Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 29, 19 July 1890 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ma ke Kauoha.

Hoolaha Keena Kalaiaina

@ (text unreadable)

                       

NUPEPA KUOKOA

NO KA MAKAHIKI             $2.00

NO EONO MAHINA                        $1.00

KUIKE KA RULA.

Poaono, Iulai 19, 1890.

KA AHAOLELO.

Mai ka Poalima mai o kela pule a @ o na ia a pe o keia pule, ua @ mua ka Hale i kana mau hana, aole hoi e like me na pule ma mua aka, ka @ a me ka @ wale o ka manawa i na hoopaapaa ano ole.  He mau no na hoopaapaa i @ ma kekahi mua mea, aka nae na @ ke hana, a @ loaa kekahi hua a ka @ iloko o keia pule.  Elua @ ia e ka Moi.  O ke kanawai e @ ana i kekahi mau hana mai ke @ ke Kahuna Kalaiaina a i ke keena o ka @ no Kahuna.  O ka mua i keia, @ i kekahi ano @ i keia ma Honolulu nei, he mea e nai loa aku ai ka pono o na mea ulu, ke iaha aku a puni na moku.  A o ka manao o ia ka nawai e @ ne ke hiki.  A o ka lua iho, he kanawai e @ an I na hana e pili ani i na @ ke keena Kalaiaina ae, a na ke keena hoi o ka @ e hooponopono.  He nui no na @ o ka Hale a ua @ ano.  He @ wale ka poe e noho nei me ke @ aka no na hana a ka Hale e @ai e @ ana i ke kuu @ e kau mai nei @ . A e komo aku ana no paha kekahi mau bila e ae e pili ana i ka lawelawe an me ke kuu an i na waiona.  A ina he @ hoa hanohano o ia @ o keia lahui, @.  Ua oi wale aku ka poe I pono i na mai ahulau.  A ke mahuahua aku nei @ ka haunaele a me na @ ma na apana o ka aina noloko ae o keia kumu hookahi.  A ke manaolana nei ka poe maikai, aole e hoohemahema iho ka hale i keia kumuhana.  Aka, mamua o ka lakou noopanee ana, e hoo@ ia kekahi ka nawai, a mau kanawai paha, e kokua ana e hoopakele i ke koena o ka lahui Hawaii mai na hopena weliweli aku o ka poe ona.

 

UNUHI OLELO HAWAII.

Iwaena o na palapala noi lehulehu i heluheleia iloko o ka Ahaolelo e ke’lii Paa, he nonoi kekahi e unuhi ia na buke olelo Beritania ma ka Olelo Hawaii.  Ua manao makou, he wahi nonoi waiwai loa kela ke hooko ia ma ke ala kupono a pololei o na lawelawe ana.  Ua hiki ke hooponopono ia ke ano o na mea a pau e unuhi ia ana ma ka Olelo Hawaii, malalo o ka Papa Hoonaauao.  Ia makou e apono ana i keia hana me ka manao, o ke dala wale no ke @ e holomua ai ia hana, he kanalua ole no makou ka olelo hou ana, aole e poho kekahi haawina dala e haawi ia ana no ia bana, ke webe ia kekahi alanui e hoihoi hou ana i na lilo, ina paha ma ke kuai ia o na buke a ma kekahi ano e ae paha.  Ua loaa na koho maopopo o ka holomua iloko o ka Oihana Hoonaauao o ka aina nei ke hooko ia keia hana.  He hana kupono loa hoi keia ma ka aoao o ka Papa Hoonaauao, a aole no hoi he manawa kupono e ae no ka lawelawe @ e like me keia manawa.

 

NA KULA HAWAII.

I ka hoomaopopo ana mai na kau ahaolelo i hala a hiki i keia kau e noho nei ma na kumuhana @ hoonaauao me ke la ke @ Kula Hawaii.  No na haumana Hawaii e @ ana e @ ma na @ o ka malama@ ua manao @ holomua ana @ ma ke ao ana aku @ i ko lakou @. Ua like no lakou @ keiki hou e hoomaka ana e @ i ka olelo.  O ka mea mua ia lakou, na ka @ makua

@-- ka @ a na makua na @ ke @-- @.  Pela me na @ ana i ka @ haumana Hawaii kana olelo @ Hawaii.  Ua @ makou ka maopopo na kekahi @ haumana Hawaii @ aole I maopopo loa ia lakou ka olelo makuahine, a o ka hopena ua @ heluhelu ana i na @ ma ka olelo Hawaii, a ua hemahema @ . Aole o na Hawaii wale no kai halawai me keia hemahema nui, aka, o na lahui e ae no kekahi ke waiho lakou i ke ao ana i ka @ olelo @ a ao mua aku ma na @ malihini.  He hemahema nui hoi keia ma ka aoao o ka Oihana Hoonaauao o ka aina nei ma o ka hooponopono ana a ka Hale Ahaolelo. No keia manawa, ke helu papalua ia nei na kula @ imua o na @ Hawaii, @ o ka hoopoina ia, a @ loa aku paha ma @ aku, i kekahi @ o ka holomua o ka naauao iwaena o na haumana Hawaii.  Ke @ nei makou, o ke keiki Hawaii i holomua ma na @ kula @ kana olelo @, ua hahai pu ka holomua iaia ma na haa@ kula o na buke @, @ ae o kona hooikaika ana e @ lei kana mau puana o na hoapalapala @ Ina @ ke aloha i ka home ponoi ka @ loa o na @, a mahope @ ke aloha i ka aina, alaila, ua pono e aloha mua i ka olelo ponoi @ ae o kona aloha ana aku i ka olelo naauao.

