Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXX, Number 1, 3 Ianuali 1891 — Page 3
| This text was transcribed by: | Lianne Hee |
| This work is dedicated to: | Maxine Leinaala Porter |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
NO KA MAKAHIKI $2.00
NO EONO MAHINA 1.00
KUIKE KA KULA
Poaono, Ianuari 3, 1891
KE KUOKOA NO 1891
Ke hoolaha aku nei makou i ka helu mua o ke Kuokoa no keia makahiki me kona poo hou ma ka aoao ekahi. I ka hopena o keia makahiki e piha ai kona mau buke he 30. He 29 mau buke i hala a i hoomau aku i ka hoo pomaikai ana i na home Hawaii me na pono heluhelu. He mau kuia liilii ma kona alahele, aka ua lilo ia i kahua nono e hooi ae ai i ka ikaika o ka alo ana aku i na inea o ke alahele me ka pauahe ole, a mawaho ae oia mau kuia i hala, ua lana ka manao e hele laelae aku no keia makahiki. Ma na haimanao laula, aole loa i hoopohihihi keia pepa i kona kahua a me kona alahele. Ua paio me ke kuihe ole, me ka pololei a me ka hoehaeha pilikino ole i na kulana a pau o ka noho ana lahui. Ua kapaia oia o ke Kuokoa, a ua hele kuokoa aku kona mau manao kalai ma na ano a pau. E hooikaika no makou i keia makahiki e hooi ae i na pomaikai hoomalamalama i na home kumau o ke keaalo ana aku o keia pepa, a me na home hou e apo a hookipa aku ana iaia, a e hoomahuahua ae i kona waiwai i ko na wa i hala ae. Me ko makou hooikaika i huipu ia me ka ikaika o na makamaka a pau mai Hawaii a Niihau, e hele lanakila mau ai kakou imua O ka makou kono laula me ka oiaio a me ke aloha, mai hoonele i na home Hawaii me na pepa hoomalamalama, na buke a me na haawina hoonaauao e ae e alakai ai i ke kanaka makua iloko o ka noho ana noonoo kanaka makua oiaio. E hoolawa aku ana keia pepa i na hoonanea hou, na manao alakai hou, na mea hou kuloko a kuwahe, ke kolamu o na opio Hawaii e ao nei i ka olelo Enelani, a me ka Haawina Kula Sabati. O na hoolaha e ku mau ana no ia e like me na wa i hala. Aole no hoi e hoonele ia na palapala mea hou a na makamaka no ka hoolaha ia aku ke hele mai me ka kuanui ole o na hoakaka, a ke hele mai no hoi malalo o ka inoa pololei. A no ke ohohia o ka makahiki hou i na makamaka heluhelu a pau a me na hoa pu o ka oihana pai nupepa, o ke Aloha no ka hua pookela i ka umauma o ke Kuokoa
M.H. 1891
Ua hala aku la maluna o na eheu o ka manawa, ka makahiki 1890; a ua hoea mai a ke nee mua nei ma kona alahele ka makahiki 1891. He makahiki kamahao no ka 1890 ma kekahi mau mea; he moolelo ano nui e pili ana i ke kulana hooponopono kanawai a me na mea pili aupuni; a he koikoi hoi ma na mea e pili ana i ka noho ana o na ano lahui like ole maloko o keia Paemoku. Aka, aole makou e waiho aku ana i ka moolelo o ka makahiki i hala imua o na makamaka; he kumumanao okoa aku ia. O ka makou wale no e makemake nei e kamailio, oia no na mea e pili ana i ka maikai o keia manawa ka hanau ia ana o ka makahiki hou e hoohanauia na manao a me na hana hou o ka maikai mawaena o kanaka, ma ko lakou noonoo ana a me ka lakou mau hana ana ma na ano a pau.
He mea maopopo, o ke kanaka a wahine paha i loaa iaia na kuia iloko o ka makahiki i hala aku la ina he haipule ia, e pule ana e kapaela ae na kuia, a e pahola ia mai na holomua no ka makahiki hou a ina hoi he ai a, e kuko ana ia e loaa na pomaikai o ka makahiki hou, ma kahi o na kuia a me na hoihope o ka makahiki i hala aku la. A pela no hoi me ka poe i loaa na pomaikai iloko o ka makahiki i hala, e pule ana a e kuko ana lakou e hoomauia aku a e hooiia aku ia mau haawina.
Pela makou e kaukolo a e poloai aku nei I na makamaka, e hoopau i na hana lapuwale, e kapae i na hoala kuee, a e kapae loa i na hana hoomokuahana. E noho me ka maikai a me ka lokahi, e launa aku a launa mai me ka oluolu, a i hookahi ka hana pu ana ma na mea a pau e pono ai ka aina a e holomua ai me ka onipaa o ke aupuni. E kapae a hoopau i na manao epa a nonohua, a e uhi a nalo e like me ka nalo ana aku la o ka makahiki 1890. I na lili pilikino a pili lahui paha.
E hoomaopopo iho kakou, eia iwaena o ka lahui kekahi poe maalea, i piha me na manao lili me ka inaina, e hooikaika ana ma na kalai manao a ma na hana e hoomokuahana a e hookuee i ka noho ana mawaena o na lahui Hawaii a me na lahui haole. Ke houluulu nei i na manao e komo ai ka nonohua iloko o ke kanaka Hawaii i ka haole, a e kue aku me na hanaino. O keia kekahi o na hana ino a eleele loa, he mau hana hoi e ulu mai ai ka hopena popilikia ina e puni ana ka lahui a hana aku e like me ka makemake o ka poe manaoino.
