Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 31, 3 August 1889 — Ka Haunaele Kuloko. [ARTICLE]

Ka Haunaele Kuloko.

O ke aia ana mai o ka haunaele kaja kuioko o ka a;na maialo o ke a!a ana a kekahi poe kakaikahi, oia ka nv..a ioa ma ka mo*>iclo o Hawaii nei, ht- kv r \ a r»e ka haunaele kuioko ke hoonaueue ana i ka noho aupuni kuo«oa o keia mau mokupuni kukaawale >ka Pikipika. Oka mua ioa keia o ka huki ia ana o ka maka pahikaua e 'ne ke koko no ka hookahuii i ke Aupuni Kumukanawai o Hawaii a me kona Kuokoa. t"a uiuno u ae roa ke ano laula, ua kotno j;U me ka Ntoi ma keia mau h«x> ;aia ana a Wihkoki e hookahuli i ke jupunj, ua kipa aku kekahi keonimana i ka hale waaj>a e hui pu me ka Moi, a hai aku la i keia mau manao e ulonoia ina ma ke kulanakauhale ia la. Ua kakau iho la ka Moi i kekahi palat>a!a, a hoouna aku la i Kona Kuhina Waiwai, a penei na manao i kakauia; •'Hon. S. M. I)amon, "Aloha oe; O kela iono a Mr. i hai mai &i ua komo pu Au ma keia mau lawelawe ana a Mr. Wilikoki, ke hai aku nei Au me ka oialo loa,— aohe oiaio o ia mau lono, a aohe no hoi he like me ka mea i waiho ia aku imua o ka Aha Kuhina ma ka ia inehincl. "Kai.akaia." Ka Aha KikAMAi.i'; Ma ka halawai ani ak» Aha Kukamalu inehinei, ua hooholo ia he olelo houhelo, e ae ana i ke Kuhina U aiwai e uku aku i kekahi mau bila o na wahi i hoopoino ia ma ka la haunaele o ka Poaiua nei, nona ka huina o $5,000. Aole keia o ka huina pau o na poino 1 inanao īa, aka, ua lawa keia no ka manawa a hiki 1 ka wa e noho niai ai o ka Ahaolelo; alaila, mai laila mai na haawina e hoolawa ia ai na koi a pau e iike ine ke kanawai

! i k mea kau naha no na puuwai aio!i.i Hawaii a pau na hana 1 hanaia lio*o 0 keia kulanakauhale 1 ka Poalua nei. He hookani haneri kanaka, a emi iki mai paha, malaio o ke aiakai ana a Robcrt Wilikoki, ka i hoakoakoa ae ma Muolaulani ina Kapaiama i '<a [>o o ka Poakahi. Ma ia po no, mawaena paha o ka hora eiua me ekolu o ka wanaao, alakai la mai la ua puulu kanuka nei e Wilikoki ma ke aianui Aiii a hiki 1 ka pa o ka haie aiii, pii aku la mauka ma ke alanui Likeke a hiki i ka ipuka ma na aoao mauka o ka j»a hale aiii. Haaleie mai ia ke koa e kiai ana maloko a holo aku la e hoala i kahi poe o lakou. Pinana aku la kekahi kanaka maiuna o ke pani j)uka a leie aku ia iioko o ka pa, a nana i wehe mai ka puka, a komo maalahi aku ia o Wilikoki a me kona poe. 1 .iio ia iakou ka pa aiii. Ua hoonoho ia e Wilikoki kekahi o kona poe koa ma ka pa o Aiiiolani Hale, a ua paa ia e lakou ia hale a rae Kapuaiwa hale. A i ke kakahiaka nui o ia la ua wawa ia ae ia a puni ke kulanakauhale ka hana a keia poe kipi. Hoomaka iho U ka Ilamuku e laweiawe i na hana kupono no ka hoopio ana i ka poe kipi. Kahea aku la oia i na limahana a pau o ke aupuni e hele ae • ka ba!e wai. O na puaiikoa Raipcla kekahi i kaheaia. I ka wa e hoomakaukau ana na mana o ke aupuni mawaho nei. ke hoomakaukau mai la o Wilikoki me kona poe maioko 0 ka pa aliu Ua hoi>nohoia oa koa o ke auruni maluna o Ka Haie Mele, maiuna o ka Luakini o Kawaiahao, maluna o kekahi hale kiekie e pili ana ma ke alanui Likelike, maluna 0 na hale lio 0 ka Hotelt Hawaii, a maloko mai no hoi o ka pa hale o Haaieiea, mauka iho o ka pa alil Mahope iki iho paha 0 ka hora io ua hooenaka ke kani ana o na pu. Aka, ua hoao inua na Kuhina e hoopau 1 ke kipi a e hoomalu i ke aupuni me ke ki ole ia o ka pu a meka hookahe koko, aole nae i hiki. Ua hoouna aku ka Aha Kuhina i ke Kuhina Waiwai a me Kapena Kamana o ka oihana makai e h( le aku imua o Wilikoki me kekahi palapaia e hai aku ana i ko lakou manaa Ua hele pu laoa a hiki i ka ipuka makai o ka pa alii, aka ua kipakuia mai, a ia laua e ku ana malaila h< omakaia ke kani ana o oa pu o na ao*o a elua, a oa hoi nui laua iloko o ka lele makawaiu ana o na pokw mao a maanei, mai poino ko laua ob. Mai ia wa aku aole i hoomaha ke kaua a hiki i ka hora ehi ku o ke ahiahi I ka bora awakea nae ua lilo t»ou mai ka pa o Aliiolani Hale iioko o oa iima o ke aupuui» a maluna o ka hale aupuni kahi poe koa i noho ai no ia auina la, e kaua aku ana i ka poe kipi. I ka hoea ehiko o ke ahi ahi haawi pio mai lao Wilikoki me kona koena kanaka iioko o na lima o