KA WAIHONA O KA MANAWA.

Aole i kupono ke @ aku, o ka waihona o ka @.  Ua waiho mai kaukau mau ka hana, a na ke kanaka e hooko, puka mai kona hua, oia ka waiwai i hoaha ia iloko o ka hana.   e mea kumau no hoi ka manawa, aka, aole na ke kanaka e hana aku i loaa ai he manawa.  He alakai ka manawa no ke kanaka, he kuhikuhi, he papa hoikeike, he waihona ka manawa, a o ka waiwai I hoahuia iloko o kona waihona, oia ka hana.  Ua hiki ke lawelawe ia kekahi hana, ke hoo @ ia, ke hoopau a ke hoala hou, aka, aole loa pela na haawina e hiki ke lawelawe ia no ka manawa; he kumau ka manawa e nee mau ana ia me kela waiwai iloko ona.  Ke ukali nei ke kanaka a me kana hana i ka manawa; o ka manawa ke hoike ana i ke kulana o ka hana, a o ka hana hoi ke hoike mai ana i ke kulana o kona hooko ia.  O ka manawa ke hoike ana i ke ano o ka hana i na la i hala hope, i na la e nee ana a me na la e hoea mai ana; o ka manawa ka mea hookaulike.  O ka manawa ka mea e kuhikuhi ana, e alakai ana a e kono ana i ka noonou o ke kanaka no ka waiwai iloko o kona waihona, oia ka hana.  Aole i pono ka olelo ana, “ @ noho wale au, a na ka manawa e hanai mai, e hoaahu @,” a pe’a aku; no ka mea, ua hoahu ka manawa i na pono noho’na o ke kanaka, a ua hoikeike mau mai, eia maanei ka ai, ka i-a, ka aahu a me na pono e ae i kupono i ke kanaka; na ke kanaka hoi ia e e ohi mai e like me kona makemake.  Ina i hoo keia no ke kanaka na lako, na pomaikai, me na pono loaa wale, ina paha ua ike ole kakou i na hana hou ano nui e hoala ia mai nei maloko o ka aina nei a ma na wahi e ae o ka honua.  Eia kekahi o na olelo i hoolaulaha ia: “Ke ola nei kakou mamuli o na hana aole ma ka manawa.”  Ina oia iho la ke kinikohu o ka olelo me ka hoololi ole ia, alaila o ka hana keola o ke kanaka iloko o ka waihona o ka manawa.

HAIOLELO O KA LA  OIULAI, A KE KUHINA NOHO O AMERIKA.

