Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 51, 20 December 1890 — Page 3
| This text was transcribed by: | John Budisurya Luckman |
| This work is dedicated to: | To my beautiful niece Chloe Nimpoeno |
@Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
hoomana moremona, a he kinai ia ana hoi o kekahi o na kupuino nui i ulu ae mamuli o kona mau hooponopono ia ana. No ka mea, ma kela halawai mua o Okatoba 2, 1885, ua olelo ua halawai nui nei he kahua a he mahele ka mare lehulehu no ko lakou hoomana he apono ana ia hana, a he kaupale ana mai i na kanawai e papa ana, aka, ma keia halawai hoi o ka la 6 o Okatoba 1890, ua hoololi lakou a ua kapae i ka mare lehulehu, a ua hoolohe i na kanawai.
Ua oleloia aole keia o ke kumuino wale no o ka hoomana moremoa, aka he mau kumu e ae no kekahi, aka, o keia nae ke kumu kue maoli i ko ke Akua kanawai a me ko ke kanaka pono lunaikehala.
Ano, ua lanakila ka pono maluna o ka hewa, a ua hoomaka ke ko ana o na iini a me ka makemake o ka poe makemake e malama ia ka pono a me ka maemae. Ua loaa ke kumu e hauoli ai no ka lanakila ana o ka pono i paio ia no na makahiki lehulehu; he paio hoi aole ihoalaia no ke ano o ka hoomana, aka, no ke ano o ka noho ana a me ka lawelawe haumia ia mamuli o ka mare lehulehu.
A pehea la na makamaka Hawaii e noho mai nei i komopoo iloko o keia hoomana, a i lohe mau ia hoi ko lakou mau leo paio e hoapono ana a e kokua ana i ka mare lehulehu? O ka olelo kaulana a ka Peresidena o keia hoomana i hoopuka ae ai ma ka la 10 o Okatoba iho nei, penei no ia:
“O na mea i hoikeia mai e ke Akua ua kauoha mai ia makou e hoolohe i na kanawai ku i ke kumukanawai o ka aina.”
E hoopau ia ana anei ko lakou kuhihewa a e palekana lakou mai na olelo a me na hoolaha mano ana a na buke e pili ana i keia hoomana? Ke lana nei nae ko makou manao, o na pilikia o ka poe i haalele iho la Hawaii e noho mai la i Loko Paakai, a me keia loli ana a pio ka mare lehulehu, he kumu ia e hoonaauao ia ai lakou ma ko lakou mau lunaikehala; a o keia mau mea a pau, he mau kumu ao kupono loa ia i na makamaka mai ka punihei wale ana aku i na ano hoomana hou e oiliili mai nei mailoko ae o na noonoo ano e o kahi poe.
Ke hoomaopopo ia nei ka loli ano e o na noonoo o kekahi poe i noho me ka maikai, a i hoonaauao ia e ka noho ana karistiano makua. Ua hoopunana ia lakou iloke o na ao me na kuhikuhi no na pono kino a me na pono uhane mai na la kamalii mai a kanaka makua ae nei, a ano ua loli ko lakou noonoo a alakei aku la i kekahi hoomana hou me ka poina i na pono a me na pomaikai i loaa mua Ke hoole nei kekahi poe i ka hoomana nana i haawi ia lakou i ka malamalama a me ka naauao, ke hanaino nei i ka inoa o ka poe na lakou i lawe mai ia pomaikai o ka olelo a ke Akua, a e like me ke kuhihewa o kela poe i holo aku no Loko Paakai, pela keia poe e kuhihewa nei, me ka punihei wale aku no o na manao hilinai. Aka, e like me ka hoomana moremona, pela no e hoike mai ai ke Akua i ko lakou Kuhihewa.
NA MAKANA NUI
A KA
NUPEPA KUOKOA!
Owai na Moho Lanakila no ka 1891?
He Kiwa Makana i ko Makou mau Luna Eleu!
Oiai ke aneane aku nei e pau keia makahiki 1890, a hoea mai hoi ka makahiki 1891, nolaila, ua hooholo iho makou e hoopiha mau i ka nupepa Kuokoa me na manao waiwai, na nuhou kuloko a me kuwaho pili i na mea ano nui, na kalaiolelo hoonaauao me na moolelo hoonanea o ka papa helu ekahi, i oi ae i ko na makahiki i hala. E hoolilo ana makou i ka pono a me ka pomaikai o ko makou poe heluhelu i mea nui a i mea hoi na makou e hooikaika ai e hoolawa piha aku.
No makou iho, ua loaa ia makou na manaolana e hiki ai ke hilinai, ua hoolawa mau aku ke KUOKOA i kona poe heluhelu me na me a pau i manao ia na ka nupepa e panai aku iloko o na makahiki i hala ae; aka, aole no nae makou e hoopau i na hoao ana e hooi ae i keia haawina; nolaila makou i hooholo ai i ka manao e hooikaika ma na ano a pau e lilo ke KUOKOA o ka makahiki 1891 i helu ekahi o ka maikai a me ka waiwai no kona poe heluhelu mamua ae o ko na makahiki i kaahope.
