Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 9, 28 Pepeluali 1891 — [Illegible] ME KEIA [ARTICLE]

[Illegible] ME KEIA

m 'nau ole! >ia e hwe hele ia rei e Hea koke ia aku ana ka ahaUel > no Hkahi hana ano nui. 'nu 1 meie of»cra ke hoea mai ana K k . 1 r ,ci. Ke liuliu nei ko kakou • ; ikani no ka hoike aku, aohe i <> Honoiuln tne ia ano opjra. k.i l'..alua o keia noa ana iho e u\ k;i mokuahi Australta. Ke mai nei ke kipaonamokukakou nei. Ninau.~-0 na kuhina wa!e no ■ k.ll liio i mca ole mamiili oka ■ ( nna oke .i.ii n..na laktiu i hookoH&ku nia n.i oih.ma? 4 H);:n o na pou a tue na o'a wale no B> k;i makeke hou e wanao'a mai nei, ■nuu hiohion i nani k( na e hnoinnoH)o v. ia'ku nei ke puo pon n.« heKieMia i kei.i inau la. Hl i .il»nui l.ikeke, mawuena o ta Hpvii K.tie;>a a <nc Moiwahme. a ma

|j»< iji. m.i Kwi, ika po Pmiha nei, le») kuwn kai luhe ia. llc*ha la ke i ? A >le i maopopo lea. It( l t i>i mii i k.i n»..lic wahi a l ' , im ,'>i wale ino no ka ne» bi a k.iii, a; he ka e n*)o ka ma'ie |tii >ni4|| aiia ke anu, wahi a ko mai 1: tt fle anu 10 no keia m nt;l.i k ihua hana poi 1 ho< manaia Ko <> kekuhi knnawai o ke kau o ka ■8 e kukulu i.i aku ana ina na paleiwaho o Honolulu nei, o kahi hea la fa ina paha ua m onoo hou ia i ke l ahao'elo i hoomaha iho nei? |Le ole makou e kuhihewa ma ka Ipi.iopopo ana i ka manao o na lu■nawai ekolu o ka Aha Kiekie i wio'oia, he m;ina no ko ka nohoalii K>opau i na kuhina i kaokoa nona I Huik.iu n.i man.i paha, ea ?

hi h.iuoli hapa lakou la ae 1 ka huI .ma i) k.i aha kuhma o Ke >'ii Ka* II i ka hemo ana o ka hnpanui a hookahi apana welu ulaula i ko« M hoomau .ina 1 ka hae o ka pipi k.» pule un)i u ma ka pule hoouna- , mahea oukou ? > ka heluna kanaka o ka mokupuni ahu nei ua kohoia ma kahi o kana--1 uusani a oi, he oi ana ae he ekoausani i ko ka helu kanaka o 1884. 1 o keia k.\ awelike no Hawai*, MaMoīokai a me na mokupuni lulii e aueane no i kuhi o ka haneri tausa 01 k.l heluna kanaka o ke aupuni I.iwaii nei. Ma HoUiluahole ae nei, iloko no o kahi la o keia mahina, ua oili mai la nohaU ana he opuu keikikane hou e )uncpu ana no, mai na kihapai mai llr. S. P. Kamakea a me Mrs H. imakea. C) ka mua loa iho la no ia [k.i laua makana mai na lani ma*. O I makou kalokalo, e ho hou rrai. He ekolu lunakanawai o ka Aha ekie o ke aupuni i apono 1 ka ma- > o ka nonoahi hou ma kona koi i kuhina e hoihoi mat i ko lakou mau t>kohu oihana, a he hookahi i kue. ka tuca i hooholoia e na lunakanai ekolti kai hooluhaia, a koe hoi ka luiukanawai kue mai ka hoaiai ana 1» 1 ke akea. Ninau ae U kekahi w\hi lede opio i na k<>k< v.iua i ke ahiahi Poaha iho I, " l'.\. heaha mai nei ka hua 1 puka m hora umi nei Ka, he moomakali, wahi « ka pane. 'uPoho maoli ka i au, he Pepeiaoalii ka'ivi kiko ai." a PoAahi ea, kiko » PepeiaomiuU. a ha ha ha ! Ho !! Si fa!!! Paka*pūx , P»:hf.a 1801?— £ia ma nahuaielu o keia makahiki ke ano hou i maipopo; he me« kupanaha paha ia £ ouluulu 1 ka hua helu mua me ka >uahelu elua, e loaa ana ka haina o ka iuahelu ekolu; a e hoolawe i ka hualelu eha mailoko 0 ekolu, i loaa ana ka huahelu elua. £ houluilu i na huahelu a pau he eha e loaa na ka helu 0 keia kenetuiia. Pehea

