Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 37, 14 Kepakemapa 1889 — HE KAAO NO HAPAIKALA-Hapaikamahina KA HUA OHIA ANIN I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Ma. I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA ANIN I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Ma.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuhi ia t Moss Aīa'u Iloko oia wa i ae mai ai ka mea nona ka halepa'i nupepa i ke kauoha a ka Moi iaia, a ia wa i huli hoi mai ai ke kaa alii me ka ohana alii no ko !a kou halealii. Maami e ka makamaka heluhelu, e waiho kaua i ke kamailio ana no ka ohana alii, a e huli ae kaua a nana aku i ka hana a ka mea hakpa'i nupepa. 1 ka hala ana mai o ka ohana alii, | ua heoko aku la oia i na mea i kauoha ia aku iaia, a he manawa ole ua paa aku la ua olelo hoolaha la a ka Moi i !ke pa'i ia. | Iloko oia wa » pane aku ai ka ona nona ka halepa'i nupepa i kona mau kanaka he 15 i ka i ana aku : ! K lawe oukou i keia mau pepa hoolaha a kapili aku ma na pi-pa alanui o ke kulanakauhale nei me ka hikiwawe loa. | I ka lohe ana o ua poe kanaka nei i ka leo kauoha'a ko lakou haku, ua eleu aku la lakou, e holo ana roa o a maanei o na huina alanui a puni ke kulanakauhale holookoa. I ka ike ana o ua poe keiki nei ra holopono ka lakou hana i hoouna ia mai ai, ua huli hoi aku 1a lakou a pau no ko lakou hale hana. I ka maniwa i ike ai o na makaainana i keia mea hou ano nui i kapili la ma na pi-pa alanui o ke kulanakauhale oia hol ka olelo kuahaua a ka Moi e ke no mai ana i na makaainana e akoakoa ae ma ka pa-alii, e like me n« mea i ho»ke ia maloko o ua olelo hoolaha la, ua iilo ia i mea na na makaainana a me na po« koikoi o ka aina e nune nui ai, no ko lakou »ke aku i nahelehelena o ka mea nana i aihue ke kaikamahine alii. Iloko oia wa i hoi aku ai lakou no ko lakou mau home iho, a i ka hiki pono ana ae i ka manawa e hooluolu ai ko lakou mau kino maluna o ko lakou mau wahi moe, ua naoe iho lt lakou ia po a aa I ke kokoke ana ae e kani ka hora 6 o ke kakahiaka nui, oia no ka wa i ike ia aku ai na kanaka e kamoe ae ana ko Ukou alahele no ka pa*lii Ut hoomaka ka hele ana o na kanakamai ka hora 6 o ke kakahiaka nui a hiki i ke kani «na o ka hora 11, » u * hele o loko o ka pa-ahi ia wa a piha pono i na ir akaainana e kali ana o ke kani koke ae o ka hora 11. I ke kokoke »na ae e kani ka hora „ uakauoha aku U ka Moi i kona Ilamukuekiiakoikepio a lawe «na. imu* o ke .o«n. k«.U » u , e k,l. an« o k» ike .ku i kow m»u lena. . , U.hooko Uu l. koo. lUmuku « k.i» k«voi>*> »«* «»»»« h,kl ,ku I. o» i k. h.Iep.J»KN « ,loko 0 " ..lh-«»»i«ik»l» I, » k, * ~ke * C k. h*lep»»h«o, . oi» ook * w * ,h^ .ku u ka Ilwnuku «ki.kuUik.pu

