Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 52, 27 December 1890 — KA HELU KANAKA. [ARTICLE]

KA HELU KANAKA.

Na ao ano NUI E riLI ANA i ka lawe LAWE ANA I KA HKLU KANAKA. Ua waiho mai ka I.unahooponopono nui o ka hel'i kanaka o ka 1890 nei Mr. C T. R "gers, i na hoakaka ano nui e pili ana ia oihana, a ke hnohihaia aku nei no ka pomaikai o ka lehulehu malalo iho: E hooh.maia ana ka Helu Kanaka ma o ka helu'na o ka Lipule, l)ekemv ba 28, 1890, ma kahi o ka la 29 o De kemaba, e like me ka mea 1 manao mua ia. Oia hoi ika olelo ana, e hui pu ia ana na mea a pau e noho pu ana ma kekahi hale, pahale a wahi pana, ma ka po oia la (Po Lapule). Aole ka helu ana no ka poe ponoi o la wahi, a i maa i ka noho ana ma ia wahi, aka, o ka p n e no a pau loa e akoakoa maoli ana ma ia wahi ma ka po i ole'oia ae la, ina no he mea nohopaa a aole paha. Ma kekahi olelo ana, e heluii kela mea pnkahi ma na wahi a pau o ia a wahine paha, e noho ana i ka manawa o ka helu ana i oleloia. E hoomaka aku na Hope Luna a Mea Helu paha, i ka ho uluulu ana i ka mea i ninau ia maloko 0 na paihakahaka i paiia, ma ke kakahiaka Poakahi, Dckemaba 29, a e hoomau aku me ka eleu a hiki i ka pau ana. O ka pee ma ka moana, na ohua a me na paahaha a pau o na moku e kaahele pili aina nei mawaena o ra mokupuni, na na Kapenaa me na Kupakako no 0 na moku kahi o lakou e kau ana ia wa e helu lakou. Ona moku a pau e haale'e ana ia Honolulu, no na awa e aku o na mokupuni, a e ano ana paha e nalo aku ana ma ka huakai ma ka la 1 hoonohoia no ka helu, e hoolawa ia aku no lakou me na paihakahaka mai ke Keena Waena aku ma Honoiule, a ma ia wahi hookahi no e hoihoi aku ai i ka helu, a i ole paha, i kekahi Luna i hookohu ia aku e ohi ia mea.

E pih ana 1 ka haawi hele ana i na paihakakaka ma na hale mamua o ka la e helu ai a e hoopihaia ai hoi e ka ooe noho ha'e, ua waiho ano nui īa aku no ia hana i ka noonoo kupono o na HopeLuna, e hanaana me ke kukakuka pu, a malalo hoi o ke alakai a ka Lunahooponopono Apana. Iwaena o ka poe ano naauao kupono, ka oi aku ka poe e noho paa ana m* kahi hoi e heluhelu a e kamailio ina paha ka oleio Hawaii a o ka olelo Enelani paha, a houluulu ia mahope aku. Iwaena o na Pake a me na lapana, a e like pu no hoi mawaena o na Pukiki a me na kanaka t ae

0 na aina e i ike ole i ke kakau Hawaii a kakau Enelai.i paha, ua like me ka hoolilo wale ana i ka manawa a me ka pepa. Aka nae, ma ia mau ano, e like me īa ma na mahiko a me na aina hanai holoholona, kahi o ka poe naauao a mc ke kupono e ana 1 kekahi p»e heluna mahuahua 0 keia ano kanaka, he mea kupono no paha e waihoia na paihakahaka me ka poe i ae e hoopiha i na pepa no o ko lakou mau hakn hana. He nui ka manawa ame ka luhi e koe ana ina ka L.unahooponopono, Malama Buke Helu, Luna Huna a mea e ae i hilinana, e n»ho ana ma kekahi mahiko, aina hanai hoioholona a hana eaee like me ia, e lawe ana 1 ka hana o ka helu ana ma ko lakou mau wahi iho. Me he la, he mea hiki ole ke hoonohonoho rula paakiki a paa hoi ma keia mea. £ lawe paknhiia no kela a me keia ano e ike a hooholo

ia nona iho ma 0 na mea e ike ia ana oia ka hana oi aku o ke kupono e loaa ai ka hoike piha a pololei me ka hoolilo wa'e ana ika manawa me ka luhi.