A i mea loaa ai keia mau haawina maikai a makou e hooikaika aku ana i ka heluna nui o ka lahui mai Hawaii a hoea aku i Kauai, ua hoomanao makou i ke makou aia mawaena o kekahi poe o lakou he ulolohi a he hoopalaleh@ka hooko pono ana i ka hana me ka pololei; aka, he mau Luna e ae no nae kekahi i ikaia ko lakou mikiala, ka eleu a me ka hooko pololei i ha hana. Ua hoomaopopo makou he hana nui ka lakou, a ua hoomanawanui no e like me ko makou hoomanawanui e hooko pono i ka hana ma ko makou aoao; nolaila, i kumu e hooi ia aku ai ko lakou hooikaika i keia makahiki ae, e like hoi me makou e hooi aku ai i ko makou hooikaika no ka hana, ke haawi nei makou
He Mau Makana Manawalea i na Luna.
A eia iho na hoonohonoho a me na hoakaka ana:
He eiwa (9) makana e maheleheleia ana me na huina dala mai ka makana helu ekahi a hiki i ka makana helu eiwa, i hoolawa ia hoi mai kekahi huina dala i hookaawale ia.
E haawi ia no ka makana kiekie loa i ka Luna oi o kana poe lawe maluna o na Luna e ae a pau iloko o ka makahiki 1891, a i hookaa pau loa ia hoi ka aohau pepe mamua ae o ka pau ana o ka makahiki. E hoomamao ia no ka makahiki piha keia, aole hoi no eono mahina wale no, nelaila, e hoopaanaau na Luna, ina e loaa ana i kekahi ka heluna oi i ka hapamua o ka makahiki, a emi mai i ka hapa hope, he kumu ia e haule ai o ka heluna, a e lilo ana i ka mea e pii aku ana a oi ae ke kiekie. Nolaila, he mea pono e makaala ia keia mea nui.
O ka makana helu elua, na ka Luna helu elua ia o ke kiekie o kana poe lawe mo ka uku mua ia o ka auhau a pau o ka pepa mamua ae o ka pau ana o ka makahiki, e like me ko ka makana helu ekahi.
A pela e ukali aku ai na makana malalo o ia rula hookahi mai ka makana helu ekolu a hiki i ka makana helu eiwa.
E hoomanao pu no hoi na Luna, ina e koe ana kekahi wahi huina aie i ka nupepa i ka pau ana o ka makahiki, aole e loaa ana keia mau makana; aka, ina e kaa a pau mamua ae o ka manawa i oleloia, alaila, e like me ka heluna o ka poe lawe a kela me keia, pela no e kaana ia aku ai na makana mai ka helu ekahi a i ka makana helu eiwa we ka hakalia ole Eia iho ka papa hoike o na makana:
Makana helu Ekahi -- $50.
Na ka Luna oi o ka poe lawe no ka makahiki holookoa i hookaa pau ia ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Elua -- $20.
Na ka Luna helu elua o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepe mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Ekolu -- $15.
Na ka Luna helu ekolu o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepe mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Eha -- $12.
Na ka Luna helu eha o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Elima -- $9.
Na ka Luna helu elima o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Eono --$7.
Na ka Luna helu eono o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Ehiku --$5.
Na ka Luna helu ehiku o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Ewalu --$4.
Na ka Luna helu ewalu o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.
Makana helu Eiwa --$3.
Na ka Luna helu eiwa o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.
E hoomanao pu iho na Luna, o keia mau MAKANA MANAWALEA, he mau haawina keia mawaho ae o ka uku komisina, e mau aku aoa no ia e like me na makahiki i hala, a o keia mau makana, he mau haawina ku kaawale ia i na Luna me ka paa no o ka uku komisina.
Ma keia mea, e hoomaopopo iho ai na makamaka, ua makemake makou e hoike i ka mahalo a me ka hilinai i ko makou mau Luna ikaika a hana pono me ka pololei, a ke lana nei ko makou manao, e lilo ia i mea no kakou a pau e hooikaika like ai i ka hana—e hooikaika makou e hooi ia ka nani a me ka maikai o ka kakou pepa i nui ai kona ohohia ia a oi aku i ko ka wa i hala, a e hooikaika hoi oukou e loaa ka heluna nui o ka poe lawe me ka hookaa pau ia o ka auhau mamua o ka pau ana o ka makahiki i “Kilohana Pookela” oi ai kakou mamua o ko na makahiki i hala.
“I ka Manu Nunu lele kakahiaka nui e pau ai ke poko o ke kula.”
HELU MALAMA HAWAII.
Ua maheleia na wa a me na malama i ka makahiki o Hawaii i elua mahele—o ke kau me ka hooilo. Eia malalo iho, ka hoohalikelike helu malama a ko Hawaii, Maui, Oahu, me ka ka houle helu malama ana penei:
HAWAII. MAUI
Kaelo Jan Ikuwa
Kaulua Feb Makalii
Nana Mar Hinaiaeleele
Welo Apr Kaelo
Ikiiki May Kaulua
Kaaona June Kaaona
HInaiaelele July Ikiiki
Mahoe mua Aug Nana.
