Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 10, 7 March 1891 — HE HAIOLELO HOOMANAO. [ARTICLE]

HE HAIOLELO HOOMANAO.

[Malaio iho ka haioleio a ke Kahu o ka £kalesia o Haili, Hilo, i haiia ma ia luakini Feb. 15, 1891, no ka hoomanao ana 1 ke Alii ka Moi KaUkaua i make. Ke h opuVa aku nei makou no ka pomaikai o na makamaka heluhelu. j

Kumuolelo—O ka mea uuku a me ka mea nui,*aia no malaiU. loba 3: 19.

"O ka leo keia o kekahi mea popilikia e uwe ana maileko ae o kona mau ehaehanui; he mokuna kanikau keia

mii ka moa a hiki iki hope. He kat*ik»u kt i * na ka mea i ho«ba«ha ta c na popihkia nui, a c »oho ana boi iloko oka»t me ka naau pilihua. Eoa enakawaka, o«at o kakoo i hooauopo po jle i ka «noolelo walohu o ko ftba mau ehaeha, be lua ole oia iwaena o ko ke ao nei, Na ka limi menemeae ole o ka make i kaili aku i kona mao mea aloha a puu mai kona home aku; na na powa hoi i hao aku i kona mau lako o ka neho kmo ana, a ua kau pu mai la no hoi m.»iuna o kona k:no na palapu O ka ehj t ha. A uia e nana ana i kona hi rue neeneo, a e hoomanao ana paha r«o na ruea aloha i hamau ka leo oo ka wa mau loa, a i n*'o na hekhelena no ka wa pau e'e, aia hoi halalo aku la kona uhahe i'alo i ka iua kupa* pau, a ike iho ia ma, aia ka "O ka mea uuku a n-e ka mea nui, au no malaila." Oia hc.\ e kau |>u tnai ana u haawina o ka n.ea uuku m.iuna o na mea apau, ke aiii maiuna o kena nohoaiii hanohano a i ke keiki omo waiu ma ka poli aioha o kona makuahine, a uuiioko ae o keia laawina o ka ehaeha e loaa ai ta kakou he n«au manao alakai no kakeu

i ken ia. I. He kanawai paa ioa ka make mai ka wa kahiko ioa mai. 1 ka no i komo mai ai ka hewa t ke ao nei, ua ukaii pu inai ia no ka make, a oia no hoi ka enemi nana e hao nei i na kanaka. He iima menemene oie ko ka ma ke, e hao w.iie ana nia i na mea a pau e i lii ana i kr ao nt i, o n.i mea nui me na me.i hii i, na mea nam me na mea i alei a la, aol- iea e koeana kekahi iaia. O ka pua aani iioko o Edena, e haa* heo ana ik ko o kona aia. Ike kakahiaka he nani, ae popohe ana kona nani me ka mawehe ana o kona mau lau uiiuii, a e kau ana hoi na kulu kehau o ka po maluna ona me he mau opuu daimana ia ke alohilohi; i ke kakahiaka, he nani kona, he maemae, h* ala kupaoa; aka, i ke ahiahi, ua mae, u.\ haia ka nani, ua hauie na lau, a ua mimmo kona pua, uu hlokona mau na* ni i mea ole. Peia no, e na hoa aloha iioko o ka ehaeha; o na mea nani a kakou i miiimili ai, na mea i aloha ia a hiipoi īa, e pau ana ia mau mea a e nalo aku ana mai ia kakou aku. Oka laau nui a e uiu ikaika ana ma ke kuahiwi, e haaheo ana iloko o kona nani, e lanakila ana imua o na makani ino, e ku ana me ke kiiakila imua o ka uwila me ka hekiii, a ua ulu paha oia no na keneluna lehulehi', e mau loa anei kona ulu ana ? Aole; aole loa e hiki iaia ke ku mau imua o ke au o ka manawa, aka e hala nna no he manawa a e mae auanei kona mau lau uliuii, e maioo kona mau lala, e mimino mai na pua, r heielei na nani a pau ona, a e make ua laau ikaika la; peia no e na makamaka, e make ana na mea a pau oke ao nei. Ke hele nei ke ao nei a ine kona mau mea nani, ikaika, i ka hopena mau, no ka mea, "O ka mea uuku a me ka mea nui, aia no ia malaila."