He hiki no hoi ke hoikeia no na mea o na halepaahao, halemai, kulahanai, hotele a me na hale rumi hoolimalima, ma na paihakahaka i hoolako mua la i ka poe ia lakou ka nialama o ia mau ano hale. Ona poe a pau e noho malania ana i na hale o la ano a e noho maoli ana maluna o ia wahi, e like me na kiai o na halepaahao, na malamamai 0 na halemai, na kuniu o na kulahanai, a pela aku, he mea ak»ka e helu pu ia no he poe lakou no ia wahi

Ma na ano a pau, mamua o ka lawe ia ana mai o na hoike i hanaia e kekabi poe e aku, ua manaoia aku e nanaia ana e na Hope Luna, e nana i ke kakau moakakaia, i ka hoopiha kuponoia hoi 0 na paihakahaka i Kulike i na olelo ao 1 hoopuka mua ia, a e ninau aku i na ninau i kupono e hooiawa ai i ko lakou ike ua komo pu ia na mea a pau loa ma ia wahi ma ka manawa i oleloia, a aole o kekahi rrau mea e aku, a ua pololei hoi ia m%u hoike ma na ano a pau. Ua makemakeia hoi na Lunahooponopono Apana, ke hiki mai i ko iakou <nanawj, e hakilo puno i na hoike 1 waīhoia mai e na Hope-Luna, a ma na mea e ike ia iho ana ua hemahema, a ma o kekahi kumu e manaoia ai ua ha uie a ua hemahema paha ma ka hooko la ana o ka hana, e nana i ka hoopololei ia o kahi i hewa.

£ malama na Hope-Luna, ma kekahi buke hoomanao i hoolako ia no ia niea ina helu o na paihakahaka e haawi e ia ana mamun, a e nana hoi na Lunahooponopono o na Apana i ka hoike piha ia mai o na heluna o ia mau paihakahaka. E hoihoi ia mai na paihaknhaka, mawaho ae o na mea i hnna buke ia, i opiopiia e like me ke. ana e hoolako pu ia aku la, a e hooia ia iho ma ke kua o ka pepa paihakahaka e like me ka mea e ike la īho la. 1 pakui pu ia aku i ka mea i makemake ia e hoike ia mai ma na paihakahaka nui, ke kauoha ia aku nei na Huue Luna e helu i ka nui o na hale noho a hale i noho kanaka la o na ano a pau maloko o ko lakou mau maheleauana pakahi, a me ka nui hoi o ka poe i loaa aku e noho ana malaila. Ua hiki no ; ,na Hope-Luna, me ka :uii ole o ka hooluhi ana aku, e hookoir o iho i keia n?ea iloko o ka lakou mau buke hoomanao i olelo ia mamua aku nei, ia lakou e hele kaapuni ana e ohi m<M i ka mea i makemjkeia maloku o ka pepa helu maoli. E houluuluia no hoi na huina malu na o na pepa pii kakaawale e hoomakiukauia sna no la hana Ona hale ī n ho kanaka la i helu pu ole ia ilokoo kekahi o na mahele e ae i hoakakaia maloko o īa mau pepa pai, e heluia no hkou he mau hale noho maoli. He kupono e like ka huina heiu o ka poe a pau e loaa aku ana ma na ano hale a pau nialoko o na mahele apana me ko ka heluna o na kanaka e ikea ana ma ka papa hoike maoii. E nana na Lunahooponopono Apana i ka pololei o keia mamua o ka hoihoi ana i na paihakahaka i hoopihaia ī ke Keena Waena.