O keia ka makou e kauleo aku nei i ka lahui, e haalele i keia mau manao lili a kuee; e kuli na pepeiao i na olelo a me na pelo a ka poe hoala mokuahana, a e panipaa loa i ka lunaikehala mai ka hookipa ana mai ia mau manao iloko o ka waihona noonoo. E like me ka nalo a make ana o ka makahiki 1890, pela e hoonalo a kanu loa no ka manawa pau ole i ka manao nonohua a lili lahui, a e like me ka hanauia ana mai o ka makahiki hou, pela e hoohanau mai ai i na hana maikai me ka oluolu, e noho me ka launa pu me ka lokahi, e hui aku a hui mai me ka nana ole I ka ili a me ke kulana, a e imi ma na ano maikai a hana pono a pau i na mea e poomaikai ai ka noho ana lahui a e pomaikai ai ka aina me ka onipaa o ke aupuni.
Ma ka moolelo o kekahi mau lahui lehulehu, ua ike ia ke kau ana aku o ka hopena popilikia maluna o lakou, a hooneleia i ke aupuni me, mamoli o ka hoala ana i na kuee a me ka lili hana ino i na lahui haole. Aole o kakaou makemake e ikeia ia mea ma Hawaii nei, aka, o ka mau a me ka onipaa ko kakou makemake, a o ka noho lokahi wale no ke kahua a me ke kumu e mau ai Nolaila, e hoolilo kakou i ka makahiki 1891 i makahiki hanau hou no na hana maikai me ka noho lokahi.
KO KAKOU PAHUHOPU
Ia kakou e maalo ana iloko o keia mau la makamua o ka makahiki 1891, a e hapai ana kela me kela i kona kuleana o ka noho ana pilikino a pili laula, me na paewa e hoike ana i ka like ole mawaena o na noonoo a me na hana, a oiai e owili ia ana na manao a pau iloko o na hoohalikelike me na kaana kupono, a ma ia loina e ku ai kela me keia e hooponopono nona iho, aohe pahuhopu e ae e pae aku ai, o ke kaulike wale no.
Oiai i kekahi manawa, e paio ana na hauwalaau pili laula no loko ae o ka lokahi ole, e hailuku ana na haimanao akea no ke kino hookahi a oi aku paha a e haliu ana na kalai aupuni o ka manawa he kua a he kua, a i loaa ke ahonui o ka apo ana aku i na loina o ka hoohalikelike pololei me na kaana kupono, aohe pahuhopu e ae e pae aku ai, o ke kaulike wale no.
Oiai e ulu mai ana he mau hana nui, e hookumuia ana maloko a mawaho o ka poai o na kanawai,me na ouli pohihihi a me na hopena ike ole ia o ka nee ana oia mau hana, me na hoinoino, na hukihuki, na akiaki wale me na alunu, na ohumu me na hakoko hahana o ka like ole maloko o na alakai pili lahui ana, a i hoopoina oleia na loina o ke ala pololei, aohe pahuhopu e ae e pae aku ai, o ke kaulike wale no.
O ke kaulike ko kakou pahuhopu, a hopena hoi o ka noho aupuni kuloko a kuwaho. O ka lokahi ko kakou alahele a kahua hoona o na hana. Pono ia kakou e hoohoihoi mau i na noonoo o ka uwao e kaupale ai i ka holomoku o na kuee, a e hoohaliu mau aku i ko kakou mau noonoo maikai a pau ma ia alahele. Mai nalu i ka awahua iloko a hoomau aku no ka hopena, aka, e lawe i ke kaulike a hookaulike nou iho a no na mea a pau me ke aloha nui.
Iwaena o na hailuku manao, na haawina o ka lokahi ole maloko o na poai hooponopono aupuni, na haawina kuiikahi ole e ae mai kela a me keia pea o ka noho ana lahui, e nee ana lakou no ka pahuhopu e hua mai ai ko lakou hopena, aka, e halawai ana lakou me ka hopena o na hopena, oia ke kaulike a me kana kanana. Imua ona e ku poai ai. Imua ona e hookolokoloia ai. Imua ona e hoopioia ai ke kuhihewa a e lanakila ai ka pololei. O na poai i nee kuee pu ma na poai pili lahui a pau, imua wale no o ke kaulike ka pahuhopu e wae ia ai ka io me ka iwi. E nee like auanei ke kuhihewa a me ka pololei ma na hana a pau, a na ke kaulike e hoolanakila ka pololei i alahele no na hana a pau. No ka mea, o ka oiaio ka ke kaulike e hiipoi ai.
Nolaila, ia kakou e nee pu ana me na la o ka makahiki hou, e apo ana a e haalele hope ana i kona mau haawina i hoahuia,e hooulu ana i na hana me na noonoo hou o ka pilikino a pili laula, mai hoonele i ke alakai ana aku i kau mau mea a pau no ka pahu hopu o ke kaulike. Aia ilaila ka makamaka, ke kokua, ka lanakila a me ka hanohano.
