Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 26, 28 Iune 1890 — Page 2
| This text was transcribed by: | Paka Westin |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ma Ke Kauoha
Hoolaha Keena Kalaiaina
Ua hookohuia i keia la, ka poe no lakou na inoa malao iho i mau Agena Hooiaio Palapala Aelike Paahana no na wahi penei:
Geo. P. Tullocin Esq., o Kohala Akau, no ka Apana o Kohala Akau, Hawaii
Thos. M. Starkey Esq., no ka Apana o Honolulu, mokupuni o Oahu.
L.A. THURSTON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iune 13, 1890
2289-3t
NUPEPA KUOKOA
NO KA MAKAHIKI............................................................................................$2.00
NO EONO MAHINA.............................................................................................1.00
KUIKE KA RULA
Poaono, Iune 28, 1890.
"A MOKUAHANA, HELELEI."
_____
He kuleana oiaio ko ka lehulehu e koi ai e kapae ia kekahi aha kuhina mokuanaha, oiai e ku malie ana na hana o ka lehulehu. Ua maopopo ka hopena o ka mokuahana he helelei, ke ole ka lokai ana. O ka hoohalahala ma ka aoao o ka lehulehu i hapaiia e kekahi o na waha olelo, aole i hooko pihaia kona mana ahewa e kau aku i ka hoopai o ka hilinai ole maluna o ka aha kuhina i waiho maoli mai i na oihana. Ke manao nei makou, ina i alakaiia kela koina ma na kumuhana like oie i hoomaopopoia, aia malaila kahi o ka mokuahana i haakohi mai ai, a malaila e kaana ai na kalai manao, ua maopopo he haawina okoa ke hoea mai. Maanei, ua minamina makou ke hoike ae, o kela hoohalahala, ma ke kahua o ka mokuahana, ua apo laula ia na hana a pau i lawelawaeia, na hana i ikeia a i koho wale ia'ku no.
Ke lana nei nae ko makou manao, o na la ou e nee mai nei, na manawa a ka aha kuhina hou e nana aku nei a me ka lehulehu pu, i ka nee ana o ka lakou mau kumhana pili laula, e hele ana lakou a pau ma ke ala o ka pololei. E hoomanao mau ia ana ma na puuwai a pau, o ka mokuahana ke kahua helelei, a o ka lokahi ke kahua o ke onipaa. E lilo ana nae i ninau nui, a i mea hoopau manawa me na kamailio, ka mokuahana e hoea hou mai ai; e hele mai auanei na ninau lehulehu maluna o keia kahua manao hookahi: "O neia anei ka mokuahana e pono ai ke kapaeia ka papa kuhina holookoa, a o kekahi mahele paha?" O ke kuee e ulu mai ana iwaena o kekahi papa ku hina, he mau mahele like ole ko la hana ana pela, aka, he elua wale no mahele nui e alakaiia ai ke apono a me ke ahewa, oia ka aoao ipono a me ka aoao i hewa ma ka hookolokolo pololei ana.
________
MAI AHEWA MUA.
_____
Aole he mea maalo na makou, a me he la o ka lehulehu pu kahi, i ka lohe pinepine i na olelo hoalaala manao e hoinoino aku i kekahi kauwa a mau kauwa paha o ke aupuni, oiai lakou e hookuonoono iho ana ma ka la wleawe hana o ke aupuni no ka manawa mua. Iwaena o ia mau hoinoino wale, he mau nupepa kekahi. Ua hele aku na hali kamailio, a kuhi ponou i ke ano pilikono ma ka noho'na ohana. Aohe kupono loa ka awiliwili ana i ke ano o ka noho'na ehana i kahua e loiloi ia aku ai mamua o ka hooko ana i ka hana o ka lehulehu. Aole oia ke kulana e lawelawe ia aku ana. Aole ola ke hoikeike ia mai imua o ke akea. Aole oia ka ka lehulehu ko ka lehulehu. E luleana ka lehulehu ma na lawelawe laula--e mahalo aku, a e hoopololei aku. O ka ikali mau ana o kela olelo kahiko, "o ka lolewawae hoholo ilalo, e paa ana ia iluna ma na kaawe," ua like no ia me ka olelo ana iho "he noonoo ko ke kanaka e loli mau ana me he mau waihooluu la o ke anuenue."
_______
NA KUMUHANA HOOWAIWAI.
______
Ua haiai wale ia mai no ia makou, eia ke hoolilo ia nei ke kumuhana hoonee mua o na alahao kaamahu i pulakamaka ne na poe kokua e hoonee pu i ka holomua o na pomaikai o ka aina me na kumuhana hou. Eia imua o ka Hale Ahaolelo ka noonoo ana i na alahao no ka aina nei, a he manaolana ko makou e lokahi ana na hoa i kohoia, e hookaawale i kokua, ma ka aoao o ke aupuni. He oiaio, na ke alahao i hapai ma na hana hou ano nui a waiwai ma ke aupuni Repubalika o Amerrika a ma Europa. O keia mau hana hou, aole lakou i ku kaokoa aku no lakou iho ma na pono me na pomaikai, aka, ua komo pu mai lakou he mau kokua a kakoo ikaika no ka honi hou ana aku i ka holmua o ke alahao. O ia mau haawina i ike ia; ke laweia mai nei la i kumu alakai no ka aina nei.