3 hemo, a hu'.i mai ia oia 1 hope a i mnau mai la i ka luna kiai Aia ma ka rumi hea kahi i hoopaa ia ai o ke keikiaiii powa Vabine ? Pane aku !a ka luna kiai, aia kona rurai i hoopaa ia ai ma ka rumi helu 60. Iloko oia wa i olelo hou aku ai ka Ilamuku i ka īuna kiai, e be!e kaua a e wehs i na kaulahao he 52 i hoopaa ia ai i ke kino o ke keikialii powa Vabine. Ua ae mai la ka luna kiai, a hele like aku !a laua a ku ana ma ka puka o ka i hoopaa ia ai o Vabine, ki aku la ka Ilamoku i ka puka, a i ka hemo ana aku, ua ike koke aku la laua i ke keikialii powa. Iloko oia wa 1 hele aku ai ka Ilamuku e wehe i na kaulahao i hoopaa ia ai 0 ke keikialii powa, ua roke iho la oia 1 ka wehe i na kaulahao nre kona wahi ikaika, eia nae aole he wahi mea a moho'e mai. No ka hemo ole o keia mau kaulahao i ua ilamuku ner, nolaila, ua ka* hea aku la oia i ka luua kiai, i ka i ana aku : £ hele mai hoi oe e kokna ia'u, akahi ka hoi ka hemo oie ae o keia mau kaulahao ia'u. Iloko oia wa i hele mai ai ka luna kiui a hoomaka like īho la laua e wehe ina kaulahao e paa ana ike kino o Vabir>e, e i noke iho laua i ka wehe me Va manao e hemo.ae, aka, he ole nae ka mohole ae. I ka hala ana o na minute he 15 o keia noke ana oka Ilamuku a me ka luna kiai i ka wehe i na kaulahao i hoopaa ia ai o Vabine, a no ka hemo ole, nolaila, ua huli ae la ka Ilamuku a hoi aku la no ka pa-alii, kahi a ka lehulehu e kali mai ana o kona hoea aku me kana pio. I ka ike ana mai o ka Moi e hoi aku ana kona Ilamuku me ka nele, ua pane mai la oia tne ke ano huhu : Auhea ka hoi ka'u mea i kauoha aku nei ia oe e kii ? I ka lohe ana o ka Ilamuku i na olelo a ka Moi, ua huli ae la oia a pane aku la : Ua hoao mai nei au e wehe i na kaulahao i hoopaa ia ai o Vabine, aka aole nae he hemo iki ia'u, a no ko'u ike hoi i ka hemo ole ia'u. nolaila ua kahea aku wau i ka luna kiai e hele mai e kokua ia'u ma ka wehe ana i na kauiahao i hoopaa ia ai o Vabine, a i ko maua hoomaka ana e wehe, he oia mau no ka paakiki. Iloko oia wa i kena hou mai ai ka MOll kona Ilamuku, ika i ana mai • E k'i aku oe i kekahi 0 kou mau kenak?, a r hele aku oukou a wehe ae i na kaulahao he 52 1 hoopaa ia ai o ke ] keikialii powa. lloko o keia wa i lohe mai ai ke ke- ] ikialii o Inia 1 ka olelo kauoha a ka Moi i kona Ilamuku, a oia no kona wa j i ku ae ai iluna, a pane mai la imua o ka Moi : Aole na kekahi mea kino kanaka i tawe mai i ke keikialii V"abme a hOO- - iloko o ka halepaahao o Roma nei, aka, na kekahi no ia o na kauwa hoo'ohe a kuu aikane, ka mea nana i hopu pio laia malalo o ka mana 0 kana mau kauwa hoolohe. C kali kakou a kam ae ka hora 12, wahi ake keikialii o Inia i pane hou aku ai, alaila, ina keia wahi a ma ia manawa kakou e ike at 1 kuu aikane. | He minute 1 ae iho o| ka pau ana o keia mau olelo a ke kei* | kialii o Inia, ua hiki pono ae la i k* hora 12 pono», a oia no ka w* i komo > *ku ai ke ko* opio * ku ana imu* o k* | lehukhu me kona hiehie nui. Iloko oia w* i ike mai *i n* mea a pau i keia ui lea e ku aku *n* imu* o ko lakou alo, * o k* Ukou w*!e no, o k* akena i k* ui * me k* hiehie o ke kuLan* o ke koa opia Iloko oi* wa 1 haawi *e ai Ukou i ko lakou leo huro, * e paiakuli *n* hoi ka lewa i ko lakou mau leo ok* hooho hauoli, * n* keui m*u leo huro o n* tn*k**in*n* 1 Uwe aku i k* lohe * k>*a kii Moi * me k* ohaoa *lii, oiai lakou e luana an* m*toko o ke keen* hookipd o k* h*le*lii. I ko ke keikuhi o Ini* k)he *n* i keia !eo buro o oa m*k**ioan*, u* maopopo koke iho U no uia u* hiki , mai kana aikane *loha, onUiU, puk* : aku U oa iwaho * hui me k*n* aikane ■ *loh*.