Mahoe-hope September Hilina
Ikuwa Oct Hilinama
Welehu Nov Hilinebu
Makalii Dec Welehu
--
OAHU. KAUAI.
Hilina Jan Ikiiki
Ikiiki Feb Kaelo
Kaaona Mar Hinaialeele
Makalii Apr Kaulua
Hinaiaeleele June Nana
Mahoe-hope July Mahoe-mua
Welehu Aug Mahoe-hope
Hilinehu Sept Welehu
Kaulua Oct Makalii
Kaelo Nov Hilinama
Hilinama Dec Hilinehu
O ka helu e hoomanao ia nei ma ka helu Hawaii, oia no ka helu a ko Maui poe, a penei kahi hoakaka:
Ikuwa-Ianuari. Ua kapaia keia malama ma o na kuaua nui la, na paapaaina hekili, na o ahi uwila kihaehae ao, na leo halulu o ke kai, na hoeelo ua lanipili me ka hauwalaau ana manu.
Ikuwa ke kai ikuwa ka hekili; ikuwa na manu, ikuwa na mea a pau. O ka malama keia e ulu ai na laau-hihi a eu mai ke poko. He leo nui ke kanaka e hanau ia ana i keia malama.
Makalii-Feberuari. He malama ponalo keia o na mea kanu, he loaa i ka umii me ka peelua; ua kapaia keia malama e ko Maui poe, ‘Kaauhuhu-paina’ no ka paina o ka hua auhuhu ke uhuki ae, oiai ua loku`a e ka ua na mea ulu a pau iloko o Ikuwa, a i ka hoea ana mai i Makalii, he mau la papaa la ko ia malama, maloo ka wai o ka hua auhuhu, nolaila i paapaaina wale ai ka hua o ka auhuhu ke uhukiia. O ke kanaka e hanauia ana i keia malama, he koa, he puni hakaka me ka puni koko. O ka malama keia e maalo ai ke kohola ma ko kakou mau makalae, a e hookokoke mai ai ka malolo e nali i na pohaku limu o aekai; he malama i-aole o na aina wai no ka pualena o ke kai i ka wailepo o na kahawai; o na aina kaha nae, aole e nele ko laila mau keiki.
Hinaiaeleele—Maraki. Ua kapaia keia malama ma o na manu kolea; he malama momona keia o ia ano manu a paa pono ka umauma i na hulu eleele. Nolaila i kapaia ai keia malama no ka eleele o ka umauma o ke kolea; he malama e omamaka ai o na mea ulu, he maikai no ka hanau ana, a no keia malama ka poe lealea i ke oli a me ka hula; i keia malama e @ ai ka moana, e ku ai ke akule @ na wihi a pau, a e huliu ai ko ke kaha mau keiki i ka malau.
Kaelo—Aperila. Ua kapaia keia malama ma o na huhui hoku la no ka aneane ana e moe(nalo); nolaila i hoelelo lua ka huhui hoku e moe. He malama maikai keia o na mea ulu; he kanaka ino ke hanauia, he nuha me ka hoohalahala; he malama maikai keia o ka lawaia ana.
Kaulua—Mei. ua kapaia keia malama e ka poe lawaia ma o ka loaa ana aku o ka manu uwa`u e moe palua ana iloko o ka lua, i keia malama e moe ai ka huhui hoku. No na mea kanu, ua like no me na malama mua, a no ke kanaka e hanau ia i keia malama, he alii, he naau akahai, he haahaa; he malama i-a o kahakai. Ua kapaia kekahi inoa o ke Kea-hai, pau i ka haihai ka makau kea a ka lawaia; he malama ua ole he malie.
Kaaona—Iune. Ua kapaia keia malama ma ka laki i na loaa a he maikai no na mea ulu. O ke kanaka e hanau ia i keia malama, he kulia i na hana a me na mea a pau; he malama mu-ia o ka i-a, e kala ai na kuku upena opelu a ko Hawaii mau lawaia.
Ikiiki-Iulai. He malama ia keia a me ka wi, nolaila ikiiki ka noho ana; e pala ai ka lau o ka awapuhi a make. he kanaka hoopono ke hanauia i keia malama, he malama i ka hai waiwai me ka malie, ua kapaia no hoi keia malama e ka poe lawaia ke Aho-pulu. E lawaia o ka po me ke ao aohe wa e maloo ai ke aho O ka malama keia e pala ai o ka ohia ai o ke kuahiwi.
Nana—Augate. Ua kapaia keia malama no ka nana o kekahi i ka waiwai o kekahi, lalau wale i ka hai waiwai, a he malama keia e pau loa ai ka laau hihi i ka make a pala hoi ka ohia ai o kuahiwi. He kanaka ino ke hanauia i keia malama; he aihue, he lalau wale a pela aku.
