Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 51, 20 Kekemapa 1890 — Page 2
| This text was transcribed by: | Iasona Ellinwood |
| This work is dedicated to: | Nā hanauna e hiki mai ana |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
HE KANAWAI
E HOOPONOPONO AI A E HOOMAOPOPO AI NO KA NANAIA ANA, ANAIA ANA, HOAHUIA ANA, A ME KE KUAI ANA I KA AILA MAHU, A E HOOPAU LOA I NA WAHI A PAU O KE KANAWAI I APONOIA MA KA LA UMIKUMAMAKOLU O MEI, M. H. 1868, E HOOMAOPOPO ANA "NO KA HOOMALU ANA I KE OLA A ME KA WAIWAI MAI KA POINO ANA I NA MEA ANO PAHUPAHU, KOE NA PAUDA," I HOALA HOU IA OIA KA MOKUNA LXXXIX. O KE KANAWAI HOOPAI KARAIMA, I KUKALAIA OIA KE KANAWAI O KA AINA E KA MOKUNA I. O NA KANAWAI O 1870, E LIKE ME IA I HOOLOLIIA AI E KA MOKUNA XXII. O NA KANAWAI O 1878 A ME KA MOKUNA XXIV. O NA KANAWAI O 1880, E KUE ANA ME NA OLELO O KEIA KANAWAI.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:
PAUKU 1. Aole no e ku i ke kanawai, koe wale no ma ke ano i hoakakaia mahope ae nei ma keia Kanawai, e kuai, kau aku no ke kuai, haawi a ma kekahi ano e hoolako a hoolilo i kekahi Aila Mahu no na hana hoomalamalama a no kekahi hana e ae paha iloko o keia Aupuni, i ikeia mahope o kona nanaia ana a anaia ana ma ke ano i apono loa ia me na mea ana maikai loa, he a-a, a i ole ia, ua puka ae ka makani e a-a ana malalo o hookahi haneri me umikumamalima degere wela Fahrenheit, aka, ua ku no i ke kanawai e kuai a hoolilo aku i kekahi Mahu i hiki ke anaia a hiki i ka hookahi haneri me umikumamalima degere wela Fahrenheit a oi ae paha.
PAUKU 2. Mahope koke iho o ka mana ana o keia Kanawai e hookohu aku ke Kuhina Waiwai i kekahi mea akamai a mau mea akamai a kupono, i kuleana ole iloko o ka lawe ana mai, lawelawe ana, kuai ana, a i ole ia, hoolako ana i ka Aila Mahu, i mau Luna Nana Aupuni i ka Aila Mahu; a e hoolako i na mea hana a paahana o ke ano i apono loa ia i kupono no ke anaia ana o na aila; a e malama na Luna Nana i moolelo oiaio a pololei o na aila a pau i nanaia e laua, a e hookomoia na la o ka nanaia ana, ka nui i anaia, na inoa o na poe nona i anaia ai a me na inoa o na moku i laweia mai ai ia mau aila, a me ka inoa o ka ma-ka o ia aila a me ka nui o na degere i a ai ka ea a-a i puka ae mai ia aila mai; a o ia mau moolelo e hamama no ia no ka hanaia ana e kekahi a me na mea a pau. A e hana na Luna Nana i kela a me keia makahiki a haawi aku i ke Kuhina Waiwai i mau hoike oiaio a pololei o na nanaia ana i hanaia iloko o ka makahiki i hala ae.