Ia wa i komo aku ai kc koA opio rocj kana aikane iloko o ka haleali». a oia no ka wa i ku ae ai ka Moi a me ka ohana alii iluna a haawi mai la. i ko la kou aloha i ke koa opio. lioko oia wa i noho iho ai ke koa opio īlalo, i oia no ka wa i pane aku ai kana aikane imua o ka Moi a me ka ohani alii, i ka i ana aku : Inoua ou e ka Moi a me ka ohana aiii, aohe a kakou mea e ae i koe e ka> ii aku ai, oiai, ua hiki mai net kuu aikane a eia oia imua o ko kakou alo i keia wa. | Nolaila, eia ka'u noi imua o kou | hanohano e ka Moi a me ohana alii, e I hele aku kakou no kahi a na naakaai- j nana e kali mai la. Ia wa ua ku ae la ka kakou koa opio iluna a me ka ohana alii a hele aku !a mawaho o ka lanai o ka halealii, a noho iho la maluna o na noho 1 hoomakaukau ia no iakou. Mahope iho o kekahi mau minute pokole, ua ku ae la ka Moi a me ka ohana alii a pii aku la iluna o kekahi aleo kiekie i hoomakaukau īa no lakou a noho iho la lakou malaila Ia wa i ku ae ai ka Moi iluna a nana aku la i kona mau roakaainaqa, a ike aku la oia i ka r.ui hewahewa e hiki ole i ka ikaika o kona leo ke pahola aku maluna o keia mau miliona ka naka. Nolaila, ua huli ae U oia a pane aku la i ke koa opio i ka i ana aku : Pehea la e lohe mai ai ko'u mau makaainana i ka moolelo e pili ana no Vabine, ka mea nana i lawe aihue aku ka'u kaikamahine, oiii, he uuku ko'u wahi leo ? I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a ka Moi, ua ku ae la oia iluna a oane aku la : Ina ua kanalua oe no ka hiki ole i kou leo alii ke Dahola aku maluna o kou mau makaainana, alaila, ua hiki no ia'u ke kauoha ae i kekahi o ko'u mau kauwa hoolohe e hoike aku oia imua o kou mau makaainana i na mea e pili ana ia Vabine. Ia wa i pane mai ai ka Moi, e hana aku oe e like me kou manao he pono. Iloko oia wa i hele aku ai ke koa opio a niamao iki mai kahi a ka ohana alii e noho ana, a oia no kona wa i kahea iho ai i kekahi o kana mau kauwa hooiohe, i ka i ana iho : Ia oe e Bulionababela, kuu ilio hoo* lohe o na kuahiwi o Lehanona, ke kauoha aku nei wau ia oe e ku mai imua o'u a me ka lehulehu e noho mai nei. I ka pau ana no o na olelo a ke koa ooio, oia no ka wa 1 oili mai ai kana ilio a ku ana īmua o kona alo, a hele aku Ia laua a ku imua o ka ohana aiii. Ia wa i oane aku ai ke koa opio imua o ka Moi, eia kekahi o ka'u mau kauwa hoolohe imua o kou alo i keia wa, a e hoike ae oe i kou mau manao a pau īmua ona, a e hiki no iaia ke hoike moakaka aku i kou mau manao a pau imua o kou rnau makaainana. I ka lohe ana o ka Moi i oa olelo a ke koa opio, ua hahai aku la oia i kuna mau manao a pau imua o ka ilio me ke ano kanalua, a me ka olelo iho iloko ona penei: E hiki ana paha i keia ilio ke kamailioe like me ke kanaka aole paba, oiai, ua ike wau aole hookahi ilio ma D a au{>uni a pau o ka honua nei e hiki ke kamailio mai e like me ke kanak*. I ka pau ana o oa olelo a ka Moi imua o Buliooababela, ka 'ūio kupua o na kuahiwi o Lehanona, ua haawi mai la ua ilio la i koai aloha imi>a o ka ohana aiu ma ke kunoo ana, a huli aku la oia imua o ka lehuleha a kunou aku la, a ia wa oia i hoopoka ako ai i ka olelo me ka leo nui. e hiki ai ke lohe ta no eloa mile ka mamao, i ka i ana 1 aku : Owau e ku aku nei imua o ko oukou alo i keia wa, be kauwa hoolohe wao na kuu haku opio e noho nei ma* waena o ka ohami alii o ko ookou aupuni, a mamuli c> kana kauoha i hiki rnai ai au imua o ko oukou akx. i AonaoWoa pau epoka aku ana t mai ko'u waha ako, oiaoo na olek> a i ko oukoo Moi i olelo mai ai ia*u e boike aku Hooa o ookoo, hm

