Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXIX, Number 25, 21 June 1890 — HE KAAO NO HAPAIKALA-Hapaikamahina KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu. Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE]

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuhi ia i Moss Ma'u Mamua ae o kona hele ana mai, ua uhi e mai ia oia i kona mana maluna o | i ka La % i ka Mahina a me kona kaikaina Hulupaina me Asipa. Ua pau loa iakou a pau i ka uhi la e ka inana o Huhni-bolu, a i kona hiki' ana mai ma na ulu laau o Karani, ma kahi e kokokeaku ana i ka home noho oka kakou eueu e iualai la. K waiho kakou e o'u mau hoa kuawili o keia nanea o k i ka I>a i ka Mahina, no Huhui-bolu ka popoki kupua o na aupuni 9 o Hokuloa, a e huli iki ae kaua a kuawiii pu i ka puupuu hookahf o ka kaua nanea. Oiai na kukuna o ka la e hoopume hana ana j na paia kewai o Farani, a e kokoke aku ana paha i ka hora 4 o ke ahiahi, ua hele aku nei ka kakou koa maioko o ka naheiehele no ka hooluolu ana malaila, iaia nae e haue ana ma na ululaau, ua ike aku la oia i kekahi popoki e moe mai ana malaio o kekahi kumulaau a iloko o kela manawa ua hele aku nei no ka kakou koa me ka nihi o kana hele ana, o ike mai auanei hoi holo aku, pela kona manao palaualelo iloko iho ona.

la »anei no e hele nei me ka nulir loa a kokoke, ua ike aku la keia i ka huli ana ae o ke a!o o ua }>oj>oki nei iluna, a hoomanao iho la ka kakou koa he popoki laka loa no ka paha hoi keia ke ike nei au i kona mau*nanaina ka ike mai aohe holu, aole pela na popoki holonahele; he ike mai a holo aku aka, 0 keia aole holo iki. A o ia hele ia o ianei a hopu aku la i ua popoki nei aohe no hc wahi mea a holo iki, a i ka loaa ana o ua popoki hana maalea nei 1 ka mea nona keia nanea, ua hene iho la ka aka a ka kakou koa no ka loaa 0 kana popoki maikai, a ua hoi'aku la ia me ka manao laki no ka loaa o ka mea nana e pepehi na iole o ko lakou wahi hale a i mea no hoi e malu ai na wahi aipu a lakou nei; eia ka hoi o ke kalohe nui keia o Bercti. % I ka hoi ana aku a puka i ka hale a hoike aku la i kona mau makua i keia mea; he maikai ia i ko laula manao, a pela no hoi me kona pbkii kaikaina Hulupaina me Asipa. » Maanei ke ike ae la no kakou a pau 1 ko lakou ike ole a me ka mana ole oiai, ua uhi ia oiai e ka mana o ua popoki nei a paa. K kamailio hou ae no kaua e ka mea heluhelu no ka mea nona keia na nea, a me kona o&ana a pau; a ia wa a ua popoki net e noho ana a i ka hala aoa o na mahma eiima, mai ia la aku, ua pili aloha iho la ka kakou mau eueu no ua popoki la a e waiho wale ana ka laua mau oiea mana, me ka hakilo ana nae o ua kolohe nei a i ka piha ana o ka eono mahina; ua ike aku la laua i ke ano e mai o ka lakou popoki, aole e like me nnmua ka ai mai i ka ai, a i kea manawa aole ai iki. a na ia mea i hoemi mat i ke kino maikai o ua koiohe nei a i kekahi la kalae o ka makalii oiai ka la e kokoke aku ana i ka īlikai o Faraiv, ua keeno aku la ua popoki la a nm ka rumi moe o kona kahu i ka La H i ka Mahina, a maluna o ke pa kaukau e kau ana ke eke kalena a o kona leW aku nei no ia a luna o ke fcakaukau a lawe mai la i ua eke nei a uialuna o ka moe a malaila oaa kahi i hookaamni ae ai e liW me ke ano o na popoki; a o ka kakou mau koa i keU wa, ata maloko o ka rumi paiia kahi i nuu ai i na wai 000 a ke kehau a i ko-