NA POINO MA HONOKAA
Malalo iho na ola i poino ma Honokaa, Hamakua, Hawaii, penei: I ka Poalua, Dec. 3, 1890, lilo i ka wai a make loa o Kealakai, he makai no ka apana o Honokaa, Hamakua, a i ka Poaha ae ka la @, loaa aku la kona kino make ua wili pu ia me ka opala. Ma ia la no ma Paauilo, lilo i ka wai he pake paahana no ia mahiko; ua nalowale loa aohe i loaa kona kino make a hiki i keia wa a’u e kakou nei. Ma ka la 17 mai, hoea ka Iwalani a ua puni ke awa o Honokaa i ke kaikoo; ua hoolele ia na ohua mua a pae pono iuka, a mahope aku kekahi waapa me na ohua pukiki, he makuakane, ka wahine, eha kaikamahine me hookahi keikikane; o keia poe kai poia e ka nalu a make i ke kai, koe ka makuahine i pakele i na kokua, me kekahi keikikane o keia ohana hookahi i poe iuka ma ka waapa mua. Ua loaa kekahi mau kino make o na keiki aohe mae i pau loa. D. Kane@
Ianuari, 1891.
NA LA O KA HEBEDOVA
S M T W T F S
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
KE KAU ANA O KA MAHINA
2 Hapaha hope 11.40 6 P.M.
10 Mahina hou 4. 53 1 A.M.
16 Hanaha mua 7.46 6 P.M.
24 Mahina piha 1.53 8 P.M.
PUKA A ME KA NAPOO ANA O KA LA
Puka Napoo
4 Sabati 6.42.2 5.28
11 Sabati 6.43.2 5.33
18 Sabati 6.43.3 5.37
25 Sabati 6.42.6 5.42
KELA ME KEIA
Aia ka hilu ma ke poo o ka nupepa.
Lehulehu na hoolaha hou a ke Kuokoa i keia helu; he mau makana eia iho, a he pokeokeo no ka mea e loaa ia mau waiwai i haawi makana ia
Ma Kahuku, Koolauloa, Oahu, ua make o Kelupaina Pulani i ka la 28 0 Dekemaba, 1890. Ua hanaula mai na W.S. Lokai me Leooili wahine.
Ma Kamalo, Molokai, Dekemaba 16 1890, make of Mrs. Kanoenoe Aberahama, wahine a ke Kahukula Sabati Nui o Molokai; he opulepule kona mai i make ai, a i ke 41 o na makahiki.
He palapala manao ano nui eia me makou. Ua kakauia e Mr. Malihini a ua kanalua ia. E hoomanao, aole he kumu e hopohopo ai ka mea hoike oiaio, a e ku i ke akea me ka moakaka.
Mamuli o ka pau ana o ka manawa i hookohuia ai o Lunakanawai Poka o ka Aha Hoomalu o Honolulu nei, ua pani aku o W.L. Wilikoki ia hakahaka i keia mau la iho nei. Ua hookohu hou ia mai o Poka no elua makahiki.
Ua hoopii hou ia ka Lunahooponopono o ka Leo o ka Lahui no ka laipi la. O ke kolu keia o ke aumeume ia ana o ia hoa like o ka makapeni. He nome hewa aku la paha no ka peni, a i ole he howai aku la paha no ka inika?
Ua kipa aku na makaainana e haawi i na hoomaikai no ka Moiwahine ma kona la hanau iho nei, me na hookupu a me na hoike leo aloha. Ua malama ia he paina maluhia ana no kona la maloko o ka pa alii. He mau kipu i ke awakea.
Eia ke puka aku nei he hoolaha no ke kumukuai o ka hau huihui. O ka poe ai hau, kuluma i ka ai hau, ai hau pinepine, ono mau i ka hau eia mai ka hau me kona kanawai. He okoa ke kanawai mamalahoa, a he okoa ko ka hau he iniki.
Mea ia mai hoi, ua hana mana hou ia ka ka opiuma iloko o na tini a lilo i poi. O keia paha ke kamahao loa, a o kela opiuma paha i lilo ai i pohaku uwinihapa me ka opala? Owai hou nei kupua? Alia hoi a kuailo pono ia mai. Paha.
Nui ka hauhili o ka helu kanaka o ke kulanakauhale nei i malamaia i ka po Sabati nei. Ua hooneleia kekahi mau hale aohe pepa helu, a o kekahi mau wahi i hoolakoia me na pepa, ua hapala aku a hapala mai no ka maopopo ole o ka hoopaa ana; no ke ano hupo mai no.
Ke mahalo mai nei na kini o ka lai a Ehu i ka nani molale o ke alanui a R. Kalanipoo e hana ia la. O ka piha keia o ka makahiki o ka hana ana, a ua ola ka makapehu wahi a lakou. Aole keia o na leo kalahea o ke au ia Kipikona, a o ka hua keia a ka Hoomaemae e hue’a mai la.
Iwaena o na kanawai i hoolahaia aku i ka helu i hala, e ike iho ana na makamaka heluhelu a me ka lehulehu pu i ke kanawai e pili ana i ka hookuonoono o na home liilii a pela aku. He kanawai keia e hooponopono ana i ke kanawai mua, a ua maopopo ke kupo no o keia kanawai i ka poe ilihune.
He mau kaa lio mai Ewa aku a Waialua ka mea nana e hali no ohua e makemake ana e ike i ke ehukai, a mai Waialua mai no hoi no Ewa no ka poe makemake e ike i ka ia kamahao o Ewa. He ekolu dala ka auhau o ka holo ana i ke kaa ahi me ke kaalio no Waialua mai Honolulu aku. He elima hoi dala no ka holo ana aku a hoi mai. Eleu kela.
