Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 49, 6 Kekemapa 1890 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NA MAKANA NUI

A KA NUPEPA KUOKOA!

 

Owai na Moho Lanakila no ka 1891?

 

Me Eiwa Makana i ko Makou mau Luna Eleu!

            Oia ke aneane aku nei e pau keia makahiki 1890, a hoea mai hoi ka makahiki 1891, nolaila,ua hooholo iho makou e hoopiha mau i ka nupepa.  KUAKOA me na manao waiwai, na nuhou k@ ko a me kuwaho pili i na mea ano nui, na kalaiolelo hoonaauao me na moolelo hoonanea o ka papa helu ekahi, hoi ae i ko na makahiki i hala.  E hooilio ana makou i ka pono a me ka pomaikai o ko makou poe heluhelu i mea @ a i mea hoi na makou e hooikaika ai e hoolawa piha aku.

            Na makou iho, ua loaa ia makou na manaolana e hiki ai ke hilinai, ua hoolawa mau aku ke KUOKOA i kona poe heluhelu me na mea a pau i manao ia na ka nupepa e panai aku iloko o na makahiki i hala ae; aka, aole no nae makou e hoopau i na hoao ana e hooi ae i keia haawina; nolaila makkou i hooholo ai i ka manao e hooikaika ma na ano a pau e lilo ke KUOKOA o ka makahiki 1891 i helu ekahi o ka maikai a me ka waiwai no kona poe heluhelu mamua ae o ko na makahiki i kaahope.

            A i mea e loaa ai keia mau haawina maikai a makou e hooikaika aku ana i ka heluna nui o ka lahui mai Hawaii a hoea aku i Kauai, ua hoomanao makou i ko makou mau Luna Nupepa.  Ua ike makou ana mawaena o kekahi poe o lakou he ulolohi a he hoopalaleha i ka hooko pono ana i ka hana me ka pololei; aka, he mau Luna e ae no nae kekahi i ikeia ko lakou mikiala, ka eleu a me ka hooko pololei i ka hana.  Ua hoomaopopo makou he hana nui ka lakou, a na hoomanawanui no e like m@ ko makou hoomanawanui e hooko pono i ka hana ma ko makou aoao; nolaila i kumu e ho@ ia aku ai ko lakou hooikaika i keia makahiki ae, e like hoi me makou e hooi aku ai i ko makou hooikaika no ka hana, ke haawi nei makou.

 

He Mau Makana Manawalea i na Luna

A eia iho na hoonohonoho a me na hoakaka ana:

            He eiwa (o) makana e maheleheleia ana me na huina dala mai ka makana helu ekahi a hiki i ka makana helu eiwa, i hoolawa ia hoi mai kekahi hui na dala i hookaawale ia.

            E haawi ia no ka makana kiekie loa i ka Luna oi o kana poe lawe maluna o na Luna e ae apau iloko o ka makahiki 1891, a i hookoa pau loa ia hoi ka auhau pepa mamua ae o ka pau ana o ka makahiki.  E hoomanao ia no ka makahiki piha keia, aole hoi no eono mahina wale no, nolaila, e hoopaanaau na Luna, ina e loaa ana i kekahi ka heluna oi i ka hapamua o ka makahiki, a emi mai i ka hapa hope, he kumu ia e haole ai o ka heluna, a e lilo ana i ka mea e pii aku ana a oi ae ke kiekie.  Nolaila, he mea pono e makaala ia keia mea nui.

            O ka makana helu elua, na ka Luna helu elua ia o ke kiekie o kana poe lawe ma ka uku mua ia o ka auhau a pau o ka pepa mamua ae o ka pau ana o ka makahiki, e like me ko ka makana helu ekahi.

            A pela e ukali aku ai na makana malalo o ia rula hookahi mai ka makana helu ekolu a hiki i ka makana helu eiwa.

            E hoomanao pu no hoi na Luna, ina e koe ana kekahi wahi huina aie i ka nupepa i ka pau ana o ka makahiki aole e loaa ana keia mau makana; aka, ina e kaa a pau mamua ae o ka manawa i oleloia, alaila, e like me ka heluna o ka poe lawe a kela me keia, pela no e kaana ia aku ai na makana mai ka helu ekahi a i ka makana helu eiwa me ka hakalia ole.  Eia iho ka papa hoike o na makana:

Makanahelu Ekahi      $50.

            Na ka Luna oi o ka poe lawe no ka makahiki holookoa i hookaa pau ia ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Elua       $20.

            Na ka Luna helu elua o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Ekolu     $15.

            Na ka Luna helu ekolu o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Eha        $12.

            Na ka Luna helu eha o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Elima     $9.

            Na ka Luna helu elima o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Eono      $7

            Na ka Luna helu eono o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Ehiku     $5

            Na ka Luna helu ehiku o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Ewalu    $4

            Na ka Luna helu ewalu o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

Makana helu Eiwa      $3

            Na ka Luna helu eiwa o ka nui o ka poe lawe me ka uku pau ia o ka auhau pepa mamua o ka pau ana o ka makahiki.