PAUKU 3. O ka Luna Nana ma, a i ole ia, e noho kokoke loa ana i kekahi awa kumoku o keia Aupuni ka mea nana e nana a ana i na Aila Mahu a pau i ka manawa e hoopaeia ai ma ke ana ana no aole e emi malalo o elua manawa a aole hoi e oi aku mamua o umi manawa i kekahi laweia ana mai o ka aila e ka moku hookahi a no ka ma-ka hookahi; a ua hiki no i kekahi Luna Nana ke noiia e ka Ilamuku o ke Aupuni a e kekahi Makai Nui e nana a ana ma ia ano like i kekahi aila i hoahuia maloko o ka hale papaa a mau hale papaa paha maloko o ke Aupuni i hookaawaleia no ia hana ma kekahi manawa mahope mai o ka laweia ana mai a mamua ae o ka laweia ana aku mai ia wahi hoahu. Ina ma ia nana ia ana a anaia ana ua lawa ua aila nei no na mea i hoakakaia maloko o keia Kanawai, e hoike aku no ka Luna Nana pela i ka ona a i kona agena, a i ole ia, i ka mea nana i lawe mai i ka aila, aka, o na aila a pau i ku ole a like ole me ke anaia ana i hoakakaia maloko o keia Kanawai e hoole ia no.
PAUKU 4. O kekahi anaia ana o kekahi mau aila i hoopaapaaia ua hiki no e waihoia aku e hooholoia e kekahi Papa Luna Hooholo ma ia Papa ka Luna Nana, kekahi mea i kohoia me ka mea hoohalahala a o ke kolu e kohoia e na mea elua i hoonoho mua ia. A na ka papa e lawe ae i kekahi o ia aila i mea hana, a ua hiki i ka hapanui e hooholo. E kauia na lilo o ka hooholoia ana e ka papa maluna o ka mea hoohalahala ina ua aponoia ke ana ia ana e ka Luna Nana, ina aole, alaila, e ukuia e ke Aupuni.
PAUKU 5. Ma keia ua haawiia ka mana i ke Kuhina Waiwai e hana a hoopuka aku i papa o na uku no ke anaia ana o ia aila. O na uku a me na lilo a pau i loaa ma ke anaia ana o ia aila e ukuia e ka mea nana i hoopae mai, a i ole ia, e ka mea i hooiliia mai ai.
PAUKU 6. O ka Aila Mahu a pau i kulike ole me ke ana i hoakakaia ma keia Kanawai e hooili koke ia aku no i kahi e e ka ona, kona agena, a i ole ia, ka mea nana i lawe mai, a ina aole i hanaia pela, a i ole ia, he hakalia kupono ole ma ka hana ana pela e hopu aku no ka Luna Nana i ua aila nei a haawi aku ia mea i ka Luna Dute Nui.
PAUKU 7. O ka Aila Mahu a pau i laweia mai iloko o keia Aupuni e lawe koke ia aku mahope iho o ka hoopaeia ana a hoahuia ma ka Hale Papaa Hoahu Aila Mahu o ke Aupuni a mau hale hoahu paha i hookaawaleia no ia hana; eia nae, ua hiki no e laweia kekahi mau aila mai ka uwapo aku kahi i hoopaeia ai, i kekahi moku, kahua kaamahu a wahi e ae i aeia e lawe ia mea ma ka hoike ana ae i ka palapala hoike a ka Luna Nana ua nanaia a me ke ana pono ia ana o ia mea i ke kiai o ka Oihana Dute, a i ole ia, luna e ae e malama ana i ka moku nana i lawe mai. A e hoomaopopo hou ia ua hiki no e laweia na aila i oi ole ae mamua o umi pahu, a i ole ia, hookahi haneri galani mai ia mau hale papaa mai a malama ia i mea hana a kuai paha ma na wahi i loaa ka ili i emi ole iho malalo o eha haneri kapuai huinaha, iloko o na paia maopopo, mawaho ae o na paia kaupale a mahele, koe ina he mau kaupale i hanaia ma ke ano pale ahi; a i na manawa i malamaia ai ka aila ma na wahi e pili kokoke mai ana, e hanaia ma ke ano e loaa ai he wahi kaawale mawaena o na puu aila elua i emi ole malalo i iwakalua kapuai, eia nae, i na manawa a pau mamuli o ka pili kokoke loa o kekahi mau hale laau a mau hale pau wale i ke ahi e lilo ana ka hoahu ana o umi pahu aila mahu iloko o kela a me keia hale o ia ano i mea e hoopilikia ai na wahi e kokoke mai ana ina e a ia e ke ahi ma ka manao o ka Ilakmuku o ka Oihana Kinaiahi, ua hiki i ka Ilamuku o ka Oihana Kinaiahi, me ka apono ana o ke Kuhina Waiwai, e kauoha e hoemiia ka nui o na pahu a loaa kekahi huina i emi ole malalo o hookahi pahu ma ka hoolaha ana aku ma ke kakau a olelo waha paha i kekahi mea ma ia wahi, a i ole ia, i kauia ma ia wahi, maloko o kekahi mau palena i hoakakaia ma ia hoolaha, a no keia mau hana e loaa i ka Ilamuku o ka Oihana Kinaiahi ka mana e komo maloko o na wahi a pau maloko o keia Aupuni.