Ua hoike ia oe. Ua hoolalaia, e kukulu ia ana, a e ku aku ana he hui o na Hawaii wale no ma ka inoa “Na Keiki Oiwi o Hawaii.” No keia hui paha ka pule umi i kia ia mai e kekahi haiolelo o ka Hui Kalaiaina i ka Poaha nei, he hui hoomalimali balota. He ike oiaio paha kona, he koha paha? Aka, e koho ana keia me keia mea koho balota me ke kuokoa.
Mai Waimea, Kauai Make he Iapana i ke kaamahu o Kekaha Aihue ia he pahu lole no Palea me @ maloko. Ke olokea nei na pou uwea olelo mai Waimea a Mana. He hale paina mea ai haole me Hawaii ke ku nei me na keena moe hoolimalima no na malihini; o E. L. Kauai ke poo o keia hana. Ke hoomaemae hou ia nei ke alanui o ke awawa o Waimea. E malamalama ana ka hale wiliko o Kekaha me ke kukui uwila. Mahalo nui ia ka hoike kula Sabati o ka la Karisimaka, a ua makana ia ua haumana.
Ua hoikeia mai he lono i ke kulanakauhale nei penei: Ua kipu aku o Mr. W. C. Lane , o Hauula, Oahu, i kana kaikamahine nona na makahiki he 15 a ku ma kahi kekoke i ka uha. O ka po ia oka Poakolu nei a ao ae ka la mua o keia makahiki. Iwaho ke kaikamahine a kahea aku kona makuakane. Iaia i hoi mai ai a hiki ma ka ipuka, oia iho la ka wa o ke kipu ana, no ekolu manawa. Ua oleloia aole no i kukonukonu loa ka poino a eia malalo o na lapaau ana a na kauka. Ua hopuia ka mea kipu a ua hookuu hou ia malalo o kekahi bela. Aole i maopopo loa ke kumu o keia kipu ana, koe na koho wale ia, ua hoea mai keia poino mamali o na noonoo hepa o ka wa elemakule.
KIAHOOMANAO NO REV. J. HANALOA
Ua konoia makou e hoolaha aku i keia manao malalo iho penei: Ma ka halawai i malama ia e ka Ekalesia o Siloama, Kalawao, Molokai, ke kahua kahi i noho kahu ai o Rev. J. Hanaloa i make a i aloha nui ia, ua hooholoia e lawelawe aku i kekahi mau hoomanao ana e kukulu i kiahoomanao nona; a no ka hooholomua ana aku i ka ohi ana mai i na kokua, ua hookohuia keia poe malalo iho i mau komite, oia o William Clark, Mrs. Magareta Kahaulelio a me Mr. S. Kamoahakau. O ka poe a pau i komo ke aloha e kokua aku i keia hana e hoouna ae i ka lakou mau kokua i ke komite.
IANUARI 1, 1891
Ua hoomanaoia keia la me ke pani ana o na wahi hana a pau o ke kulanakauhale nei. Ma na alanui, i ko makou mea kakau i kaahele aku ai, ua aneane e hooneoneo loa ia me ka poe maalo, a ma ka hoike maopopo, ua noho ka hapanui ma na home iwaena o na papaaina nunui a liilii. Ua kipa aku ka mea kakau ma kekahi mau home mamuli o ke kono, a he mau mea ai kai paholaia mai imua o kona alo. Me ka mahalo a me na hoomaikai kiekie no ia mau hookipa ana.
Maloko o ka hale paikau ma alanui Moiwahine, ua malama ka Ahahui Kalaiaina he halawai. He kakaikahi loa ka poe i kina ae e hoolohe i na haiolelo. Ma ka wae ana a ka mea kakau i ka io o na manao o kekahi mau haiolelo i hoopukaia, he kue wale no i keia au hooponopono aupuni a ka aha Kuhina me ke kapa ana i na inoa ku i ka manene no na pepeiao e lohe ai. Ma ka auina la, he paani kinipopo o ka hookelakela mawaena o na opio o ke Kula Kamehameha a me Alanui me Alahaka. Ua mahaloia ko lakou eleu me ke kaa ana o ka lanakila i na opio Kamehameha.
Ma ke ano nui o na hoomanao o ka la kahi i kilohi ia aku e na awihi maka o ka mea kakau, he kulana o ka maluhia, a i ka haliu ana iho i ka ipu apoolelo, he mau anuunuu no ka kekahi aohe nae o ke anuu loa. Me ke aloha no ka makahiki i hala.
Ko na Aina Mamao
CLEVELAND NO 1892
Ma na hoike manao a na kakoo ikaika a poe alakai kalai aupuni o ka aoao Democarata o Amerika, ua maopopo ko lakou ake nui e hookomo hou ia Grover Cleveland i moho heihei no ka noho Peresidena o Amerika iloko ae nei o ka makahiki 1892. Ua hoike ae no hoi o Cleveland i kona makemake e hakoko hou no ia kulana, a ua makemake pu i kona mau hoaloha a pau o Dakota Hema e kupaa mahope ona.
KA WI MA IRELANI
He eha haneri mau ohana o ka lahui Irelani i hooneleia i ka ai ole e ka wi nui, mamuli o ka puka pono ole o na mea kanu a me ka uala. No ke ola o keia mau ohana i hooneleia, ua kono ia lakou e ai aku @ nala palaho a popopo, a ua lawe ia no ke pale ana aku i kekahi mau la maka poniuniu a ka pololi nui.