Hnhono mai nei hoi kekahi mau oki poo no keia mau la iho. No hea ka pale e kia ia mai nei? ElOO hapap® hewa i ka i a !em« nut. Ua oele o (Ī4l>erie'a i keia he3o mamuli o ka paa ! *a o kona mea kakau i na hana e *e t a u.* Una ko makoo ma nao e ho<*a aku ana oia Ika pona N1 na ho^na jea eae ua peomuku makoJ i keia huu. Ua puka ka nupepa Paredaoo o keia mahina me ka p«ha mooielo o ke) aiii ka MOl 1 ma*e, kona kri a me ko| ka Moiwahine Liliuokalani. He kino j hmohi panio hou kona o keia pukaana mai Kakponi mai. j "Heaha na mea hou o ke wahi aka malihini. "Hookahi no mea hou kaulana. o ke keiki lai-w-i o Waimea i Hawaii, naoa oa pipt kumulau e ku la 0 Maunalo* rne Maunakea, oia ike kuhma nui o ke aopuni i ktia mau ia e noho nei." O Apesaloma ku mea i kipi 1 ka nohoalno Davida kona makuakane i ka wa o ka B. C, a make oia oiai e lewa-| lewa ana maialo 0 ka laau oka; a owai hoi na Apesaloma i ka wa o ka A. D. e nee nei iwaena o keia mau la ? Ua makaukau ka buke wehewhe kanawui a J. M. Poepoe Esq. no ka hele aku imua a iwaena 0 ka lahui HawaiL O ka buke keia i kapaia 44 Ke ALkai o jke Kanaka H.«waii. " E hoopomaikai nui la ana na Hawaii me keia buke hou loa. Ma Kamakela, Honolulu, Feb 16 1891, ua ho'>hi.iia e Rev. J. M. Kealoha ma ka btrin mai'e o Mr. J. M. Naeole me Miss EsUlla Keolahou. '• He mea 1 i.iahaloia ka mare nona mea a pau, e hoohaumia ole ia ai kahi inoe." K ukali ia ka paa mare ena 'pomaikai he nui. Aloha. Holomin na lawelawe hana ana o ka hala hana hao Uniona He mau lako hao ko ka mul.iko o Paauhau, Hawaii k hana ia ne, aua aneane e pau na hemahema. Sci no hoi na lako hao mahiko i hanau tho nei e keia haie a ho!"pc»no. O ke'a mak i kamaaina 1 ka la welaweh o Honolulu nei, ma ka inoa o Kihikihi, ua iohe mai makou ua pauaho mai oia i.keia ola ana, ma kekahi la 0 ka pule i hala aku la. Ina pela, alaila me ka ohana i hooneleia ko makou u pu ana. Aloha no ia makamaka.

Mamuli o ke kaua kipi e hele maila i ke ehuehu ma ke aupuni o Kili ma Amenka Hema, me he la e hala loa'ku ana ke Kaletona no laila, a me ka Mohikana e ku nei k* loaa mai ke kauoha. O Ka mokuk.iua hou Kapalakiko, me he 1.» e hoau mua ana oia no Kili ke holuponO kona hoao ia ana. Ka Huaolelo "Kikika" — Aohe i hooiaio ia keu huaolelo e maa nei i ke kamailio ia iloko o keia au ma kona manao he "kau", no ka olelo kumu ia 0 lahui H.kwaii mai kahiko loa mai. iO ke alahele i maopopo ai keiahuaole--110 i keia la, mai ka hoopili ia ana aku |no ia me ka huaolelo Beritania season, penei: Sea, (Ki), Son, (Kina). No'ailn, he h.iaoieio hou keia, aole ia mai kahiko mai o ka olelo kuinu o Hawaii. Ua ku. 'i n>ai la i ka wa » hiki mai ai na kanaka B r tania maanei, ka wa īa o ka uluine.kii pepehi kohoU e kipa nui mai ana ma keia paemoku.

Hk Lou Kupanaha.—Aia ma ka papi noike mooleloa na kaukaka hoike i pili i ka loli kupanaha ana o ke kioo ir.e na helehelena o kekahi kanAka. Aia ika 1531, e ooho ana kekahi elemakule ma kahi kauhale kokoke i ke kuhnakauhale o Napela, Italia, nona hoi keia haawina kupanaha, e ola an 1 oia i ke kamwalu a oi o na makohiki Mi u manawa, ua akaakaa mai la kona 111 kahiko a kupu ae la he 111 hou malai* la; ua loli ae la na 10 paahana mai ka nawāiiwali a 1 ka ikaika; ua na)o hoi na alualu munino o kona be me na papalina a o na oho keokeo hoi mai kona poo. Ua ulu ae na oho lauoho uliuli, ano hou kona ili, a ua opiopio hou kona ola ana. Kanaono makahiki maho