PAUKU 8. O ka mea i kuai, kauoha e kuaiia, hoao e kuai, haawi, hoolako, waiho aku a ma kekahi anohooliloaku i kekahi Aila Mahu i ana a nana ole ia e ka Luna Nana o ke Aupuni a i hoikeia e ia he aila o ke ano kupono, a i ole ia, ua uhai a hoao paha e uhai ma kekahi ano i ka Pauku 6 o keia Kanawai a i ole ia, ua hoohemahema a hoole i ka hoolohe i kekahi kauoha a ka Ilamuku o ka Oihana Kinaiahi e like me ia i hoakakaia malaila, a o kela a me keia mea, me ka ike no, i kuai, kauoha e kuaiia, hoao e kuai, haawi, hoolako, waiho aku a malama ma kona malu i kekahi aila i oleloia ma keia Kanawai i emi iho malalo o hookahi haneri me umikumamalima degere Fahrenheit i ka manawa e anaia ai e like me ka hoakakaia ana maloko o keia Kanawai, e pili iaia ka hewa mikamina, a ina e hoahewa ia oia no ia mea, e hoopaiia aole e emi malalo o kanalima dala aole hoi e oi aku mauma o elima haneri dala, a i ole ia, hoopaahaoia ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o eono malama, a i ole ia, o ia mau hoopai a elua e like me ka manao o ka Aha.
PAUKU 9. O kekahi kue ana i kana hana malalo o keia Kanawai e kekahi Luna Nana, e lilo ia i mikamina e hoopaiia ai e uku aole e emi malalo o hookahi haneri dala, aole hoi e emi malalo o hookahi tausani dala, a i ole ia, hoopaahaoia ana ma ka hana oolea aole e oi aku mamua o hookahi makahiki, a o ia mau hoopai paha a elua e like me ka manao o ka Aha; a e hoopauia oia ma kona oihana ae.
PAUKU 10. O kekahi aila mahu e waiho ana iloko o keia Aupuni, a i ole ia, aia ke haliia mai nei i keia Aupuni i ka manawa e mana ai keia Kanawai, e hookuuia ae no mai na olelo o keia Kanawai; eia no nae hoi, e pili no ia ano aila i na hoakaka ana o ke Kanawai e mana ana i ka manawa i aponoia ai keia Kanawai.
PAUKU 11. O na wahi a pau o ke Kanawai i aponoia ma ka la umikumamakolu o Mei, M. H. 1868, e hoomaopopo ana "No ka Hoomalu ana i ke Ola a me ka Waiwai mai ka Poino ana i na Mea Ano Pahupahu, koe ka Pauda," i hoala hou ia oia ka Mokuna LXXXIX. o ke Kanawai Hoopai Karaima, i kukalaia oia ke Kanawai o ka Aina e ka Mokuna I. o na Kanawai o 1870, e like me ia i hoololiia ai e ka Mokuna XXII. o na Kanawai o 1878, a me ka Mokuna XXIV. o na Kanawai o 1880, e kue ana i na olelo o keia Kanawai, ma keia, ke hoopau loa ia nei.
PAUKU 12. E mana keia Kanawai a e lilo i kanawai mai a mahope aku o kona la e aponoia ai.
Aponoia i keia la 14 o Novemaba, M. H. 1890.
KALAKAUA REX.
