Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 18, 4 May 1889 — Page 1
| This text was transcribed by: | Erika Jardin |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HOOLAHA LOIO.
WAAKAKELA.
LOIO A HE KOKUA ME KE KANAWA
Ho iwae Hoo Palapala of
WILDER & CO. (WAILA MA.)
@papa a me na lako kukulu hale a @ a pau, a me na mea na poho a pau ka hale
K@ Nao… Mawahia me Papa.
C@il Brown.
HE LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?
@ Hoolala Palapala no ka mokupuni o Oahu
@Hana: Ma aianui Kalepa.
ef
A@a. (Akoni.)
L@a he kokua ma ke kanawai
He imua Hoolalo Palapala.
___na Hana: Ma ke keena loio kuhina.
ef.
WILLIAM C. ACHI.
L@ kokua ma ke kanawai i mua o na @ keia aupuni.
@Mea Ana Aina a he bepeka ma na w@; aa.
@Hana, H@la 15, Alanui Kaahumanu
H@ a ke keena maa iho nei @Kaai
@2114 y
GEORGE P. KAMAUOHA.
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE MEA
ANA AINA.
@ ma Kohala Akau, Hawaii
2(x)I IV
PACIFIC HARDWARE COMPANY
Na hope o Dilinahama Ma
MAU MEA KUAI LAKO HAO
Alanui Papa Honolulu
HALEKUAI BIBI HONOLULU
H@ Wu Mainvalles.)
Ha@ O Ainaui Moiwahine, Makeke Ma U@ako po.
N@ Kala momona, Hipa, Paaa me La, na la N oi.
@ na ke aloha a na ohana a me na moku mai @ koke ia no me ka eleu a me ka hiki wawe.
O na holoholona ola no na moku e hiki no @ ko kooke ia
@e Heu 212 2185 U
E G HITCHCOCK
(AIKUA HIKIKOKI)
@ A KOKUA MA NA MEA A PAU E PILI ANA MA KE KANAWAI
E ohi ia no na Bila Ale, me kawiwi
HILO, HAWAII.
2114.1yr.
JAMES M. MONSARRAI. (MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
He Luna Hoolala Palapala.
E haoa ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma aa waiwai paa.
KEENA HANA: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai.
Alanui Kalena.
HOOLAHA.
E ke auanei na kanaka a pau ma keia, ua lilo mai iau ma ke kuai mai a Antone Sylva mai o Waikapu, ka huma o na bibi he 200, ma ka la 24 o Ianuari, 1889.
AH SIN YOU
Kipahulu, Mar. 28, 1889.
2227 4t
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ma keia hoolaha, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia Mrs. Elizabeta Cockett, ke ole e loaa aku kekahi ae mai au aku. A ke papa pu nei au i na pe e ae, ma haawi mai lakou i kekahi mea i hoopaa ia ma kou inoa, ke ole e loaa ka ae mai au aku.
CHAS. COCKETT
Mapulehu, Molokai. Apr. 19, 1889.
2230. 3t
NEDE NIKONA
ka
Puuwai Haokila a Hooko Kauoha Poina Ole;
A O KA
HOLAPU HOPE LOA
A KA
"ALABAMA,"
KE
Ahikanana a Puhipuhiahi o ka Moana Atelanika.
"Elua Kupueu o ka moana, A na (). Iʻa e makau nei; O ka Alabama me ke Senedoa, I ka uhai loloa mai ma hope."
MOLUNA XIII.
HE KIU KAMAHU.
"Auwe" O Nede Nikona; eia iluna nei o keia moku me au." wahi ana me ka pihoihoi. "A owau ana kona hoa moe. Aole loa au i moeuhane no kei ma i kou wa i kepa iho nei. E ike ia ana na in a au e noho loihi ianei."
Huli ae la oia ma o a maanei e nana ana i ke kulana o kahi a laua e ku ana, a pane mai la o Nede iaia.
"O ke keena hea la auanei kou, o ke keena paha maluna a o ke keena paha malalo Nou iho, aohe au wae ana."