— ! hiki i kona leo ke kamailio aku imua o j oukou, o kekahi poe paha o ookou e f lohe ana, a o kekahi poe paha, aole e lohe a he mea hoi ia no ko poe i lohe ole e olelo ai no ke poho o ko lakou luhi o ka hele ana mai Nolaila. ke hoike aku nei au i kana mau olelo imua o oukou ano Ia manawa no i hai aku ai ka ilto i na a pau a ka moi mai ka mua a ka hoDC no ka lawe aihue ia ana o kana kaikamahine ameka paa oio ana o ka mea nana i lawe aihue a me ka ninau a ka moi i kona mau makaainana no ka lakou olelo hooholo no ke pio, ina paha he li iaia ma ka amana, a i ole he ola paha, ia wa i kunou hoomaikai aku ai ka ilio imua o ke anaina. a noho iho la ilalo. Iloko oia wa i huli ae ai ka ka Moi a pane aku la i ke koa opio, pehea la e hiki mai ai ke keikialii powa Vabine imua o ko kakou alo, oiai, mamua o kou hiki ana mai nei, ua hoouna aku wan i ko'u Ilamuku e kii, eia nae aohe hemo o na kaulahao i hoopaa ia ai eia? I ka lohe ana o ke koa opio i na olelo a ka Moi, ua huli ae la oia a hele aku la ma kahi a kana ilio e ku ana, a olelo iho la me ka leo hawanawana, i ka i ana īho : Ma kou mana e kuu pahu daimana, ke kauoha aku nei wau la oe e kii aku i ke keikiaiii Vabine a lawe mai iaia no kahi i hoomakaukau la nona. I ka pau ana o na olelo a ke koa opio, ua hooko koke aku la ka pahu daimana t a ilo'io oka imo ana aka maka, kau ana ua Vabine nei maluna o kahi i hoomakaukau ia nona, oia hoi ka amana li kanaka. Iloko oia wa i huli ae ai ke koa opio a pane aku la imua oka Moi, o kou makemake ua hooku ia. Iloko oia wa i pane aku ai ke koa opio imua o na poe a pau, ī ka i ana aku : Itnua o oukou e na poe a pau i akoa koa mai nei, ke waiho ia aku nei imua o oukou ke ola a me ka make o ke keikialii Dowa V r abinc, ina oukou e hoolo e make, alaila, e li «*a no oia maluna o ka amana li kanaka, a ina hoi no ke ola, alaila, e hookuu ia no oia me ka laelae. I ka lohe ana o na mea a pau i keia mau olelo, ua hooho mai 1a lakou me ka leo nui : £ li iaia maluna o ka | amana ! £ li iaia maluna o ka amana!! O keia iho malalo ka papa kuhikuhi o ka hana ia ana o ka anun a:

i O keia mea ano e a oukoo e ka mea i heluhelu e ike ae U, a me na huahelo i e kau ae U, oia no ka papa kuhikohi o i kahi i noho ai o na mea a pao, a penei t ka wehewehe ana: 1 . Oka helu 1 1 oia ke keialii o Roma, 1 a ke kaikamahinealii, 3 ke keikialii o 1 Inia, 4 ke koa opio, s ** 6 ka wa f hine a ka moi t 7 ka ilio keokeo kopoa, 1 8 ka aleo»o ka ohanaalii e ooho ana, 9 oia ka aleo oka poe koikoi e ooho • ana, 10 oia kahi a ke keikialii powa e s ko ana, 11 kahi e kao ai oke keikialii • powa Vabine t kona wa e U ii. ai» 1 * - oia ka haWalii o Roma. A oiaaeUka i hoike pekole no kela mau hoahelo e kao ae la, a maUIo aiko 00 hoi o oa alii { na makaainana 1 Akeia pole aee hoikeakoaimakoo . 1 ka li ia ana • ke keikUlii powa. » (Aākipm*.)