O ke koena keia o ua haiolelo nei i hoopuka ia aku i ka Poaono i hala.  Ma keia hapa hope o kana haiolelo, ua pili ke kamailio ana no na hana o loko nei o ka moana Pakipika no na manawa e hiki mai ana.  Ma kana mau hoakaka ana me he mea la e lilo ana ka Pakipika me kona mau aina a me kona mau kapakai i kahua o na hana nui a me ka holomua, o ka honua nei no na au e hiki mai ana.  Mamuli o na kanawai i ike pono ia o ka ulu ana o na oihana kalepa a me ka ulu lahui, ua maopopo he eha mana aupuni nana e noho mana maluna o ka moana Pakipika me kona mau mokuuni a me na aina e pili ana i keia hope, a me na aupuni o Kina a me Iapana.  O Ameika Huipula a me Auseteralia,ua ano hae laua ma na manao a me ka @ ana i na pono lahui kanaka, a he hiki ae ka@ he hookahi.  I Kina hoi a me Iapana he ano like no laua ma na ano he nui, a o ko laua ano he Asia, a he like ole me na lahui o Amerika me Auseteralia.  I keia ia @ kanaka o Amerika @ a me Auseteralia, he @ he mau lahui i oi kela @ mamjua o na @ e ae a @ka naauao, ka holomua o na hana a me ke @. Ke ulu nui @ lahui, @ o ka e kekahi @noho nei e hiki aku ana ko laua heluna kanaka i ka @ haneri me kanaono @ a i ka wa e pau ai keia kene @ ae e hiki ana I ka eono haneri @.  Me na Amerika ma kekahi aoao, a me na lahui Asia Pakipika, ke @kanaka, he @ maopopo e haule wale ana o Europa mai ke kahua aku o ka Pakipika.  A e @ na mokupuni o ka Pakipika I na kokua ana o na lahui o Amerika me Auseteralia, @ ia I ko na lahui o Asia.  O na mokupuni o ka Pakipika kekahi apana o ka hapa komohana o ka honua, e like me na apana aina o @ a me na mokupuni o @ he apana no ka @ o Europa.  @ ai e paa ana keia mau mokupuni i ko lakou ka mana e koho ai i ka lahui a lakou i makemake ai i @ ina i ko Amerika, ina paha i ko Asia, na lakou iho no e koho.  He mana aloha wale no ko ka lahui nui o Amerika no ke aupuni o Hawaii.  Ma na moolelo o na lahui kanaka aohe mea i oi aku i ko Amerika lokomaikai ia Hawaii.  He mea maopopo lea, aohe i loaa ka lua o Amerika ma ka moolelo o na makahiki i naia ae no ka holomua a me ka ulu nui o kona mau pomaikai, a i ka hoomaopopo ana e mau aku ana keia holomua iloko o ke @ e hiki mai ana.  Ma ke Kuikahi @ e ku nei ua haawi ke aupuni ma Wasinotona i na pomaikai no Hawaii e like no me kona lokomaikai i kona mau mokuaina ponoi.  Ua hoo@ ia ka Repubalika o Amerika me ke aupuni kaulana kahiko o Roma.  He mea hiki nae ke oleloia iloko o na la haaheo loa o Roma aole i loaa iaia ka mana e like me ko Amerika i keia la.  A o Roma no hoi, he aupuni hooweliweli i na lahui e ae a healunu, he ake e lawe mai i ko na aina e nona iho.  Aole nae pela ka Repubalika a Amerika Huipuia.  Ua akea kona mau palena, a ua lawa oia i ka aina.  Ua maopopo loa keia ma ka moolelo.  Ua maopopo loa keia ma ka moolelo.  I ka wa i pau ai ke kaua kuioko i ka makahiki 1865, a ua poa na kipi, oiai ua makaukau ke aupuni me na koa akamai a wiwoole he miliona, aia hoi o Kanada ma kona palena akau, me ka mana ole e hoopale mai, aole nae o Amerika i hoopa aku i kela mau aina.  A o kela puali koa nui, i palua ka heluna i ko Napoliona iaia i hele ai e kaua ia Rusia, a i oi wale aku no hoi i ko Geremania i ke kaua ana ia Farani—o kela poe koa he miliona ua hookuu ia e hoi i na home a e lawelawe i na hana o ka aina, ka mahiai, ke kalepa a pela aku.  Ae, ua lawa o Amerika me ka aina; aole ona makemake i ka hoohui aina.  Ma kahi o ka hoohui ana, ua pani iho oia i ka noho kuikahi, ka pa nai lokomaikai a me ka noho malamalama, i loaa ai ia Amerika kona nani kelakela, a me kona kulana kiekie ma ke ano he alakai mua iwaena o na lahui Kristiano o le ao nei.  Aia a loaa ia Amerika kona eono haneri miliona kanaka, a me ka lawa pu no hoi ia Auseteralia, Kina a me lapana ia heluna hookahi no, alila e ko ai ka olelo i wanana mua ia e kekahi kalai aupuni kaulana, oia hoi o W.H. Seward, penei kana:  Ma na kapa kahakai, a maluna o na kai o ka Pakipika, e ike ia aku ai na hana ano koikoi a me na oihana kalepa mahuahua ae o keia honua.  O ka iini o na Amerika oiaio a pau o keia la, e kau mai maluna o keia mau aina o ka Pakipika, me ko lakou mau aupuni, na kula hoonaauao, na oihana kalepa a me na hana imi loaa—e kau mai maluna o lakaou ka malamalama o ka Pono Kritiano, me ka maluhia a me ke aloha iwaena o na kanaka.

HE HALAWAI I KEIA PO.

I ka hora ehiku me ka hapalua o keia ahiahi e kamailio ana o Mrs. Mary Bateman maloko o ka hale Y.M.C.A. ma ke alanui Hotele, maluna o ke kumuhana no ka la Sabati. He halawai keia no ka lehulehu, a ua kono ia hele ae i keia halawai.  He wahaine naauao o Mrs. Bateman a ua kamailio oia imua o na poe Sen: te ma Wasinetona maluna o keia kumuhana me ka hoolohe pono ia.

D.H. KINIAKUA

Ma ka la @ o keia malama i make ai o Kiniakua ma ka hale o kana mau keike, ma Kaakopua.  Ua manao ia ua hiki aku o Kiniakua iloko o ke kanaiwa o kona mau makahiki.  O Hoouaula i Maui kona aina hanau  He haumana mua loa no ke kula o Lahainaluna. He @  a he kumu kula aupuni oia i kela wa kahiko malalo o ke Aupuni o Kauikeaouli.  He kanaka pono oia a ua hele aku me ka piha pono o na makahiki. Ua @ mai ma kela aoao he wahine a me na keiki me na moopuna.  Aloha lakou a pau.