            E hoomanao pu iho na Luna, o keia mau MAKANA MANAWALEA, he mau haawina keia mawaho ae o ka uku komisina, e mau aku ana no ia e like me na makahiki i hala, a o keia mau makana, he mau haawina ku kaawale ia i na Luna me ka paa no o ka uku komisina.

            Ma keia mea, e hoomaopopo iho ai na makamaka, ua makemake makou e hoike i ka mahalo a me ka hilinai i ko makou mau Luna ikaika a hana pono me ka pololei, a ke lana nei ko makou manao, e lilo ia i mea no kakou a pau e hooikaika like ai i ka hana - e hooikaika makou e hooi ia ka nani a me ka maikai o ka kakou pepa i nui ai kona ohohia ia a oi aku i ko ka wa i hala, a e hooikaika hoi oukou e loaa ka heluna nui o ka poe lawe me ka hookaa pau ia o ka auhau mamua o ka pau ana o ka makahiki i "Kilohana Pookela" oi ai kakou mamua o ko na makahiki i hala.

            "I ka Manu Nunu lele kakahiaka nui e pau ai ke poko o ke kula."

 

NUPEPA KUOKOA

NO KA MAKAHIKI             $2.00

NO EONO MAHINA            $1.00

KUIKE KA RULA.

Poaono, Dekemaba 6, 1890.

 

 

            MA ka papa hoike a ka Agena o ka Papa Ola no na make o ka Apana o Honolulu nei iloko o ka malama i hala ua oi aku na kanaka Hawaii imua o na lahui e ke huna.  He mau make kekahi o na Hawaii i lawelawe ole ia e na lapaau akamai ana a kekahi mau kauka haole, me he la nae paha, i na kahuna Hawaii pule aumakua iho la no a lele ka hanu.  He mea ike ole ia nae kahi o ka mai e komo mai ai i kahi wa, aka nae, i ka loaa ana iho la i kahi ma'i, huipu me ka malama ole i ka maemae o na aahu, ke kino, kahi moe a me na pono ai, oia ke kokua nui o ka mai.  O ka maemae o na pono kino, ke kino pa a me ka maemae kupono o na mea ai, oia ka mea nui iwaena o na ohana haole e noho mai nei.  A oiai ma ka hookuku ana i ka poe make i kela me keia malama a puni ka makahiki, ua papalua ia ke kanaka Hawaii.

 

            Ua oleloia, o ke komo nui o na kanaka o na aupuni nui kuwaho iloko o na hana hooikaika kino, e laa na pualikoa, na hui Atehta, a pela aku, a me ka lawelawe ia o ia oihana maloko o na hale noho, ua hooemua mai ka make iwaena o lakou imua o na poe mawaho ae o keia mau hui, e hele uhauha wale ana ma o a maanei.  Nui na hooiaio no keia mea mamuli o ka hoopaa mau ia ana o na moolelo, mai kela me keia makahiki mai na poe huli a ake nui, e maopopo kekahi ala hoemi i ka make.  Me he la, mamua aku o keia mau hui, ua heluia ka noho maemae he kokua i ke ola kino.  A mahope koke iho, maopopo hou keia loina, oia ka hooikaika mau i ke kino, nolaila i lawelawe nui ia ai keia hana.  Ua komo pu iloko o ia hana ka hoomaemae kino, na loina o ke kahiko ana i na aahu i kela me keia wa, a me ke kupono o na mea ai.  Eia ke hoowalea ia mai nei ia hana ma Honolulu nei i keia mau la.

 

            I KA wa kahiko o Hawaii nei, ua nui na kanaka kino ola maikai, a ua emi no hoi ka make nui ana o na kanaka i ka mai mawaho ae o na kaua.  He mau hooikaika kino no ka lakou, o ka hapanui nae iloko o na pualikaua; aole nae i hiki ia makou ke olelo iho, ua maopopo no paha ia lakou ka pomaikai o ka hooikaika kino.  Ua aneane, a ua nalohia loa no paha ke ano o ka lawelawe ana ia mau hooikaika kino iawaena o ka hanauna hou.  Ua oleloia, o ka hoi hou o na kanaka Hawaii e pule i na aumakua me na hana hookapukapu a pau, he kumu hooulu hou ia i ka lahui.  Aole loa e hiki ia mau hana ke hooiaio ia i keia la, he kumu hooulu lahui.  No ka mea, aole he mau aumakua ko na hoi hooikaika kino o Amerika, Beritania, na aupuni nui e ae, pela hoi iloko o na home o na makamaka ili keokeo o Honolulu nei e lawelawe ana i ka hooikaika kino me ka hoomaemae, o na Hawaii nae ka oi o na make i kela me keia malama e ike ia nei.  E noho hoomaemae a e hooikaika i ke kino, he kokua ia @o ka hooulu lahui a me ke ola loihi ke helu ole ia ka ulia.

 

            KE paipai aku nei makou i ka hanauna Hawaii e hoomahele nei i ka olelo Beritania, e nana ae ma ko makou kolamu namu o ka aoao eha a heluhelu iho i na palapala waiwai a piha me na mea hou mai kekahi mau opio Hawaii o Molokai.  Ua kakauia ka lakou mau palapala ma ka olelo Beritania, a he mea hauoli no ka lehulehu ke hoomaopopo iho i ka holomua o keia ike pookela iwaena o na keiki.  Ua kukuluia hoi keia kolamu namu ma ko kakou pepa nei no ka pomaikai hoomaamaa a hoonaauao i na opio.  Ke kono nei ka lunahooponopono o ia kolamu i na opio e ae e launa pu mai ma keia hana maikai.  E hoouna aku i na palapala ma ka olelo Beritania ia H.R. Hikikoki ma Hilo, Hawaii.