O kela alahao i hoolala mua ia e Waila mai hamakua a Hilo, aole makou i kanalua iki no kona hoomoeia aku. Mawaho ae o na aina mahakea, kuanea a makanahelehele, e hoolu'e mai ana i ke dala a me ke gula, e ulu awiwi pu ana na paia hale kekahi mahope o ke kahi, a hui ae i kulanakauhale nui. Aohe kanalua no ka omau ia iho ma ka emauma o Ewa, he kulanakauhale nani, oiai ke alahao pokole e moe nei ke hoike mua mai nei i ke kawowo ohaha o ia haawina. i hookahi ma ka hana a me ka hooko ana.
_________
AOLE KEIA HE OLELONANE.
_____
Mamua o kou hahau ana kau i ke poo o ka hoalauna no ka lokahi ole o ko olua mau noonoo, aole anei e nele oe me ia haawina like no kou lokahi ole me kona? E helu ia anei i hookahi mailoko o ka umi eolelo mai ana ua hanai kou noonoo kanaka iloko o ka halau hookahi? Aole anei i paa iho oe i kou manao ponoi ma kekahi lima, a ma kekahi lima hoi o ka leo o ka lehulehu oia no ka leo o ke Akua? Pehea ka loihi o ka manawa i hoohanaia e kou noonoo o keia manawa, aole maluna o na kumhana a pau, aka, maluna o na kumhana pakahi? Ua hoea aku anei ia me na hopena kulike loa o na noonoo o na kanaka au i mililani ai he umi a oi na makahiki i hala aku, imua o ko ka hoalauna au e liuliu mua nei e kuee me ia i keia la? Ina alole, no keaha hoi na kue ana?
________
HE KUMUKANAWAI.
______
Ua hoolaha ae ka nupepa P.C. Advertiser o ka Poaha nei he kumukanawai hou i maopopo ole kona makuahine nana oia i hoolu'e mai; he 108 na pauku iloko o na mahele he 12; e hookaawale ana ia ahiku kuhina, oia na kuhina mau eha kuhina no na oihana kalepa me mahiai, kuhina Leta, a me kuhina o ka Papa Hoinaauao me Papa Ola. I elua aha kaukanawai e kaawale ana kahi a me kahi, a e kapaia na lunamakaainana me na Senate; i kana kolu ka huina o na wahaolelo o ka aoao hookahi, i e umi o na Senate e waeia e ka Moi, a i iwakalua e koho maoli ia. E loaa ka pono koho Senate i na wahine mare ole ia o na makahiki wahine makua a me na wahine kanemake i lawa piha ka waiwai no ia kulana koho. I aupuni malao o ka Moi kane a Moi wahine paha.
He maikai kekahi mau pauku o keia kumukanawai i ka hoomaopopo iho, a na hiki no ke poke mai a palanaiki. He kumukanawai nae keia i hoomana ole ia.
________
KE KULA KAMEHAMEHA.
_____
ua hoikeia na haawina o keia kula mai ka Poakahi o keia pule, a o ka pahina o na hana, maloko o ka luakini o Kawaiahao i ke ahiahi Poaha nei. He mau haiolelo me na hai manao, na lele me na haawina hooikaika kino. Ua hoopihaia na noho a pau loa o ka luakini a ua aneane lawa ole. Ua hoonaniia maluna ae o ke kahua hoike me na lau nahele, a iwaena o ia ke kii o ka Makuahine Ahi puuwai hamama Mrs. Bernice Puahi Bihopa.
______
'UA POLOLEI KA OUKOU KOHO ANA--UA LALAU MAKOU."
______
Ina o kela ae la ka pololei o na olelo a me ka manao i unuhiia mai no makou, alaila, na makou i kaunakoma iho, a nawai hoi i pane? He aa pololei ka makou nona a no lakou, (kela pane kaunakomaia), aia he like ole ma ka hoolala hana a me ka hooko ana; he hoole ma ka noonoo a he ae ma ka wahil he lohe ma kekahi puka pepeiao a he kuli ma kekahi. He mau olelo mihi kela--he kohukohu Petero, mahope o ka pau ana o na oo ekolu a ka moa kane. Mihi make no; mihi apono ole ia; mii hookopa ole ia e moe pu i ka lua o ka alamihi. E mihi hou! E mihi mau! E mihi hooki ole! E mihi no na hala! wahi a ka leo e kala ana ma ka waonahele.
______
"NA'U E KUKAKA AE."
_____
paa hou no nei mau huaolelo i ke kaunakomaia, he olelo hooweliweli, hoao paha e umii i ke kanawai ma ka lima kahi. Nawai i ipane kikaho ae keia? Mau hou no nei aa pololei a makou,--he kakani waha wale io no; he hoikeike ikaika maluna o ke kanawai; he ake e ike ia mai kona manao aa, aohe nae he aa io, he iho wale no a ua olohaka o loko. Na loke ae paha leia o ka lua o ka inaian oiaio, na loko paha o ka lua pukalua o na ulia me na poino. "Na'ue kukala ae!" e aha, i ke aha, no ke aha, a i aha ai? Nau no e a mai i maopopo kuhi pono kuhihewa kuhikuhi pololei. Malia ua ale hewa ka ipu apo olelo auwana o na minute pokopoko o ke aumoe e neee ana me he mau hora la, ka wa pilihua a uiha e ake ae ana o ka maamaama e hoomaamaama maai hoi oe. Kahaha! e aa anei?
________
I HAAWINA HOOHOIHOI.
______
IWAENA O KA POE ILIHUNE HE POE LOLO MAEWAE.
