Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 13, 28 Malaki 1891 — Untitled [ARTICLE]

U.\ hooiilo la aku ka Nupepa Kuo koa i ka Hui (»jzettc Cum p.u v, e hoomaka ana mai ka la 31 aku 0 km m«ilama o Maraki. Ma keia h<h ponopono ana, ke hoi hou nei ke Kuokua mal.il») o na aiakai ana a ka Hon. H. M. Wini, ka mea nana i hoo-

kumu keia pepa bc kanakolu ma^•'••^l,," i kaa hope ae nei. Ke p» v " ,lo,a a^u nc ' makou i na nw'" -u ' -, °ha me a ma^a " lo in- - P oe ' awe P e P a a P au ,nc na * u " nahooikaika a pau i kokua pu me ma kou ma ka hoohoiomua ana i keia nupepa ah.n malamalama ftia na kaiauluo Hawan nei, me ka manaolana no kona hoi hou ana aku malalo o na hooponopono a na lima maiau o ka mea nana ia 1 hookumu, e oi aku ana kona ika ika no ka pono o ka Uhui kanaka Ha waii. A!oba onkou a pau.

Ua hoomaopopo wale iho makou i kelkahi mau kumu alakai e poonao liilii ma i nei i«at na o kekahi mahele o na kanaka e hoano hou ana i ke kulana o ke kahua aupuni kuluma a kahiko a i ke kuiana hou. He mau olelo hoomaneiitne ia e hoohana nei a e kauo aku nei i na kokua ia mai waho aku nei. Ia nihkou i haha wale aku ai i na hoohaii noonoo o kahi poe a makou i ike ai he mau paalalo no ka manao alakai ho», ua hoike mai la ka lakou mau olelo i ka nele me na kahua malamalama oka manao pono, e ohi hapuku ana i na noonoo lili oihana aupum a me ko (akou mau poo hooko hana, no ka mea ua kapae la ae ka lakou mau alakai, ko lakou kuko o ka hoopaonioni noho'na aupuni, a me ka lakou kahua alunu o na ipomaikai. Ua hookumuia ka lili a me kA makawelawela ino no ka haalele u ina t "Puna na hoa pmai alo," nola ila i kupu ai na kuahalahala, a ke hoao nui nei e pule umi i ka haku nona ka haka laa.

Ua hoikemanaoae o u Hawaii Ponoi" ma ka P. C Adrtrtijer e kue iki ana i ka mana hoonoho hope alīi 0 ke Alii ka Moi 1 make, ma kana palapala hooilioa i hanaia ma Kailua i Hawaii, oiai wahi ana, he mea ia e hoemi hope ana 1 na koi a kekahi po< koko alii kiekie e noho mai nei a me ke kulea na lioho alu oka lehulehu. Ua mka |mm»o e hoike ae keia poe alii kiekie ia lakeu iho i ke akea 1 ikeia aku, aole hoi oka noho pee mai Auhea lakou, kuu ae ika laula. Aka, no ka mana hooiioho hope alii, aole i\ i alakai hewa i ka hooko a«a a ke alii ka M9l make ma Ikana kauoha h6pe, mawaho ae o ke kuoiukanawai He kuleaaa koho ko na makaainaoa ma ke ala okoa, ihemina hooooho hope hoi ko ke alii ma kekahi aoaa £ hoohaoaia keia mau kutetma ma ko laua manawa ponoi iho» •o)e hoi e hoohuikau a lik> i me« paio ma ha manawa hookahl

