Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 38, 21 Kepakemapa 1889 — NO NA PONO KOHO BAROTA. [ARTICLE]

NO NA PONO KOHO BAROTA.

Eka Nupepi Kl'okoa; Aluha oe:— Owai ia ka poe a'.oha io i Va lahu' Hawan ? O kii poe hoomalimah waie aku anei, a o ka poe paha e hoikeike aku ana i na mea oiaio e pono ai lakuu ? Ma ko'u nana ana, he nui ka poe lalau, e hooikaika loa nei e alakai : ka iahui ma na aoao e poino loa ai. Eia kekahi o!cl;> ialau loa a'u e ike nei, e hoeueu ana i na kanaka e lili a e hoeinaina ai i na haoie e īmi nei i ka pono o na kanaka Hawaii ameoi kanaka a pau ma keia aina. Ke hoopū ia nei keia poe hiole me ka inaina ioa "he poe kolohe iakou ua epa wale i ka pono o ke kanaka Hawaii —ua kaiii ia kona pono koho balota, a ua lilo ika haole a nele ka Hawaii.'' Ma kuu hoomaopopo aoa aohe ouio iki ma keia oielo hoopii, aole loa i k.iiiiia aku kekahi pono baiota o na makaainana Haweii. Ke mau nei ia lakou na pono ba!ota a pau i loaa mua ia lakou. Aole i hoemi iki ia. Aole o kela waie no, ua pakui hou la aku ia iakou kekahi mau pono baiota, i loaa oie maiuua. Penei e akaka ai:

I—Ke mau nei i na kanaka Hawaii a pau ka nmna koho balota, 1 na lunamakaainaoa, aole i hooneie ia kekahi kanaka i kela pono. 2 —Ua hoopau ia ka palena waiwai e hiki ai ke koho balota, a hiki i ka mea ilihune loa ke koho. Nolaila, ua mahuahua ae ka mana koho o kekahi poe Hawaii īlihune. 3 —Ua haawH ia 1 kekahi poe kanaka Hawaii poe lako i ka waiwai, i ka pono koho ina alii oka Ahaoleio. Mamua aohe mana koho i na alii i kekahi makaainana. Na ka Moi wale no e koho i na 'Lii.' Ma keia mea, ua mahuahua ae, a ua hoakea <a ka pono o ke kana ka Hawaii. Ke olelo nei nae kela poe hoala lili, na haawi ia kela pono koho alii 1 ka |.oe waiwai, oia hoi ka hapanui o na Ma ia mea, ua lilo ba i na ha<>le ka mana koho alii, a ua hoonele la na H.*waii i k«-la puno nui. N laila. ua kailiia aku ka puno o ke kanAu Hawaii. Alia—Ke manao nei au, aole loa i kailūa aku kekahi pono o ke kanaka ina aohe i ioaa mua ia mea iaia, he l>ono nona ponoi. Pela keia. Aohe loa i loaa mua i na makaainana ka pono koho ina 'Lii. Nolaila, aole loa i kailiia kela pono mai ia lakou aku, a penei e akaka ai : Ke noho nele nei ka hapanui o na Pukiki aohe pono koho alii, no ko iakou ilihune. Nolaila, ua kaili ia anei kela pono koho alii mai na Pukiki mai ? Ke pane mai nei oe, aole ! no ka mea, aohe pono koho alii ia lakou mamua iho. Ina i olelo ia, a hoopii ia, ua kaili ia aku ka pono kahiko o ka Moi e koho alii, a ua hopu ia e na haole no lakou iho a me na Hawaii waiwai pu, ke ae nei au, he oiaio no, a ina he kewa io ia kaiii ana, alaila, ua hewa io na haole. Aka, ina he kumu kupono no ia kaili ana, alaila, «ole lakou i hewa. Aole au e kamailio i keia wa no na kumu 'eoikoi loa, oia no na hana hemahema a ka Moi, ua kaulana ia mau mea, ua hele ke aupuni a pihkia loa, aole hiki i na haole ke hoomanawanui hou aku— nolaila, ua lawe lakou i kekahi hapa o ka mana o lea Moi, a malama no lakou iho a ine na Hawaii waiwai. Ke mea mai nei nae kekahi poe, o keia ama Hawaii, no na Hawaii no ia, <nai na kupuna mai. Aia no ina Hawaii wale no ka pono e hoomalu a e hookele ike aupuni. Oka haole, he malihini kela, e noho malie no ia ma« lalo o ka malu o na 'I-ii a me na kanaka Hawak £ na makamaka Hawaii, be manao hanohano loa paha keia—be mea e hoonani loaai ia oukou iho, ea! E huhu paha auanei oukou ia'u ke pile aku ju i keia manao hooluolu. a e hoomali mali ai i* ouleou. Ke manao nei nae au, he manao keia e alakai lalau loa nei la oukou,, a e hoopoino loa ana, ke hahai oukou maiaila. Ke hai lea aku nei au i kuu nnanao, aohe kuleana okoa ko ka ili ulaula i ko ka ili keokea Aohe pono o k» Hawaii e au'a i ka mana aupunu e loaa ole i na haole.

K noonoo akahele kakou. Eia nu na haoie ouuioei, he poe lehulehu. he poe akamai. la lakou no ka hookele ana i na hana k*o, kauka, kaleoa, hoa hulo moku, mahiko» haoi en?ginia, a pela aku. He hiki anei i keia poe ha* ole akamai me ka ikaika, ke waiho wale aku i ka hookele aupuni na na Hawaii waie no. Aok no paha he hiki. Me «, aote hiki i na 'lu moku ke wai-

ho aku i ka hookeie ana i ka mokuahi nui na na ofciua. Mai hoao na Hawau

ike *a!e iku i ki mana ona hao'e Hc jl»hu ;nh: nj*ihwa!» l i kei*. E H ->.•- |īacla aku :ka ha-'e. E kctt*ri Miiia kir>ic> O |kt h-.x>ula h!i—* ki hakiki ka aean e he?€ltr: -oj ai n» f->n- • ;.; Ke nnau nei rjo k» m** i r. V a:njoj e »» i T•:n *. • * *i4Ou ne k» ha: o ti A" o v» |kjrawai F. *-■ • ' i ha-i4iu». K < h"» ĪJ J> » a ;• naaua .ho {•/ ;i. a '•.i n_i; u N ni haole h->: e koh i«a h- t ; aii; • ia !a'<ou, oia na 'h\ p< : a e "rh - . •:<-4v pu ai a e kucn«.v>n»> j u ai, a e h >• 1* • ikal.'a na keiki is i i aa i» ke aknma? a m? k> U»Vo e i:ke n.e r « kam na, aaura a p<.U aku, e k h j j u ai i na 'iii. Ke ao mai nei o mea ma u oukou e hakaka uie ka haoie, a ke ao aku ne> keia makamaka. mai kue, e noho oiu olu pu. Owai la ka makamaka naau ao io i Ea, mai ha*aka ka pu maoii me ka ipu hao, o nahaha S. E.