NA ILIKINI HOOHAUNAELE
O na lono hope mai nei e pili ana i ka lahui Ilikini e hoonaueue mai la i ka noho ana maluhia o na ilikeokeo, ua kunana ka lakou mau hoolala o ka hookahe koko i ka hoomapopo wale aku a na kiu, a me he la e haule pu wale ana ko lakou manao o ka uilani e lele kaua aku i na ilikeokeo. O kekahi o na alakai ikaika o keia hana iwaena o na ohana Ilikini, ua make mai nei oia i ka poka oiai oia e hopuia ana e na kiu kaulio Amerika ma kona kahua hoolulu. Ua kue mai la na Ilikini i na kiu me ka ikaika a me ka hahana, a ua make iho he elima o lakou mai na poka a na Ilikini. Mai pau loa paha keia poe ku i ka make ina i hoea koke ole aku kekahi pualikina kaulio e kokua. Ua auhee aku na Ilikini mahope o ka paio ana, me ka haalele ana iho i ke kino make o ko lakou alakai, kana keiki ponoi a me kekahi mau koa Ilikini. O @ela Ilikini a alakai i make @ la, he alii nui oia i kaulana a puni o Amerika, a nona ka manao kupaa i hoikeia, aohe ona wahi e make ai o ke kaua wale no. He alii Ilikini keia i hookipa hanohano ia ma Wasinetona, a o ianei kai kapa iho iaia, ke kaula a aposeiolo o ka Mesia; o Sitting Bull kona inoa.
KA MOKUKAUA WASAPAITA
Ke hoike la ko Kapalakiko mau loea kiio moku i ko lakou manao, o ka mokukaua lawe hae Beritania Wasapaita, oia kekahi o na mokukaua ikaika loa ma ke kaua; he oi ae ka manoanoa o kona mau palekaua i ko ka moku hou loa o Amerika e kapili ia la ma Kapalakiko, a aia wale no kahi anuu iki ma kona mau pukuniahi.
KA MOHO HOE WAAPA O KE AO
O na moho hoe waapa pukahi kaulana o Kikane na laua i hoohaahaa ko Amerika mau laeula ma ia oihana, ua hoohaahaa ia mai nei laua e kekahi kanaka hou o Kikane ano mai nei no, a ua kailiia aku ka hanohano inoa moho hookelakela o ke ao iaia; o McLean kona inoa, a ua heluia oia ma ka papa ekahi o ka ikaika ma ka hoe waapa.
HE MAU MOHO KUIKUI
O ka haole kuikui puupuu kaulana Jake Kilrain nana i hoohaahaa i ko Enelani moho kuikui Jem Smith, a i hoopioia hoi e J. L. Sulivana ka moho o na moho, e hookelakela ae ana oia i kona ikaika a me kona loea ma ia hana me George Godfrey, he paele kaulana ma ia oihana hookahi, a i hoopioia e Pita Iakekona ko Auseteralia paele ikaika, iloko o ke puikaika. O ka inoa mua, he keiki kamaaina oia no Balatimoa, a o ka paele hoi, he keiki Bosetona. O Kapalakiko ke kahua o keia hookelakela ikaika, a e malama ia ana iloko o ka malama o Maraki o keia makahiki.
NA AHAHUI KALAI AUPUNI
Ke hoala mai nei ka lahui Amerika he mau ahahui nui malalo o na kumuhana o ke kalai aupuni. Ke ku nei ka ahahui o na kanaka mahiai, a ke hele laula la kona ikaika. Mawaho
ae o na ahahui ke hoomakaulii aku nei na moho holo kulana i ko lakou mau balota.
KELA ME KEIA
Aia ma Ponwall, Vt, kekahi hale kahiko i oleloia, oia ka hale kula o Peresidena Gafita a me hope Peresidena Ata i noho kumuao ai. E manao ia ana ua wahi hale la e wawahi apana a lawe e kukulu hou ma Kikako no ka hoikeike nui.
HOOLANA HOU
$20 Makana
Ma ka la 14 o Novemaba i hala, kuu lio wahine ulaula i kukuni ia ma ka a i i ka haokuni (m). E uku pono ia no ka mea nana e hoihoi mai i ua lio nei ia
C. BOOTH,
Ma Pauoa, Honolulu, Oahu 2318-1t
MAKE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Waiwai o Keliikelekahi (k), no Pueopaku, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a K. M. Koahou, ka lunahooponopono no ka waiwai o Keliikelekahi (k), no Pueopaku Hilo, Hawaii, i make, e noi ana e hoapono ia kona hoike hope, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina, a e hookuu aka iaia me kona mau hope ma ka oihana.
Nolaila, ua kauohaia na poe a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 3 o FEBERUARI M.H. 1891, hora io kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoikeia.
F. S. LYMAN
Lunakanawai Kaapuni Apana III, H.P.A
Hilo, Hawaii, Decemaba, 23, 1890. 2318-3t
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Paeaina. Ma ka waiwai o Paumano k., no Hamakua, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a C. Manaole, ka lunahooponopono no na waiwai o Paumano k., no Hamakua, Hawaii i make, e noi ana e hoaponoia kona hoike hope, a e hooholoia ka waiwai no na hooilina, a e hookuu aku iaia me kona mau hope ma ka oihana.
Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili o ka POALUA, oia ka la 3 o Feberuari M.H. 1891, i ka hora io kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe aku i ua noi la me na mea @ ke hoikeiai.
F. S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu, H.P.A.
Hilo, Hawaii, Dekemaba 23, 1890.
2318-3t
AHA Hookolokolo Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o KUPIHEA k., no Hanapepe, Kauai, i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ke Keena.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a Kiki k., a me Peni k., na keiki ponoi a ka mea make e hoike mai ana o Kupihea no Hanapepe, Kauai, ua make kauoha ole ma Hanapepe, ma ka la 30 o Dekemaba, M.H. 1880, a e noi ana e haawii ka Palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai i na mea hoopai. Ua kauoha ia o ka
Poaha, Ianuari 29, 1891.
i ka hora 10 a.m., oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, i@ ua o ua Lunakanawai la, ma ke keena hookolokolo o keia Aha, ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai na moi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa, nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 20, M. H. 1890.
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha
2318-3t
HOOLAHA HOU
AHA hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o DAVID MANAKU o Honolulu, Oahu, i make. Ma ka Keena imua o Lunakanawai Nui Judd.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a me ka Papahelu hoike a William O. Smith o Honolulu, Oahu. Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o David Manaku o Honolulu i oleloia, i make, a e noi ana e aponoia na hoolilo he 224 92, a e hoike ana, o na mea i loaa mai iaia he 219 41, a e noi ana e nana a e aponoia keia mau mea a e hookuu iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho Lunahooponopono ana.
Ua kauohana, o ka POALUA, ka la io o Feberuari 1891, i ka hora 10 kakahiaka, imua o ka lunakanawai ma ke Keena ma ka hale hookolokolo ma Aliiolani Hale, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me ka Papahelu hoike, a o ka poe a pau i kuleana, malaila e hoike @ai ai i ke kumu, ina he kumu kekahi a lakou e ae ole ia ai ke noi, a e hoike pa mai i ka poe i kuleana ma ia waiwai.
Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, i keia la 2 o Ianuari, 1891.
NA KA AHA:
ALFRED W. CARTER,
Hope Kakauolelo Elua
2318 – 3t
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponoponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o M. MAEHA o Honolulu, Oahu, i make. Kauoha e kohoia i manawa no ka hooponopono ana i ka Palapala Hooilina a me ka hoolaha ana no ia mea
O kekahi palalpala i oleloia, oia no ka Palapala Hooilina a me ke kanoha hope loa a M. Maeha i make, i waihoia mai imua o keia. Aha ma ka la 30 o Dekemaba, A.D. 1890, a e nui ana e hooponoponoia ia mea, a e hoopukaia ka Palapala Lunahooponopono Waiwai me ka Palapala Hooilina i hui pu ia, ua noi ia ma@e Moses Mahelona.
Nolaila, ui kauohaia o ka POALUA, ka la 20 o IANUARI, 1891, i ka hoia io kakahiaka o ka la i oleoia, ma ka Rumi Hookolokolo o keia Aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ka Palapala Hooilina i olelo ia a me ia noi ana mai, a ma ia wahi e hele ae ai na poe a pau i kuleana e hoike i na kumu kue no ka Palapala Hooilina a me ka hoopuka ana i ka Palapala Lunahooponopono Waiwai me ka Palapala Hooilina i hui pu ia.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 30, 1890.
Na ka Aha:
ALFFRED W. CARTER
Hope Kakauolelo Elua
2318 – 3t
Hoolaha Hooko Moraki
KE HOIKI nei keia hoolaha, i kulike ai me ka mana kuai i hanaia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Ah Lee (pake) o Laupahoehoe, Hilo Akau, Hawaii, a me E. W. Barnard of Laupahoehoe i oleloia, i kakauia ma ka la 19 o Okatoba, 1889, a i kopeia ma ke Keena Kope Aupuni ma Honolulu, ma ka Buke 126 ma na aoao 395 me 396, a mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike i hoikeia ma ia palapala moraki, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka manawa i oleloia, nolaila, ua manao ka mea nona ka inoa malalo e hooko aku ia mana kuai ma ia moraki, a o na aina a pau, na hale a me na pono o ae i hoakaka ia ma ia palapala moraki, e kuai ia aku no ma ke kudala akea, mahope o ka manawa i kaupalena ia e ke kanawai, mamuli o ka uhakiia ana o na kumu aelike e like me ia i hoike mua ia.
E. W. BARNARD
Mea Moraki mai
L. A. THURSTON, Loio o ka Mea Moraki mai
Kakauia ma Honolulu, Dek. 29, 1890.
Penei na aina i hoikeia ma ia moraki:
O kela apana aina a pau me ka hale e noho ia la e Alee ma ke ano he halekuai, e waiho la ma Laupahoehoe i oleloia, ma ka Apana o Hilo Akau, Hawaii, a e ku la ma ka aoao makai o ke alanui aupuni iloko o ke @aona o Laupahoehoe. 2318-4t
Hoolaha Luna Hooko Kauoha
NO KA
Waiwai o Nahalemahiki
UA hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei i Luna Hooko Kauoha e like me ia i hoikeia maloko o ka palapala kauoha o Nahalemahiki (k) i make no Wah awa, Kauaai, imua o ka Aha Hooko Kuoha o ka Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina, a o ka poe a pau he mau koi ka lakou no ia waiwai a hoike mai me na hooiaio kupono iloko o na malama eono mai keia la aku, a o ka poe he aie ko lakou ia Nahalemahiki, e hookaa koke mai ia’u ma Waimea, Kauai.