Ma ka makaikai akahele aoa ika maniio hoaiai o M Hawaii Poooi," aia he wahi heleheleoa o ke kuahaUhaU mauako. Hc maoaa kupu «aoli paha oooa, h« kokooo ta mai paha ? Ho ka m«a, ioa e paulele oU o ke ku* nukiioawai a me oa kanawai ke aUkai o oa hoopooopooo oohoalii me ka le»l

hulehu, no ke aha eia i hoohewahew* koke ai ? He ®ea haohio kon kikoo mua ina i ker kaleana hope i waihoia no na m»kaainana, a hoao e kukuUi ae aiam'ia, ma ka hOike *ra n»ai i na h«lehelena kue i ke kuleana roua. no ke aln. e heonoho i hor>« nona n»a kom hakahaka. Ua eooo »o «o kana upu i na i ho».nele loa la kekahi kauoha hope i ho ilma paha mai ke alii mai. aiaila, o ka makaainana ke koho io malaila. F, h.iike'ke mai ana anei keia i ka hiki k* hooh>n#ia na kuleana a el«a i ka oianawa hookahi, a o ke kuleana oi ae oka pauiehia uke noho mana ? A ' ole, o ke kuieana makaainani paha ma mua o ko ke a'u ?

K HtLCHELU ia keia aiao elelo oka pauku 23 o ke kumukanawai : M E hoooiau loa ia ka leiaiii n-> ka Moi Ka* lakaua a me na hooiiina aku o kona kino i hapai ia mJalo o t ke kanawai" • • • ♦ He kuhikuhi hikimua keiaoki h«*i»jina eīa ana o ka nohoalii, a eia hou . "Aka, ina ao le i kohoia l i hoolaha u pela, a ua hakahaka ka nohoaiii, alaila, na ka aha kuhina, mahope koke iho o ka ike ia ana o la hakahaka, e kauoha koke aku e halawai ka ahat lelo, e koho ma ka baloia i kekahi alu hanau o ka aina i alii e n-;h » ma ka nohoahi," * *

* * .\{aanci i kumo aku ai ke kuleana koho alii ona niakiainana. Ina jj moukaka keia rii2u kukikuhi o ke kumukanawai, alaila, ua hoike inaaao kanawai ole wale iho no o "Hawaii Ponoi/' a i ole, ua hookapae i ktia kuhikuh', a ua konok ,no la rnai paha e hooka|ue. Ina lie mao{K)p»> ole kuna, e h'iikala ia aku oia. Ina u.l hnokaj)ae aua paipai ia aku paha j ela, ke ninau nei makmi, no ke aha nei ho;>hai!i hikimua, heaha ke kahoaka, ahea hoi ka mnnawa e piha ai ke Uapue" o nei "hookapae." Aole wile keia o ka hoohaili hikimua, aka, e heluhelu ia iho keia mau olelo ni pepa: * * + * "O ke ano pookela o ke kulana aupuni, oia no kf ano aup>:ni i paukhi* ia e ka lehuleii'i, a0 ke luUana Aliio na Moi mai ka lani iho, ht mau OUIO puahiohio U'uU no ia, a o ka manao ar a e loaaka

pomaikāi nui i ka hapanui o ka lahui, he mea hiki ( le ia ke lou nia o ka no-

ho poo ana a ka m« a hookahi a niau| mea kakaikahi paha." " 4,| kc nei ka ha^T*'" ua ona o,e, ° ' kaunakoma ia

mamua ae. ika oiaio o ke pookela o kekahi aupuni i paulehia nui ia e ka lehulehu, ina la he aupuni alii a aupuni Repubalika paha, aka, ke kue aku nei kona hapawaena (oia na hua hi-o.) ma ka hool Io ana i mea ele puahiohio wa le, ke kuleana alii o na Moi mai ka la n', a ke kue nei hoi ka hapa hope i na hapa mamua ae elua, oia ka loaa ole o ka pomaikai nui i ka hapanui o ka lahui ke noho poo kekahi mea hookahi a mau mea kakaikahi paha. Ua hoike mai hui kela mau olelo ae la i ke akaku mamua, aia mahope ona ke kino 01aio. Ke hoao nti ke aka e alakai ike kino ma ke ano he hanu iloko ona.