11. Ke kau pu nei ke aka oka ma ke maluna o na kino a me na pono pili kino o kanaka. E na makan>aka, na mea aloha, na ho;.pi|j o ke ao n<i, he wa e nohu pu ai a e ike j>u ui i na ehaeha a e hauoli pu ai iloko o na olioli ana, a he wa hoi e kaawale aku ai. Ona mea kiekie, na mea mana koikoi, na u»ca hoi e paa ana i ka hoeuli o k'a moku oupuni, ua hele pu lakou ma keia ala ho(ikahi Ua nui na mea hoopoino i na pono o ke kanaka ma keia ao; ke ahi e hooneoneo ana, na waikahe a halana e hului pau ana, a i kekahi manawa no nae ua hiki no i ke kanaka ke alo ae ia mau piiikiu; akr, o ka make, e na niakamaka, aole !oa e hiki i ke kanaka ke alo ae; e holo wale no ke kanaka mai ka make aku aole no oia e pakHe ana, o ka enemi hoi>e no la o ke kanaka, he enemi lanakila n te. Aole aina o ka honua i komo o!e ia e keia mea hoopoin. ; aole no hoi he lahni make oie. "He lepo no oe a e hoi hiu aku no oe i ka lepo" wahi mai a ke Akua nana i hana i ke kanaka. Aole minamina ka make ke kii mai i na me.i palupalu, na keiki makamae, na mea aloha, na hoapili o ke ao nei; aole no hoi oia e kanalua i ka lawe ana aku i na mea ikaik?, hanohano, na alii aimoku; e hina lue ana na mea a pau imua ona. Aole waki kapu e hiki ole iaia ke a'e aku, aole no hoi he honua i knmo oie ia e keia luna auhiu menemene ole, a ua hiki mai mua o kakou na lono no ka hooi. » ' ; a i keia ma* nao. Oiai ma ka la 20 o lan :ari, maloko o ke kulanakauhale nui 0 ka onokuaina gula, a i mamio mai na mea aloha ako a me kona lahui kanaka, au hoi, hiki ae la ka e'ele ana ole o ka make a o-u alp la i ke ola makamae o DavidLiau'ea Kalakaua, ka Moi aloha o Hawaii. Aia kakou e lawe mai ai a hoonanao iho 1 kela moe mske ma ka aina mamao, e hoopuni ia ana e krla poe he kakaikahi a 1 kan.aaina nui ole ia ka» kou, he ku i ka manaonao a me ka lihaliha h » ke hoomaoao ae f aole malaila kona Moiwahine aloha, e holoi ae i na hau huihui o ka make; aole hoi malaiU kona pokii k-ikuahine e hoolohe ai i kana mau huaolel i hope; aole anei boi keia he make walohia ?

Ae, he make walohia a manaonao, a ma ia make i- \ ena makamaka, ua hoon?icia mai k kou i ka ike hou &na i kona mau heieh ena waipahe, a i ka iohe hou ana hoi » kona leo oluolu; he keua ka Uhi\ir k «. Aka nae, he mea i pono ia i keia la e iawe mai kekahi mau an , a kakou īke ai nona a i hoomanao ia hoi iloko o kooa au o ka hookeie aupuni ana, i mea na kakou e hoomanao ai a e hiipoi ai hol i—He Moi makee aina o I>avi(ia Laamea Kaiakaua a he imi pomaikai hoi oo kooa lahoi kanaka. (a) Ikawa i hoomaka ai kona ooho alu ana t o kakou no na no Hawaii ooi na aina e waiho ana oe ka waiwai oie, he mau kula j anoa i manao la, aohe wahi pomaikai iku aka nae heaha ka ka Moi aloha o kakou i hana ai ? Eia t ua oana aku la oia a ua hnomaopop ike kuiaoa oolomua ole, a ua nooooo iho ia ia i ka tuea e ti(o aku ai keia mau ku'a panoa i mau lua gula. Wehe ae la ia i ka piii aioha ana uie kaoa Moiwahine» kona ohana alu a me na kini o>akaainana ona, a au aku ia la i ka moana ioa; mea oie* taia ke aou o ka hau eki u Omaha; na pilikia o ke aiahele me na oleio hue lioiio o hope neī; hookahi no mea nui iloko o kona puuwai aln o ka pomaikai me ka hol»mua o kona aina a me ka iahuL 1 ke au o kooa m>u mua Moi, he mau eiele ka lakou e hoouoa ai no aa uui pomaikai no Hawaii uuku; ua nana keeia ia mau elele e na mana o Amenka aka, i ka hiki ana aku o Kaiani Kauiilua ma ke ano be "iuii Pomaikai" no kona aina me kona iaoui kanaka, ua hiki oie la ke uana kee mai i ke keikiaiii a KeoßbkaloL\ no ka mea, o ka oluoiu a me ka waipahe ke kaiaunu aiii maiuna ona. Ua hookauwa aku la oia nō ka pono o Hawaii ame kona hoiomua Heaha na mea e akaka ai a e ike ai hoi kakou ua waiwai a ua hua mai ia huakai Imi Pomaikai ? Ena makamaka a uiakaainana aloha o Laamea, ua ike maka 10 no kakou i keia la i na hua o ia huakai ana; o na kuia panoa waiwai ole e waino wale aua i ke au o koua aiau mua, ua hu uiai la ka waiwai a u« pii ae la na ioaa aupuni; ua ikeia aku la oa ha* na hou iloko o ka aina, a o kakou no na hoike o ka oiaio o la hana i keia ia; o keia mau pomaikai a pau ke kau nei iiuna o ka aina, mai ioko mai no ia o kela huakai lmi Pomaikai.