He noonoo maikai, a ua kkupono loa ka hookoia ana, na haawina dala mai wai; he ake e ike ia mai kona manao aa, aohe nae he aaio, he iho wale no a ua olohaha o loko. na loko ae paha keia o ka lu o ka inaina oiaio, na loko paha o ka lua pukalua o na ulia me na poino. "Na'u e kukala ae!" e aha, i ke aha, no ke aha, a i aha ai? Mau no e aa mai i maopopo kuhi pono kuhihewa kuhikuhi pololei. Malia ua ale hewa ka ipu apo olelo auwana o na minute pokopoko o ke aumoe, e nee ana me he mau hora la, ka wa pilihua a uiha e ake ae ana o ka maamaama e hoomaamaama maia hoi oe. Kahaha! e aa anei?
________
I HAAWINA HOOHOIHOI.
_____
IWAENA O KA POE ILIHUNE ;HE POE LOLO MAEWAE.
He noonoo maikai, a ua kupono loa ka hookoia ana, na haawina dala mai ka Waihona o ka lehulehu, ekokua i k hoohoihoi ana aku i kekahi mau oi hana a mau kumuhana hou e hoala ia ana, no ka pomaikai ano pili laula maloko nei o ka aina. Pinepine ka hooko ana o kekahi mau Ku Ahaolelo i hala a komo loa mai i keia au hou, ka haawi a kokua ana i na hana ano hou e ku mau nei i keia manawa, mawaho ae o na hana i hoolala ponoi ia e ke aupuni, a ua ike ia ka pono a me ka holomua loa i keia la; aole ma o na kuleana ponoi wale iho no o ua hana la, aka, ua lahui ae ia maluna o ka aina a me ka heulehu.
ke ku ne ka lehulehu i keia la i mau hoike no ia mau hana hoopomaikai i kukuluia, a no ia mea, ua ku kaawale na ninau ana iho; heaha ia mau hana, a heaha na poomaikai. E helu ia no penei: Eia he mau alahao kaamahu e moe nei ma ka aina, ua kokua ke aupuni, a na ka lehulehu e hoike ae ka pomaikai malaila. Eia he mau mokumahu kumau mawaena o keia aupuni a me na aina mamao, na ka lehulehu ia e hoike ae. Eia he haawina dala hoohoihoi kanu kope, a he panai manawalea ae mawaho mai ke aupuni no ka holomua o ia hana, na ka lehulehu e noonoo iho, a he nui wale ake na mea i hooko ia e hoopomaikai pu nei i ke aupuni.
Aka, e ku kakou a hoomaopopo, owai ka hapanui o ka poe i pomaikai mamuli o na haawina dala hoohoihoi mai ke aupuni. Aole anei o ka poe waiwai, kumu aa a kuleaua waihona nui ma ka aina nei? He eana kakaou a pau e mahalo ai, ka naaauao hohonu i loaa ia lakou e hoala mai i keia mau kumuhana. Aka, aole no lakou wlae ka maauao i waihoia mai. Aia no iwaena o ka poe ilihune, he poe i maemae ko lakou mau poo ma ka holala hana, me kamanao paa e hooma aku a e hooholomua. aia iwaena o lakou he poe noonoo naauao, akahele a pakiko; he poe i helu ia ka malamalama ma na hana o ka papa like o ka poe waiwai, a ahe poe e loaa ai na hilinai he nui me ke kuihe ole ia.
Malia o pane mai kekahi ma ka aoao o ke aupuni: owai keia poe ilihune poo maemae? Ua hamama ka ipuka o ka waihona o k aupuni no ka poe waiwai, a no ka apoe nonoi, nolaila, ua ha-ama pu ia lakou. He pane kupono ole kela,--he pale nawaliwali--mai noonoo iho o ka poe waiwai wale no ke ikeia a ke hookipaia ma ia ipuka a nele hoi ka poe ilihune.
Eia ka pane kohu? "O ka poe a pau ma ke kulana ilinune, i loaa he mau kumuhana hooopomaikai nona iho a me ka lehulehu pu, e waiho mai i ka lakou mau hokaka me na hoolala o ia mau kumuhana i ke aupuni ma-----la, a e loaa aku no na aponoia e lawe i ka haawina kokua a mahele paha o ia haawina, a plea aku."
Eia ka manao nui: E hookaawaleia i haawina dala, a e kapaia "Ka Haawina Dala Hoohoihoi Hana no ka Poe Ilihune." E kaupalena ana i ka hoina me ka manawa e waihoia mai ai ke kumuhana me na hooialal, a ke haule mahope o ia manawa, e kali ia no kekahi kau ahaolelo hou aku, aole nae i keakea ia ka hoohana ana aku i kiea haawina ma kahi mau hana e ae o ke aupuni, loe wale no ka manawa i kaupale ia e like me ia maluna ae. E hooko mau ia keia hana no kekahi kowa manawa iloko na makahiki elua mahope iho o ka hoopaneee ana o ka ahaolelo, a no ka manawa kupono paha e apono ia ai.
Ina pela ka lawelawe ana o ke aupuni i na haawina dala hoohoihoi hana no ka poe ilihune o ke kahea maoli aku ia lakou, ua lana ka manao, e ulu ana na noonoo a e opiha au ia ana ua ipuka la no na poe e hookipa ia ana i kela me keia elua makahiki.. Malia ma ia hana ana e loaa hou ai he kumu alakai e hoomahuahua aku, ina he uuku na loaa no ka manawa mua o ka hana. O ka mea nui nae, mai hoopilua i na loaa liilii a papani kkoke i ka ipuka.
Ke lana hou nei ka manao, e alakai ia ana na wahaolelo o ka lehulehu e noho nei ma keia mea, a no ka manawa pono, e hooko ia r.o. E nee ana ka manawa imua o ke alo o na mea a pau me ka piha i na haawina pomaikai. Na ke kanaka e wae nona iho--e apo aku a e waiho aku. aole ma ka manao wale ana o na oihana i hoala ia mai a i maopopo ka pomaikai akea malaila wale no na kokua e hele ai, aka e hookauwa ia ke kokua mana ano a pau. KOKUA.