 

            KE lawe mai nei makou a hoopuka aku no ka pomaikai o ko makou mau makamaka, i ka mea hou ano nui o kekahi palapala namu a kekahi haumana o ke kula olelo Beritania o Kaluaaha, Molokai, penei:  "Ma ka hoike hapaha o na Kula Sabati o Kamalo me Kaluaaha, i hala, he mea e ko makou hauoli i ka papa hoike o na Piki, na Samoa, na Gilibati a me na Hawaii i hoohuna, mai Kamalo mai.  He kamahao no hoi ko'u mau pepeiao i ka lohe ana aku i na olelo like ole ekolu.  Maluna ae o na mea a pau, ua hele wawae ia mai kela wahi loihi o Kamalo a Kaluaaha nei e keia poe, a he hoike ana mai ia i ko lakou imi nui e hooko i ka hana a ke Akua."  He mea hou kamahao io keia e hauoli ai kakou a pau.

 

            IWAENA o na kuka kamailio a kekahi mau hoa'loha, puka ae la i kekahi keia mau olelo:  "A lilo aku paha na Kau Ahaolelo o nei mua aku i poe naaupo ka poe kaukanawai."  Kakoo iki mai la kekahi a hoopilipili ae la i kekahi mau hoa hanohano o ka Ahaolelo i hookuu iho la.  Ua kahaha ia nae, oiai, o keia mau hoa'loha, ua helu ia laua ma papa o ka poe noonoo maikai a kaulike; a ina o keia ae la ko laua manaopaa, kupanaha no.  Powehiwehi no nae ke ala e nou aku ai a loaa ke kaona io o ka olelo - he kuio paha, ne hoomeamea paha - oiai ua kapeke e iho la ke pani o ka ipu-ume-olelo, a hookuu aku la ia laua e nu malie ana.  No ke KUOKOA iho, he manaolana mau kona, na ka naauao e kau i na kanawai no keia mua aku a no ka hopena.  Ina no e lanakila ka hupo a me ka naaupo i hookahi la, aole loa e ae aku ka naauao i hookahi la hou o ka lanakila.

 

Dekemaba, 1890

 

NA LA O KA HEBED MA.

 

Poakahi           1   8   15   22   29

Poalua             2   9   16   23   30

Poakolu           3  10  17   24   31

Poaha              4  11  18   25

Poalima           5  12  19   26

Poaono            6  13  20   27

Sabati              7  14  21   28

 

KE KAU ANA O KA MAHINA

4          Hapaha hope   2.55.1 A.M.

11        Mahina hou     4.39.4 P.M.

18        Hapaha mua    10.04.8 A.M.

25        Mahina piha    6.25.5 P.M.

 

PUKA A ME KA NAPOO ANA O KA LA

                                    Puka                Napoo

7          Sabati              6.28.8             5.14

14        Sabati              6.32.9              5.16

21        Sabati              6.36.3              5.20

28        Sabati              6.39.8              5.23

 

KELA ME KEIA

 

            A hiki i keia mau kanawai hou e puka aku nei, piha iho la ke 64 o na kanawai i hoolahaia.

 

            Ke hoakoakoaia mai nei ka ua i ka lani no na la hope o keia makahiki, i iliki iho ia, penopeno.

 

            Piha ka haneri o na apana aina hou o Ewa i pau i ke kuaiia, a i keia la e kuai hou ia ai ona mau apana aina hou.

 

            Ma Waikapu, Maui, ma ke kakahiaka Poakahi nei, make iho la ka wahine a Mr. T.W. Eweleke i ka mai hikoko.

 

            Ke liuliu awiwi ia mai nei na lako o hale a me na mea paahana wiliko o ka hale wiliko hou o Ewa, ua ok@a ae he mau la helu koe a hoomaka ke kukulu aku.

 

            He palapala pane na Abraham P. Kalaukoa mai Kauai, e hoole ana i ka pololei o na wehewehe helu malama a Nalehuaipinaonao.  No ke kowa ole o ka pepa i keia pule, o ke ano nui  no o ka palapala ke hoikeia aku nei; he leta e ae no hoi kekahi o ia ano mai Hawaii. 

            Ke hoomomoa ia mai na waiwai makana Karisimaka me Makahiki hou no na kuai kudala o nei mau ahiahi aku, ke hoolaha ia mai.  E makaala.

 

            Ua hala aku no ka Ehukai o Waialua ke Kahu Aupuni i ke kakahiaka o nehinei, no ka makaikai ana i ka hoolaa luakini o laila ma ka la apopo.

 

            No ka pomaikai o na koa e ohiia mai nei i keia mau la, e heluhelu iho i ke kanawai koa a Wilikoki ma ka aoao ekahi, maanei iho o ke koa kaulana Farani, ka Monisiua Gaberiela Lenoa.