Na ka Moi :
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
HE KANAWAI
E PAPA AI I KA OKIOKIIA O KE DALA A ME KA HAAWI AKU A LAWE MAI PAHA IA MAU MEA MA KE ANO DALA.
E Hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:
PAUKU 1. E ku no i ke kue kanawai ke oki a mahele i kekahi o na dala ku i ke kanawai o ke Aupuni iloko o elua a oi aku paha apana me ka manao o ia mau apana mahele e hoohanaia ma ke ano he dala. O ka mea e ku ka hewa no ka okioki i na dala i ku i ke Kanawai o ke Aupuni ke hoahewaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia ma ka uku hoopai he umi dala, a i ole, ma ka hoopaahao ma ka hana oolea no iwakalua la.
PAUKU 2. E ku no i ke kue kanawai ke haawi a hoopuka paha i kekahi apana mahele a mau apana mahele o ke dala ma ke ano he dala ia, a i ole, ma ke ano kumuwaiwai like me ke dala. O ka mea e ku ka hewa no ka haawi a hoopuka ana paha i na ano apana mahele dala o ia ano e like me ka mea i oleloia mamua ae nei, ke ku ka hoahewaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia ma ka uku hoopai he elima dala, a i ole, ma ka hoopaaho ma ka hana oolea no umi la.
PAUKU 3. E ku no i ke kue kanawai ka lawe mai i kekahi ka lawe mai i kekahi apana mahele a mau apana mahele paha o ke dala i okiokiia ma ke ano he dala ia, a i ole, ma kona ano waiwai like. O ka mea e ku ka hewa no ka lawe ana mai ia mau apana mahele e like me ia i olelo mua ia, ke hoahewaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia ma ka uku hoopai he elua dala, a i ole, ma ka hoopaahao ma ka hana oolea no elima la.
PAUKU 4. Aole no e manaoia kekahi mea maloko o keia Kanawai ua papa i ke kuai ana mai i na dala i okiokiia ma ke ano he mau pauku dala buliona.
PAUKU 5. E mana keia Kanawai he kanakolu la mahope iho o kona hooholoia ana.
Aponoia i keia la 14 o Novemaba, M. H. 1890.
KALAKAUA REX.
Na ka Moi:
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
NUPEPA KUOKOA
NO KA MAKAHIKI . . . . $ 2.00
NO EONO MAHINA . . . . . 1.00
KUIKE KA RULA.
Poaono, Dekemaba 20, 1890.
ALOHA KARISIMAKA.
I ka Poaha o keia pule ae ka la Karisimaka, ka la i hoomanao mau ia e ko ka honua nei mau aina malamalama Karisiano, oia ka la hanau o ka Hoola o keia ao, a oia no ka la 25 o keia mahina. He la hoolana, hoomanao a hauoli hoi iwaena o na makua me na keiki, a ua lawelawe nui ia na hana o ka manawalea me na makana no na opio ma ia la. Ke hoea e aku nei makou mamua ae o ka oili ana mai o na olino o ia la kamahao, me na iini a me na manaolana ana a pau e hookoia ana na hauoli me ka maluhia a me ka hoonele ole ia i ke aloha; a oiai, he mau loina ia na makou i haaheo mau ai e hapai i ke kulana a me ka inoa o ka lahui Hawaii iluna i ka panepoo, e like me ka ikaika i lawa ia makou e hooko aku pela, ke mau nei ko makou manaolana e hoi nele ole mai ia mau kuleana oiaio o ka hauoli me na mahalo a me na hoomaikai. Ma ko makou aoao iho, imua o na makamaka a pau loa, i hoolaa ia lakou iho i mau hoa aloha a i mau enemi, eia kakou a hoea aku i ka la o ka Hoola nui, ka mea nana e hali aku na hala o ke ao nei, ke konoia aku nei e kulaia like, a e panai aku a panai mai i ka huaolelo makamae iloko o ka umauma, "Aloha." E nele ole hoi makou me ke ALOHA KARISIMAKA no oukou a pau.
KO HAWAII ENEMI !