_____
AOHE OIAIO.
_____
MR. LUNAHOOPONOPONO: Ma ka nupepa Ka Leo o ka Lahui o keia pue ua ike au i kakahi maau olelo hoinoino kumu ole a J. E. Bush ia'u; e kapa ana ia'u e kanaka hilahila ole, no ko'u ni i kaoihana Ilamuku o ke aupini, a he lawe i ka waiwai kipe mai ka aoao hoomaemae mai, a ua mihi ka au imua o ka Mea Mahaloia Mr. H. A. Cummins a noi aku aia e lilo au i Ilamuku.
No ka pane ana aku i keia mau kumu joajewa a ke kanaka i piha me na noonoo awahuaa, na loaa ia'u he manawa maikai ano. aole loa au i noi aku i ka oihana Ilamoku o ke aupunik e lilo ia'u, aole i kakahi kuhina, aole i ka aha kuhina holookoa, aole no ia Hon. J. A. Cummins a i mihi aku hoi iaia, aole no hoi au i lawe i na waiwai kipe mai ka aoao hoomaemae mai. Ina he mana kou e H.E. Bush, e kauoha i kakahi anela a mau anela heolele loa e hoike mai i ka oiaio, e hoike mai ana no lakou i ka oiaio loa e like me ka'u e hoike nei imua o kuu lahui ponoi. He oiaio, ua hele aku au e haawi i ko'u hoomaikai ia Hon. J.A. Cummins, mamuli o ka oluolu ana i ka Alii ka Moir e hoonoho ae iaia i Kuhina no ko na aina e, a ma ia kkulana hanohano i loaa iaia, ua pono i na kanaka Hawaii a pau e haawi i na mahalao no kekahi kanaka Hawaii i hookiekie ia ae ma ia kulana oiai he Hawaii oia a plea no au, a he malama ana hoi ia i na loina o ke kulana keonimana i loaa ia'u.
He mea oiaio, aole i kulike kona alanui kali aupuni me ka'u i manaoio ai, oia ke ala kupono no ka pomaikai o ka lahui ponoi o ka aina, he okoa kana mai ka'u ae; aka i kona wa i hoohanoha no ia ai i kuhina no kona Aina E, kekahi o na kulana ano nui a me ka hilinai ia iloko o ka aiana, ua manao io no au, he hana kupono na'u ma ko'u ano he kionimana a he kanaka Hawaii oiaia no hoi, ke haawi aku i na manao mahalo i k Mea Hanohano. Ua apo ma oia ia'u me kaoluolu i kupono i kona kulana hanhano; aole oia i hookae mai ia'u, a ua oluolu na launa ana ahiki i ka pau ana; aohe mau kamailio mawena o maua no na m ea pili i ka oihana Ilamuku; aole no hoi au i mihi aku imua ona, oiai u a manao io no au, aole au i hana hewa aku iaia; aole hoi i loaa ia'u he kumu e kono ia ai e mihi aku imua ona; a o ka Mea Mahaloia ko'u hoike no ka'u mea e olelo nei.
O ka'u i ake nui a i makemake nui ai e hana ia ma Hawaii nei, i aupuni maikai a e hooponopono ia me ke kaulike no ka pono o na mea a pau, a e hana hoi na kanaka Hawaii a pau i ka mea pono i loaa'i na hooia ana me na manao mahalo ku ao ia o na kanaka Hawaii e na mea a pau e hoho mei iwaena o kakou, a he mea auanei ia e mau ai ka hilinai ia o na Hawaii e na poe naauao, koikoi a waiwai iloko o ka aina.
Aole au he kanaka lili a hoino i na Hawaii i hilinai ia, ua makemake au a ua hauoli hoi i kaike aku ua hookiekie ia kekahi kanaka Hawaii iloko o ka aina. A oiai au e noho ana ma ka oihana o ke aupuni, ua nui na poe ka naka Hawaii maoli a'u i hoohanohano ai, i noho ma na oiahana i hilinai ia iloko o ke aupuni, ao ka lehulehu ka hoike oiaio no ia mau hana a -pau a'u, a me he mea la, ke mau nei no ka makamaka a me ke ohaoha o na manao mahalo o ka lahui no ka'u mau hana a pau. E like me ia manao nui o'u i ka pono o na kanaka Hawaii i na la i hala, pela no a hikik i keia manawa a no ka wa pau oole. Ke noho nei au a ke hana nei nou iho me ka hoopilimeai @le mahope o hai, a maluna hoi o ka hanohano o ka'u oihana mamuli o kahi maauao i loaa ia'u me na lima maemae me ka mahalo nui ia e na poe noonoo maikai a pau o ka aina, aole hoi mamuli o ka lawe ana i na waiwai kipe mai ka aoao hoomaemae mai; aole no hoi lakou i kipe mai ia'u e like me ka J.E. Bush e koho wale mai nei a e hoino mai nei me na manao lili pilikino ia'u me kona mau manao awahua o ka lokoino; me kona manao e lilo kana mau olelo hoino o ia ano i kumu e hoino ma ai ka lahui ia'u.