 

            Wahi mai a kekahi mau makamaka aia ke palahalaha la ke kuai waiona malu ma kekahi mau apana o Kauai.  Nui ka ona me ka haunaele, a ua ake ia i kanaka ikaika ma ka hoomalu ana.

 

            Mamuli o ke kanawai o na poe hana alanui kumau i aponoia e ka Moi a i hoolahaia aku ma keia pepa, eia ua poe la ke ikeia aku nei ma na alanui i keia mau la me na apo ulaula ma na lima.  Mai ole e kuhi he konela.

 

            Ma Peleula, Honolulu, i ke kakahiaka nui o ka Poakahi nei, make iho la ka lua o na kaikamahine mahoe a Mr. me Mrs. J. H. Reist, iloko o na la opio o ke ola ana he elima malama.  Me na makua ko makou u pu ana.

 

            Halawi mai la i ka moku kalepa Konasuelo ka mokukaua Adimarala Kaletona ma ka moana ma kahi he eono haneri mile a oi ka mamao mai Leahi aku, a ua i ia ae he holo lohi loa ana ia no eha la ma ka moana.  Ma ka Poakolu nei, a i ole mawaena o ia la me ka Poaha nei na wa e hoohiki ai i Kapalakiko.

 

            Mai ia J. Lingo - I kekahi la o ka malama i hala, hoeha iho la ka makai nui J.C. Long o Hanalei i ka wahine mare a uliuli na maka.  Eia ka ke kumu, i haawiia ka lio o ka wahine i ka manu punua a kailiia mai.  (He palapala pane ka Mr. Long no kekahi manao i hoolahaia ma keia pepa malalo o ka ino o J. Lingo.  E puka aku ana.)

 

            Na ka hui kinipopo Kaleponi wale no ke eo o na paani hope ana iho nei elua, penei:  I ka Poaono i hala, he 16 puni a ke Kaleponi ia neo o ka hui Honolulu; i ka Poakolu nei, he 18 puni a ke Kaelponi ia 6 wale no o ka hui Hawaii, iloko o 7 komo ana i paaniia a a poeleele e.  I keia la e paani hou ia ai ka lima o na gemu mawaena o na Kaleponi me na keiki wae o na hui a pau o Honolulu nei.  He keu nae keia poe Kaleponi a ka piha akamai me ka eleu ma na ano a pau loa o ka paani ana.

 

OLELEO HOALOHALOHAIA MR. JAMES BRRIGHT.

 

            Me ka walohia; O makou o na poe no lakou na inoa malalo, e huli ana i kekahi mau ike o ka naauao ma ke kula aupuni o Kawaihae.  A mamuli o ka lalau ana mai o na lima palanehe o ka Makua Mana Loa ma ka Lani a lawe aku la i ka hanu makamae o kau wahine i aloha nei ia Mrs. K. Bright ma ka hora 12 awakea o ka la 2 o Novemaba nei ma Waimea, Hawaii.  Nolaila, ua ili iho maluna o kana kane ka ukana luuluu a me ka ehaeha, nolaila, ke komo pu aku nei makou ma ke kanikau pu ana me oe.

            Olelo hooholo, hooholoia - Ke komo pu aku nei makou me oe e u a e kanikau aloha pu no ka hala ana aku o kau wahine i aloha nui ia.

            Na ke Akua Mana Loa e kokua mai ia oe ma keia ola ana ma ka hoomama ana ae i na manao luuluu.

            Na ke Akua Mana Loa e hooloihi i na la o ka olua mau bebe.

            Nana no i haawi mai a nana no i lawe aku, e hoomaikai nui loa ia oia.  O makou iho no,

            Thomas S. K. Nakanelu, Kumu

J.K. Kamai,

Titus K. Lima,

A.K.Purdy.

Kawaihae, Hawaii N v. 12, 890

 

J.T. Waterhouse,

(Walakahauki.)

Halekuai o na Lole Nani Panio

Lakohao.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU HE NUI WALE

Alanui Moiwahi,         Honolulu

2262 1y

 

Hoolaha a ka Lu a Hoopaa

 

            Ua hana iho o Sam Fook o Hilo, Hawaii, i keia la i palapala hoopaa o kona waiwai no ka pomaikai o ka poe ana i aie aku ai.  Ke hoikeia aku nei ma keia i ka poe a pau he mau koi ka lakou i na waiwai la i oleloia, e waiho koke mai, a o ka poe a pau he mau aie ko lakou i ua waiwai la, e hookaa koke mai ma ke keena hana o

HIKIKOKI me HIKIKOKI

Luna Hoopaa Waiwai o Sam Fook.

Hilo, Hawaii, Nov. 12, 1890.

2314 - 3t

 

 

Ma keKauoha

 

Hoolaha Helu i na Kanaka

 

            I kulike ai me ka makemake o ke Kanawai e malama ana ka helu kanaka lahui o ko Hawaii Pae Aina malalo o ka hooponopono ana a ka Papa Hoonaauao, ma ka la 28 o Dekemaba, 1890.  Ke kono ia aku nei na mea a pau e nana i keia mau pauku o ke Kanawai malalo iho: 

            "Na ka Papa Hoonaauao i kela me keia eono makahiki, mai ka M.H. 1860 ka hoomaka ana e helu i na kanaka a pau loa o keia Aupuni."

