Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 44, 1 Nowemapa 1890 — KA NINAU O KA LA. E NELE ANEI KA AINA? [ARTICLE]

KA NINAU O KA LA.

E NELE ANEI KA AINA?

E ku t kt Kupa a e Hana. M* na iupum i ikeia ka holomua a me ka waiw»i o ka aina a me na kanaka e noho ana, ua hoemaopopoia, ua loaa mai ia mamuii o na hana mikiala o na ano lehulehu, a mamuli o ia mau hana i hoolala ia aku ai a loaa mai la na mana o na oihana ano like ole. Aka, o ka makua nae, ka pohaku kumu a me kahi i hanau mua la mai ai o ia mau hana mikiala a me na ano oihana iehulehu, mailoko mai no ia oka opu ' o ka honua, mailoko mai oka lepo mahope o ka paeii ia ana a hoouluia mai na mea ulu o kela me keia ano— aou hoi ka oihana mahial O keia ka oihana pookela o ka piii i ka hoowaiw.ii ana i ka aina a me ka hooholomua ana ina ano oihana eae a pau, Oia ka hikimua a he ukali mai na hana e ae.

I na la nukamua o ka noho'na au puni ana o Hawaii nei, ua kipa mai na moku okoh'ila no ka hoolawa ia'ku me ka uala a me na mea uiu e ae o ka aina nei, a mamuli o la kumu, ua hoolilo Ukou i na awa o keia paemoku i mau kahua e lu mai aj i ko lakou mau waiwai. A mahope mai ua kanu ia na ano mea ulu hoowaiwai e ae, a ua piha mai la ke awa o Honolulu nei me na moku kale(« e kii mai ana la mau wai|wal a lawe aku, me ka waiho iho i na waiwai kalepa mahope nei i mau haa wina kukai no ka lakou mau nea e lawe ako ana. A pela no a hoea mai i keta au, ke kip* mau mai nei na mokuahi nui mamuli o ia hana hookahi no, a ke kaahele nei na lio-hao kaatii ma na kualooo o ka aina, mamuli oo o ia kumu hoekahi—ka oihaoa mahiai O na oihana mikiala « ae, e laa ka oihana kamana, ka amala, ke pena hale, ka oihana kalepa a peHi aku, be mau oihana hoopokapuka lakoo ma ke ano kukai. Ke makemake ke kanaka e kukuli ae i kekahi o ia mau aoo oihana, aia wale no ma ka hoolilo ana i na puu d*la noi e Una mai ai na lako, a ke makewuke hoi kekahi mea mai oa mau aoo oihau la, alaila, aia ma ke kumukuai « kii ak« ai a loaa mai; aia ma ka haawi aku i koaa koaiukoai, kima kukai hot Aka, aole pela ka oihaiM mkiii. PaeU aku U ke kanaka mahiai i ka aoaoa a kaou aku la 1 kana nau aooaoo a me na pulapala, a i ka wa i ulu ae ai a oo» ua kii aka la ia a ohi mi la me ka haawi ole ako I k«* kahi ptnai a kumiUaai mawiho ae o

kooa lohi poooi, a hooiīlo ako U i me* boo«ai«u iki tim O b poe a pan i hooo]g a obi oiai i na vaiwai miitoto ae o ka lepo o Ha*aii cxa ka poe nana i hookihua ka pohaka komo maoU o na pomaikai oka aioa. Oia hoi ka poe kaoa kalo» oaia, ke kopr, ko, mai«, a!ani ineaa mea e ae o u ana Mailoko oui o oa kna o ka lepo o ka aioa i oku la ai oa limahaoa, ao ka nea, o ka poe hoooln i ka vanrai oka aina, mai ka poe e la«ela«e ana oa ke aoo liilii a i ka poe e hoohana ana ma ke ano noi a iaola, ua makemake lakoo i na limahana, he mea hiki ole ke paie ae u mea, oiai, mamuli o oa lunahana e to*a mai ai oa matf pooiaikai komu la nana e hoaU mai na pomaik&i e ae. Nolaila, he mea pono e nooooo noi ia keia mea; aole keia o ka maaawa e ho ohemahema ai i ka oihana mahiai, aka, o ka manawa keia e hooi ako ai i ka imi ana i na mea e hooi aku ai i ka bolopapa ana o ka pomaikai mao a maanei o ka aina.