Ua maopopo ia'u na kumu i konoia'i o J. E. Bush e hoolaha i keia mau mea i ke akea ma kana nupepa; no ka mea, ua ike no oia he kanaka au i manao nui e ka lehulehu a me ka lahui, a ke hoike mau nei hoi au i ka mea oiaio imua o kuu lahui aloha, a me ke kulana kalai aupuni hoi e hoomau lo ai i ka pono o ka nohoalii lo o ka Moi, a e mau loa ai hoi ke kuokoa o ka Moi, a e mau loa ai hoi ke kuokoa o keia aina, a e hoihoi pono ia iho ai na pono o ka lahui, a ke hookoia nei kekahi mau mea a'u i hoike mua ai imua o ka lehuylehu. I mea e maopopo ai ka oiaio o keia e nana pono iho ka lahui i ke ano o ka wae ana a Hon. H.A. Cummins i na hoa o kona Aha Kuhina a me ka hookohu ana hoi a ka Moi i na kuhina a kakaou e ike nei i keia manawa.
Ua manao no hoi oia, (J.E. Bush) o kana mau hoino kumu ole ia'u he mau mea ia e makau ai au iaia a huli aku e kokua i kana mau alakai kalai aupuni lalau hoopoino i k lehulehu me na pono o ka aina. Aole loa au i makau, a e kokua hoi i ka J.E. Bush kulana kalai aupuni lalau. Eia au ke kumau nei e kiai i na pono o kuu lahui me na pono kaulike o ka lehulehu ma na ano a pau.
Ia'u e hooki ai i keia manao, ke hoi ke nei ao i keia me ka hoopuka ole i na olelo hoino pilikino no H.E. Bush, a na ka hopena o ko maua mau kulana e hoike mai imua o ka lahui, owai la o maua kai oi aku o ka hilinai ia me ka mahalo nui ia iwaena o na poe noonoo maikai a pau iloko o ka aina Me ia no kana hoino kumu ole, ku ole i ka naau ao a me kulana keonimana.
JOHN LOTA KAULUKOU.
_________
Ke kahea mai nei na Kuhina hou o ke aupuni i na koina a pau ma ko lakou mau oihana pakahi e hoike aku.
KA WAHINE--HOA'LOHA O KANE.
______
Owai ke aa mai e hoole ikaika, aole o ka wahine ka hoa aloha paa mau a oi loa o ke kane. Mai hoole. E heluhelu i keia mau maele hoakaka malalo iho:
No ka mea, o ka wahine kona makuahine.
No ka mea, o ka wahine kana e lawe ai i wahine.
No ka mea, ilo ko o na popilikia a me na inoa, me ia pu ka wahine ilojo oo ia mau haawina like.
No ka mea, ina aole ka wahine, e auwana no ia a hoopunana ole i home.
No ka mea, ina aole ka wahine, e auwana no ia a hooopunana ole i home.
No ka mea, e hoonaauao no ka wahine iaia ma na olelo oluolu, na hoonoo akahai a me ke akahele.
No ka mea, me ka wahine oia e kaniuhu pu ai i na kupilikii a e kulaia pu ai iloko o ka hauoli.
No ka mea, maluna o ka umauma o ka wahine, e kulu ana kona mau waimaka o ka ihi oiaio a hoopoina loa i na mea i hala mahope.
No ka mea, o kekahi mau hana ano kamahi a kane, o ka leo ao olu waipahe o ka wahine ka laau hoola, alaila, e ike koke no oia i ka hilahila.
No ka mea, ke ole ka wahine, e molowa no oiai e poomuku ana ka hana, a ae nele no ka home me na mele hoohauoli.
A no ka meai hoi, mamuli o ka wahine, e paio no ia i na kue ia mai no ke ola me ka make.
No ka mea, ua hana ia mai ka wahine e ke Akua i hoapili no ke kane, a ua hookau pu mai i kona hoailona paa loa, i makuahine, i wahine, i ipo, a nolaila i lilo ai i hoa'loha paa mau a oi loa akau no kane.
Ina ua nele maluna ae na kumu e maopopo ai o ka wahine ka hoa aloha mau a oi loa hoi o kane, mai aa e hoike akea ae o hoole mau loa ia aku.
________________
KA HOKUPAA SIRIUS.
_____
[Ke pii nei keia hoikeike ana i ka lani, aka, ua waihoia mai ka naauao no kakou.]
Ke olelo nei kekahi ipoe kilohoku naauao, o keia hokupaa ma ka lani, he la maoli ia i pakaeu ae kona nui i ko kakou la e hoomalamalama mau nei. Ma ka ike ana maloko o na ohe kilohoku, he wahi kiko wale no ia maloko o ke ao uli, a ua manaoia no hoi oia ka hoku i kokoke loa mai i ka honua nei. He honua maoli nae keia hoku i piha i ke ahi a me ka wela weliweli, a ina o keia hoku ma kahi o ka la e nee nei, ma ka mamao like mai ka la a me ka honua, aole loa he mea ola i kona wela.
Ma ka huli pono ia ana mai nei, ua maopopo o keia ka helu eha o ka mamao o na hokupaa i kokoke mai i ka honua nei. O ka hoku kokoke loa, oia o Alpha Centauri, aia maloko o na latitu hema; he mau hoku mamao lo aaku kahi i hiki ole ke ana pololei ia ko lakou n ui a me ka mamao mai ka honua nei. Ua lokahi na huahelu a ka poe kilohoku. O ka mamao o ka hokupaa kokoke loa mai i ka honua nei he 22,000,000,000,000 mile. A me he la ina o Sirius ka helu eha o ka mamao mai ka honua aku, ua kohoia na mile mamao ma kahi o 100,000,000,000 mile.