Hilina—Sepatemaba. He malama mahaelua keia o ka makani; huli ko ka akau a huli koka hema; he malama e owili ai ka pua o ke ko a he make no na laau kaou. O ke kanaka e hanau ia i keia mahina, he kanaka aleo hele kauhale he aea, he kihei loloa.
Hilinama—Okatoba. He malama pa lauwili o ka makani, he ino, he malama ua; o ke kanaka e hanauia ana i keia malama, he kanaka oluolu, hookipa, ola loa a poohina; ka malama keia e mohala ai ka pua o ke ko.
Hilinehu—Novemaba. He malama pa lauwili no keia o ka makani a he make na laau ulu. O ke kanaka e hanau ana i keia malama, aohe maikai, he hauhili o na hana, he loli wale ka noonoo; he malama ua keia, he lohea na leo hekili, na anapu uwila, aohe nae he nui; o ka manawa ke1a pua keia o kamahi, o o ka malama mua no hoi o ke kau hooili.
Welehu—Dekemaba. Ua kapaia keia malama ma na inoa akua, ka malama keia i hanau ai ke akua, nolaila no i kapaia ai “kini a ke akua, mano a ke akua, lehu a ke akua” he malama kapu keia, he kapu makahiki kekahi a he kapu akua kekahi. O na ohana akua o lono i ka wa e hiki ai i na po o lono, ai lakou i ko waho ai., no na mea ai a pau. O na ohana akua o kane ke hiki i na po o kane, ai lakou i na mea ai o waho a noa no hoi na mea ai a pau. He make loa na laau hihi i keia malama, a o ke kanaka e hanau ia ana he maikai, hoopono a malama akua; he malama hana nui ole nae keia no na kanaka.
S.W.K.
MAI KAPALAKIKO.
Hotele Halealii, Dek. 5, 1890.
I ka hoa`loha—Ua pae maikai mai makou i Kaleponi nei; kaalo mawaho o ka Ipuka Gula i ke ahiahi Poalua, a hookomo loa no ka uwapo i ka auwina la Poakolu ae. Ua kipu mai na manuwa a me na Papu Palekai o Kaleponi nei, a ua maki na koa hele wawae me na koa kau ho no ka hoohiwhiwa ana i ka Moi o Hawaii. Aloha. East KAHULU.
Malalo iho, ua lawe ano nui makou i na manao i hoolahaia ma na nupepea;
“Ua ku hou mai ka mokukaua Adimarala Kaletona iloko o eiwa la holo mai Honolulu Maluna mai ona ka Moi Kalakaua. He malie ka moana a hiki i ke kokoke ana o ka moku i ka Ipuka Gula ma kahi paha o 75 mile, ua pa iho la ka ino nui nana i olepelepe i ka moku. I ke komo ana i ke awa, ua holo mai ka mokukaua Swatara e alakai i ka mokukaua Kaletona, me ka uluwehi i na hae a me na kipu. Ua panai mai na papu me na kipu. Ua hookapu ka Adimarala i ka moku aole e kipaia aku a lele ka Moi iuka, koe na luna dute awa, o Generala Gibona me kona mau ukali i kipa aku e haawi i na hoomaikai, a o ke Kanikela Makinale kahope lea. Ua malamaia he kukakuka mawaena o ka Moi a me ke Kanikela, a i ke Kanikela i pae hou ai iuka, ua hoike ae oia e noho ana ka Moi ma Kaleponi a hala ka malama hookahi me ka makaikai ana i na wahi pana o ia mokuaina.
KELA ME KEIA
No ka haiki loa o ka manawa, ua loaa ole he kowa kupono no na nuhou o na Aina E i keia pule, alia nae hoi, pela iho a hoea aku i keia pule ae.
He oia mau ke ola maikai o ke alii ka Moi iaia i hoea aku nei ia Kaleponi e like no me kona ano i haalele iho ai ia Honolulu nei. He maikai no hoi kona mau ukali.
December 6, ma Kapuukolo ae nei, ua hoohuina ma ka berita mare o Mr. Enoka Kapa me Miss Luika Kaaeamo ku. Na G. W. Nakaa laua i hikii.
Ua make o Hon. W. L. Green, Kuhina waiwai mua o ke aupuni i waiho aku i ka oihana no ka nawaliwali kino. Ua pani ia na keena aupuni no ka hoomanao ana iaia.
Koikoi na pakaua ma Waialua i ka po Poaono i hala a hiki mai i ka Poalua nei. Ua hoolaaia ka luakini hou olaila iloko o ka ua. O ke kahu Aupuni i makaikai aku i na hana hoolaa, ua huli hoi mai no ke kulanakauhale nei.
No ka nokenoke mau o na lani i ka ninini i na omaka wai o luna, aohe ae la he nao alanui i ka-ua mea he momona, a he keu no hoi a ka iniki hui o ke kehau i keia mau kakahiaka.
