka “Pono a me ka Hoopono. “  O kau mau olelo ia i na haipule uuku o ka Ekalesia o Wainee a pela ke Akua Mana Loa e kokua mai ai I oe.  Eia ka hana la he mikini kopaa i ka la Sabati, a pehea la keia hana a na luna aupuni.  A pehea hoi e ka Lunakanawai Elekie A. F. Judd, he mana anei i na luna aupuni e ae aku e hana na hale wili kopaa i ka la Sabati, a i ole he rula paha? Na kou hanohano e keia mai, oiai he haipule oe, a he mea kaumaha hoi no ka naau ka hehi ia o ke Sabati e ka hale wiliko o Lahaina.  J. KULAILUA.    Lahaina, Mar. 26, 1891.

Na Anoai o ka Mokupuni o Hina.

E MR. LUNAHOOPONOPONO:  Aloha oe-Mamuli o ko’u ike pono ana i na hana kue kanawai a ua luna aupuni, pela au e hoike aku nei.  O ka hope makai nui o Molokai nei ke hopuhopu nei i na I’a liilii, a pela me na poe e ae.  He mea kupanaha ka lawe ia o ke kanawai i me ole.  Eia hou, mamua aku nei he hopuhopu ia na poe moekolohe, aka i keia wa ua waiho wale.  Ke ike ia aku nei nae ka hopu ia o na poe kulana haahaa, a o na poe hoi maluna eia lakou ke noho nei me ke kii ole ia.  Ke kue maopopo loa nei keia poe i ke kanawai o ka aina, nolaila, he mea pono e hoonoho ia mai i mau luna aupuni me na manao kuokoa, aole hoi i na poe hopepe me ka hoopilimeani.  Eia hou, ma ka Sabati la 29 o Maraki, ua hoike ae ka lunakanawai D. Kalauokalani i ke kuahaua all ma Kaunakakai, oiai he la hoike Kula Sabati ia no ia apana.  Hauoli loa au no kela mea hou, aka hoi ina o ka leo ke puai nei iwaena o ka lahui a o ke kino hoi ma ka aoao kue kanawai, alaila, ua inoino kela leo kauhaua.  Owau no, KINA    Maraki 30,1891.

Lohea ko Kalawao Loo.

Kalaupapa,  Maraki 30, 1890.    Hon. J U. Kawainui,   Aloha oe:

O na mea hou ano ano nui o ka Panalaau nei ma ka la 22 o keia mahina, he la pule ia, ua huiia na kokua a me na mai ma ka hale oihana o ka Papa Ola.  Ua haiolelo ka Peresidena o ka Papa Ola Mr. D. Dayton imua o kela anaina nui, o na me ano nui ana i hoike mai ia, oia keia:  I hookahi lio na ka mai hookahi ina e oi aku, e kuai aku, ina aole lilo, e haawi na ka Papa Ola e kuai, a loaa ke dala hoihoi mai na ka mea nona ka lio.  Ka lua, e pepehiia ua ilio a pau.  O keia na mea ano nui o kaua haiolelo, koe ka manawa e hooko ia ai o kela mau mea.  Ua manao au, ina e hooko ia ana, e ulu mai ana he haunaele.  Aole no paha i poina ko’u hoa’loha i na hana e pili ana i ka Panalaau nei, oia o W. H. Kahumoku, he hana keia i hoolala ia e na Peresidena mua, aole nae i ko, a ia W. Tell paha auanei e ko ai.  Ma ka Poakahi ae, hiki mai o R. W. Meyer, Agena o ka Panalaau nei, ua laweia aku imua ona na kokua e oki i ka wahie ma ka pali a kuai aku i ka poe mai e makemake ana i ka wahie, a loaa mai ke dala, ola ka noho ana o keia aina malihini.  Ua papa mai o R. W. Meyer, aole e hele wale na kokua e oki i ka wahie me ka loaa ole o ka palapala ae mai kona hope aku oia o W. Tell.  E hoomanao oe he hope wale no o W. Tell no R. W. Meyer, ka Luna nui, aole i like ko W. Tell noho ana e like me ko Mr. Evans, he Luna nui o Mr. Evans no ka Panalaau nei, a o W. Tell, he wahi kanaka no ia malalo o R.W. Meyer.  A o ka @ olelo oia ka W. Tell e hoolohe ai, aole e hiki ia W. Tell ke kue i na hana a kona mua, no ka wahie a na kokua e oki ai ke loaa ka palapala ae e oki, mai ka luna aku.  Aole ae ia e kuai me kuhi mea e, me ka Papa Ola wale no e kuai ai.  O keia kekahi o na mea hou i ike ole ia mai ka noho ana o na mai ahiki i keia la, he mau hana hoopilikia wale no keia.    Owau, no,    S. Kahalehulu.