            "I mea e hiki ai i ka Papa Hoonaauao ke hooko i ka Pauku maluna iho e pili ana i ka helu ana i na kanaka, he mana ko ua Papa la ma o kona mau hope a luna pana, e ninaninau i kela kanaka keia kauaka e pili ana i keia hana, a e hai pono ae na kanaka a pau i na mea a na Luna Helu o ka Papa Hoonaauao e ninau ai, i mea e pololei a e pono ai ka helu ana i na kanaka; a o ka mea e hoo e ana, aole e pane pololei i na ninau a na luna e ninau ai, e hoopai ia oia ma ka hooukuia ana i na dala aole e  oi aku mamua o ke kanalima, ke ku ka hewa iaia ma ka hookolokolo ana ia ua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha."

            Ua hookohuia keia poe malalo iho i mau Lunahelu Kanaka Apana no na Apana lehulehu apau o ke Aupuni:

HAWAII

Hilo                 Luther Severance

Hamakua                 Chas. Williams

N. Kohala        E. C. Bond

S. Kohala        Woldemar Muller

N. Kona          Woldemar Muller

S. Kona           Norman Logan

Kau                 Chas. Meincke

Puna                Robert Rycroft

 

MAUI, MOKOKAI A ME LANAI

Lahaina me Lanai        Henry Dickenson

Wailuku                       A. Barnes

Makawao                    C. H. Dickey

Hana                            M. H. Reuter

Molokai                       R. W. Meyer

 

OAHU

Ewa                             G. L. Edwards

Waianae                      John F. Scot

Waialua                       J. F. Anderson

Koolauloa                    William C. Lane

Koolaupoko                F. Pahia

 

KAUI ME NIIHAU

Hanalei                                    Chas. Koeling

Kawaihau                                G. E. Fairchild

Lihue                                       W. T. Lucas

Koloa                                      E. Strehz

Waimea me Niihau                  T. H. Gibson

 

            O na launa ninau me na manao e pili ana no ka lehu kanaka, no na apana mawaho ae o ka Apana o Kona, Mokupuni Oahu, e hoouna ae i na Lunahelu Kanaka Apana.

C.   T. ROGERS, M.D.

Lunahooponopono Helu Kanaka Nui.

2313-5t.

 

Ma ka Hana o ka Hui Mahiko o Papaikou.

Keena Kalaiaina, Honolulu, Oct. 1, 1890.

 

            Oiai, i kulike ai me ka mana o na kanawai hanaia, ua waiho mai ka Hui Mahiko Papaikou i ka mea nona ka ihoa malalo, he palapala noi i huipuia me ka palapala hoonui, a e noi mai ana e hoopau loa ia ua hui la i oleloia, nolaila,

            Ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau loa he mau pomaikai ko lakou iloko o ua hui la ma na ano a pau, e kue ana i ka apono ana'ku i ua palapala noi la, e waiho mai ma ke keena o ka inoa malalo iho mai keia manawa aku a mamua ae o ka Poakahi, ka la 22 o Dekemaba 18890; a ma ia la e akoakoa ai na mea a pau ma ke Keena Oihana Kalaiaina, ma Aliiolani Hale, Honolulu, i ka hora 11 kakahiaka o ia la, e hoolohe ia ai na kumu e ae ole ia ai ua noi la.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiana.

2306-11t

 

(KOPE.

MA KA HANA O KA HUI O MAUI HIKINA.

 

            Keena Kalaiaina, Honolulu, Oct. 22, 1890.

            Oiai, i kulike ai me ka mana o na kanawai i hanaia, ua waiho mai ka East Maui Stock Company i ka mea nona ka inoa malalo iho he palapala noi i huipuia me ka palapala hoohui, a e noi mai ana e hoopau loa ia ua hui la i oleloia, nolaila,

            Ke hoolahaia aku nei, o ka poe a pau loa he mau pomaikai ko lakou iloko o ua hui nei ma na ano apau, e kue ana i ka pono ana'ku i ua palapala noi la, e waiho mai ma ke keena o ka inoa malalo iho, mai keia manawa aku a mamua ae o ka Poalua ka la 30 o Dekemaba, 890; a ma ia la e akoakoa ai na mea a pau ma ke Keena Oihana Kalaiaina, a Aliiolani Hale, Honolulu, i ka hora 11 kakahiaka o ia la, e hoolohe ia ai na kumu e ae ole ia ai ua noi la.

C. N. SPENCER

Kuhina Kalaiana.

2309-9t

 

Hoolaha Hookapu.

 

            Kepapa loa ia aku nei na kanaka mea kuleana ole a pau aole e hele, a lawaia paha ma na kai lawaia o Honomuni a me Puelelu, Molokai, a ua kapu loa no ke kii wale ana i na mea ulu, me ka hele wale ana o ke kanaka a holoholona paha ma ke kula a kuahiwi paha; o ka hapa o ke Ahupuaa o Pukoo Nui, Lihi o Kiliula, na Ahupuaa o Honomuni, Kamanoni, Kawaikapu, Puelelu, Kainalu, a me na Poniuohua 1 a me 2.