ke aupuni Ua ir»ah«j«a ;a <*u\ ,ce o »ak'x», a oa mair» ke*.»hi mi- rr.ci A hiki i keū *a hc <r ««vo « » tkej maopopo ta ua ma<e\ a c a'*aj ana no paha kekih; o«a p*-* c * j eha oeL \ I Na Wai Kij\ i H.\m'* j

O Wiiikoki kai »fcc nA» u o keia hana, a rr.e ka i hcir . rr.e ia. L'a irianax»u aote ' : k-u *i e O lakou na iima h«.«jk> . i. t e ejv ka \« nana ihw i-;a a -* ka ha na. O kela cor »•, a rr.e ka [.<*: e «3iho nes rue ehi, ao'e ; aha o lakou a pau kai *<-i.u si -k«> o ka hewa. L*a hihai iikou isah■ • |pe oka poe ahkai hr;w3, a ua hauie iloko oka uoin'». Ina i hwle aku !akou, he oi aku ka ponu o ia ho' r cna. O na nupepa o keia 11 hoolaha i na manao hoala kue lahui. a me na manao liii a inaina. r«vaena o na j iahui iike o!e e noho nei ma ka air.a, oia kekahi kumu o ktia haunaeie. Ua ino loa kekahi inau manao i hoolaha k». Ina e ho-a ia ke *hi, aole e nele ka »c--la. Ina elu ia ke *hi ma o a niaanei m\iena o ka pulupnle. he mea n-.ao-|/o[/0 e nui ana ka poino. l\ia k* <j!;i niau nLpepa o kakou. Ua ho-a ike ahi. Ua hoa!a ina manau hoi.hakaka. Ua kena okoa aku i ka poe he'ahein e kii e j>ej»chi i ka poe a lakou i maina ai. Pela keia wahi pepa e kapa hewa ia nei kona inoa o "Ka Oiaiu. Ua hana keia pepa i na uiea e aia ai ka Ua olelo aku la i ka poe paa j»u e hooinakaukau no ka la e kau pulolei aku ai ka pu i ke "kuiea kau ahua.'' Ua ike kona poe heluhelu i ke ano oia olelo. Aua hua mai kana hana ika Poalua nei. Aia mahina o ia pepa ke kuko o ke kanaka Hawaii kahi i waiho ai. He mea hiki ke kaj»a j>ololii ia kela nupei»a, "he |>epa koko.

Ua puka ma ka K'.ele he m:iu pule i hala ae nei, kekahi mau mann«> e hoala ana i na ncxjnoo ino l«.a iwaeni o kona poe heluhelu. () na olelo aka waha kekahi mea e hewa ai. Ile wikiwiki ka |x>e noonoo ole ma ka rltlo. Ua like na olelo ino iwaer<.i o k<i lehulehu rne na huna ahi. Ua nua kekahi pwe i ke kamailio ana ma na mea e naukiuki ai ka noonoo o ku lakou mau hvjakanaka. A o keia mau mea a pau ke hui ia, he iuau aljkai no ia e loaa aku ai ka hana o ka Poalua nei a me kona hopena. Aka, he poe e ae .»o paha kekahi i ikeole ia na luna iloko o keia hana, ua huna lakou ia lakou iho. Ua onou aku lakou na hai e hana a hiki i ka wa e maoi>opu pono ai ka hiki a ine ka hiiki p* no oie paha. O lakou no ka mana mahope o Wilikoki a me kona l'uali. Na lakou e koo aku me na manao |>aipai a me na mea e hiki ai ka hana. He mea pono e imi ia keia poe a loap maopopo lakou. Aole i>ono e h\oomaha ka luhi, aole hoi e minamina ka manawa no ka imi ana a loaa na mea nana i hookumu keia hana i kinohi. NAAUAO KA HAPANUI ONA MAKAAINWA. Aole he nianawa e kamailio nur ai no na hana aka lehulehu. Mahi»pe aku paha e kamailio mahuahua loa ae ai o keia pepa i na mea e pili ana ia iakou. Ua ku i ka naauao na hana oka hapanui o lakou. O ka jkh: e noho kokoke ana i ke kahua o ka haunaele, ua hookaawale aku lakou i na wahine a [menakeiki ma kahi e malu wno ai Ukou. Ua piha na alanui ika |>oe nana kaua o kela a me keia ano lahui. Aole hookeke, aole hana ino. Ua hoopuka iki no kekahi ooe i na olelo pono ole. Aka, ona hana o ka hapa nui, ua pololei a ua ku i ka mahnloia. Me he lahui naauao la na hiohiona e kau ana maluna o ka lehulehu ia la.