I wehewehe hoohalikelike no kakou iho e pili ana i keia mamao launa ole, penei no ia: O ka kikiwawe o kekahi poka e lele aku ai mai ka waha aku o kekahi pukuniahi Linmaikaika, he 400 iwilei i ke sekona; ina e hoomau ia pela kona lele ana, e piha no na makahiki he 100,000,000 a hiki keia poka i kela hoku. Eia hou: Ua hoikeia, o ka hikiwawe o ka nee ana o ka malamalama o ka la iloko o ke sekona, he 200,00 mile; iloko o kaminute ua lika me 12,000,000. Nolaila, ina e paunaue ia keia mau uahelu me na mile mamao o kela hoku, e piha no na makahiki he iwakalua a hiki ka malamalama ilaila.----S. F. C.
_______
ILOKO O AFERIKA.
____
KEKAHI O NA HUAKAI POPILIKIA A HENRY M. STANLEY.
" He mau helehelena kaumaha maoli a piha ke aloha, ka ike maka ana aku i na hoahele e naku ana iloko o kela ululaau polikua i maopopo ole kona palena, me hookahi kanaka ili keokeo e ukali ana mahope, he kanaka e hoohewahewa koke ia mai e kona ohana ponoi, a he mea i maopopo ole nona iho, aia la oia ihea. He huakai keia iwaena o ka pololi a ka ai, e hanu ino ana no ke ola. Heaha la na popilikia hou aku ma ia alahele, aole i maopopo ia lakou. Aka, heaha hoi ia, wahi a Henry M. Stanley e nalu ana; o ka make, e hoea mai no i na manawa a pau. Ua nee ka huakai pela a hala malao e kakahi awawa e kahe ana he wai, a o na wahi huna mea ai i koe, oia ka makou i paina io me ka ehaeha.
"I ka hoomaopopo ana iho no makou a pau, ua nalo aku kekahi hapalua o ka ikaika o na lala. I kekahi wa o ka pinana ana iluna o na kumulaau no na huaai, e pahemo wale ana na lima mai ka puliki ana i na lala, a haule ilalo. No ka nele keia i ka ikaika kupono. Ma kekahi wahi, he kahua hoolulu paha ia no kekahi poe kamaaina, me he la, ua haalele iho lakou me ka awiwi a me ke ake ole e hoounauna i ko lakou mau poohiwi me na waiwai, ua hoomaha iho ka huakai malaila a hanu ono iho la i na busela kulina i haalele ia iho. O kuu wahi kekake kaahele mai Zanariba mai, ua lawa ole kona ikaika e hoomau aku i kakahi huakai; ua nawaliwali loa a ua aneane make no ke kupono ole o na lau nahele i ai nana. Nolaila, i pokole ai kona mau ehaeha, hapai ae la au i ka'u pu aki aku iaia a ua make iho la oia. Ua puunaue akahele loa ia kona io me ka pakiko loa i lawa na hoahele a pau. Ma kona ili, ua hooukaia he aumeume hahana loa, a ua weluwelu liilii ae ia ma ka lima o na kanaka pololi. O na pauku iwi ona, ua kui palu ia a aeae loa, a o kona mau maiuu, ua hoomoaia no kekahi mau hora. Aole hookahi wahi huna o kahi kekake i koe iho mawaho ae o na kulu koko i haule iho ma ka lepo a me na hulu. O kekahi puulu hiena pololi loa, aole i pakeu ae ko lakou hae ia makou.---S.F. C.
__________
AOLE loa e haule hope ka 'holomua' ma na hana, ke kuihe ole ka iini nui e holomua, ma kona ala. E hoomanao i ke keiki uuku loa iloko o kona hoao ana ma na haawina o ke kolo a me ka hele, aia he mau anuu o ka holomua o kona iini ma ia mau mea; holaila, aia a nui ka iini, e holomua no.
________________
Aole o Keoni Kamaki Kiaaiana iho nei keia Keoni Kamaki Kuhina, aka, o Keoni Kamaki keiki lalawai keia o Waimanalo.
_________
E hoike ana ke kula olelo Beritania o Waialua, Oahu, ma ka Poaha, oia ka la 10 o Iulai, a ma ka Poalima, hulai 11 e malama ai na haumana he ahamele maloko o ka luakini kahiko o Kawailoa.---F. H. Kauwahi.
______
HOOLAHA HOU.
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o PETERO W. WAHA, o Hookena, Kona, Hawaii, i make kauoha ole.
Ma ka waihoia ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike a Kaumu Waha, Lunahooponopono, e noi ana e aponoia na hoolilo he-------------, a e hoike ana, o na mea i loaa mai iaia he-----------, ae noi ana e nana a e aponoia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele ia ka waiwai e waiho ana ma kona lima i na poe i kuleana malaila, a e hookuu ia oia mai kona noho ana ma ia ano.
Ua kauoha ia, o ka POAKAHI, la 28 o IULAI, 1890, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ke Keena Hookolokolo ma Allilani Hale, Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu, Iune 18, 1890.
NA KA AHA:
HENRY SMITH, kakauolelo.
2290-3t
[Olelo Kauoha e hoolaha ia ka Palapala Nui no ka apono ana i ka Papa Ho@@@@@@@@ a me ka mahele ana i ka Waiwai.]
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Kihakapu, o Wialua, Oahu, i make kaauoha ole. Ma ke keena, imua o ka Lunakanawai Nui Judd.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a me ka Papa Hoike a E. S. Timoteo, Lanahooponopono o ka waiwai o Kihakapu o Wialua, Oahu, i make kauoha ole, e noi ana e aponoia na hoolilo he $105.57 a o na mea i loaa mai iaia he $119.00, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele na waiwai e waio nei ma kona lima i ka poe i kuleana malaila, a hookuu iaia a me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano Ua kauohaia, o ka
Poaha, Iulai 24, 1890,
ma ka hora 10 kakaiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Honollulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua Noi la a me ka Papa Hoike, a o ka poe a pau i kuleana ma ia waiwai, malaila e hoike ai i na kumu, ina he mau kumu kekahi a lakou e ae ole ia ai na noi la, a malaila e waiho mai ai na hoike i na poe i kuleana ma ia waiwai.