Aaki iho la na niho o ua kanaka nei me ka nana ana mai o kona mau maka oolea i kona hoa kamailio, a pane mai la:
"E koho no oe nou iho," me ka hoao ana e hoololi a hoano e ae i kona leo, aka, ike koke aku la i ka hehi ana mai o Nede imua a pane mai la:
"E kala mai oe iau, ua like loa kou leo me ka leo o kekahi mea au i ike a kamaaina. E ae mai anei oe e ike aku au i kou helehelena? He mau koolua hoi kaua ma keia hope aku a aohe he mau kumu kanalua."
Aole loa i nee a oni ae o ua o Uilama Barina, aka, ku iho la ia me ka umu ana i kona mau puupuu.
Ua hoomaopopo koke iho la o Nede he ano e loa keia kanaka, a mai laila oia i lele aku ai a hoaa ke kukui e lewalewa ana ma ka paia, a kau aku la imua o na maka o ua kanaka nei:
"E Pilipi Fale," wahi a Nede, me ka leo kahaha. "Ma ka inoa o na lani heaha kau o keia wahi?"
"E hooikaika ana no ka pono o kou aina," wahi a ua kanaka nei. "Ua kuhi au ua haalele aku au ia oe i Bahia o kou hopena ia?" wahi hou ana, a e hoomaopopo iho ka mea heluhelu,o Pilipi Fale io no keia.
"Pela io no, aka, eai au ianei. E Pilipi Fale he hana kiu keia au," wahi a Nede.
Me ka hikiwae loa iloko o ia minute, ua loaa mai la o Nede i ka ikaika o ka puupuu a kona hoa kamailio, a mamua o ka hiki ana iaia ke kahea ae, ua waiho aku la ia i ka papahele.
"E, hopu i kela kanaka," wahi a kekahi leo kahea, a aia nae ua Pilipi Fale nei ke holo ala. I kona pii ana aku ma ke alapi e hiki ai iluna, loaa mai la oia i kekahi o na aliimoku a me ka ikaika oia i kulai aku ai i ua aliimoku nei a hina aku la.
Hoea aku la oia iluna a holo aku la a me ka mama oia i pii ae ai ma ka aoao o ka moku a lele aku la me ka mama iloko o ke kai, a hoomaka aku la e au no kahi o na moku lehulehu e kuku mai ana, i hoomoakaka ia hoi ko lakou mau kia loloa e na hoku o ka lewa.
He kanaka akamai a ikaika o Pilipi Fale i ka au, a he mama hoi me ka ikaika o kona mau ami, a ke aneane aku la ia i kahi o na moku e kuku mai ana.
"Aole i keia manawa, e ua Amerika nei," wahi ana i pane ae ai me ke kaena hookano, me ka alawa ana aku o kona mau maka ihope. "E kala mai auanei o Kapena Winslow iau ke lohe aku ia i ke kumu o kou haalele ana aku nei iaia. O Nede ke kanaka hope loa au i haupu ai e ike ilunai kela moku. Heaha la kou mea i nana ole ai a pau pono kona hopena olai ma Bahia," wahi hou ana.
Wae ae la kona mau maka i kekahi o na moku o ku mai ana, a au aku iaia a pili ma ka aoao, a mamuli o na kaulahao heleuma pii aku la ia a kau iluna; a ike koke ia mai la oia e ka mea e ku uwaki ana.
"Owai kela," wahi a ka mea kiai.
Aole i pee iho o Fale, aka, hele pololei aku la oia a hiki imua o ua kanaka nei.
"Aole anei keia moku o ka Hanudia?" wahi ana i ninau aku ai.
"Ae, oia no," wahi a ka pane.
"Maikai, ua lanakila au a palekana. O kau hana mua o ka halawai pu me Kapena Welinetona. Aole ia i manao o kou manawa keia, aka, eai au, mamuli o na maka iike o kela Amerika lapuwale o Nede Nikona; aka, e uku ana iaia ma keia hope aku.
MOKUNA XIV.
HE KIPI HAUOLI.
Mamuli o kela mau hana maalea a me ka mahuka ana o Pilipi Fale mailuna aku o ke Kearsarge, ua nui ka hookahaha ia o ko laila poe a hiki wale no i ke ao ana.
Mahope o ko Kapena Winslow lohe ana i na mea a pau e pili ana no Pilipi Fale mai a Nede Nikona mai, ua hoopuka ae la oia i kana olelo hooholo, ke loaa o Fale he li wale no kona hoopai me ka hookolokolo ole ia.