KA AHAOLELO

KAU @

@

Na @ mau palapa’a @ haawina @ na alanui o Lahaina @ wehe akea ia kekahi alanui na @ alanui aupuni, e hookaawale ia @ no ka @ hou ana. Waiho ia ike @ aina aupuni. @ hookaawale ia no kekukulu an i kela olelo Beritania ma Puni; haawi ia i ke @ hoonaauao.  Na Hookano mai @, e kuai ia kekahi mau aina aupuni ma Kohala i ka poe I waiho aka i @ lakou @ nonoi haawi ia  i ke Kuhina Kai@.  Na Kamai mai Hana, e hookaawale @ $5,000 no ka hoomaemae hou @ i ke alanui @ Huelo a @. I $500 no ke awa@ ma @ haawi ia ke @ o na aina aupuni.  Waiho @ o ke @ wae e na alahao i ke kahawai i pai ia e pili ana I ke alahao ma Hawaii.  Heluhelu o J.M. Horner no ka wa mua he kanawai e hoololi an i ka pauku 5 makana 47 o na kanawai e pili ana I ka waiona.  Hoolaha mai o Laiki he @ kanawai e hoololi ai i la mokuna 44 o na kahawai o 1882 e pili ana; i na waiona.  Bila Kamaki he olelo hooholo no ka hookomo ana i ka Bila Hawwina i $20, @ no ka hana hou ana i ke alanui e holo ana a hiki i ka Pali o Nuuanu.  Heluhelu o Wai@ no ka wa mua he bila kanawai e hoomahuahua ana i ke @ o ke kope e komo mai ana mai na aina e he 6 pa-keneta maluna o ka @.  Hoolaha mai o Wilimana he bila kanawai e pili ana i na poe kuleana moku, no ka opiuma, no ka hoopae malu ia. etc.  Heluhelu elua ana i ka bila kanawai e hoololi ai i ka pauku 893 @.  Ua apono ia no ke kakau poepoe.  Heluhelu elua 11 ka bila kanawai hoolohe o ke oki mare, e @ ana ia  “ekolu makahiki o ke kaawale ana” a e hookomo malaila “ hookahi makahiki.”  Mahope o na kamailio nui ana o na hoa, ua hoopanee loa ia kela bila.

LA HANA 27, IULAI 10, 1890

Halawai ka Hale e like me ka mau heluheluia ka moolelo o ka la i hala, a aponoia.

NA PALAPALA HOOPII.

Na Kanealii mai Kau mai, e kukulu ia i halekula olelo Beritania ma Honuapo, Kau, Hawaii, haawiia i ke komite hoonaauao.  Na Waipuilani mai Kona mai, he 106 inoa, e hookaawale ia na apana koho balota o Kona i elua; waihoia a lawe ia mai i bila.  Nana hou mai no mai ia wahi no, i $10 dala no ka laikini kamano. 2-E hoopau i ka laikini kuai bipi paakai.  3-E hoopii ae i ke dute o ke kope mai na aina e mai; o keia noi hope ae la, ua waiho ia a noonoo pu me ka bila no ia mea.  Na Pua mai na poola mai o Honolulu, e hoopii ae i ka uku la i $400, a i ka po $ 8.00, a ma na hora kuikawa, $1.00 no ka hora; haawiia i ke komite kelepa.  Nana hou mai no he mau hoopii huikau, penei:  1- E hoomahuahua ia na kiai aupuni a hiki i ka 500 ke hui pu ia me na koa.  2-E hana ia I kanawai e kauoha ana i na poe mai ka 15 a i ke 40 makahiki e ao i ka oihana koa.  3- I mau halemai ma na apana.  4- E hoopau ia ke kanawai o lima.  5- E hoopau ia ke kanawai e hopu ai i ka poe i hoohuoi wale ia ua loaa i ka mai lepera.  6- E ae ia e lapaau akea i ka mai lepera.  7- E kukulu ia i kula kauka ma Hawaii nei.  8- E hoemi ia i eklou lunakanawai o ka Aha Kiekie.  9-E kauoha ia no loio ma na aha hookolokolo e hana pololei i ka lakou hana.  10-Me na Hawaii ponoi wale no e kuai ai na aina aupuni.  11- E kaana like ia ka uku o na koa e like me ko na makai.  12- E kauoha iao Makalua e hoi mai e ao i na Hawaii ponoi i ka oihana kauka.  13- E unihi ia na buke haole i olelo Hawaii kekahi.  14- E ae ia na pake e koho balota; ua haawi ia keia mau hoopii I ke komi@ huikau.