Hanaia ma Honolulu, Pae Aina Hawaii ma keia la 14 o Iune, 1890.
NA KA AHA.
J.H. REIST. Hope Kakuolelo.
2290-3t
Hoolaha Hooko Moraki.
_____
Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kakahi palapala moraki i hanaia mawaena o Sam. P. Kamakea, Hana (w) a me Honolulu, kana kane mare, o Honolulu, Mokupuni o Oahu, o ka aoao mua, a me J. L. Blaisdell, Jr., o Kohala, Mokupuni o Hawaii, o ka aoao elua, ma ka la 20 Aperila 1883, kakau koeia ma ka buke 79 aoao 466, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi, no ka hookaa ole ia o ka ukupanee, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua morkai nei, e hooko ana oia ia mana kuai.
A ke hoolaha hou ia aku nei, akia mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolahaia aku na aina i hoikeia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Has. F. Morgan m Honolulu, ma ka la
30 o Iune, 1890,
hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W.R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 31 o Mei, 1890.
J. L. BLAISDELL, JR.,
Mea moraki mai.
Penei na aina i moraki ia:
1. Kela apana Iliaina a pau ma Kupua, Honomakau, i ikeia ma ka inoa o Kahe kaopuehu i kuleana ia e Kamakea a me Hana (w) a oia hoi kekahi lihi o kela aina i oakakaia ma ka Palapala Sila nui 784 ia kaikuahine, i lilo ia laua ma kekahi palapala i anaia i Iulai 1, 1881, i kopeia ma ka buke 70 aoao 65.
2. O kela hookahi eka iloko o Haeka, Kapua, i hoakakaia ma ia Palapala Sila i oleloia a i lilo i na mea moraki aku ma o ka palapala maluna ae.
3. O kela apana aina a pau e waiho ana ma Kikala, Hilo, Hawaii, i hoike piha ia ma ka palapala a Kaika ia Petero, amkuakane o na mea moraki aku, i kopeia ma ka buke 64 aoao 36, a ua hoakakaia kekahi hapa o ia aina iloko o ka Palapala Sila nui 7445 Kul, 4578, nona ka ili e 1 21-100 eka oi aku a emi mai.
4. O kela apana aina a pau e waiho la ma Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, i hoike pia ia iloko o ka Palapala Sila nui 885, nona ka ili o 4 65-100 eka, i lilo ia Hana (w) i olelo a ma o ka palapala a Kaui a me ka nui iho, i kope ia iloko o ka buke 70 aoao 64.
5. O ke kaa hali ukana o Sam. P. Kamakea aona ka helu---me elua lio.
2288-4t
Hoolaha Hou.
OIHANA HOONAAUAO
______
E malamaia ana ka hoike mak@@@@@@@ Kula Aupuni o ka Apana o H@@@@@@@ me keia hoomaopopo ana malalo@@
NA KULA MA KA OLELO @@@@@
I ka Poakahi, la 7 o Iulai, ma Ma@@@ Waikiki-kai a me Moanalua.
I ka Poalua, la 8 Iulai, ma Ka@@@@@ Marquesville.
I ka Poakolu, la 9 0 Iulai ma ke @@@ o P@@ kaina a me ke kula o Kai@@@@@
I ka Poaa, la 10 o Iulai, ma ke kula o @@@
Paipu a me ke kula o Kauluwela.
I ka Poalima, la @@ 11 o Iulai, ma k@@@@@@ hehuna me ke kkula o Kalihiuka.
NA KULA MA KA OLELO HAWAII.
I ka Poakahi, la 14 o Iulaim ma ka halaeka@ Aupuni o Kawaiahao, na kula Kuma@@ pili, Kawaiahao, Pauoa, a me @@@@@@@@
MA NA APANA O EWA, WAIANAE ME KOOLAUPOKO
Ma Makua, Waianae, Poakahula la 7 o @@@
" Pokai, " Poalua " 8 "
" Waiawa, Ewa, Poaha " @ "
" Waiahole, Koolaup. " " @ "
" Kaneoihe, " Poalima " 11 "
" Hakipuu, " Poakahi " 14 "
E hoomaka ana nahoike i ka @@@@ o @@ kakahiaka o kela lne keia la i @@ ia ma@@@ a e hele ana ka homaha o na keia a @@@ na la hoike a hiki i ka Poakalu, la 8 o Sepatemaba e hiki mai ana.
W.JAS. KAMIKA.
K.@ H.
2289-3t
[Olelo Kauoha e hoolaha iaa ke Nui no o apono ana k ka Papa Hoike, hooku@ ana i me ka mahele ana i ka Waiwai.}
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE ko Hawaii Pae Aina. Ma hooponopono wiwai. Ma kahana o ka waiwai o JNO KIRKWOOD o Lahaina, Maui, i make, @ ke Keena imua o ka Lunakanawai, B@@@@@@.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana me ka palapala noi a me ka papa hoike o W. SMITH o Honolulul, Oahu, Lunahoooponopono o ka waiwai o John C. Kirkwood, no Lahaina, Maui, i make, e noi ana e @@@ ia na hoollilo he $3.0 3.85, e hoike ana @@ mea i loaa mai iaia he $19,713.19, e noi @@nana a aaponoia kela maua mea, a e kauohaa mahele i na waiwai e waio ana ma keia ma i na mea i kuelana malaial, a @n@@@ ana iaia me kona mau hope mai ko lakou oho ana ma ia ano.