O ke kanaka a nupepa paha e hoao ana, e paipai ana a e konokono ana i na manao hoomokuahana a noho kuee mawaena o na ano lahui like ole i noho maikai me ka oluolu lokahi mai mua mai ma Hawaii nei, e kau ia ke kuni leopadi maluna ona a e hookae ia e ka poe manao maikai a pau, no ka mea, oia ka enemi maopopo o Hawaii nei !
Ua ike mau ia na manao hoala kuee maloko o kahi nupepa Leo mai kona hoea mua ana ae imua o ke akea, a iloko o ka pule i hala aku la, ua noke mai la oia i ke puhi i ka male o kona maalea ma na mea e pili ana i ka huakai a ka Moi i Kaleponi, e olelo mai ana he huakai imi pomaikai keia no ka poe haole mahiko; he hoolilo i ka pono o ka aina, he haawi aina a e lilo ana ke kuokoa, a e hoopilikia loa ia ana ke kanaka Hawaii; e anai pu ia ana oia a pili i ka paia a o ka noho ana pilikia a me ka ilihune lilo loa kona hopena; a o ka haole mahiko a me ka haole kalepa, e ohi ana ka akau ohi ka hema, a e nui ana ko lakou pomaikai. Ua hoopuka pu ae oia i na huaolelo hoala i na manao nonohua, e hoao ana e ulu mai na imihala a me na kue o ka lahui, a e mokuahana ai ka noho ana mawaena o ka lahui Hawaii a me na haole e noho a e lawelawe nei hoi i na oihana kalepa a me mahiai iloko nei hoi o ka aina.
O keia mau olelo a pau, ua ike no ka mea nona na lima kakauha nana i kakau kela manao o ka Leo, he wahahee a hakuepa, aka, no ka oi loa aku o ka makemake a me ka ikaika o ka imi e hoala ae i ka noho ana mokuahana a me ke kuee, nolaila, ua kapae oia i ka mea oiaio a lalau a hoopuka ae la i ka mea oiaio ole; kekahi hoi o na hana ino loa nona ka hopena awahua e kau io mai ai na popilikia maluna o Hawaii nei, ina e puni aku a e maliu aku ka lahui mahope o ia mau alakai ana; he mea nae hoi ia na makou i hoomaopopo aole loa e maliu ia aku
I ka wa i aneane aku ai o kela kanaka Hawaii kalaiaina akamai e hoi ma kela ao, oia hoi o Simona P. Kalama, ua hoolilo oia i ke kulana o kona mau hoa makaainana i mea noonoo nui nana a i mea e pule ai i ke Akua no ka haawi mai i na kokua ia lakou ma ka noho ana launa oluolu me na haole. He kanaka noonoo hohonu o Kalama, ua kamaaina i na iniha a pau o ka aina ma kana hana he ana aina; he kanaka nana o ka noonoo imua; ua hoohana oia i ka ike i loaa iaia ma ke kula o Lahainaluna ma na ano hoolaula ike; he kanaka ai pakiko a he akahele, a mamuli o kona luhi kino a me na hooikaika ponoi ana me ka launa pu ana me na haole lawelawe oihana, ua pii ae oia a loaa ke kuonoono Ua noho Lunamakaainana oia no ka lahui, a ua ikeia kona manao nui no kona lahuikanaka; a pela no i ikeia ai i kona wa e kuka pu ai me na Alii, no ka mea, he punahele oia i na 'Lii o ka aina, a ua mau no ia haawina aloha lahui ona a hiki wale i kona make ana aku. Aia i ka aneane ana e hiki mai ka anela o ka make a lawe aku i ke kino uhane o ua S. P. Kalama nei, ua ui ae la kela i ka poe a nonoho aku ana a pane mai la i kekahi e noho aku ana i keia mau huaolelo ano nui: "E hai aku oe i kuu lahui mai Hawaii a Kauai, o ka pono wale no oia ka huipu a noho a e hana lokahi pu me na haole ma na mea a pau ma ka noho ana aupuni a me na hana pili i ko ka noho ana kino a me ka uhane."