Ua noonoo ia no a hoohuoi ia, ua au o Fale a ua kau iluna o kekahi o na moku Beritania e ku ana iloko o ke awa, a aia oia iluna o kekahi o na moku Beritania e ku ana iloko o ke awa, a aia oia iluna o laila kahi i pee ai; aka, oiai ua hele mai na kapena o na moku a pau a hooia mai aole oia i luna o ko lakou mau moku pakahi, a no ia kumu, aole i huli ia; nolaila, aohe mea e ae a Kapena Winslow e hana ai, o ka waiho wale ana no peia, me kona manao paa no nae, ua hoopunipuni kekahi o na kapena.
Oiai e huli ia ana o Fale maloko o ke awa, aia oia iloko o ke keena o ke kapena o ka moku Beritania kahi i noho ai, he kapa okoa kona, a e kakau ana maloko o kana buke hoomanao i na mea a pau ana i ike ai iluna o ke Kearsarge.
Ua maopopo iaia ka nui o na pu ko lakou ikaika pakahi a me kahi i ku ai, ka nui o kona mau kanaka, ka nui o kona mau tona, kona holo, kona ikaika a me kona kulana makaukau no ke kaua.
Oia hookahi wale no keia e noho nei, a ua kau iho na hiohiona o ka haahea maluna on a, e hoike mai ana, aohe ana hopohopo hou ana ae no kona poe enemi.
Iloko o ia manawa aia o Kapena Welinetona o ua moku nei maluna o ka oneki, e haawi ana i kana mau hooia a pau i ke aliimoku o ke Kearsarge, aole loa kekahi mea iluna o kona moku me ka maalea a me ka maka keleawe; a i ka pau ana ae o ka Fale kakau ana i kana moolelo maloko o kana buke hoomanao, komo mai la ua kapena nei ilooko o ka rumi, a pane mai la:
"Ano ua palekana oe," me ka minoaka, a wahi hou ana, "ua hoole paa aku nei au maluna o kau mau hooia ana, a ma kou ano he keonimana Beritania, aole oe o luna o keia moku, me kou kono aku ia lakou e hele mai e huli."
"Ina pela, alaila e huli ia mai ana kou moku, no ka mea, he kanaka huli o Kapena Winslow," wahi a Fale.
"Aole oia e hana pela," wahi a ke kapena. "I ka manawa hea oe i makemake ai e hui pu me Kapena Semis o ka Alabama?" wahi hou a ke kapena i ninau aku ai.
"Ua makaukau au e hui pu me ia i na manawa a pau," wahi a Fale.
"Ua olelo mai oe iau inehinei e halawai pu ana oe me ia ma Kebuga," wahi a ke kapena.
"Mai awiwi oe ma muli ou, oiai, aohe ou hopohopo i koe. Mamua o kou haalele ana iho i keia wahi, he makemake kou e uku aku ia Nede Nikona. Aole au i haupu mua e hui pu ana maua iluna o ke Kearsarge, eia ka oia laila. Mai Bahia mai kona wahi i kau mai ai," wahi a Fale.
Kale Auwana
KA
Lima Puupuu Hao-kila o Vireginia;
A O KE
KIU A SERIDANA
MA KE
Awawa Malu-make o ke Senedoa.
He Moolelo no ke Kaua Kuloko o ka Akau me ka Hema.
MOKUNA II.
ILOKO O KA EHUEHU O KA HOOPUNI IA.
Mamua o ka loaa pono ana o ka malamalama e hiki ai ke hoomaopopo ia na helehelena o ke kanaka e moe nei, ua hili ia iho la kona poo me na hauna pahi a e hookoe ana i kona ola, oia ka Hawika i pane iho ai,
"E akahele i ke ola o ke kiu. Ua makemake nui au, e lawe pio, a oia me ke ola."
Oiai ka malamalama o ke kukui e kau pono ana maluna o ua kanaka la, a mahope iho hoi o kela mau hauna pahi i iliki ia iho, ua ike koke iho kekahi o na koa i na helehelena a pane ae la,
"Auwe! O Kawika Muraka no ka keia."