Aia iloko o keia manawa, oa oleloia a ua hoomaopopoia e ka poe i kamaaioa i ka oihana mahiai, ke ku hemahema nei ka aina mamoli o ka nele i na limahana, aole hoi i Uwa no ka !ame Uwe ana i na hana a pau i makemake ia. He kuUna maikai ole keia, aht kumu hookoemi hope i ka heoholomoa ana i ka aina ma kooa alahele hoowaiwai. L'a noi na mea i kainailio u e pili ana i keia kumuhaoa, aka. me he U, o ka mea nt.i ioa mawaena o lakoo oia no ka ninau—ihea la e loai ai keia mea hiki ole ke pale ae ? Ihea e lawa ai keia hemahema nui ? A ihea e loaa mai ai na hmahana kupono ? Oka hookui ia a o ka hookuemiia o ka oiha na mahi o ka aina, e īke ia ana ka nele mahope mai a e pilikia ana ka noho ana. Maiia e olelo mai ana kekahi poe, eia iho no hoi na kupa ponoi o ka aina nei, heaha ka mea kii oie iho ia iakou? Ua olelo ia mai ia makou, o na kanaka Hawaii ka poe makemake loa ia i mau limahana ma na oihana mah» aina o

kakou, a ua haawi mau ia k« uku kie* kie ia lakou i oi ae mamua o kekahi poe iimahana o kahi mau iahui e aku; I aka, aoie nae o lakou ae i ka hana, ua | hoole iakou aua hoopalaieha. Ua ike no kakou a t au ia mea t aole ia he mea e hoohewahewa ai. Nolaila, ua hiki ole ke kaukai ia ka hana maiuna o laikou, mamuli pilikia io, a oia ke kumu i nana ia ai ka hooiawa ana mai īa kikou me na limahana mai na wahi e ae. Ua olelo ae kabi nupepa a Ailuene, penei : "Ke kukini nei ka pee waiwai no ka pahu hopu o ko lakou mau pomaikai, a o ke alanui hikiwawe a lakou i manao ai, oia no ka imt ana i kahi e hauie ai iiaio me Miiu ka uku hana ona paahana ma ka hoolaupai bou ana mai i ka aina nei me na limahana hou, a peia aku "

He oiaio anei keia ? Ua loaa anei na kumu hooia kupono no keia mau oielo ? Ua kono anei iloko o Ailuene keia noonoo a ua hoemi loa anei oia i ka uku • ke kanaka Hawaii i ko na wa e kanu ko ana ma Kapaa, Kauai ? Ke kanalua ake hilinai ole loa nei makou i ka oiaio o kela mau olelo hakuepa. O ka mea oiaio maoli, ua makemake ole na kanaka Hawaii i ke ia ano hana. Ke haawiia nei no ka uku mahuahua e like me ka hiki ia lakou, a ke hoole mai nei no lakou. E tike me na hana e ae. Iloko ona raakahiki i hala, aia iloko o ko lakou lima ka oihana kanu ai, ka lawaia a me ke kuai ana i keia mau mea loaa wale mai, ana, heaha ka mea i ike ia ? Ua hoowahawa lakou i ka mahi ana i ko lakou mau loi, a ua waiho wale a mahope ua iilo ae la na hai • mahi a e ohi i na pomaikai; a pela po me ka lawaia. Ua lilo keia mau hana ano nui ia bai mamuli o ka makemake ole i ka hana; a pela no ia makemake ole i ka hana a hiki i keia la.

He mea minamina oui oo makou ka hoomaopopo iho i keui hooena, be hopena i kau mai maluna o ke kupa o ka aina manouli o kona hookou wale ana; n j ka hiki ole ke hooikaika a ke hoomanawanul Noiaila, ke paipai nei ma kou i na makamaka e ala ae a e lawelawe me ka hooikaika ika hana. E hooko lakou me ka ikaika a pau e hoihoi hoo ia mai kela mau pooo a lakou ī hookuu wale a». * A e hoomanao hoi i kela kanawai kamahao—ou ka hou o koo lae eaioe i kan ai "O kekahi poe o ko kakou aina oei, be iwakalua a oī makahiki i hala ae nei, ua hoooiaka i ka hana no $15 o ka mahioa, a mamuli o ka hoomau i ka hoomanawanui aoeka hooikaika, oa pii malia ae a i keia la, ua leaa taia ka hopeoa oia mau haawina—he pomaikaL A pela ao ke kanaka Hawaii, ke laweiawe oia i kaoa hana o»e ka maikai a me ka po* lolei, me ka bootnau ika hooikaika, alalla. e pii malie ana oea me ka mau mai ke anuo ilalo k* oke alanoi pn a hiki i kooa hehi ana i ka papahele o ka laoakila ihioa loa, alaila, oka looa ana ia o ke kulaoa koooeoooo a pomauai iaia. E ala eoa keiki kupa o ka aina a e lalao oa Uma ika haoa; mai aaolowa o ooho po ka oek me ookoo,aka, e hooikaika aeloaa 00 ki