O ka paani kinipopo o ka Poaono i hala a me ka Poakolu iho nei, mawaena o ka Honolulu a me ke Kaleponi, ua kaa mau ka lanakila i ka inoa hope. I keia la ka paani hope loa ana, a e aumeume ia ana mawaena o ka Hawaii me ke Kaleponi.
Ua loaa aku ke kino make o Naihe e lana ana mawaho aku o ka uwapo o ka Hale Dute kahiko i ka Poakolu nei. Ua nalo oia mai ke ahiahi Poakahi mai, a o kahi ona i ike hope loa ia ai, ma ka hale inu rama o ka huina alanui Moi me nuuanu, pili me ka halepai o ka nupepa Elele. he kanaka oia i ike pinepine ia imua o ke aloalii.
I ka wa i ku aku ai ka mokukaua Kaletona i Kapalakiko, ua hoao mai la kekahi mea kakau nupepe e pii iluna o ka moku, a ua kipaku ia aku la e ke koa marina e kiai ana mamuli o ke kauoha a ka Adimarala, aia a lele mua ka Moi Kalakaua iuka.
Oiai kekahi makamaka e lawelawe hana ana ma kela mau wahi e hoopiha lepo ia nei ma kahi kokoke i ka haleipukukui., a ma ka ulia laki, loaa iho la iaia (Mr. Moehonua) he dala hapalua ma ke gula, oia hoi he $30,00 ma ke daia keokeo; ua ano pal@hu ke eke.
Ua koho mua aku makou e pau ana na kanawai i ka hoolaha ia i keia pule, eia nae aole pela na loloiahili o ka manawa. E hoomau aku no makou i ka hoolaha ana me ka hooikaika e pau iloko o ka pule hope o keia mahina a mamua ae paha. O ka huina pau loa o na kanawai. he 87.
Olelo Hoolaha.
E ike auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ua hookohu pono ia mai au e ka mea hanohano F. S. Lyman Lunakanawai Kaapuni Apana III o ko Hawaii Pae Aina, ma ka la 28 o Oct. 1890, i Lunahooponopono Waiwai no ka Waiwai o Kapule K., i make, no Papaaloa, Hilo Hawaii, ma kahi o H.B. Nalimu i hoopauia.
W.B. KELIIPULEOLE,
Lunahooponopono Waiwai no ka Waiwai o Kapule K., i make.
Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, Dec. 4, 1890.
2315-3t.
Hoolaha Hoopau Hoahui.
Ke hoike nei keia hoolaha, o ka hui i hoopaaia mawaena o C.Y. Aiona, San Leong, Leong Kut, Ah Sun, See Wo, Yick Leong, Den Sang, King Hoon, Hew Wo, Hook Wo, Mung Ying, Chang Yung, Chang Jack, Chack Yung Ah Ho, Ah Pew a me Lan Hung Puk, e lawelawe oihana ana ma Honolulu, Oahu, malalo o ka inoa hi o Kwong Hip Lung Co., ua hoopauia mamuli o ka hiki ana mai i ka palena o ka manawa ma ka la 6 o Dekemaba, 1890.
Kakauia ma Honolulu, Dekemaba 6, 1890.
KWONG HIP LUNG Co.
Ma o C. Yick Leong.
2315-2t.
HOOLAHA HOAHUI.
Ke hoike nei keia, o C. Y. Aiona o Hilo, Hawaii, a me C. Yick Leong, Leong Kut, C. Din Sing, Sang Leong a me How Wo, o Honolulu, Oahu, ua hoohui ae ia lakou ma ka lawelawe oihana kalepa waiwai o na ano a pau ma Honolulu, malalo o ka inoa hui o Kwong Hip Lung Co., a o kahi lawelawe oihana nui ma Honolulu no ia.
Kakauia ma Honolulu, Dekemaba 6, 1890.
C.Y. AIONA,
C. YICK LEONG,
LEONG KUT,
C. DIN SING,
SAN LEONG,
HOW WO.
2315-2t.
Hoolaha Hookapu.
Ke papa loa ia aku nei na kanaka mea kuleana ole a pau aole e hele, a lawaia paha mana kai lawaia o Honomuni a me puelelu, Molokai, a ua kapu loa no ke kii wale ana i na mea ulu, me ka hele wale ana o ke kanaka a holoholona paha ma ke kula a kuahiwi paha; o ka hapa o ke Ahupuaa o Honomuni, Kamanoni, Kawaikapu, Puelelu, Kainalu, a me na Poniuohua I a me 2.
EMMA M. NAKUINA, Konohiki,
CHAS. T. GULICK, Kahu Waiwai,
Honolulu, Dec. 4, 1890.
2314-3t
WAIWAIO P.N. MAKEE
He Hoolaha i ka Poe i Aie Aku.
O na inoa malalo iho E. D. Tenney a me William O. Smith, ua hookohu pakahi ia laua, he Luna Hooko kekahi no ka Hoolina a he Lunahooponopono kekahi no ka waiwai a me ka Hooilina i huila, o Parker N. Makee o Waihee, Maui, i make, ke hoike aku nei ma keia i ka poe a pau he mau koi ka lakou i ua waiwai la o Parker N. Makee, e waiho ae ia Willliam O. Smith ma kona keena hana ma Honolulu, iloko o na malama eono mai ka la aku o keia hoolaha ana, o hoole mau loa ia lakou.