He Make Haule I ka Lio.

Hon. J. U. KAWAINUI:-Aloha oe:  Ma kamaoa, Kau, Hawaii,  Maraki 11, 1891, ua loaa o Beniamina Kalolo i ka ma’I ulia wale, ma ka hora 8 ola po ma ka pa-hale o S. Kalu.  E makaukau ana oia e hoi ua kii aku oia i kona lio, ua holo aku ka ko a puka aku mawaho o ka pa, ua hina aku la o Beniamina Kalolo ilalo, o Kalu ma ka puka oia o ka pa kahi i ku ai, i kona ike ana i ka lio i ku ai, i kona ike ana i ka lio i ka holo ana, ua hele mai oia e me ke kahea ana a hiki i kahi i waiho ai.  Kahea iho la o Kalu aohe wahi mea a pane mai, ua kahea aku la o Kalu i kanaka o kauhale e lawe mai i kukui.  I ka hoihoi ia ana a hiki i ka hale, ua pau ka lohe, pau ka ike, koe wale no ka hanu iloko.  I kekahi la ae ua hoihoi ia kona kino i kona hale me ka ohana, a ma kekahi la ae ua kii ia ke kauka.  Ma ka ike a ke kauka ua moku ke @ maleko o ke poo e pili ana me ka lolo, na hoole mai no ke kauka aole e ola, a ma ka la 17 hora 9 oia kakahiaka ua make aku la oia.  He kaikuaana kona aia no i Honolulu, he mau hoahanau e noho pu nei me ia.  Ua hanau ia oia i ka makahiki 1880.  Nolaila, he kanaka i piha i na hoaloha he lehulehu.    E. KANAKEAWE.

Olohani na Makai o Honolulu.

I ka auina la Poakahi nei, ua olohani ae he 12 mau makai ku-huina o ka uwaki elua, kapena Makaila, a haalele aku la i ka Oihana Makai ma ke kiola ana aku i na pihi a me na hookohu imua o ke alo o ka Ilamuku.  O ke kumu i ko makou lohe mai, ua hoowahawaha a hoopailua lakou i ka hana a ka Ilamuku hou, oia ka lole ia a me ka nana la o ko lakou mau wahi hilahila e ke kauka.  A ma kekahi wa olelo ia mai hoi, ua puka walewale paha na olelo ina e loaa kekahi, he haukeuke a he kane paha ko ka ili, alaila, o Kalihi ko lakou wahi kupono o noho ai.  Na keia mau kumu ae la maluna, i huipi me na hoololiloli ano ole o keia wa kaulei, ua lilo ia i mau kumu hoonaukiuki na keia poe makai a haalele i ka hana.  Eia na inoa o na makai i haalele mai i ka hana:  Iosepa Kealoha,  Nalau, Nahalelauu, Kale Mu, D. Kapahee, H Kaulua, D. Noholoa, John Kaaialii, Sam Laanui, Nawai, Hokii a me Punika, huina 12.  Haunaele Kuapapanui i ka Moae!

Ka Ahahui Kinipopo Hawaii.