Hkaha ke kaona o ka manao mAa i ana iho "ke ano aupuni pauiehia a Aole anei i noho kuuiu keia aupuni he aupuni alii mai kahlko mai a hiki i ke* ia la, nana i hoopaa loa ka makee iloko o na noonoo e huomau aku a hiki i ka welau ona 'lii oka aina ? Aole anei i komo mai ko waho a luakaha pu, a haupua kokua pu e h#orrau ia pela e like me ia iwaena o ka hapanui o keia la i hiki ke hooho like inai me ka leo hookahi ? Aole anei oia ka paulehia la ? Heaha hoi ke ano pt ahiohio wale oke kuleana alii ona Moi ? Ua kukana wale ae anti lakou ia lakou iho a liio i mau Moi mana, a o na makaainana hoi ma kekahi aoao me ko lakou mana, a ua paio mau laua a akaka ka haule pio mau o na Moi i kuponoaike kapa ana he puahiohio ? Aole anei i kuleana alii aku na Moi mai na makaa inana ? Owai hoi ke kapaia aku nei he "kuleana puahiohio"—o na Moi anei, a o na makaainana paba ? No ke aha hoi i hoole ia ai ka loaa o na pomaikai i ka hapanui o ka lahui ma o ka mea hookihi a mau mea kakaikahi ? Aole anei he mau tausam poo noonoo e hui pu ana me ku Ukou i keia a me kei» elua makahiki a kokua like i ka hooko aoa i oa hana e holomua ai a laupai na pomaikai ?

Kc hoomaoe ia mal nei ona aupuni paulehia, aka, ke paulehia ui aku nei ke aupuni o keia la me ka moeuhaAe ole ia aku o ko waho no keia manawa. A owai ia aupuni paulehia—aupuni Repu halika anei, aupuni alii paha ? Ke hoole la mai nei ke kuleana alii o ea Moi aka, o na makaamana 110 la aohe mea e ae. No ke aha ? No ka mea, "o ka Beo o ka lehukhu oia oo ka leo o ke Akua." Nolaila, o ke alii a&a o keka* hi naluoa 0 na makaainana, oa ke Aki-a ia 1 hoalii. O kooa mau kuleana na ke Akua ia. O ka hoole ana i keia, ua hoole ia i ke Akua Ke hoole hou ia oei oa pomaikai maoka noho poo ana o ka mea hookahi a peli aku. He ku< hihewa keia ke maUmaia ka manao Koopooo, a he kuhi poloiei boi ke kapae ia ka hoopooo. Ua Uke t like na poo hooko hana kakaikahi me oa taunaipoo loehuA e ae, ke hoopoooa

ke hropcno ole. Ua like a Uke na kahtu auu'ini e ke ao ne% ke pono hoepoooia » ke oie p»fc*- L a like i lifce na ku!eana Moi, Emepcr?. Per< sideoa t a peU sku, ke hnoko hoo pono i na hana a ke hooko pe-no ole pihi-'Heahi ho<t aku na kuahaaha!a?

Eia. Oka make? leaa ap*> waie ae: ke koko hanohan->; ka alunu me ka ha.> waie; ka irai pooo pilikino ponoi, a paie aku ina luina no'mua lakou. 0:a ke aup~ni piuith*a «!e ia; oia ke kuieana aiii puahiohio wale; oia ka loaa i*omai kai ole i ki lahui; oia na ino me n* ia puwale a pau o ka a h okahuli aupuni; oia ka r<pebi kino ho>kaht, pepehi lehulehu, j epehi aloha aina. Aole ma ke kuekaa wale an*« nui i na kulana auponi like ole, na hana me r.a hookahua hana, aia mala«!a wuU no e loaa ai ka hoopow-; ina »ho i <e *10, il«.k'.> o ka ma na a puni le kino. A keehi pono na ka

;»u.i f e kapeke o'e ans; kaūaa r\ o.\zka, e poholo ole ana ī ka lua; lohe pono na pepeiao, e kuhihewa oie ar.a; hoopeno na manao hana, e poinj uieana. Oka hoopono ke huli ia a loaa i'o'<u, alaila, o>a iho la ke aupuni ka nohoalii u.e na poma>kai. O ka hoopono ka makua o ka paulehia, «.u no hoi ka h »!onua a me ke kau!ite o na hooponopono lahui ana. Makihewa na kulaaa o na ano a ;>au ke > ie la.