(e) He mau makahiki pokoie waie no i haia ae nei, ua hele hou no oia oo na aiua e ma keia huakai kaapuni ana i ka honua. He nui wale na oleio like ole i puka ae ia manawa, t kapa ana i ka waiwai ole a he huakai lealea no ka hoohio daia; peia io anei hoi? la'u i hoomaopopo ai i ka waiwai o kela huakai kaapuni honua a Laamea, ua ike a ua hoomaopopo pu hoi i ka waiwui oia huakai ma na mea a pau i hoea ae mahope.

laia ma la huakai, o Hawaii no kona hoahele, e hoikeike ana la Hawaii Imi Loa imua o na mana nui o ke ao nei; a he oiaio no, ua huli mai la na Moi mana nui a e noho hoomalu ana inaluna o na miliopa, a e noho ana me ka hanohano a me ka mana nui. Hookipa aloha aku la lakou ia Laamea a ia lakou ma ia hookipa ana, ua hookipa pu ia aku la o Hawaii me kona lahuikanaka e ia inau mana alu. Aia Ukou i ike niai ai īaia, ua ike pu mai la likou ia Huwaii; aia hui, ua hoopau ia ae la ko lakou mau manao knhihewa rnua, e manao ani no eia no keia lahui kanaka iloko o ka pouli o ka nohp ana {)Lgana Mahot>e mai o kela huakai, ua nui na malihini i hoea inai i ko kakou nei aina kulaiwi, e makuikai ana i kona naiii kamahao a hanu hoi i kona mau ea oluolu, a e mahalo ana i kona mau wailelehune, a ua hoehihi maoli lakou i ka nani o ka Pared4iso o ka Pakipika nei. Nawai i hoike aku ia Uknu he lahui oluolu, na&uao, hookip;, a makee maluhia ka lahui Hawaii? Aole anei na ka inea a kakou e hoomanao lihaliha nei i keia li, a i niau aku nei i ke ala hoi ole mai ?

(i) He mau mahina pokole wale «e nei no i ha a, uia hoi, ua waiho hou iho li no ou i ka nohoalii, a ua wehe hou ae la no i ka piii ak>ha ana mawaena ona a me kana Moiwahine, i kona pokii kaikuahine me kakou hoi na makaainana. 0a hele hou no ra aina e, no ka 11&)lana kino me ka poina ole o ka huli pomaikai no Hawaii. Ua nui na kaohi ana taia mahope nei aka nae, eia kana pane, "£ hde hou ana no au e imi i ka pomaikei o kuu aina me kuu lahuikanaka." Ua ike kakou ma na lono hope loa i hlki mai, o kona iini hope loa me kana mau kuka hope loa ana me kona puuku, no ka pomaikai a me ka holon.ua no ia o Hawaii; no ka hoomau ia o ke kuikahi mua nana hoi 1 hoolilo na kula panoa i mau waihona pomaikai. „ A i ka hiki ana mai o ka lono h»U' li i la puuku n# ke kauoha kuikawa a ka Fercsidena i ka Aha Senate, e noi aku ana e nana ia na pono makamae o Hawaii uuku a e hoomau ia hoi ka launa aloha ana o na aupuni e)»ta, ua awiwi aku ka puuku e hoike i ka lono hauoli laia. ak.i ua hata ka manawa, ua hala aku la kona nnonoo. Me ia mau man»o makee aina a aloha lahui no oia i hiipoi ai a moe aku la ia i ka moe mau loa ma ka aina malihmi. O kekahi mau mea keia a kakoo e h«~maopipo ai no kona makee aina a aloha laht;i. E ***a ma ka A»aa Eha.