Auhea na olelo naauao a ano makua e ae i oi aku i ko keia puuwai aloha lahui i hala ? Me he la i kona mau hora hope loa, o kona mau hoa makaainana ka mea iloko o kona noonoo, a hoopuka ae la i kela mau huaolelo kuahaua a kona lunaikehala i makee i ka pono a me ka pomaikai no kona lahui. Ua noonoo, ua kilo, a ua maopopo iaia ka hopena o ka noho kue aku i na haole, aole oia i makapo i ka ike ana ia mau mea; a he nui na hooiaio e ku mai nei no ka pololei me ka naauao o na huaolelo a kela kuhipuuone o na la i aui aku la.
E nana aku kakou ia Tahiti, a e hoomaopopo no kakou i ka oiaio o kela mau olelo a Kalama. Ua ulu mai la ka noho ana kuee mawaena o ka lahui Tahiti i na haole, nui ka lakou mau hanaino me ka hooikaika e hoopoino i na haole, a o ka hopena ua huli mai la na haole a paio i ka lakou mau hanaino a me na kue, a o ka panina loa oia no ka lilo ana o Tahiti malalo o ka hae o ke aupuni o na haole, a ke mau nei ka welo ana o ka hae Farani maluna o ia aina a me ia lahui. Ua nele lakou i ke aupuni ole, aole o lakou hae, aole hoi o lakou kuokoa; a o ia mau haawina a pau, ua ulu mai no ia mamuli o ke kue aku i na haole.
A e nana ae hoi kakou i ka mea hou e loheia mai nei no ka paemoku Caroline, oia hoi kekahi mahele o Maikonisia, aia ke ala mai la na Sepania e lawe ae i ka aina. Ua kue aku na kanaka i na Sepania, a ua pepehi a make i kekahi o na alii kiekie o ka mokukaua, he lutanela, a ua hoomaka mai la na moku e kipu, a ua holo na kanaka i kuahiwi, pau na hale i ke puhiia i ke ahi a pau kekahi poe i ka lukuia, a ua nui no ka pilikia. O ke kue aku me na hana ino ke kumu o keia.
A pehea hoi o Samoa, kela aina maikai nona ka lahui maikai i noho maluhia me ka lokahi me na haole mai mua mai a hiki wale no i ke komo ana aku o na olelo hooulu kue a hoala eneenemi me ke alakai hewa a ka ona a mea kakau o ka Leo. E nana kakou i ka hopena o ia lahui. No kekahi mau makahiki loihi, ua noho maikai kela aina, a ua hoomakaia na oihana hoowaiwai aina, a ua oluolu ka launa ana o na kamaaina me na malihini. Aka mahope mai ua mahaoi aku la ka mea hakuepa a puni hoala haunaele, a hooulu ae la i ka manao inaina o ka Moi a me ka lahui Samoa i na haole, a kaua aku la. A heaha ka hopena i ike ia ? Ua maopopo no i na mea a pau. Ua hopu pio ia ka Moi; ua lawe pio ia a pomaikai kona hoihoi hou ia ana i ka aina hanau. Ua pau kona noho Moi he noho kii wale iho no; ua kohoia he mau luna aupuni haole, a he Lunakanawai Kiekie ke poo aupuni. Iaia ka mana a pau, he kanaka Denemaka, eia ae ke holo mai nei, o Decederkrantz kona inoa Nana e koho ka mea e noho ana ma ka noho moi ke hiki aku oia i Samoa, a ua olelo ae oia, aole i maopopo kana moi e koho ai, o Malietoa paha a o Tamasese paha. He inoa moi wale iho no nae, aole loa he mana. O keia Lunakanawai Kiekie hookahi ka mea mana, o kana olelo olelo hooholo, a o kana kauoha ka hopena, aohe mana hou aku. A o kela mahaoi nui nana i alakai hewa ia Samoa, ua holo mai, a ua lohe ia aole loa oia e ae hou ia e hehi i ka lepo o Samoa. Ua ulu mai keia pilikia maluna o kela lahui no ke kue a me na hana ino i na haole.