EMMA M. NAKUINA, Konohiki,

CHAS. T. GULICK, Kahu Waiwai,

Honolulu, Dec. 4, 1890           

2314-3t.

 

WAIWAIO P.N. MAKEE

 

He Hoolaha i ka Poe i Aie Aku.

            O na inoa malalo iho, E. D. Tenney a me William O. Smith, ua hookohu pakahi ia laua, he Luna Hooko kekahi no ka Hoolina a he Lunahooponopono kekahi na ka waiwai a me ka Hooilina i huila, o Parker N. Makee o Waihee, Maui, i make, ke hoike aku nei ma keia i ka poe a pau he mau koi ka lalou i ua waiwai la o Parker N. Makee, e waiho ae ia William O. Smith ma kona keena hana ma Honolulu, iloko o na malama eono mai ka ia aku o keia hoolaha ana, o hoole mau loa ia lakou.

E. D. TENNEY, Luna Hooko,

WIILIAM O. SMITH, Lunahooponopono Hooilina i huiia.

Honolulu, Dekemaba 2, 1890.

2314-4t.

 

            A HA Kaapani Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Waiwai o Quon Soo (Pake) no Kaiaakea, Hilo, Hawaii, i make.

            Ua heluheluia a ua wwaihoa ka papalapala noi a Lau On, e noi ana e hooponopono ia ka waiwai o Quon Soo no Kaiaakea, Hilo, Hawaii, i make kauoha ole, a e hookoha aku iaia i lunahooponopono no ia waiwai.  Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pali, o ka POALIMA, oia ka la 26 o DEKEMABA, 1890, i ka hora umi kakahiaka, ma ka hale hookolokolo o Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe aku i @ @ @ @ na mea kue ke hoikeia.

F. S LYMAN,

Lunakanawai Kaapuni Apana III, H.P.A.

Hilo, Hawaii, Novemaba 10, 1890.

2312-3t.

 

NA HOOLAHA HOU

 

Hoolaha Lunahooponopono Waiwai.

            Ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei, e ka Aha Kaapuni Apana IV i Lunahooponopono no na waiwai o Benito Guerrero @ o Lihue, Kauai, i make kauoha ole.  Nolaila, o ka poe a pau i aie i ka me i make, e hookaa koke mai ia'u, a o ka poe a ka mea make i aie aku ai, e waiho koke mai i ka lakou mau koi iloko o na mahina eono mai keia la aku, a ina aole, e hoole mau loa ia aku no.

H. K. KAHELE,

Lunahooponopono no n waiwai o Benito Guerrero @.

Nawiliwili, Kauai, Novemaba 22. 1890.

2313-3t

 

Hoolaha Hoopau Hui

            Ke hoikeia aku nei ma keia hoolaha o ka hoopaa hoohui i hanaia mawaena o C. W. Gray a me T. W. Rawlins malalo o ka inoa hui o ka HUI SOPA HAWAII, ua hoopau ia ma ka aelike ana, i keia la 30 o Sepatemaba, 1890.  E hoomau aku ana o Mr. T. W. Rawlins i ka oihana hana sopa nona ponoi, a me na mea a pau e pili ana i ka hui.

Leleo, Honolulu, Novemaba 24, 1890.

2313-2t

 

Hoolaha Kuai o Ka Moraki

            Ke hoolaha ia aku nei ma keia, mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia e Hana Pihenui Akana a me W. C. Akana, kana kane mare, o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ia Peter Dalton o Honolulu i oleloia, ma ka la 23 o Iulai, A.D. 1885, a i kope ia ma ke Keena Kakua Kope ma Honolulu i oleloia maloko o ka buke 94, aoao 336 a me 337, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu i hoikeia maloko o ua moraki la, oia hoi, no ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee pu i ka manawa i oleloia; nolaila, o na aina a me na waiwai e ae a pau i hoikeia maloko o ua palapala moraki la, mahope aku o ka manawa i kaupalena ia e ke kanawai a me ka manawa a me kahi e hoikeia aku ana mahope, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea.

PETER DALTON,

Mea  Moraki mai.

W.O. Smith,

                        Loio no ka Mea Moraki mai,

Honolulu, Nov. 25, 1890.

            O ka aina a me na waiwai i hoikeia maloko o ua palapala moraki la, penei no ia:

            O kela apana aina a pau e waiho la ma Kaluamoo, Waialae-iki, ma ka Mokupuni o Oahu, a i hoikeia kona mau palena penei:

            1/2 Pa-hale.  E hoomaka ana ma ke kihi Akau o keia mahele, oia hoi ke kihi Hikina o ko Pakiai mahele, e hele ana Hema 40@ Hik. 1.17 1/2 kaul. pili me ke kula o Konohiki, alaila Hema 56@ Kom. 1.30 kaul. me ko Konohiki, Akau 40@ Kom. 1.17 1/2 kaul. me ko Konohiki a i ke kihi Hema o ko Pakiai mahele.  Alaila Akau 56@ Hik. 1.30 kaul. e pili ana me ko Pakiai mahele a hiki i ke kihi mua; a maloko o ia apana he 150-1000 Eka a oi iki aku a emi iki mai paha; a oia no hoi kahi i hoolio ia aku ia Hana Pihenui Akana i oleloia malalo o ka inoa Hana Pihenui ma o Uilama ma kekahi palapala i hanaia ma ka la 1 o Ianuari, 1877, a i kope ia ma ka buke 48, aoao 482.