HOIKE KUMAU

Na Makate he hioke o na itamu no ka Puali Kiai Moi, Puali Puhi Ohe a me na kipu aloha, kokua ana i na Puali Pualu a me ke koena aie ia Herina no na aahu koa, ua hoike mai oia ua hooholoia penei:  Puali Kiai Moi, $62,000;  Puali Puhi Ohe me kipu aloha, $50,000;  kokua ana i na koa pualu, $15,000; aie ia Herina, $750, ua noi ia mai e hookomo ia e like we kela ae la, a e noonoo ia me ka bila haawina; aponoia.

NA OLELO HOOHOLO

Ma Kamai i $400 i halekula olelo Beretania ma Wai@; haawiia i ke @ hoonaauao.  Nana hou mai na e kauoha ana i ke @ e @ i Molokai, e hoo @ i ka oe aole o lakou mai.  2- Aole lawe @ ia na mai i Molokai, @ ka ahaolelo e noho ana haawiia i ke komite @ a ola.  Heluhelu mai o @ i kekahi bila kanawai no ka @. Hoolana mai o Kamai e lawe mai @ he mau bila kanawai e mahele hookolokolo. 2- E hoo@ ai i kekahi mau pauku o ke Kumukanawai.  Na Buki $15,000 no ke pule wai o Waimea, Kauai. 2-I $500 no ke alanui ma ke awawao Waimea, Kauai: waihoia keia mau bila a noonoo pu me ka hua haawina.  Na @ $5,000 e hoomoe ai i paipo wai a @ ; waihoia a noonoo pu me ka bila haawina.  Na Waipuilani he ninau i ke Kuhina Kalalaina no ka lawe ia ana o na mai @ i @ ma ka wai kauoha la?

NA HANA O KA LA

Heluhelu ekolu ana i ke kanawai @ o na mea kanu a pau.  Noi ka hoopaapaa o na hoa no keia bila he elua @ i waihoia mai, e hooholo a o ka lua e haawi i ke komite.  Ninau ia ka bila ma na ae a me na @; he @ ma ka kanalua; nolaila, ua hooholo loa ia ka bila.  Auina la, ha’awai hou ka hale, hoomaka ia na hana ma ka heluhelu elua ia ana o ka bila helu 16, e hoopiha hou ae i ka Aha Kiekie i elima lala.  Nei mai o Balaunu e hoopanee loa ia ka bila, oiai ua lawa no ka hana i 3 lunakanawai, a he mau hoonui lilo wale no ka @ hou ae.  Kokua mai o Paehaole a me Kauhi I ka Balaunu a kokua mai i ke noi e hoopanee loa, a mahope iho o ka hoakaka kihi ana, ua noi o Kauhi e ninau ia ano.  Kue mai o Rosa i ka pono ole o keia mea he ninau ano, a hoike mai i na mea i maa ia Kaulukou no ia hana a aohe ia he mea ku i ka naauao.  Hoakaka mai o Waipuilani,- O keia mau ano hana e noi nei e ninau ano, aole au i manao he hana kupono keia.  Owao ka mea nana i lawe mai keia bila, a he hiki ke kapa ia owau kona makuakane.  Pehea la, he hana naauao anei ko oukou hoao ana e uniapuaa e i ka’u keiki, me ka haawi ole ana i kona makua i manawa e paie ai no kona pono iho, manao au, aole paha.  O na olelo a ko’u mau mua i kamailio iho nei mamua no ka hoonui lilo o keia mau hana, ua manao au, aole ia i pololei a ka i ka maemae ia mau olelo.  He oiaio o ka leo o na makaainana e pa-e mai nei aole e hookuahewa wale ia aku na hoolilo ana i ke dala o ka lehulehu; aka, eia pa no me ia mau olelo keia: E noonoo akahele ia na bila kanawai a e hana ia me ke kaupaona e kaana a kaulike ai ka pono mawaena o na makaainana.  O ka hoopiha ana i 5 lala o ka Aha Kiekie, a e uku ia ana hoi he $20,000 mawaho ae o ka mea e manaoia nei he hoonuililo, ua mana oio au e like me ka loihi o ka noho pu ana o ko’u uhane me a’u, he oi aku ka pomaikai a me ke poho ole o ia mau dala, oiai, ma ia piha ana o ka Aha Kiekie I 5 lala, e loaa ana he kaupaona kupono ia ana o na pomaikai o ka lehulehu ma o na hihia e hoohalahala ia aku ana i ka banako; a ma ia mau helehelena ke hoomaopopo aku, ua oi loa ae ke poho ole o ia mau dala mamua o na puu dala manuunuu a keia hale e puahio nei i ka hooholo no na haawina hoomau o kekahi poe i hiki ke hoomaopopo ia aohe wahi pomaikai e loaa mai ana i ka lehulehu, e laa hoi me na dala no ka poe holo i na aina e.  Nolaila e haawi ia keia bila I kekahi komite wae o 5 lala, e like me ka manao o ka Loio Kunina.  Ninau ia ka hoopanee a hoole ia; a hooholoia e haawi i ke komite.  Hoopanee ka hale a Poalima, Iulai 11; no ka ninau ana i na hoike o ka hoopii ia O. K. Apiki e hoonoa i kona koho ia ana.