I ka Poaono, Aperila 11, e hoomaka ai ka paani kinipopo o keia kau a ka Ahahui Kinipopo Hawaii, no lakou ka heluna he ekolu wale no puali i keia paani ana, oia hoi ka Honolulu, kapena H. M. Whitney; ke Kamehameha, kapena R. Pahau; a me Hawaii, kapena Morris K. Keohokalole.  Eia ka papa hoonohonoho o na paani ana no keia kau, e hoomaka ana mai Aperila 11 a pau ma Augate 29:

Apr. 11-Honolulu vs Kamehameha.        Apr. 18-Honolulu vs Hawaii.

Apr. 25-Kamehameha vs Hawaii.             Mei 2-Kamehameha vs Honolulu.

Mei 9-Hawaii vs Honolulu.              Mei 16-Hawaii vs Kamehameha.

Mei 23-Honolulu vs Kamehameha.             Mei 30-Honolulu vs Hawaii.

Iune 6-Kamehameha vs Hawaii.          Iune 13-Kamehameha vs Honolulu.

Iune 20-Hawaii vs Honolulu                     Iune 27-Hawaii vs Kamehameha.

       Iulai 4-Honolulu vs Kamehameha               Iulai 11-Honolulu vs Kamehameha.

           Iulai 18-Kamehameha vs Hawaii.              Iulai 25- Kamehameha vs Honolulu.

          Aug 1-Hawaii vs Honolulu                    Aug 8-Hawaii vs Kamehameha. 

Aug 15- Honolulu vs Kamehameha                        Aug 22-Honolulu vs Hawaii.

Aug 29-Kamehameha vs Hawaii.

Eia malalo iho nei ke kulana o na puali kinipopo e paani ana ma Makiki i keia la:

Honolulu.            Kulana.               Kamehameha

Can. Wilder         Hopa Popo        Phillip Davis

Willie Lucas          Nou Popo      Me@                              

H. Wodehouse              Pahu 1               Mabuka

H. Whitney                         Pahu 2                  Pahau

E.H. Wodehouse                              Paku 3                   Wahinemaika

Geo. Lucas                          Hopu Pokole                      Makuimoku

Albert Lucas                       Kahua Akau                        Lawelawe

J. Winter                              Kahua Waena                    Crowell

G.L.Desha                           Kahua Hema                      Keliinoi

 

Mahope iho o ka hora 10 a me hapa o ke kakahiaka Poaha nei, ua pau aku la i ke ahi ka hale o Mr. E. W. Jordan ma Waikahalulu ma ka aoao makai o ke alanui Kula, e iho aku ai i ke alahaka, a e noho hoolimalima ia nei e Mr. C. T. Day.  Ua pau aku na pono a pau, a he mau wahi mea uuku kai pakele mai.  Ua hamu mai no ke ahi e anai i ka hale e pili aku ana ma Waikiki iho o ua hale pauahi la a e noho ia nei e Mr. Lindsey, aka mamuli o na hooikaika a na keika kinai ahi pio ai, ua pau lihi mai no, aohe nae i kukonukonu mai.  O ka hale e noho ia ana e Mr. Day, ua panihakahakaia no ka $2,000, a o na lako ponoi iho ona, na ka $1,500.  Ua manaoia, na na kamalii liilii paha ke ahi i pau ai.

 

Hoolaha Hooko Moraki.

HOOLAHA HOOKO MORAKI.  MAMCLI o kekahi mana koai I hoike ia maloko o ke ahi palapala moraki I hanaia manawa o Kalaeloa a me D. K. @ o ka aoao mua a me William C. Achi o ka aoao elua ma ka la 14 o APERILA @.  I kakao kopeia ma ka buke 99, aoao @, a mamuli o ka @ ki ia e na kuma aeliko o keia moraki, oia ka uku ole ia o @ a me ka aku panee; nolaila ke hoolaha ia aku nei o ka mea @ ka aoao elua o na moraki @ e hooko ana oia ia @.  A KE hookala hou ia aku nei aia mahope aka o na pule ekolu mai keia la aku, alaila e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no kem@ ana ma ke @ e Jas. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka ia 11 o MEI 1891, hora 12 o ia la. NU na mea i kou e ninau ia William C. Achi @ ma ke Kanawai.  Haaaia i keia ia @ Aperila, 1891.   WILLIAM C. ACHI.  Mea Moraki Mai.