J. K. KAPUNIAI,
Luna Hooko Kauoha
Waimea, Kauai, Dek. 26, 1890
2318-3t
Hau!
MAI a mahope aku o ka la i o Ianuari, 1890,penei na kumukuai o ka hau malalo iho:
Malalo o io paona i kela a me keia la, he 2 keneta o ka paona.
Mai ka io a i ka 20 paona i kela a me keia la, he 1 ½ keneta o ka paona.
Mai ka 20 a i ke 50 paona i kela a me keia la, he 1 ¼ keneta o ka paona.
Mai ke 50 a i ka 2,000 paona i kela a me keia la, he i keneta o ka paona.
Ma na iona, hookahi hali ana, he $15 o ke iona.
Oka hau i hoopaaia ma ka pahu i hoouna ma na moku, he 1 ¼ kaneta o ka paona. E auhau ia no na pahu e like me ka nunui.
O na kauoha a pau e p a ana ma na bule o na Hui Hana Hau, e hoomauia no pela a hiki i ka hoololi hou ia ana mai.
PEOPLE’S ICE & REFRIGING CO., UNION ICE CO.
O ka poe e ake ana e hoololi i ka lakou mau kauoha, e hoike mai ia
L. C. ALBES,
Keena Union Ice Co., a i ole ia ma ke telepone.
Mutual Tel. 375: Bell Tel. 482
2318-1t
Olelo Hoolaha
KE HOIKE ia aku nei ka lohe i na poe mea halekuai a pau, mai keia la aku, ke papa a ke hookapu loa aha nei au i ka hoaie wale ana aku i na keiki @ ole a Kapule (k) i make, o Papaaloa, H@, a o ka poe a pau e kue ana i keia, maluna no o lakou ke poho, a aole no hoi au e hookaa ana i na ai oia ano. W. B. KELIIPULEOLE,
Lanahooponopono Waiwai a Kahu no na keiki ao ole a Kapule (k) i make.
2318-3t
Hoolaha
O ka poe a naa i aie mai ia’u no na waiwai i kuai ia ma ko@ halekuai ma Kekaha, Kauai, ke k@ ia nei lakou e hookaa mai ia mau aie, oiai ke manao nei au e hoopau i ka lawelawe kalepa ana ma keia wahi a hookaawale mai Kauai aku nei. O na helu aie a pau e hookaa ole ia ana a hala na malama ekolu mai keia la aku, e ohi ia aku no malalo o ka mana o ke Kanawai.
M. G. CORREA
Kekaha, Kauai, Dek. 31, 1890.
2317-4t
HOOLAHA HOU
I LOKO o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Hookolokolo Elua o ke Aupuni Hawaii:
KALAKAUA,ma ka lokomaikai o ke Akua o ko Hawaii Pae Aina, MOI:
I ka Ilamaka o ke Aupuni, a i ole i kona Hope, me ka mahalo:
Ke kauoha ia aku nei oe e @ aku ia SAMUEL BRIERLY, ka mea i hoopii ia, ina e waiho mai ana oia i kana pane i kakau ia iloko o na la he iwakalua mahope iho o ka hooko ia ana o keia, e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni i oleloia ma ke kau o Dekemaba o @ Aha la e malama ia ana ma ke Keena Hookolokolo o ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Mokupuni o Maui, ma ka Poalua, ia 2 o Dekemaba e hiki mai ana, ma ka hora 9 kakahiaka, e hoike mai no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a Kahalione, ka mea hoopii, e like me ka mea i hoakaka ia iloko o kana palapala hoopii i pakui ia.
A e hoihoi mai oe i ka palapala kii me ka hoike piha o kau nau hana no ia mea.
Ikea ka Mea Hanohano A. F. JUDD, Lunakanawai Nui o ko
(SILA) makou Aha Hookolokolo Kiekie ma Wailuku, i keia la 17 o Novemaba, M. H. 1890
GOODALE ARMSTRONG,
Kakauolelo Aha Kaapuni Apana Hookolokolo Elua.
Ke hoola nei au, o ka mea maluna ae he kope oiaio no ia o ka Palapala Kii ma ia hihia, a ua kauoha ua Aha la e hoolaha ia ia mea, a e hoopanee ia ka hihia a ke kau ae o lune e hiki mai ana ma Wailuku.
Kakauia ma Wailuku, Dekemaba 18, 1890
GOODALE ARMSTRONG
2317-@ Kakauolelo
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o KAMAKAIA w., o Honolulu,Oahu, i make. Kauoha e kohoia i manawa no ka hooponopono a na i ka Palapala Hooilina a me ka hoolaha anano ia mea.
O kekahi palapala i olelo a, oia no ka palapala hooilina a me ke kauoha hope loa a Kamakaia w., i make, i waihoia mai imua o keia aha ma ka la 19 o Dekemaba, A. D. 1890, a e noi an ae hooponoponooia ia mea, a e hoopukaia ka palapala kauoha ia Keliihanaihe, ua noi ia mai e Keliihanaihe.
Ua kauohaia, o ka POALUA, ka la @ o IANUARI, A.D. 1891, ma ka hora 10 a.m. o ka la i oleloia, ma ka iumi hookolokolo o keia aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ka palapala hooilina i oleloia a me ia noi ana mai, a ma ia wahi e hele ae ai na poe a pa@ i kuleana e hoike i na kumu kue no ka palapala hoolina a me ka @pono ana i ka palapala kauoha.