LA HANA 28, IULAI 11.

Halawai ka hale e like me ka mau.

NA HOOPII.

Na Halstead mai Makawao e wehe ia na pani puka ma na alanui aupuni; 2-e hoopau ai ke ko dala ana i na aina aupuni; waihoia a noonoo pu me ka bila haawina.  Na Buki ao’e e hooiimalima ka aina aupuni o Kahikinui me na poe e, me na kanaka Hawaii wale no; haawiia i ke komite hookolokolo.  Na Paehaole, aole e hookomo hou mai i na limahana; 2-1 $6000 no ka hana ana i na alanui ma Waialua; waihoia a noonoo me ka bila haawina.  Na Pua e ae ia na Hawaii e lapaau ia lakou iho; haawiia i ke komite malama ola. 

HOIKE KOMITE MAU.

Na Pilipi i ka bila hoopaa i ka poe ona mau ma ka Halepupule.

OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

Na ka Peresidena i keia mau komite no ka bila hoomahuahua Lunakanawai Kiekie, Loio Kuhina, Buki, Waipuilani Balauwina a me Isenberg.

Na @ ho koi o $10,000 no Moreno no kona koena ukui haawiia i ke komite o na aina e.  Na Nawahi i $48,000 no ka hoohoihoi laina mokuaani; haawiia i ke komite kaiepa.  Na Rickard no ka hana a hoomaemae ana i ke awapae a me ka uwapo ma Kawaihae; 2-$2,500 no ka halepaahao me ka pa hookolokolo o Hamakua; waihoia a noonoo me ka bila haawina.  Heluhelu mai oia no ka wa mua i kekahi bila kanawai.  Na Kahookano, e kauoha aku i ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao e hoike mai a pau pono na mea aku I koe, haawiia i kekahi komite.  Hoike mai ke @ 13 mai lepera I laweia I Molokai ma ka moku hope @ aku nei.  Na Paehaole e hoolaha na lunahoolu o ke komite i na wa e halawai ai.  Waiho mai o Cummings he olelo e kauoha ana i ke Kuhina Kalalaina e ho-a ia kela kukui uwila mawaena o alanui ma ke alanui @; waihoia a mahope.

NA HANA O KA LA.

Komite ia ka hale no ka noonoo ana i ka uku o ka pualikoa kumau, ua hooholoia i $65,000.  Bana, hae, me kipu aloha $50,000.  Kokua i na koa pualo ne $1,500.  Uku aie ia Helina he $745.

LA HANA 29, IULAI 12.

Halawai ka hale e like me ka mau, heluhelu ka moolelo o ka la i hala a aponoia.

NA HOOPII

Na Kamai i $1,000 no ke kukulu ana i uwapo no Alelele a me Kipahulu’ haawiia i ke komite o na hana hou.  Nana hou no e hoonoa loa ia na laau koa o na aina aupuni i na kanaka Hawaii no ka hana ana i waa; haawiia ia komite hookahi no.  Na Nawahi mai Hilo mai, e kokua aku ke aupuni I ka hoohoihoi ana i laina mokuahi mai Hilo a Sana Diego; haawiia i ke komite kalepa.  Nana hou no i $5,000 no ke kokua ana i kula o Sana Maria ma Hilo.  Na Waipuilani i $2,000 ka uku la o na kumukuia ao i ka olelo Hawaii; haawiia i ke komite hoonaauao.

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

Na Rickard i 5,000 no ka hoomaemae ana i na alanui me na alahaka ma ka apana o Hamakua, waihoia a noonoo pu me ka bila kaawina.  Na Wilikoki e uku ia ke @ uku o ke ‘la Papao oiai oia e @ ana no ka Halewai, $300; haawiia i ke komite waiwai.

(E nana ma ka aoaoa Ekolu)

HOOLAHA HOU.

(Kauoha no ka Hoolaha ani i ka Palapala @ Lunahooponopono.)

Aha Hookolokolo Kiekie o ka Hawaii wai; ma ka hana o ka waiwai o KIEKIEMAUNALOA KANOA (k) o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.  Imua o ka Lunakanawai- Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala nonoi a Hawane, o Honolulu, wahine kanemake a K. Kanoa, e hoike ana ua make kauoha ole o K. Kanoa i oleloia, ma Honolulu, ma ka la 20 o Iune, 1890: a e nonoi ana e hoopukaia ka Palapala Lunahooponopono Waiwai i kekahi mea i kupono a e hookohu ia mai e ka Aha, a e hookohu pu ia i kahu malamano no keiki.  Ua pauoha ia, o ka POAKAHI, ka la 11 o Augate, 1890, oia ka manawa i aponoia no ka hoolohe ana i ua Palapala nonoi la, imua o ka Lunakanawai, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na poe a pau i pili ia mea e hoike mai, ina he kumu kekahi e ae ole ia ai ua Palapala Nonoi la.  Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, Iulai 14, 1890.