@=a aina i moraki ia:  25-100 ka ma Kahaluu, Koolaupoke, @.  I hoakaka ia ma ke sila Nui Kelu @ a Ka@ ka inoa o @ a i @ ia @ ma ka palapala kuai a P.W.K. Kealawau i ko, eia ma ka buke 30, aoao 20 & 21.  A me ke kuleana i hanaia e Mrs. Pauahi Bishop ua ia D.K. @, e hoomaka i Ianuari @ a me na hoohoiki hou ana aka hoi o ea hoolimalima ia o kekahi apana aina ma Kepo@. Honlulu, Oahu.  @

 

Hoolaha Hou.

Hoolaha Hookapu.

Ke papa ia aku nei na mea a pau aole e hookuu wale i ko lakou mau holohelona maluna o ka aina o Puuana hulu, Kona Akau Hawaii, a ma na apo e ae paka e komo ai na holoholena malaila.  O ka poe no hoi a pau e hele ana maluna oia aina me ka ae ole ia ma kekahi palapala i kakau ia e kuu Luna, oia o K. Aberahama Kahakuia, e hopu ia no ma ke ano he komohewa e like me ke Kanawai.

F. SPENCER, (Pakana)   Waimea, Hawaii, Feb. 25, 1891 @

Hoolaha i ka Poe Aie.

Ke hoike aku nei ka mea nona ka iaoa malalo ihe ua hookohu ia oia i Lunahooponopono no ka Palapala Hooilina i huua o ka waiwai o ke Alii ka Moi i make.  O ka poe a pau he mau waiwai ka lakou e paa nei ke kauoha ia aku nei lakou e hoihoi koke mai.  O ka poe hoi he mau koina ka lakou i ko waiwai, ina ua hoopaa ia ma ka Moraki a me kekahi ano a ae paha e hoike mai me na hooiaio kupono loa ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo ma Honolulu, iloko o na malama @ mai keia ia aku, o hoole mau ia aku lakou.         G. TROUSSKAU.

Lunahooponopono o ka Palapala Hoo lina i hulia o ka waiwai o ke Alii ka @ Kalakaua i make.

Honolulu, Maraki @, 1891.    @

Hoolaha Hookapu Aina.

Ke papa ia aku nei na kanaka a pau aole e komo e lawe wale i na huaaia ooki wale paha @ na lau o na kuma Maia e ulu la ma ka pa ma hiai o Aho, ma Kalihi, Oahu, oia hoi ka pa o Mr. Herbert @ lilo ia u ma ka hoolimalima, ma kahawa: o Kalihi, a e kokoke ana i kahi pepe@ pipi o Waia.  O ka poe a pao e kue ana i keia e hopu ia no lakou a hookolokolo ia ma ke kanawai.    AHO, (Pake)  Kalihi, Oahu   @

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.

O KA MEA NONA KA INOA MALALO IHO, ua hookohu pono ia oia e S. L. Austin, Lunakanawai Kaapuni Apana Hookolokoli Ekolu o ko Hawaii Pae Aina i Lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Kaholokahi (k), o Honokaa, Hamakua, Hawaii’I make.  Nolaila, o ka poe a pau he mau koina ko lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai I ka lakou mau bila ale oiaio i hoolaio ia maloko o na mahina eono mai keia la aku, @ hoole mau loa ia aku ke hala ia mau mahina @ hoolaha ia ai.  A o na poe a pau i aie I ka mea @ make, e hookaa koke mai ia u ma Honokaa, a @ ina he waiwai o ka mea make e paa ia ana @ ka lima o kekahi poe e hoihoi koke mai ia u @ ma kahi i oiaio ia.  J.K.KAUNAMANO.