2313-4t

 

Olelo Hoolaha a ka Luna Hooponopono Waiwai

            Ua hookohu pono ia ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he Lunahooponopono no ka waiwai o S. Haaheo opio i make, o Kaauhuhu, Hamakua, a ke hoolaha ia aku nei na ka naka a pau he aie ko lakou e hookaa koke mai me ke kaulua ole; a o na poe he mau koi ka lakou i ka waiwai i oleloia, e waiho mai me na hooiaio kupono iloko o eono mahina mai keia la aku, o hoole mau loa ia aku.

CHARLES WILLIAMS,

            Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o S. Haaheo opio.

Hamakua, Hawaii, Nov. 12, 1890.

2312-5t

 

            A HA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai, Ma ka hana o ka waiwai o Mary E. Lane o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole. 

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a J. C. Lane o Koolauloa, Oahu, e hoike ana o Mary E. Lane o Honolulu, Oahu, ua make kauoha ole ma Honolulu, i ole oia, ma ka la - o Sepatemaba, A.D. 1890, e noi ana, e hoopuka ia ka Palapala Lunahooponopono Waiwai iaia.  

            Ua kauohaia o ka POAHA, ka la 11 o DEKEMABA, A.D. 1890, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana ua noi la imua o ka Lunakanawai ma ke Keena, ma Aliiolani Honolulu, ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na poe a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu io ko lakou a ae ole ia ai ua noi la, a o keia kauoha e hoolahaia ma na olelo Hawaii me Beritania maloko o ke Kuokoa a me ka Hawaiian Gazete he mau nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Novemaba 17, 890.

Na ka Aha:

ALFRED W. CARTER,

Hope Kakauolelo Elua.

2312-3t

 

            A HA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponoponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Kahikoku King @, o Wailuku, Maui, i make kauoha ole.

            Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a J.L. King o Wailuku, Maui, e hoike ana o Kahikoku King o Wailuku, Maui, ua make kauoha ole ma Wailuku, ma ka la - o Mei, A.D. 1890, a e noi ana e hoopukaia ka Palapala Lunahooponopono Waiwai iaia.

            Ua kauohaia o ka POAKOLU, ka la 10 o DEKEMABA, 1890, ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ka Lunakanawai, ma ka rumi hookolokolo o keia aha, ma Honolulu, ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole'ia ai ua noi la, a ua kauohaia e hoolaha no keia mea ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa, he nupepa i pai a hoolahaia ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Novemaba 18, 1890.

Na ka Aha:

ALFRED W. CARTER,

Hope Kakauolelo Elua.

2312-3t

 

(Kauoha e hoolaha i ke noi no ka apono ana  na Papahelu, Hookaa, a me ka mahele ana i ka Waiwai.)

            A HA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o MANUEL PAIKO, o Hawaii Paeaina, i make kauoha ole.  Ma ke Keena imua o Lunakanawai McCully.

            Ma ka heluhelu me ka waiho ia ana mai o ke noi a me ka Papahelu hoike a A. J. Cartwright, Lunahooko o ka waiwai o Manuel Paiko, no Hawaii Paeaina, i make, e noi ana e aponoia na hoolilo he $1561.2@, a e hoike ana o na mea i loaa mai iaia he $3915.38, ua noi mai e nana a e apono ia kela au mea, a e kauoha ia e mahele na waiwai e waiho nei ma kona @ i ka poe i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ka noho ana Lunahooko.

            Nolaila ua kauhana, o ka POAKAHI, ka la 5 o IANUARI 1891, i ka hora 10 kakahiaka, imua o ka lunakanawai ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i @ noi la a me ka Papahelu hoike, a o ka poe a paa i kuelana, nolaila e hoike mai ai i ke kumu, ina he kumu kekahi a lakou e ae ole ia ai ke noi, a e hoike pu mai i ka poe i kuleana mai ia waiwai. 

            Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, i keia la 26 o Novemaba, 1890.

NA KA AHA:

J. H. REIST,

Hope Kaukauolelo.

2313-3t

 

HOOLAHA HOU

 

Olelo Hoolaha.

            O ka poe a pau he mau holoholona ka lakou e holo nei ma Kalihiwai, Kilauea, Kauai.  Waiakalua, Lepeuli (Wenner), a maluna o na aina e ae i kuleana ia a e hoomalu ia nei a ka Hui Mahiko Kilauea, ke kauohaia aku nei lakou e hookaawale aku ma ka la 15 o Dekemaba, 1890.

KILAUEA SUGAR CO.,

Geo. R. Ewart, Luna Nui.

Novemaba 14, 1890.

2313-4t

 

Hoolaha Kuai Moraki.