E like no me ka makou mau olelo mau mai mua loa mai, hookahi wale no Paemoku o ka Pakipika e paa nei i kona kuokoa a me kona mana, a oia no o Hawaii nei; a o ke kumu wale no i paa a i mau ai ia mau haawaina, no ka naauao ma ka hui pu ka noho pu a me ka lawelawe pu ana me na haole. Ua noho pu a ua noonoo pu no na mea e pono ai ka aina, a ua oluolu a lokahi na manao ma na mea e pomaikai ai. E nana kakou i na kanaka Hawaii a pau i komo pu aku ma na ano oihana a hui a lawelawe pu me na haole, a me ka poe i apo a lawe i na kuhikuhi ana a na haole, e ike auanei kakou ua holomua lakou a ua kuonoono. E nana kakou ia Keoni Naone, ia A. Fernandez, Keoni Ina, Keoni Kamaki, Keoni Kolobana, P. P. Kanoa, H. Bekelemana, a me kahi poe e ae. He mau kumu hoike keia a pau e hoaiai a e nani a kela mau huaolelo kaulana a S. P. Kalama; a he pono e hoonaauao ka lahui a e kaupale loa i na olelo paipai hoala kuee a ka mea nana i hala ke kuee ma Samoa a loaa ai ka hopena pilikia i kona Moi a me kona lahuikanaka. Ka mea hoi i hele aku ai iloko o ka hale inu rama ma Samoa a lalau e inu i ke kiaha rama me ka hoopuka ae i na olelo ino i ka Emepera o Geremania, a e ole kona pee ana pakele ai mai na lima o ka poe Geremania. O keia iho la ka enemi, o ianei, aohe mea e aku. O ka mea kakau o ka Leo ka enemi i ka pono o ka lahui Hawaii, e like me kona enemi ana a lilo ka pono o ka lahui Samoa.
Ko na Aina Mamao.
Ua hoopomaikai ia mai ke KUOKOA nei me na nupepa mea hou o na aina mamao mai ko makou mea kakau mai, a nona ko makou hoomaikai nui. Eia malalo iho na mea hou ano nui i unuhi ia mai, me ka pau pono ole no ka hoopuka hookahi ana:
Iwaena o na hoolaha manao ana o na nupepa o Kapalakiko a me na palapala pu no hoi, ua hoomaopopo loa ia mai ka pii hou ana ae o ke ola maikai o ke Alii ka Moi ma kana huakai au moana aku nei. Iaia ma ka hotele, ua lehulehu loa na maka hanohano o ke kulanakauhale i kipa aku e haawi i na hoomaikai a me na launa aloha ana i ka Moi o Hawaii. Ua papaleo pu ka Moi me ka poe hoolaha nupepa o ke kulanakauhale i hoolaunaia aku imua ona, a ua nui kona mahaloia no ka oluolu a me ka mahiehie o na launa ana a me na kukai olelo pu e like me kona ano mau. Me he la, o na la hou aku ona ma Kaleponi ma kana huakaihele o ka hoolana kino, aole no ia e nele i na pomaikai o ka oluolu.
E hoike hou ana kekahi nupepa: Mawaho ae o ke ola kino maikai o ke Alii ka Moi, o ka eha ma ka maka kahi poino iki, aka aole ia he mea e hopohopo ai.
Nui loa ka hoaa ana o ko ka hotele poe i ka loaa ole ona hae Hawaii e welo ai maluna o kona pahu-hae. Ua noi ia aku ke Kanikela Hawaii i hae, aka, he hookahi wale iho no ana hae, e hiki ole ai iaia ke hookaawale mai kona hale aku. Ua nonoi ia aku ka lokomaikai o Adimarala Kimale e haawi mai i hae Hawaii, a me he la ke welo la ka hae Hawaii maluna o ka hotele i keia mau la mai nei.