Lunahooponopono Waiwai ma ka waiwai o Kaholokahi (k @ i make.  Honokaa, Hamakua, Hawaii, Maraki 10, 1891 @

Hookapu Kai Lawaia.

E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA KEIA ua hookohu aka makou ia George Kaai noa o Koholaloa i Luna nana e malama a kiai @ ko makou Kai Lawaia o Kaakaukuikae a me @ Koholaloa, i hoolimalima ia mai e Mrs. Pauahi Bihopa, James I. Dowset a me John Sumner.  Nolaila, ke papa ia aku nei na mea a pau, aole e lawaia ma na mea a pau, a ki pu pa@ ma keia mau kai.  Ua kapu loa ke kii ana i na hee no elua mahina mai Augate 12, a pau na malama elua.  O ka mea e kue ana i keia e hoopii ia no ma ke kanawai.

Owao o Letano, ke papa aku nei au i kuu @ hoolimalima makai o ka uwapo o Haaliliama nu a ma Waikkiki o ke Alahao o Oahu a hiki i ke awakumoku a me ka Loko o Kuwili.  Ke hoo @ kohu aku nei au ia H. Piimauna i Luna nana e malama i kuu Kai Lawaia.  Ua kapu loa ke kai i na mea a pau.  O ka poe makemake la waia e ninau mua ia Leona Kau.  O ka poe holohe ole e hoopii ia no ma ke kanawai.  LEONG Kau.  Honolulu, Feb. 21, 1891.     @

Hoolaha Hooko Moraki.

 

                               

MAMULI o kekahi mana kuai i hioke ia ma@ o kekahi palapala moraki i hauaia mawaena o Nueia a me H. Talbot, o ka aoao mua, a me Portuguese Mutaual Benefit Society of Hawaii, o ka aoao elua, ma ka la 11 o Ianuari, 1889, i kakau kope ia ma ka Buke 114, aoao 241, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o keia moraki, oia ka uku oleia o ka uku panee o ke kumupaa, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka Mea nona ka aoao elua o ua Moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.  A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la 4 o Mei, 1891, hora 1 o ia la.  No na mea i koe e ninau ia W. C. ACHI, Lolo ma ke Kanawai.  Hauaia I keia la 25 o Maraki, 1891.

Portuguese Mutual Benefit Society, Mea Moroki mai.  Penei na aina i Morakila:  O kela mau aina ma Kapalama, Oahu, i hoikeia ma ke Sila Nui Helu 2830, a Kuleana Helu 1034 a me 8400 ma ka inoa o Kapauhi a me Kuheleloi, 1o3 hapa @ e ka ka ili.       2331-4t

 

KO  BIHOPA  MA,

BANAKO MALAMA DALA

E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE emak a hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:  Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupaneo ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahiua, a ua waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahiua, a ua waiho ia paha ke dala a ha a na malama ekolu i ka wa e hoeponopono ia ai na helu.  Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na elua paha o ka mahina.  Aole uku panee e uke ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.  He 20 ia maua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai @ ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.  Aole dala e uku io aia wale no ma ke kikoo a ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.  I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau o waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumupaa mua.  O na puu dala hoomoe mai lmaluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka nelike pu ana.  E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebeaoma, ko@ na la Sabati a me na la kulaia.     BIHOPA MA.    Honolulu, Ian.  679p-tf@

 

Hoolaha Hui Aina o Peahi me Ulumalu.

KE KAHEA IA AKU NEI NA LALA A pau o ka Hui Kuai Aina o Peahi, e hele mai oukou a pau loa ma Pauwela, ke hiki aku i ka la 17 o Aperila, 1891, oia ka Poalima, hora 9 o ke kakahiaka, oia ke la e hui ai no na mea e pili ana ia Peahi.  Ke kahea pu ia aku nei na lalal a pau o ka Hui Aina o Ulumalu, e hele mai me kela la I hai ia maluna, oia ka la e lohe ai i ke kuai o kekahi aina i haawi ia mai ia maua.