Hanaia ma Honolulu,ko Hawaii Pae Aina Dekemaba 19, 1890.
Na ka Aha:
ALFRED W. CARTER,
Hope Kakauolelo
2316-3t
Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.
UA hookohu pono ia mai ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o KAHIKOKU KING (w) i make, o Wailuku, a ke hoike nei keia hoolaha, o ka poe a pau he mau @oi ka lakou i ua waiwai la, e waiho mai me na hooiaio kupono i ka mea nona ka inoa malalo iloko o na malama eono mai ka la aku o keia hoolaha ana, a i ole pela, e hoole mau loa ia lakou.
A o ka poe he mau aio ko lakou i ua waiwai la i oleloia, ke kauoha ia aku nei lakou e hookaa koke mai ia’u ma Wailuku, Maui, a i ole ia L. A. Thurston ma Honolulu.
J. L. KING
Lunahooponopono o ka Waiwai o Kahikoku King.
Dekemaba 20, 1890. 2317-4t.
Olelo Hoolaha
E ike auanei na kanaka na pake e noho ana i ku’u Home Paiaala i ka hala. Ua haalele au i ku’u kane mare ia Akai, (pake), no ke kumu he pepehi hoomainoino, elua au hoopii ana imua o ka aha hoko’okolo o Puna, Imua o S. Kala@a me J. M. Kauwila elua ka hoopai ia ana, no ka pepehi hoomainoino a mai make au, a ua hoike au imua o ka aha aole au e hoi hou me ku’u kane mare, a mau loa aku. Nolaila ke hoolaha nei au, e oki ana au i ku’u kane mare, o S. Kalana me J. M. Kauwila ko’u mau hoike
DOREKA KAUI
Honolulu, Oahu, Dec. 20 1890.
2316-3t
$20 Makana
Ke hoihoi ia mai hookahi pahu ulaula uuku i hoailona ia maluna me ka inoa o C. L. Wight, Mahukona, a o ka inoa “Wilder” ma na poo; me he la ua lawe ia mai luna aku o Kinau ma ke ano kuhihewa a hoolele ia ma kekahi awa o Maui. E ninau ia
MRS. S. G. WILDER
Honolulu
2316 @
Hoolaha Hooko Moriki
Ke hoike nei keia hoolaha, i kulike ai me kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i kak@uia ma ka la 25 o Aperila , 1889, mawaena o Kela Marble ame George Marble, kana kane mare o Honolulu, mokupuni o Oahu, ame Alexander J. Cartwright, o Honolulu i oleloia, i kope ia ma ke Keena Kope Aupuni, ma ka buke 116 ma na aoao 54-55-56; a mamuli o ka uhakiia o na kumu aelike i hoike ia ma ia palapala moraki,oia ka hookaa ole ia o ka ukupanee i ka pau ana o ka manawa, nolaila, o na aina, na lako a me na pono i hoakakaia maloko o ia palapala moraki mahope iho o ka manawa i kaupaleia e ke kanawai a i ka manawa e hoikeia aku ana mahope, e kuai ia ma ke kuolala akea mamuli o ka uhakiia o na kumu aelike e like me ia i hoikeia mamua ae nei.
O ka waiwai i hoakakaia iloko o ia moraki, aia ke waiho la ma Hauula, ma ka mokupuni o Oahu i oleloia, a i hoakaka pono ia e like me ia malalo iho:
1 O kela mau apana aina elua e waiho la ma Hauula, no laua ka ili he @ 12-100 eka, oia no kahi i hoakakaia maloko o ka Palapala Sila Nui helu 2913, L. C. A. helu 10972 i hoopukaia ia Wa@.
2 O kela mau apana aina elua e waiho la ma Hauula, no laua ka ili o 1 64-100 eka, oia hoi ka apana 1 ame 3 o ka Palapala Sila nui helu 2914 L. C. A. helu 8313 i hoopukaia ia Kamoiliili.
3 O kela apana aina e waiho la ma Hauula nona ka ili he 40-100 o ka eka, oia hoi kahi i hoakakaia maloko o ka Palapala Sila nui helu 5292 L. C. A. helu 8417 i hoopukaia ia Kaioe.
4 O kela apana aina e waiho la ma Hauula nona ka ili o 41-100 o ka eka, oia hoi kahi i hoakakaia maloko o ka Palapala Sila nui helu 1435 L. C. A. helu 10726 i hoopukaia ia Poopuu.
5 O kela apana aina e waiho la ma Hauula, nona ka ili o 41-100 o ka eka, oia kahi i hoakakaia maloko o ka Palapala Sila nui helu 1434 L. C. A. helu 10261 i hoopukaia ia Makalohi.
O na apana aina a pau i hoakakaia maluna ae, oia no na aina i hooliloia aku ia Kela Marble i oleloia e Maluae Kamoiliili, ma o kekahi palapala i kakauia ma ka la 23 o Aperila, 1889, a i kopeia ma ka buke 116 ma na aoao 52, 53, ame 54.
ALEXANDER J. CARTWRIGHT
Mea Moraki Mai.
J.M. MONSARRAT.
Loio o ka Mea Moraki Mai.
Kakauia Honolulu, Dekemaba 16, 1890
2316-4t