"Ae, oia no," wahi a Hawika i ike pono iho la o kekahi no ia o kona mau koa, a oia no hoi ke kanaka i pii ai iluna o ke alapii a haule pahu ai i ka hale o lalo.
Ua hoopahaohao nui loa ia o Hawika i ka hookomo ia ana o kona koa malalo o kela moe, ke ole oia e hana ia pela e kekahi kanaka okoa aku. Ua hoopuka hou ae ke Kapena i kana kauoha huli,
"He kanalua ole kou, eia no kela kiu Amerika ke pee nei ma kekahi o keia mau rumi. E hoomaka hou ka huli ana ano."
I keia manawa i hoomaka hou ai na lawelawe huli i na rumi e like me mamua.
O ke kulana o Kale Auwana i keia manawa, aia oia iloko o kahi o ke kulana pilikia loa e hopu pio ia ai ke hoomau oia i ka pee ana malalo o ka malumalu o keia hale.
Oiai oia e pili ana mawaho o ka ipuka aniani, ua ike aku la oia i na koa lio e maaloalo mai ana ma ka huina o na alanui.
O ka mea hiki wale no iaia ke hana no kona pakele i keia minute, oia ka hoao ana e puka mai ka hopu pio ole ia mai e kela poe koa lio. O ka ninau nui iloko o kona poo e noonoo ana, pehea la oia e hiki ai ke puka mai ka laina aku o na koa lio.
O na minute o ka make, ua kokoke loa ia e hiki mai. E hoao ana oia e pakele mai kela poe koa lio mai, in a he make ka hoopai e kau mai la mamua on a, e lawe ana no oia a hoao i keia manawa.
Ua like no ko Kale Auwana kino ma ke kiekie me Kapena Hawika, a he hookahi no ano lole, a oia ka Kale Auwana i manaoio loa ai, he hiki iaia ke hoohalike loa i ka leo a me ke ano o ke kamailio ana no ke kino ola maoli o Hawika, ke hoomau ia ke kokus o ka pouli o ka po mawaho o ke kahua hoomaha.
Eia ke haluku nei o loko o na rumi i ka huli a na koa, oia ka wa a Kale Auwana i holo aku ai me ka awiwi no ke alanui kahi a na koa lio e holoholo ana, ua pae koke mai ka leo kauhoa o na koa
"E ku aku e kela kanaka malaila. O wai oe?"
"Ma o ka hekili la- auhea o Lutanela Hore?" wahi a Kale Auwana iloko o ka hoohalike keo me ke kino ola o Hawika.
"O oe anei ia e ke Kapena?" wahi a Lutanela i pane mai ai.
"Ae, owau no. E holo koke aku oe me na koa lio a pau- ano-i keia manawa-me ka awiwi- a me ka hookaulua ole- i ke kihi o na alanui o lalo a kali mai iau. Ke hopohopo nei au, ua haawi malu aku nei ke kiu Amerika i kekahi hoailona i na koa o kela aoao e hoouka kaua koke aku i keia manawa, a mai kamailio hou mai."
O ka hookuli a hooko koke ole i ke kauoha a ke aliikoa kiekie o ka puali, he hewa nui ia iloko o ka oihana kaua, a nolaila, huli ae la ua Lutanela nei a haawi i ke kauoha i na koa lio no ka hooko aku.
He hapalua minute wale no, aia na koa lio ke holo la me ka mama nui no ke kihi alanui o lalo.
I kela manawa a Kale Auwana e kamailio nei i na koa lio, ua lohe mai la o Hawika i keia mea e kamailio nei mawaho i na koa, oia kana i hoomaopopo iho ai, ua puka ke kiu Amerika iwaho a haawi i ke kauoha hoopunipuni i na koa lio, nolaila, ua holo koke aku la oia iwaho me ka ukali ia e na koa, a pane mai la i keia mau olelo me ka leo nui
"E ku iho malaila e Lutanela Hore."
Aohe i liuliu iho, ua kuhea hou mai la no,
"He hoopunipuni loa oe e kela kanaka kiu i ka lawe ana i kou kulana Kapena a haawi aku i kela kauoha o ke apuka oiaio."
O kela mau olelo a Kapena Hawika, aole e hiki i na koa lio ke lohe mai, oiai lakou e holo ana me ka mama nui a me na pahikaua e nakeke hele ana ma ka aoao.