            Oiai o na moraki mahope ae nei, ua pau ka manawa o ka hooko ana e like me ka hoolaha ana a ka Mea Moraki Mai, nolaila, mamuli o ke kauoha a Alexander J. Cartwright o Honolulu, Mokupuni o Oahu.  Kahu o ka Waiwai o R. W. Holt o Honolulu i make, ka Mea Moraki Mai iaia na palapala Moraki penei: 1 - Moraki i hanaia e George W. Nawaakoa o Honolulu i kakauia ma ka la 13 o Novemaba, 1886, a kopeia ma ke Keena Kope Aupuni ma ka Buke 103 ma na aoao 65.7.  2 - Moraki i hanaia e George W. Nawaakoa i kakauia ma ka la 5 o Augate, 1889, a kopeia ma ke Keena Kope Aupuni ma ka Buke 117 aoao 279.  Ua kauohaia au e kuai aku ma ke Kudala Akea ma ka POAKOLU ka la 10 o DEKEMABA, 1890, i ka hora 12 o ia la mako'u Keena Kudala ma Alanui Moiwahine, Honolulu, na waiwai i hoakakaia ma ia mau moraki e like me ia malalo iho nei:

            O na waiwai i hoakakaia ma ia mau moraki oia kela mau apana aina e waiho la ma Ka@kahi, Pauoa, ma ka Mokupuni o Oahu, i olelo ia, penei:

            1 - O kela apana aina a pau nona ka ili he 1 eka me 69-100 o ka eka, oia hoi ka aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila nui helu 4453 Kuleana helu 1555 ia Kealaau, a i hooliloia aku e Kealaau ia Geroge W. Nawaakoa, ma ka la 25 o Maraki, 1863, i kopeia ma ka buke 18 ma na aoao 288 me 289.

            2 - O kela apana aina a pau nona ka ili he 36-100 o ka eka, oia hoi ka apana i o ka Palapala Sila nui helu 2638 i hoopukaia no Mere N. Pua malalo o ka inoa, Mere Nahakuelua, no kana mau keiki, Kalaimia, Emma a me Ioane, a oia no hoi kahi i hooliloia aku o Mere N. Pua et al., ia Geroge W. Kawaakoa ma kekahi palapala i kakauia ma ka la 20 o Aperila, 1885, a kopeia ma ka buke 90 aoao 223.

            Kuike ke Dala; me ka mea kuai mai na lilo palapala.

            No na mea i koe, e ninau ia    

JAMES F. MORGAN,

Luna Kudala.

A i ole ia J. M. Monsarrat, Loio o ka Mea Moraki mai.

Honolulu, Nov. 15, 1890

2311.4t

 

HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

            O ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ua koho pono ia i Lunahooponopono no ka waiwai o Aniu pake, a i ole o Yim You o Heeia, Koolaupoko, i make.  Ke hoolaha ia aku nei ka lohe i na mea a pau, e hoike mai i ko lakou koi kue i ka waiwai o Aniu pake i hooia pono ia, i ka mea nona ka inoa malalo iho nei iloko o eono mahina mai keia la aku, a i ole pela, e hoole mau loa ia aku.  A o na poe i aie i ka mea i make, ke hoike ia aku nei  hookaa koke mai ma ko'u keena hana ma ka halekuai o Wing On Wo & Co., ma alanui Moi, Honolulu, a ma ka halekuai o Aniu pake, ma Heeia, Koolaupoko.

YIM QUON,

Lunahooponopono o ka waiwai o Aniu pake i make.  Honolulu, Oct. 1890.

2309-6t

 

Nalowale a Helehewa paha

            Ma ka la 14 o Novemaba nei, kuu liowahine ulaula i kukuni ia ma ka a i i ka haokuni (m).  E uku pono ia no ka mea nana e hoihoi mai i ua lio nei ia.

C. BOOTH,

Ma Pauoa, Honolulu, Oahu.

2313-3t

 

Hoolaha a na Luna Hooko

NO KA

Waiwai o John N. Robinson.

            Ua hookohu pono ia mai na mea no laua na inoa malalo i mau Luna Hooko o ka Hooilina o John N. Robinson o Honolulu, i make; ke hoikeia aku nei ma keia, o ka poe a pau he mau koi ka lakou i ka waiwai o John N. Robinson i oleloia, e waiho mai ia mau mea me me ka hooiaio pono ia i na mea no laua na inoa malalo iloko o na malama eono mai keia la aku o hoole mau ia lakou.  O ka poe he mau aie ko lakou i ka waiwai i oleloia, ke kauohaia nei e hookaa koke mai i na mea no laua na inoa malalo,

CAROLINE J. ROBINSON,

LORRIN A. THRUSTON,

Na Luna Hooko o Ka Hooilina o John N. Robinson.

Honolulu, Novemaba 12, 1890

2312-5t

 

Benson Smith & Co.

 

Na Mea Laikini ia e kuai Kukaa a e Kuai Liilii aku.

 

Na Laau Lapaau

O NA ANO A PAU.

 

HELU 113 me 115.  ALANUI PAPU

 

O LAUA NA AGENA NO NA

Laau Lapaau kuluwai Liilii!

Boreicke & Schrecke

A ME NA

WAi Lukini OnAonA Waianuhea!

 

WAIALA MAILE

A ME KE

Onoona Lei Aloha!

 

            O na lako no ka Lauoho a me ka Ili a me na mea hoonani o ka Home, e loaa no ina makamaka ke kipa mai ma@

2@04-@