E.D. TENNEY, Luna Hooko,
WILLIAM O SMITH, Lunahooponopono Hooilina i huiia.
Honolulu, Dekemaba 2, 1890.
2314-4t
Benson Smith & Co.
Na Mea Laikini ia e kuai Kukaa a me Kuai Liilii aku.
Na Laau Lapaau
O NA ANO A PAU.
HELU, 113 me 115. ALANUI PAPU
O LAUA NA AGENA NO NA
Laau Lapaau Kuluwai Liilii!
Boreicke & Schrecke
A ME NA:
WAi Lukini OnAonA Waianuhea!
WAIALA MAILE
A ME KA
Onoona Lei Aloha!
@ O na lako no ka Lauoho a me ka @, a me na mea hoonani o ka Home, e loaa no @ makamaka ke kipa mai ma keia hale.
2204-tf
Ma ke Kauoha.
Hoolaha Helu i na Kanaka.
I kulike ai me ka makemake o ke Kanawai e malamaia ana ka helu kanaka lahui o ko Hawaii Pae Aina malalo o ka hooponopono ana a ka Papa Hooaauao, ma ka la 28 o Dekemaba, 1890. Ke kono ia aku nei na mea a pau e nana i keia mau pauku o ke Kanawai malalo iho:
“ Na ka Papa Hoonaauao i kela me keia eono makahiki, mai ka M. H. 1860 ka hoomaka ana e helu i na kanaka a pau loa okeia Aupuni.”
“I mea e hiki ai ka Papa Hoonaauao ke hooko i ka Pauku maluna iho e pili ana i ka helu ana i na kanaka, he mana ko ua Papa la ma o kona mau hope a luna pana, e ninaninau i kela kanaka keia kanaka e pili ana i keia hana, a e hai pono ae na kanaka a pau i na mea a na Luna Helu o ka Papa Hoonaauao e ninau ai, i mea e pololei a e pono ai ka helu ana i na kanaka; a o ka mea e hoole ana, aole e pane pololei i na ninau a na luna e ninau ai, e hoopai ia oia ma ka hooukuia ana i na dala aole e oi aku mamua o ke kanalima, keku ka hewa iaia ma ka hookolokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.”
Ua hookohuia keia poe malalo iho i mau Lunahelu Kanaka Apana no an Apana lehulehu a pau o ke Aupuni:
HAWAII.
Hilo Luther Severance
Hamakua Chas. Williams
N. Kohala E.C. Bond
S. Kohala Miss E. W. Lyons
N. Kona Woldemar Muller
S. Kona Norman Logan
Kau Chas Meinecke
Puna Robert Rycroft
MAUI, MOLOKAI A ME LANAI.
Lahaina me Lanai Henry Dickenson
Wailuku A. Barnes
Makawao C. H. Dickey
Hana M. H. Reuter
Molokai R. W. Meyer
OAHU.
Ewa G. L. Edwards
Waianae John F. Scot
Waialua J.F. Anderson
Koolauloa William C. Lane
Koolaupoko F. Pahia
KAUI ME NIIHAU.
Hanalei Chas. Koeling
Kawaihau G. E. Fairchild
Lihue W. T. Lucas
Koloa E. Strehz
Waimea me Niihau T. H. Gibson
O na launa ninau me na manao e pili ana no ka helu kanaka, no na apana mawaho ae o ka Apana o Kona, Mokupuni Oahu, e hoouna ae i na Lunahelu Kanaka Apana.
C.T. ROGERS, M.D.
Lunahooponopono Helu Kanaka Nui.
2313-5t
Ma ka Hana o ka Hui Mahiko o Papaikou.
Keena Kalaiaina, Honolulu, Oct. 1, 1890.
Oiai, i kulike ai me ka mana, o na kanawai hanaia, ua waiho mai ka Hui Mahiko Papaikou i ka mea nona ka inoa malalo, he palapala noi i huipuia me ka palapala hoohui, a e noi mai ana e hoopau loa ia ua hui la i oleloia, nolaila.
Ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau loa he mau pomaikai ko lakou iloko o ua hui la ma na ano a pau, e kue ana i ka apono ana`ku i ua palapala noi la, e waiho mai ma ke keena o ka inoa malalo iho mai, ka la 22 o Dekemaba 18890; a ma ia la e akoako ai na mea a pau ma ke Keena Oihana Kalaiaina, ma Aliiolani Hale, Honolulu, i ka hora 11 kakahiaka o ia la, e hoolohe ia ai na kumu e ae ole ia ai ua noi la.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
2306-11t
(KOP@.
MA KA HANA O kA HUI O MAUI HIKINA.
Keena Klaiaina, Honolulu, Oct. 22, 1890.