pe iho o keia haawina kupanaha, hoo maki hou oia e elemakule; aole i liuliu make oia i ka hanen kanaono o na makahiki. "H« Kumhmanao."—Ua hanaia ka hanu no loko mai o ka ea. Ina aole i hanau ke ea no ko kakou hanu, make kakou ke nioe. Na ka hana e hoohele mau ko kakou oU ana maloko o ka ihu ke hiamoe kakou. O na keiki i ho> paa ia ma na keena a po k* \ i aole o lakou hanu. Pono ia lakou k k īkali oawaho o ka ipuka. O na keiki iloko o ke keena hanu Ukou i ke e honiea. 0 ke cabonic* he laau make ia i oi aku 1 ko ka ilio hehena. Aia he puulu koa iloko o kekuhi hia eleele ma Inii, ko- | mo aku ke cabon ea a aneane pau lakeu i ka pepehi ia mamua o ka hiki ana mai o ke kakahiaka. O na kaikamahine, pepehi bkou i ka hanu mamuli o ko lakou kaliki a puali io* i ko lakou diagarama. Aole hiki i na kaikahin« ke holo a ke hooho lto nui e tikt

<ne ni keikikane, no k* mea, m pohki pia '.oa i* ko lakou dt2garan»a e na kaliki—B»li Bot Pvpitpv ka Naauao. —Ua oleioia, aia he ehaeha oui roa Farani mamu i o ka hekau ana o na oaauao a pcpjp'. īlaila e like me Gereraama. Aia he 15.000 mau koniukuu wihine, he 7,000 mao kumu kaoe me 500 he mau kumu ao 00 oa kula Kiek e Ke fcoaa heie la 00 ka hana ole: Aia he 27,000 mau kauka lapiau Farani —he cvno a ehiku paha tiusani o lak >u sl ; ko o Geremania me 10,000,000 kanaka Faram. He, elua taosani loio ma ParisJ i i r >33 na pahpala piha, a i lawa o!e ko lakou oia ma ka lakou eihana Lehule su no

bci o na enegioia o na aoo hana a pau rna Parisa, a he mau haneii o lakou e laweiawe ana i na uku haahaa loa o ka hana maloko o na h*ie paanana n abu ma Faranl Oka hapa nui o na poe i iehia ma na oihana naauao, ua piiikia lakou no ka lawa o!e o ke ola ma na hana i ao ai lakou, a me ka ne'.e nu no hoi me na hana no ka hapanui o ka maniwa. Pupupu ka naauao t kahi hookahi he nele ka hopena. Ka Lahui Hawaii. —Mamuli o ka papa hoike helu kanaka o Oahu nei i ikeia ai, ua oi aku a ua pu hou ae ka he'una oka lahui Hawaii mai ko ka helu o ka 1884. -Ma ke koho wa!e ana no eono makahiki hou e h ki mai ana, e aneane papalua iho ana ka pii hou ?e iko keia he?u ana iho nei. Ua manao io ia no hoi, eia ke ulu hou aku nei ka lahui Hawaii i kona heiu kiek e. Ua ho-»iiahuaia ka manao ana jxla ma o ka nee ana o ka hanauna o keia ktneti-ria i?oko o na ike lehuiehu o ka neho ana pilikino e like me ko na ama malamalama, i kokua ia me ke ano kupono a maa an 1 i ka ai 1 na ai malihini i huipa me na ai kamaaina a ka lanui maloko o ka waih«>na o ka opu.

He raau kino ane olohelohe ko keia iahui raaraua, ua ikaika nae ke kino a ua maikai ke ola me ka uluhia nm ole ia e na ma'i kuhoh >nu; mawaho ae o ia, ua mahuahua ka heluna kanaka. A »!e e hiki pon® i na lahui e ae ua kamaaina i ko lakou noho ana ke lawe i ka loina o ka noho ana o na Hawaii, koe ko lakou hoomaa a anu. Pela keia lahui. Ua hoomaka ko lakou omilo ia iloko o na o»a k«no nawaliwali mamuli o ka maa ole i ka aahu malihini a me ka ai malihini. O keia kekahi mahole nui o ka emi ana o keia lahui, a mamuli o ko iakou hoomaa ana ia mau loma. e huipu ana ms ni ao ia, ua loaa ka haawina hou o ke ola a me ka ulu hou ana.