NA KA AHA:

J.H. Reist, Hope Kakauolelo,             2294-31

(Kauoha o ka Hoolaha ana i ka Palapala Noi no ke apono ana i na Papahelu, ka Hookuu ana a me ka mahele ana i ka Waiwai.)

Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka Hooponopono Waiwai; ma ka hana o ka waiwai o APIO, o Honululu, Oahu, i make.  Ma ke Keena imua o Lunakanawai Dole.  Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Nonoi a me ka Papahelu a H.H. Parker, Luna Hooko o ka Wa wai o Apio, o Honolulu, Oahu, i make, a e noi ana, e apono ia na hoolilo he $834.07, a e hoike ana, o na mea i loaa mai iaia he $1251.97, a e noi i na e nana a e aponoia kela mau mea, a e kauohaia e mahele a ka waiwai e @ nei ma kona lima i na poe i kuleana malaila, a e hookuu ia oia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.  Ua kauohaia, o ka POAKOLU, ka la 20 o AUGATE, 1890, ma ka hora 10 kakahiaka, imu o ia Lunakanawai ma ke Keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i aponoia no ka hookohe ana i ua Palapala Nonoi la a me ka Papahelu, a o ka poe a pau i kuleana malaila, e hele ae e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai, a e hoike mai ai i na olelo ike no ka mea i kuleana io ma ia waiwai.  Kakauia ma Honolulu, Hawaii Pae Aina, i keia ia 14 o Iulai, 1890.

NA KA AHA:                        J.H. REIST, Hope Kakauolelo           2294-30

Ma ka Hana o ka Hui Mahiko o Halawa.

Keena Kalalaina, Honolulu, Iune 27, 1890.

NO KA MEA, i kulike ai me ke kanawai i hanaia, ua waiho mai ka Hui Mahiko o Halawa i ka mea nona ka inoa malalo iho, he palapala nonoi no ka hoopau ana i ua Hui la a me ko lakou palapala hoohui elike me ke kanawai.  Nolaila, ke kauoha ia nei ma keia hoolaha, o ka poe a pau he mau pomaikai ko lakou ma na ano a pau iloke oia Hui i kue i ka apono ana aku i ua palapala nonoi la, e hoike mai i keena o ka mea nona ka inoa, mamua ae o ka la 3 o Sepatemaba, 1890, aa ma ia keena, ma Aliiolani Hale, Honolulu, i ka hora 11 kakahiaka o ia la, a me ka hoike ana mai i ke kumu e ae ole ia ai ua noi la.

C.N.SPENCER, Kuhina Kalaiaina.   2292-90

Hoolaha Hooko Moraki

Mamali o kekahi mana kuai @ loko o kewalo palapala moraki @waena o Awai, @, Aheong,@,Ahoi, Atok, ne Shing,@ puni o Oahu, o ka aoao @ Hopper, o Honolulu, Oahu, @ ma ka la 5 o Ianuari, 1890 @ ka @ ana o na kumu @no ka @ o ua moraki nei, @. Ake hooloha hou @ aku o na pule ekolu mai keia la @aku ia iana i @ ma ke @ F. Morgan ma Honolulu, ma ka la.

16 o Augate, 1890

hora 12 o ia la.

aia ma @ o W.R. Kakela na @ . @ naia i keia la 18 o Iulai, 1890.

JAS. A @

Penei na aina i moraki ia : 1. O kela mau wahi a pau I hoaka @ ka Palapala Sila nui 804, @ ia Keawe Kalohe, he 71,@ Waipio, Ewa, Oahu, A 2. O kela mau wahi a pau @ ka Palapala Sila nui @ Keawe, @ Ewa, Oahu pela ka @ kahi waiwai i @ Rice Plantation, me na @ Ewa. Pela me @.

AHA Kaapuni Apana @ Pae Aina.  Ma ka hooponopono wai o Pane @ Lawai, Kauai,@. No kakekahi palapala a mea, ma ka la 20 o Iune @ waihoia @ Aha kekahi @. Nolaila, @ 20, Augate, 1890, ma ka @ Koloa, Kauai, oia ka la me ka hora @ ai kela Palapala @ ana ia Palapala Kauoha, me @ I ka Palapala Luna @.  A @ Honolulu. Kakauia ma Koloa, @ Hawaii Pae Aina Iune 27,1890.

Jacob Hardy, Lunakanawai Kaapuni Apana @          2292-31

Hoolaha no ke Kuai aku.