Oiai, i kulike ai me ka mana o na kanawai i hanaia, ua waiho mai ka East Maui Stock Company i ka mea nona ka inoa malalo iho he palapala noi i huipuia me ka palapala hoohui, a e noi mai ana e hoopau loa ia ua hui la i oleloia, nolaila.
Ke hoolaaia aku nei, o ka poe a pau loa he mau pomaikai ko lakou iloko o ua hui nei ma na ano a pau, e kue ana i ka apono ana`ku i ua palapala noi la, e waiho mai ma ke keena o ka inoa malalo iho, mai keia manawa aku a mamua ae o ka Poalua ka la 30 o Dekemaba, 1890; a ma ia la e akoakoa ai na mea a pau ma ke Keena Oihana Kalaiaina, ma Aliiolani Hale, Honolulu, i ka hora 11 kakahiaka o ia la, e hoolohe ia ai na kumu e ae ole ia ai ua noi la.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
2309-9t
AHA hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JAMES WILLIAM SMITH o Koloa, Kauai, i make. Ma ke Keena imua o Lunakanawai McCully.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a me ka Papahelu hoike a Melicent K. Smith a me Jared K. Smith na Lunahooko o ka waiwai o James William Smith o Koloa, Kauai, i make, e noi ana, e apono ia na hoolilo he $717, a e noi ana e nana a e aponoia kela mau mea, a e kauoha ia e maheleia ka waiwai e paa nei ma ko laua lima i na poe i kuleana malaila, a e hookuu ia laua a me ko laua mau hope mai ko lakou noho Lunahooko ana ma ia ano.
Nolaila, ua kauohaia o ka POALUA, ka la 20 o Ianuari, 1891, i ka hora 10 kakahiaka, imua o ia lunakanawai ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i aponoia no ka hoolohe ana i na Palapala Nonoi la a me ka Papahelu, a o ka poe a pau i kuleana malaila, e hele ae e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakaou e ae ole ia ai, a e hoike mai ai i na olelo ike no ka mea i kuleana io ma ia waiwai. Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, i keia la 9 o Dekemaba, M. H. 1890.
NA KA AHA:
HENRY SMITH,
Kakanolelo.
2315-3t
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponoponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o MAEHA o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o o ka palapala noi a Napahu o Honolulu, e hoike ana o Maeha o Honolulu, ua make kauoha ole ma Honolulu, @ ka la-o Okatoba, A.D 1890, a e noi ana e hoopukaia ka Palapaia Lunahooponopono Waiwai ia H.P. Kaliikumahoa.
Ua kanohaia o ka POALUA, ka la 30 o DEKEMABA, 1890, ka manawai i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ka Lunakanawai, ma ka rumi hookolokolo o keia aha, ma Honolulu, ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina ke kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 6, 1890.
Na ka Aha:
ALFRED W. CARTER,
Hope Kakauolelo Elua.
@315-3t.
HOOLAHA HOU
Hoolaha Lunahooponopono Waiwai.
Ua hookohuia mai ka mea dona ka inoa malalo iho nei, e ka Aha Kaapuni Apana IV i Lanahooponopono no na waiwai o Benito Guerrero k., o Lihue, Kauai, i make kauoha ole. Nolaila, o ka poe a pau i aie i ka mea i make, e hookaa noke mai ia`u. a o ka poe a ka mea make i aie aku ai, e waiho koke mai i ka lakou mau koi iloko o na mahina eono mai keia la aku, a ina aole, e hoole mau loa ia aku no.
H.K. KAHELE.
Lunahooponopono no na waiwai o Benito Guerrero k.
Nawiliwili, Kauai, Novemaba 22, 1890.
2313-3t
Hoolaha Kuai o ka Moraki
Ke hoolaha ia aku nei ma keia, mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia e Hana Pihenui Aka@a a @ W.C. A@na, kana kane maie, o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ia Peter Dalton o Honolulu i oleloia, ma ka la 23 o Iulai, A. D. 1885, a i kope ia ma ke Keena Kakau Kope ma Honolulu i oleloia maloko o ka buke 94, aoao 336 a me 337, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu i hookeia maloko o ua moraki la, oia hoi, no ka hookaa ole ia o ke kumupa@ a me ka ukupanee pu i ka manawa i oleloia; nolaila, o na aina a me na waiwai e ae a pau i hoikeia maloko o ua palapala moraki la, mahope aku o ka manwawa kaupalena ia e ke kanawai a me ka manawa a me kahi e hoikeia aku ana mahope, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea.
PETER DALTON,
Mea Moraki mai.
W.O SMITH,
Loio no ka mea Moraki mai. Honolulu, Nov. 25, 1890.