He Wati Kupanaha.—Ua hoikeike ia ae ina ke kulanakauhale o Purisa kekahi wati i hanalima ia me ke akamai hohonu loa, a ua hoohikilele ia ka ma ia oihana. He wati keia e hele ai no ewalu la alaila ki, e kani ana ma na hapaha hora a pau me eha mau leomele, i kela me keia hora he ekolu leo mele pakahi, a ua hiki no hoi ke hookam ma na manawa a pau e makenmke ia ma ka hoonee ana 1 kekahi uwea 1 hoopaaia no la ano. E hele ana na i manamana kuhikuhi penei: Hco'; ib ] jno ka minute, hookahi no ka hor . '1 < • j kahi no ka hebedoma, hookahi n k, malama a bootabi no ka mak hik . E hoike pu ana hoi i ka puka n e k > napoo ana o ka la me ka mahin\ kn manawa o ke kai e>?»i me ke kai piha ( j a pela aku. Aia no hoi he mau mea e hoikeike ana 1 ke kulana o na moku i ka wa kai piha me ka wa kai malqp. £ hoike ana 1 ka hora o ka la, ka la o ka hebedoma t ka la o ka malama, ka malama o ka makahiki. Ua hooponopono ia no hoi kona mau mea paahana a pau e hik: ai ke hele pulolei ma na malama' loihi a hapa o na la E hoike pu ana no hoi i ka like ole mawaena o tia manawa o na alahao kaa ahi a me ko ka la a puni ka mukahikl Ka Anaa na.—Ke ola nei ke koena o na Hawaii kahiko me ka hooiaio ana he mana ka anaa na, oia boi ka pule e make kekahi. Ke ulu ae nei hoi ka ha nauna Hawaii hou a hooie i ka oiaio o ia mea. Ua hoike ae kekahi Hawaii i kona manao kuokoa, o ka pule anaa-na aku e make kekahi, ua like no ia me ka pane ponoi ana aku imua 0 ke alo e make. Ua oi aku nae ka ikaika o ka mana ma ka pane poU lei ana aku i ko ka pule anaa-na ieahiko ma ka haawi ana na ke ,makani e Uwe. O ka hoowehweii i hoopukaia no kekahi, ua loaa aku la ka ma'i he makaii, a no ka hoomanao mau i kela heoweliweli ana me ka mau o ka makau iloko, he hooi ana ia i ka pioioke o ka manao ma!o--ko; o ka halawai ana o ka poe ia bkou na nooneo o ia ano ae la me kekahi hoopuiwa ia a hoohikiieie paha, ua lele koke ka hauli a make. O ka make no ka puiwa mai ka hapanui e hiki mai ai maluna o ka poe i pioloke na manao o loko mamuli o ka makau i ka hooweli weli ia. O ia hookahi me ka pule ana-a-na. Ua oklo hou ia, aia a lawehala, make; Oia 00 na hana e lawelawe ia e na aha kanawai, aia a lawehala, hoepāi ia. Pela me ka hoike a ka B*tbala aia a hewa, haul? iloko o ka lua ahi o ka make mau loa. Nolaila, ua konoia na kanaka e hana 1 ka pono o make aoaoii kt iawthala. O ka a»ake o ka

I anaa na, oia no ka make o ka hoowelL we!i ia; o na kapihpiH ana ac i na aumakoa, bc kuhihewa ia. HanX M.\xa.—Ua ole'o nui kekahi ihapi o ka ".ahyi Hvnrgin, o kahi hope |o ka hana toa.ia i aia no ia ;*na kahi kauhale o kipoe Seteriana f i Lutenjbeg). E h<- ike ana ke kauwahi ; moolelo o ia lahui i ka ikeinaka ia ana 0 ka Vit:gioi Maiia, enakuahine o lesu t e kekahi keiki uuka nona na makahiki he 12 iluna o kekahi kumuiaan, oiai keia keiki e nanea ar* i ka ako pua, a nana i hoike ae i ka mea ana i ike ai i *kk> lio u e kekahi poe, a ma ia hma ana ua lehulehu na huakai o oa ksna< ka i hefe iku no Lutenabega e hoomaru ai i ke kumulaau kahi i ikeia ai ka ?irigini Mana. Ika wa e malama ia'ī ke anaina hoonr.ana, ua kukuli like iho !na mea a pau a pu- i ke kuniulaau ooa Ina hantr, ano kekihi tnan?wa loihi e hana ai peia. k.i ae ia ite keiki nana » ike o M.rīi iwaena o lakou rne ke ka ihiko ia i ka K-Ic keokeo, (he kaikama. ihine 01; ). p:i aku la iluna o ke kumu 'laau, hoike iho li i ko lalo poe ua i>;e a ua haiawai i u oia me ka vir»gin», hoike mai la i na kauoha i haawi ia mai e īa, a pela aku. L i o!clo hou ia ka heile pinepine ana o na kaoo kanaka ma kihi o ke kumulaau a ua ikemaka nui 1 ka virigini Maria, a no ia mea ua hoi ; lakou n»a na alanui me na leo [J kekahi wa, ua hoao iho la na makai e hoomaiu i ra hooho leo nui ana, aka iua kue ia mai lakou; ua lawe na makai i ke kuiana pale aku i kekahi manawa me ka waha o na pu.