I ka wa i hala aku la o na koa lio, ua holo pu aku me Kale Auwana a nalowale iloko o ka nahelehele, a e uhai aku ana o Hawika a me kona mau koa mahope o ke kiu.
He mau minute ia o ka Hawika ma naku hele ana iloko o ka nahelehele, ua hooki ae la oia i keia huakai huli i ke kiu Amerika.
"E kala mai oe iau e Kapena Hawika, he oi kela kanaka a ka piha maalea a me ka wiwo ole i keia hoopunipuni apuka helu ekahi," wahi a Jackson i pane mai ai ia Hawika no keia pakele ana iho la o Kale Auwana a me kona ike pono ana i kona ano.
"Aohe ou manaoio no kela e Jackson, oiai, he la ko kela a me keia ilio e paa pio ai. No kahi wa aku ke maalo hou oia ma kou alahele, e haawi no au iaia i kekahi laau lapaau me ka hipuu kaula ma kona ai e walawala ai oia i luna o ka lewa."
He kanaka o Hawika no kana huaolelo, ua hooko ia he hapa o ia mau olelo ma keia mau helu aku.
Mokuna III
MA KA HOME O KEKAHI HOALOHA
I kela wa a Kale Auwana i pakele iho la mai keia pilikia nui ona, ua hooholo iho la oia i kona manao, aole e huli hoi koke aku i ko lakou laina kaua a hiki i ka wa e holo pono loa ai kana mau hana i keia po, ma ka huli ana i kahi e malama ia ai o kela halawai kaua.
Oiai oia i maalo ae ai mawaho o ka hale o kekahi kanaka Amerika i koko ia kona ola e pepehi no ka huli ole ma ka aoao kipi o ka Hema, ua hooholo iho oia i kona manao e kipa aku a hai i ka pilikia nona e ukali mai la mahope ona.
Ua hele aku keia a ma ka ipuka, a haawi aku la ko ia nei kamaa i na peku ikaika ekolu.
Aohe i liuliu iho, ua pae mai la kekahi leo maloko i ka pane ana mai i ka olelo
"Owai mawaho?"
Aole keia i pane aku no kela ninau, aka, ua haawi hou aku la kona kamaa i na peku ikaika ekolu, a kiei iho ana ke poo o kekahi kanaka maluna o ka ipuka aniani ma ka pu raifela i kau pono ia mai imua o ke kiu Amerika.
(Aole i pau.)
KUU LEI SONG
Akahi no la kuu ikemaka
I ka hapa kaleponi o Kaaawa
Nau i holo iho i ka la nui
Ke kahua heihei uwekahahana
Ilaila wau la pau kuhihewa
I ka lawe malie me ka nanahe
Iau no a hoalu aku
Halakau ana i ke alahao
Kuu lei au i kui ai
Na la mea o ka makemake
O ka lio kea kakele iho ia
Haulani na ono i ka puu
Puuwai ia no ka nanahe
Hooheno i ka pili poli
Ke Kino ka palai kau aloha
O ka lipo paoa i ke ala
He ala ia nau i hiu a wela
A papahi i kuu kino
Kuu Kino e hana hua nei
Mamuli ou e lawe a lilo
Ua kohu Mazepa ka ihona iho
I ka uhaiaholo me ka ohu nee
O ke kumu o ka makuu kau mahalo
I ka piha noeau hoolei kipuka ili
E ala ae oe a e moe loa nei
E ae Samesa o ka Alabama
Ke kuu pau mai nei na mekini
Ma ka hoonee kiani malie ana
J.M.B.
HE MAU HUNAHUNA
NO KE
KAHUA MAI LEPERA O KALA WAO ME KALAUPAPA
NA HANAI A KA PAPA OLA I NA MAI
He haawina like o ka ai a me ka ia a me na haawina e ae ka i na mai makua; a o kahi haawina aole i na keiki; e like me keia mau kuhikuhi penei:
He 21 paona paiai no ka pule i ka mai hookahi, 7 paona io pipi; in a e haalele i ka paiai a ma ka berena ka makemake, alaila, 8 1/2 paona, a ma aole kela kela mau ai elua, a i laiki ka ai e manao ai, 9 paona no ka mai hookahi, a in a ma ka palaoa maka, he 12 paona.