O ka aina a me na waiwai i hoikeia maloko o ua palapala moraki la, penei no ia:
O kela apana aina a pau e waiho la ma Kaluamoo, Waialae-eki, ma ka Mokupuai o Oahu, a i hoikeia kona mau palena penei:
½ Pa-hale, --E hoomaka ana ma ke kihi Akau o keia mahele, oia hoi ke kihi Hikina o ko Pakiai mahele, e hele ana Hema 40° Hik. 1.. 17 ½ kaul. me ko Konohiki a i ke kihi Hema o ko Pakiai mahele. Alaila Akau 56° Hik. 1.30 kaul e pili ana me ko Pakiai mahele a hiki 1 ke kihi mua: a maloko o ia apana he 150-1000 eka a oi iki aku a emi iki mai paha: a oia no hoi kahi i hooliio ia aku ia Hana Pihenui Akana i oleloia malalo o ka inoa Hana Pihenui ma o Uilama ma kekahi palapala i hanaia ma ka la 1 o Ianuari, 1877, a i kope ia ma ka buke 48, aoao 482.
231-4t
Olelo Hoolaha a ka Luna Hooponopono Waiwai.
Ua hookohu pono ia ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he Lunahooponopono no ka waiwai o S. Haaheo opio i make, o kaauhuhu, Hamakua, a ke hoolaha ia aku nei na kanaka a pau he aie ko lakou e hookaa koke mai me ke kaulua ole; a o na poe he mau koi ka lakou i ka waiwai i oleloia, e waiho mai me na hooiaio kupono i loko o eono mahina mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku.
CHARLES WILLIAMS,
Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o S. Haaheo op.o.
Hamakua, Hawaii, Nov. 12, 1890.
2312-5t.
(Kauoha e hoolaha i ke noi no ka apono ana i na Papahelu, Hookuu, a me ka mahele ana i ka Waiwai.)
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o MANUEL PAIKO, o Hawaii Paeaina, i make kauoha ole. Ma ke Keena imua o Lunakanawai McCully.
Ma ka heluhelu me ka waiho ia ana mai o ke noi a me ka I`apahelu hoike a A.J. Cartwright, Lunahooko o ka waiwai o Manuel Paiko, no Hawaii Paeaina, i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $15@.20 , a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he 43915.38, ua noi mai e nana a e apono ia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele na waiwai e waiho nei ma kona lima i ka poe i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ka noho ana Lunahooko.
Nolaila ua kauohaia, o ka POAKALII, ka la 5 o IANUARI 1891, i ka hora 10 kakahiaka, imua o ka lunakanawai ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me ka Papahelu hoike, a o ka poe a pau i kuleana, malaila e hoike mai ai i ke kumu, ina he kumu kekahi a lakou e ae ole ia ai ke noi, a e hoike pu mai i ka poe i kuleana ma ia waiwai.
Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, i keia la 26 o Novemaba, 1890.
NA KA AHA:
J.H. REIST,
Hope Kakauolelo,
2313-3t
Olelo Hoolaha.
O ka poe a pau he mau holoholona ka lakou e holo nei ma Kalihiwai, Kilauea, Kahili, Waiakalua, Lepeuli (Wonner), a maluna o na aina e ae i kuleana ia a e hoomalu ia nei e ka Hui Mahiko Kilauea, ke kauohaia aku nei lakou e hookaawale aku ma ka la 15 o Dekemaba 1890.
KILAUEA SUGAR CO.,
Geo. R. Ewart, Luna Nui.
Novemaba 14, 1890.
2312-4t.
Nalowale a Helehewa paha
Ma ka la 14 0 Novemaba nei, kuu liowahi ne ulaula i kukuai ia ma ka a i i ka haokuni(m). E uku pono ia no ka mea nana e hoihoi mai i ua lio nei ia
C. BOOTH,
Ma Pauoa, Honolulu, Oahu.
2312-3t.
Hoolaha a na Luna Hooko
NO KA
Waiwai o John N. Robinson.
Ua hookohu pono ia mai na mea no laua na inoa malalo i mau luna Hooko o ka Hooilina o John N. Robinson o Honolulu, i make; ke hoikeia aku nei ma keia, o ka poe a pau he @ koi ka lakou i ka waiwai o John N Robinson i oleloia, e waiho mai ia mau mea meme ka hoo@io pono ia i na mea no laua na inoa malalo iloko o na malama eono mai keia la aku o hoole mau ia lakou. O ka poe he mau aie ko lakou i ka waiwai i oleloia, ke kauohaia nei e hookaa koke mai i na mea no laua na inoa malalo,
CAROLINE J. ROBINSON,
LORKIN A. THURSTON,
Na Luna Hooko o ka Hooilina o John N. Robinson.
Honolulu, Novemaba 12, 1890.
2312-5t.
Hoolaha a ka Luna Hoopaa
Ua hana iho o Sam Fook o Hilo, Hawaii, i keia la i palapala hoopaa o kona waiwai no ka pomaikai o ka poe ana i aie aku ai. Ke hoikeia aku nei ma keia i ka poe a pau he mau koi ka lakou i ua waiwai la i oleloia, e waiho koke mai, a o ka poe a pau hemau aie ko lakou i @ waiwai la, e hookaa koke mai ma ke kaena hana o
HIKIKOKI me HIKIKOKI,
Luna Hoopaa Waiwai o Sam Fook,
Hilo, Hawaii, Nov. 12, 1890.
2314-3t.