Ma @ mana i haawi a mai i @ mea @ malalo e Hon S.B. Dole, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la @1890, ma ka hana o @Manuel de @ a i kulike ai @ na, e kuai ia @ ana ma ke @ ma ka.

POAONO, AUGATE @, 1890

@ hora @ ma ke @ J.F, Morgan, Honolulu, @ a pau o Gouveia me @malima o kekahi @ wahi e @ Apana o Kona Akau, Hawaii @ ma ka palapala @ Gouviea me Bihopa & Co., @ ana no ka huina o Iwakalua Tausani $ ($20,000) i kakau ia ma ka la 19 o Sep@ , 1890.  1. O ka hapa mauka a pau o ke Ahupuaa o Kaawaloa, @ eka oi aku a @ i hooliloia ia @ ma kekahi palapala @D. Paris, Jr., @ ma ka la  11 o Apelila, 1859, @ ma ka Buke @.  2. O keia wahi a pau e waiho la @ Kona Akau nona @ kekahi palapala a S. O. @ i hanaia ma ka la 15 o Iune, 1880, a @ ma ka @, aoao 216, oia na @ ma ka Palapala Sila @ 4274, Kuleana 1053 @ ia Nahula.  3 O kela mau wahi a pau loa e waiho @ Kona Akau, i hoakakaia ma ke Kuleana @  a me 5922 ia Puuloa, @ ia Gouveia ma ka palapala a @ I ka kauia ma ka la 28 o Iune, 1889, a @ 142.  4. O kela mau mahele elua iloko o ka Hai o Holualoa.

NA HOOLIMALIMA

1. Hoolimalima mai ia W.R. Castle @ Manuel de Gouveia i hanaia ma ka la 5 o @, 1887, a kopeia ma ka Buke @ aoao 120 o na wahi ma Holualoa, Kona Akau Hawaii, oia na apana helu 1 me 2, nona @ he @, no ka manawa he 20 @. Ua hoolimalima houia ia Hutchinson @ o Cooper o 1000 eka, i hanaia iloko o Malaki 28, 1888, a kopeia ma ka Buke 113, aoao 83, a he hoolimalima hou ia @ 2000eka, a kopeia @ ka Buke @ aoao 66.  O ka @ hoolimalima i ka @ , he $8000 no ka makahiki mahope aku o ka la 10 Iulai, 1891.  2. Hoolimalima mai ia H. N. Greenwell@ , A. P. Maranha no na wahi ma Holualoa, a ka helu 3 a nona ka ili o 151 eka, i @ Iulai 1, 1886, no ka manawa he 30 @ i hoopaaia ia Gouveia ma kekahi aelike @ kauia ma ka la 21 o Aperila, 1887, @ ka Bike 104 aoao 160-161.  3. Hoolimalima mai ia Kapiolani @ o na wahi ma Holualoa, oia ka helu @ nona ka ili he 900 eka i hanaia i Mei 16, @ a kopeia ma ka Buke 116, aoao 117 @ manawa he 15 makahiki.  $. Hoolimalima ma ia Aylett ia @ o na wahi ma Kaumalumalu, Kona Akau na ka ili he 2000 eka @ hanaia I @ 1889, a kopeia ma ka Buke 118, aoao 75 @ ka manawa he @ makahiki.  5. Hoolimalima mai ia Thompson ia Gouveia, o ka aina ma Holualoa nona ka @ 200 eka, i @ ma ka Palapala Sila @ helu 3, i hanaia ma ka la 30 o Maraki 1889, a kopeia ma ka Buke III,aoao 353 @ manawa he 20 makahiki.  6. Hoolimalima mai na hooilina o @ ia Gouveia, o kahi ma Kaohia, Holualoa, Kona ia ma ka la  24 o Mei, 1889, a i kopeia @ ka Buke 114, aoao 469 no ka manawa @ makahiki.  7. Moraki mai ia J.M. Pedro no $@.  8. Aelike ne V.S. Cabral a he kuleana @ ko Gouveia iloko o kela me keia 5 @ pipi e holo la ma ka aina o Gouveia.  10. Aelike me Paris a he kuleana @ ko Gouveia iloko o kela me keia 80 @ e holo la i ka aina o Gouveia.  Kuike ke Dala: me ka mea kuai @ na palapala.

J.D. PARIS, @           2292-4@

Hoolaha.

Ua hoomana ia o Mr H.G. Treadway @ Wailuku, Maui, e lawelawe no’u @ hana a pau e pili ana i ka waiwai o kua ka @ i make, Jose Espinda, o Lahaina, Maui.

MARIA ESPINDA,   Luna Hooko Kauoha o Jose Espinda

Lahaina, Maui, June 26, 1890.     2293-3@

LILILEHUA,

E.         Loio ma ke Kanawai.

Notari hooiaio palapala no ka lehulehu, @ palapala kuai, hoolimalima, moraki, me na ano palapala pili kanawai a pau.  Keena Oihana:  Kawehionamanu, @, Molokai.     #2288 @