MOSE KAHIAPO, Peresidena,   L.K. WAIPA, Kakauolelo a Puuku.  @

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU.  E loaa no ma ka UWAPU O PAKAKA, Honolulu, ma ke kumukuai makepono loa, no ka pomaikai e ka lehulehu e makemake ana e kukulu hale.  E kipa mai a e ike kumaka. @

 

J.  HOPP  &  CO.,

Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!

Hana Moe, Na uluna Pulu, ETC.

Noho no ka Hoolimalima ana, na Lako Hale ine ke kumukuai emi.  Honolulu.  @

 

JOSEPH HELELUHE,

He Luna Hooiaio kupono no ka Apana o Kona, Mokupuni o Oahu.  E loaa no au ma Washinetona Hale, a i ole ia ma Kabakoilani, Waikiki.  E hooko ia no na kanoha me ka eleu a me ka hikiwawe.     674p 6@

 

PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO – O KA – Hui Kaaahi me Aina o Oahu,

E MANA AI MAI IANUARI 3, 1890, AKU.

Haalele Honolulu   6:15AM   8:45AM   1:45PM   4:30PM

Hiki i Honouliuli   7:15AM   9:49AM   2:49PM   5:28PM

Haalele ia Honouliuli   7:45AM   10:15AM   3:51PM   6:50PM

Hiki I Honolulu   8:40AM   11:55AM   4:55PM   6:45PM

*Ma na Poaono wale no,    +Koa ua la Sabati. @

 

Hoolaha Hou.

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O @Hawaii Pae Aina, ma ka @ waiwai; na ka hapa o ka waiwai @ ne keiki oo ole no Ewa, @ ia ke noi no ke kuai ana I ka @.  Ma ka heluhelu a me ka @ ka palapala noi a G. M. Keona, @ o ka waiwai o na keiki @noi ana e kuai ia aku kekahi waiwai @ iki oo ole la a e hoike ana i na @ kuai ia ai ua waiwai la.  O na @ aina ma Ewa, Oahu @ ma ka Palapala Sila Nui.  Nolaila, ua kauoha ia na @ mea oo ole, a me ka poe he @ lakou ma ia waiwai, e hele ma @ ma ke POALIMA, la 17 o APERILA @ hora 10 o ke kakahiaka, ma ke @ kolo o keia Aha ma @ ia manawa a me ia wahi @ kumu e @ ia ai ke kuai ana  @. Kakau ia ma Honolulu, Ko @ Aperila @

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE @ Hawaii Pae Aina, ma ka @ waiwai.  ma ka manao o ka waiwai @ . Ma ka heluhelu a me ka @ (article unreadable)

LOKO O KA AHA HOOKOLO@ LIZZIE JORDAN @ Ke kauoha ia aku nei @ Jordan ka mea i hoo@ kana pane i kakauia iloko @ (article unreadable)

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI @ Elua o ko Hawaii Pae Aina, @ waiwai.  Ma ka hana o ka @ B. Jones, no Lahaina, Maui i make @ ma ke Keena.  Ma ka heluhelu a ma ka waiho @ ka Palapala Noi a Annie Jones, @ ka mea i make e hoike ana, @ ole o J. B. Jones, no Lahaina, Maui @ Maui, i ka la 8 o Okatoba, @ ia ka Palapala @ ponopono Waiwai ia Edwin J. @.  Ua Kauoha ia o ka POAHA, ka ia 7 oo @ 1891, ma ka hora 10 kakahiaka @ koho ia no ka hoolohe @ imua o ua Lunakanawai la, ma ka @ kolokolo ma Lahaina, Maui a ma ia @ pi ma ia wahi no, e hele mai ai na mea @ ma ia wahi no, e hele mai ai na mea @ pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu @ ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. @ e hoolaha ia ma ka olelo Hawaii @ pule maloko o ke Keokoa, nupepa @. Kakauia ma Wailuku, Maui, ko Hawaii Aina, Maraki @.  GEO E. RICHARDSON    Lunakanawai Kaapuni@