h >1 ana aku e paani mii ana ua poooki nei au- ke eke kaiena, a ua pane aku la ui koa nei nona keia nanea* ae o kau raea ;oaf>i io ka hoi ia. Ua hiki no, na kaua no ia, ia wa i hopu aku ai ka kakou koa i kekahi nupepa e kau ana maluna o ke pakaukau a naue aku )a no waho oka ianai o kona home kuahiwL A o kona mau ina<ua hoi aia no Laua ke ouu la Ina kohi keiekele a ka puukolu a me kona kaikaina Hulupama. 2 kela wa ua olelo iho la ua popoki nei, ae, o ka manawa keia a'u e hooko aku ai i kuu mea ae'u i ha ai i na mahina loihi 1 hila. Ia wa ua popoki la 1 wehe ae ai i ua eke nei a pane iho la, ano 1 keia wa e lilo 0€ i kauwa hoolohe na'u e keia eke kalena; iloko o ia wa i holo aku ai oia no ka rumi paina, kahi a na makua e nuu nei i na ono a ka puu a me ka laua keiki inuli a me ka lakou kauwa hoolohe Asipa. . Ia wa keia i hoohamama aku ai 1 ua eke kalena nei, a e Uke me ka lua mimilo nui e omo ana i ka wai o ka moana, pela iho la ke amio makani e ume nei ia lakou nei. Aike ko ana o keia mau mea ana, ua holo aku la ia a raa ka lanai mawaho o ka hale kahi a Ha pa 1 ka La Hapa i ka Mahina e noho nei; ua hoohamama aku la keia i ke eke kalena, a oka wa no ia i ume ia mai ai o ua Hapa i ka La Hapa i ka Mahina nei e ka mana o ke eke kalena a 1 ke ko pono ana 0 keia mau mea; ua komo hou aku nei ua Huhui bolu la iloko oka rumi kahi 1 waihoia ai o ka pahu daimana a me ka ohenana i pamiiiona ta ka ike a me ka buke aniani kahi e noho ana o kona lio a i ka loaa ana o keia mau mea; ua hele mai la ia no waho o ka lanai o ua hale nei, a kope mai la kona mau maiuu i ka lepo o ka honua no ekolu manawa, a hahau aku la kona huelo maluna o kahi ana i eli ai, a oka wa no ia 1 oili mai ai na anuenue he 52. la wa 1 kamoe aku ai ua popoki nei ma na paia lewa o kona aupuni. Ma keia wahi e ka mea heluhelu ke ike ae la no kaua i ka paa pioana o ka mea nona keia nanea. A o ke ko ana paha keia o na wana na a kela mea kino weli i hai mai ai oiai oia e bels aku ana no ka hale alii o Farani, a o ke ko ana paha keia. No ke ola oka kakou koa, he haiki ke kuleana aka, mai pihhua mai oukou no ke ala kahi e !oaa ai ke kokua no lakoo; aka, nou e ka mea heluhelu, e awihi iki ae kaua no Mele Riso, ka ipo kuw'li aka kakou koa. Oiai oia e hiipoi ana i kana ukana o na mahina loihi o ka painuu ana a o ka piba ana keia ona malama he iwakalua o ka painuu ana. A i ka hi>ra uh)ikumamalua ponoi, o ka la i paa ai o kona nukukane ia Hu-hui-bo!u, ua oili mail a oia mai na Iwi koo mai oka pahu o kona makuahine a ku ana imua 0 kona makuahine; a he manawa hoi ia no ke kupilikii; oiai ka hekili e wawahi mai ana i na paia paa o ka lewa a o ke olai hoi e kuekaa ana 1 na paia o ko aupuni o Kalihilihionamanu he umikumamalua manawa, a pela no hoi na elelo manamana o ka | uwila me na paka-ua koko e hoopulu ana i ke aupuni o Kalihilihionamanu.

A 1 ka pau ana o na haawina eehia 1 hooili ia mai ai maluna o ke aupuni o Kalihilihionamanu. Ua oiii mai la kekahi kawele kilika mai loko mai o kena makuahme Mele J Riso. ' | Nou e ka mea heluhelu, e pono i ka mea kakau o keia nanea e hoakaka pono aku i ke ano 0 keia mau keiki; oiai ke ike ae la no kakou i ko laua hanau ia ana. Ua hanau ia ka mua ma ke kino kanaka maoli, a o kona hope mai hoi ma ke kino kawele alaila, o keia kawele he hoahanu oiaio ia no ke keiki 1 ka kakou koa ka mea hoi nona keia nanea a kakou e kuilima pu ae nei. Eia no kekahi mea kupanaha loa, o ka elua poni keia o ka opu o ka ui Mde Riso, a akahi 00 ka hanau a kaua e ike ae Ul I ka hemo ana o keia keiki, ua mama ika hele, akahi, ua .akamai ike Vamailto, i kooa hemo ana a ku mai ai mamua o kooa makuahine a kakou i ike ae la a o kooa wa no ia i oane mai ai me ka leo moakaka e mama: Aia Ia ihea ko'u makuakane; a na ia mnau i hoolek ae i ka hauli o kona rjakuahine« oiai oia e hana ana i na hemahema o ke keikL