ua kauohi ia, o ka
Poalua, Iulai 15, 1890,
ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o na Lunakanawai la, ma ake Keena, ma ka Hale Holokolokolo ma Honolulu,, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i @ Noi la , a me ka Papa Hoike, i oleloia a @ poe a paau i pili malaila, e hele mai a e hoike ke kkumu, ina he kumu io ko lakou e ae ole a ai ua noi la; a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleanaa maloko o ia wawa. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, me Beritania e pai ia maloko o ke Kuokoa me Hawaiian Gazette, he mau nupepa i pai a hoolaka ia ma Honolulu, i ekolu pule, mamua ae o ka ka mamawas i oeleoia no ka hoolohe ana.
Kakau ia ma Honolulu, Ko Hawaii Pae Aina, Iune 7, M.H. 1890.
Na ka Aha.
ALFRED W. CARTER.
Hope kakauo'elo Elua
2289-3t
Hoolaha hooko Moraki.
____
Mamuli o kekahi mana kkai i hoikeia maloko kekahi palapala moraki i hanaia mawaena Mrs. Maria Davis o Honolulu, mokupuni Oahu, o ka aoao mua, a me B.D. Beni Kohala, mokupuni o Hawaii, o ka aoao @@@ wa ka la 7 o Mei, 1887, i kakau kopeia ma ka buke 103, aoao 345, a mamuli o ka uhane @@ o na kumu aokika u kela moraki, oia hoi ia ka uku ole ia mai o ka ikupanee, holaila, ke he laha ia aku nei e ka mea nona ka aoao olua ua moraki nei, e hookko ana oia ia mana k@a.
A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu ma i keia la aku;, alaila, e hooaha ia aku na aina i hoikeia ma ia moraki no ke kudala ana, ma kekeena kudala o @ F. Morgan, ma HOnolulu, ma ka la
7 o Iuolai, 1890.
hora 12 o ia la. Aia ma kahi o W.R. Kakeina olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 10 o Iune, 1890.
B.D. BOND.
Mea Moraki mai.
Penei na aina i morakiia: O kela mae ana na aina a pua e waiho la ma Kapalua, Hononulu, mokupoini o Oahu, i hoakaka pika a maloko o ke Kuleana 4034, oia na hapa i me a no laua ka ili he 3 50-100, a me 2 eka, @@@ hoi na aina i lilo ai Maria Davis i oleloia ma ka palapala a R. H. Stanley, i kope a makou o ka buke 39 aoao 237.
2280-4t
Hoolaha Kuai o ka Moraki
____
Maamuli o kekahi hoolaha o ka hooko@@@ ki i hoopukaia ma na nupepa KUOKOA a me Hawaaiian Gaxette no kekahi moraki i @@@mawaena o Kalani a m Kane o ka aoao mea, a me S.J. Shaww o ka aoao elua, i hoopok@@ ilokko o ka malama o Ianuari, 1890, a @@@@ mea, ua hoopaneeia ka hookoia na o @@@ moraki la mamuli o ke noi a na Mea Moraki, no lailal, ke hoike ne keia hoolaha, o na aiana hoikeia ma ia moraki, e kuai ia aku ana ma ke kudala ma ke keona kudala o jas. F. Morgan, Honolulu, ma ka
Poakahi, Iune 30, 1890,
ma ka hora 12 awakea o ia la. No na mea koe, e ninau ia W. R. Castle.
Hanaia ma Honolulu, Iune 10, 1889.
S.J. SHAW, Mea Moraki mai.
Penei na aina ma ia moraki:
1--O kela aina ma Makawao, Maui, hapa o kahi i hoikeia ma ka Palapala Sila ma 94. ia Kdkaha, lilo ia Kalaai i oleloia ma ka palapala a Wm. Koa, nona ka ili he 10 eka.
2--O kela mau wahi a pau ma Kalihim mokupuni o Oahu, i haoakakaia ma ka palaplala a Kewaha (k) me Kapeha (w) kana wahine a Paahaa (k), i kopeia ma ka abuke 51 aoao 278 ai hoakaka a no hoi ma ka apana i @@@ Apana III iloko o ks zpslpsls Dils nui 154 a me ke Kuleana 1397, nona ka ili he i eka a me 4 11-100 kaulahao.
2289-4t
Hoolaha Hooko Moraki.
_____
Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi papapala moraki i hanaia ma waena o H.W. Makanui (k) a me Kealoha @@ kana wahine mare o Punahou, Honolulu, Oahu, o ka aoao mua, a me robert Greiv@@ honolulul, Oahu, o ka aoao elua , ma ka la 8 o Ianuari 1884, i kakau hope ia ma ka buke 85, aoao 287, a mamuli o kauhai ia ana @@ kumu aelike o kela moraki, oaia hoi, no ka hookaa ole ia o ka ukupanee, nolaila, ke hoohaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua @@ moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.
A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu ma ikeia la aku, alaila, i hoolahaia aku na aina i hoikeia ma ia @ @@@ no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan ma Honolulu, ma ka la
30 o Iune, 1890,
hora ia o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo @@kaka no keia mea.
Nanaia i keia la 17 o Mei, 1890.
ROBERT GRIEVE,
Mea Moraki mai.
Penei na aina i morkai ia:
O keia mau wahi a pau i hoikeia maloko @ aku ia Makanui i oleloia ma kekahi palapala i 56-100 o ka eka, a pela pu hoi me na halelaau maluna o na wahi la.
2290-2t.