 

AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI @ Eha o ko Hawaii Pae Aina, @ ponopono waiwai o H. Opupahi @ make, o LIhue, Kauai, ma ke Keena @ Lunakanawai Kaapuni.  Ma ka heluhelu a ma ka waiho ana @ Palapala Noi a me ka Papa Hoike @ Rice, Lunahooponopono o ka waiwai @ pahi no Lihue, i make, e noi aua @ hoolilo he 13.30, a e hoike ana, o na @ mai iaia he $1055.10, a e noi ana e @ a kela mau mea, a o kauoha ia e @ waiwai e waiho ana ma kona lima @ kuleana malaila, a e hookuu @ kona mau hope ma ko lakou noho @ ano.  Ua kauoha ia, o ka POAHA, ka @ M.H. 18/1, ma ka hora 10 o ke kakahiaka @ o ua Lunakanawai ia, ma ke @ oia kahi a me ka manawa i koho ia @ lohe ana i ua Noi la, a me na Papa Hoike @ ia, a o ka poe a pau i pili @ a e hoike i ke kumu, ina he @ e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike @ na hoike i na mea i kuleana male@ wai i olelo i olelo ia.  A o keia kauoha @ olelo Hawaii, e paiia maloko o ke @ nupepa i pai a hoolaha ia me Honolulu @ pule ina mua ae o ka manawa i olelo ia @ hoolohe ana.  Kakaula ma Koloa, Kauai, o ko Hawaii Aina, i keia la 29 o Maraki, 1891.

JACOB HAP@      Lunakanawai Kaapuni @

 

ILOKO O KA AHA HOOKOLOKO KAA? @Apana Hookoloko Eha o ko Hawaii Aina.  FBIRDERICK L. BARTEIS vs. @ BARTELS.  Ilouki mare.  K:  Ma ka lokomaikai o ke @ ko Hawaii Pae Aina, Moi:  I ka Ilamuka o ke Aupuni, a i ole I @ ma ka Apana Hookolokolo Kaapuni @ ka Mahalo:  Ke kauoha ia aku nei oe e kili aku @ W. BARTELS, ka mea i hoopii ia, @ mai ana oia i kaua pane i kakau @ la ho iwakalua mahope iho o ka @ keia, e hele mai imua o kela Aba @ Kaapuni ma ke Kau o Feberuari e @ ana a ke Keena Hookolokolo o ka @ kolokolo ma Nawiliwili, mokupuni o Kauai: ka POALUA, la 3 o Feberuari @ ma ka hora 10 kakahiaka, e hoike @ aha la e ae ole ia ai ke noi a Feberuari, e hoike @ aha la e ae ole ia ai ke noi a Fredrick L @ tela ka mea hoopii, e like me ka mea i @ ia iloko o kana palapala hoopuu i pakui ia.  A e hoihoi mai oe i ka palapala kii me @ ike piha o kau mau bana no ia mea.  Ikea, Ka Mea Hanohano A.F. @.  Lunakanawai Nui o ko @  (Sila)  Hookolokolo Kiekie, Lihue, Kauai  @ I keia la 2 o Dekemaba, A.D.@ R. W. @  Kakauolelo o ka Aha @.  Ke hooia nei au, o ka mea maluna @ kope oiaio o ka Palapala Kii ma ia @ kauoha oa Aha la e hoolahaia ia mea @ pepa, a e hoopanee ia ka hihia a ke @ o Augate o keia Aha.  R.W.T. @   Kakauolelo o ka Aha Kaapuni, @  Kaku ia ma, Nawiliwili, Kauai @.

MA KE KEENA O KA @ Kaapuni Apana Ekolu @ Aina. Ma ka waiwai o Kainau @ i make.  Ua heluhelu la a na waihoia ka paa @ Kawai@ (article unreadable)