A no keia nnuu a ke keiki, oia kana e haohao aoa no keiū keiki ku{anahx Ua ike no paha kaua e mea heluhe iu, aole no paha he keiki i hanau i like me keia a ke kupanaha; ka hanau m«i ua mama i ka hoie, a ua akamai i ke kamailio, oolaila ua pane aku la kona makuahine ae, o ko makuakane aia i ke auiMini o Farani kahi 1 noho ai, a o kona aina makuahme no ia; peia ka olelo a kona makuahine itr.ua o kana keikL Ua kunou a hoomaikai mai U kana imua 0 kona makuahine me ka pane ana mai: Ae, o papa, aia ke kai huiu hulu ia mai !a e kela koloheona aupuni ewalu o Hokuloa. * I.i wa ua holo koke aku la ka ui Mele Riso a maluna 0 kona pakaukau e waiho ana kina ipu ike a ua kilohi iki iho la oia i na paia o kana ipu a ike iho la i ke aka-ku o kana kane, a kuiu makawalu mai ia na kulu waimaka e hoopuiu ana i kona lihilihi, a oia ka kana keiki e kilohi pono aku ana i kona makuahine, a ike aku la 1 na wai-1 maka e hoopulu mai ana i ka lihi lauae o na kuemaka o kona makuahine a pane aku la: E mama e uwe ana oe i ke aha? Pane mai la kona makuahine uwe ae ana au iko makuakane e lawe ia 'la e kela kolohe. Wahi a kana keiki: Mai hookauma ha 1 kou noonoo e kuu makuahine no ; ka liio ana o ko'u makuakane i kela kolohe oia ka mea e make ai, a me na mea a pau e paa la iloko o ke eke kalena, he wa ko ke kalohe. Pane mai la kona makuahine '■ Ua kaumahaau i ko makuakane; no ka mea, aohe he kupua nana e hoohoka aku 1 ka ikaikao Huhuiholu, no ka mea, ua kau ia ka weli ma ka lewa nei a puni; p#l? ka makuahine e olelo nei imua o kana keiki. I ka wa i lobe ai o kana keiki, ua nune nui iho ia ia iloko iho ona no keia mau olelo a kona makuahine no «i ka ikaika o ia kupua. Noho iho la ia me ka pane leo ole mai i kona makuahine me ka haka pono ana o kona mau maka a pa-e aku la kona leo: E ko'u makuahine aloha, ke lohe nei au 1 kou leo aoie kupua nana e hoōhoka i ka ikaika o keia mau kupa, a hemo aku la ua keiki nei iwaho o kona home a leha ae la kona mau maka iluna a puana ae la me keia nlau kahoahoa; eia au ke noho nei i kou home a piha ko'u mau naahina eono alaila, hele aku au e huii ia oe e ko'u maku&kane, a hoopau ae la ia i kana oklo ana, a hoi aku la ia iloko o ka hale a pela mau oia i na wa a pau a hiki i ka piha ana o na mahina eono o kona noho ana i ke alo o kona makua hine, a i kekahi ia hele aku la la a mua o kona makuahine a olelo aku la:

Ia oe e ko'u makuahine aloha, ke makemake nei au e heie e huii i ko'u makuakane, peia ke kpiki e olelo nei i kona makuhine; ia wa pane aku la kona makuahine imua o kana keiki, aole au eae aku i kou manao e kuu keiki, no ka mea, aole oe 1 nui ae e hiki ai ia oe ke paio me na kupua a pau au e hele aku ai mamua o kou wahi e hele aku ai, ia wa i pane aku ai kana keiki:

Mai hopohopo ia kuu makuahine no ia mea, o na kupua a pau e ku mai ana! imua o ko'u alo, he poe kaikuaana ia no'u. Pehea e Hlo ai i poe k/ikuana nou? Pane aku la kana keiki, aia aku imua oke kaua; alaila, lilo i poe hoahanau ponoi no'u, pela ke keiki e olelo nei imua o kona makuahme, pane mai la kona makuahine imua o kana milimili. Ina e haalele mai ana oe ia'u i keia manawa; alaila, alua a'u mea e kaumaha ai, o ke kaumaha hoi o ko makuakane a o ke kaumaha hoi ta oe e ke keikī, alua a'u mea e kaumaha ai a uwe ae la ka ui Mele Riko. No ke kaumaha o ka manao o kona makuahi ne, noho iho la ia me ka pane leo ole aku i kona makuahine, a i ka pau ana aeo ka manao kaamaha o kona makuahine, m pane aku la kana keiki me ka naau hoolana imua o kona makuahine: Ia oe e kuu marai, eia ko'u manaO imua o kou oluolu, t hookuu mai oe ia'u e bele e nana i ke kulana o kela poe kopua a boi mai aa. [ Olelo aku la kooa makuahine, alia !oe e hek e kahea ae au i na kiai manu o kaua e hele mai. Ia wa hele aku la ka ui Mele Kiko a 'ea mmi moe, lalau aku la i kana ole a puhi aku la, a i ka lohe ana o na kiai i ka leo oka ole. la wa ku koke ana lakou imua oko lakou haku, a pane mai la na kiai imua o ko lakou haku* Eia makou a pau īmoa o kou alt\ ina he pilikia ano ka wa e hoike nuii imua o makoa?