E hoike ana kekahi hunahuna manao o kekahi nupepa penei: He hana i aneane hiki ole ia Enelani ka hookuu wale ana aku ia Amerika e noho mana maluna o na pono kai lawaia holookoa o ke kai Berina, a e hopuhopu wale ia kona mau moku lawaia e Amerika ma ia kai; no ka pomaikai o ka panalaau o Kanada e auume nei me Amerika ma ia kai, pono e hoouna ae ke aupuni makuahine oia o Enelani, i mokukaua nona ma ke kai Berina, e kiai i kona mau pomaikai a pau.
Ke hopohopo ia la o ulu hou ae ke kaua mawaena o na ilikeokeo a me na Ilikini ma na okana aina o Dakota me Nebaraseka. He mau hanaino kekahi i hookoia e na Ilikini maluna o kekahi mau ohana ilikeokeo, ua lawa ia no ka hookomo ana aku i ka hae iloko o na puuwai Amerika. O na lono hope mai nei, aia ke hoounaia la na koa aupuni e kaupale aku e like me ka hiki, i ke ala ana mai o kekahi hookahe koko.
E hoike ana kekahi mau manao: O ke kumu nana i houluku i ka lahui Ilikini, oia ka hookaa ole ana o ke aupuni Amerika i kekahi puu dala mahuahua ma kahi o na miliona, he kumukuai hoi ia o kekahi mau eka aina he lehulehu loa o na Ilikini, i ae ia e ia lahui e hoolilo no ke aupuni Amerika ma ke kuai. Eia nae, ke noho ia nei ua mau eka aina la e na ilikeokeo me ke kaa ole o ke kumukuai. Ua hoomaopopo wale ia eia ka lahui Ilikini ke noho makaukau nei me na lako kaua a pau, a ua oleloia ae, he enemi keia na na koa Amerika e kaua ai iloko o ka hana nui a me ke puikaika.
Ua kokua ikaika ia keia onene o ka hookahe koko mamuli o ka pahola ana ae o kekahi noonoo ulaia ano hou iwaena o ka lahui Ilikini. E hoike ana kekahi moolelo i ka hui pu ana o kekahi poe Ilikini me ke Akua o ka lani, ma ka hoopii ia ana iluna ma kekahi alapii a komo iloko o ke ao, a ua haiia mai la ka olelo e ke Akua, aia i ka wa e ulu hou ai ka mauu o ke kula i ke kau kupulau, e hoouna mai no oia i na wiliau lepo maluna o ka aina a kanu ola aku i na ilikeokeo a pau; a e hoomau aku na Ilikini i ka lakou mau hula kaua, oia ka lelele ana mao a maanei, a na ko lakou mau wawae auanei e kaomi i ua mau wiliau lepo la o ka luku ilalo, a koe lakou e ku ana iluna o ka aina a ke Akua i hookaawale ai no lakou, kona lahuikanaka i kohoia. A pau keia luku ana, e iho mai no ka Mesia e puunaue i ka aina no lakou, na kaa, na holoholona a me ke d@. I ka wa ka o ke Akua e hoike mai ana i keia mau olelo i na Ilikini, pii aku nei o Satana, he kanaka huluhulu me na maiuu loloa, a nonoi aku i ke Akua e haawi mai i kona lahuikanaka nana, oia hoi na Ilikini. Ua hoole mai la ke Akua a haawi mai la i ka lahui ilikeokeo na Satana.
Ua hoolaha ia ae la keia mau kauoha a ke Akua a ua nui ka punihei o na Ilikini. Ua kapa iho la kekahi Ilikini iaia iho oia ka aposetole o ka Mesia, a o kekahi wahine hoi oia ka makuahine o Karisto. Ua hopuia keia wahine a laweia imua o ka aha kanawai. Ua kupaa keia wahine ma ka hoike ana i kona inoa, oia no ka Viregini Maria, makuahine o ka Mesia. Nana i hoike ae ke ala hou ana mai o ka poe Ilikini i make iloko o na kaua, ke ahulau a me ka make kanikoo, a e nohoalii ana lakou maluna o ka aina a puni.
He manao koho ke hoike ana: O keia mau noonoo olalau a ano ulaia