Ma na ai hope ekolu, e komo ana iloko o ia mau mea he hookahi paona kopaa. O keia mau haawina ai no ka pule hookahi ia; e ohi ana i ka Poakolu o kela a me keia pule, a o ka pai kalo nae e loli mau ana kona wa ohi e like me ka manawa e hiki mai ai ma ka waapa a me na moku.
Mamua koke aku nei no nae ka pau ana o ka lawe ia ana mai o ka ai ma ka waapa no ka nui hoohalahala o na mai no ka hoopae ia ma Waikolu, no ka loihi a me ke ino o ke alanui a me na pilikia e ae e hookui mai ana, aka, i ka wa nae i ka waapa ke kii o ka ai, ua lawa ke kii ana o na mai i na la noa, a i keia wa hoi he moku, a e hoopae ia ana ma Kalaupapa, e ohi ia ana ma ka la Sabati, ma o ke ku ahiahi o ka moku i ka la hoomalolo, a aole hoi e hiki i ka meapololi ke holo ae i ka la laahia, o ka poe menemene no nae ia la ua kali no a hiki i ka noa ana.
O ka io pipi no ka ia maa mau i na manawa a pau. Elua no la e haawi ia ai, o ka Poakolu a me ka Poaono, ma ka umi pipi a oi e pepehi ia ai, a in a no ka lawa ole e panai ia mai no kamano, a in a no ka ono i ke kamano i ka wa nui o ka pipi, e loaa no ke ae ia mai e ka luna nui.
I ka wa e lawe ia mai ai o ka ia ku oia ke akule, e haawi ia no i na mai ma ka 7 paona o ka mea hookahi, ke ike ia nae ua lawa.
O na waiu pipi kekahi e haawi wale ia ana i na kakahiaka a pau ke makemake ia, na ka mai no e kii i kahi uwi ai, he 1 a i ole 2 paina o ka mea hookahi.
O kekahi mau haawina paa mau i na mai o ka haawi mahina, he 5 paona baakai, 1-2 sopa, 4 poke kukaepele, 1 kuaka aila, a me ka piia alualu.
O ka eha poke ahi, aole no e haawi ia i na keiki, a o na makua wale no ke haawi i na bila dala.
Aole he lawa kupono o keia mau haawina aila, sopa a me ke kukaepele i na mai, a o ka poe oi loa aku o ka pilikia, oia na poe ilihune.
Elua no mau luna nana e haawi i keia mau mea a me ko laua mau kokoa hana, a na ka pana ola ono e uku ma ke dala ma ka mahina, koe nae ka hula dala alualu, na ka hope luna nui no ia e haawi, mai ka mua o ka makahiki a i ka pau ana, e like me na kuhikuhi haawina dala mamua ae nei, a o ka waiu bibi hoi, he luna haawi okoa no ia me ka mea uwi waiu.
E hoomanao oe e ka mea e heluhelu nei, aole no e loaa wale mai ana keia mau haawina a pau i have ia ae la ma luna, ke ole e loaa ana ka helu mea kala ia oe.
O key mekala, ua like no me na me kale o na ill i hoopaa ia i na helu mai ke kahi aku a hiki aku i na helu haneri, e like me ka noi o na mai e noho nei a e komo hou mai ana ianei.
O keia ka makana mua loa e haawi ia mai ai ia oe e ka mea mai, oiai oe akahi a pae mai i ka aina i weli ia e kakou.
Mahope iho no o ka hoopaa ia ana o kou inoa i ka buke a ka hope luna nui, ua kauoha koke ia mai la na mai e kii aku i ka mekala e kii koke aku ma kona hale oihana mauka o Kalawao, o kau ai ia a o kau @a ia a pau kou mau la o ke ola ana maanei, i nele oe i keia mea, e kii koke oe e pono ai.
A ina e loaa ia oe, me ia mea oe e haawi aku ai i ka luna haawi ai a me ia, a in a ua haule a nalowale e pono oe e hai koke aku i ka hope luna nui a nana ia e kena ae i ka mea nana e kuni hou iho i ka helu ou i nalowale, me kou uku pu aku i ke kenikeni i ka mea nana e kakau i ua mekala nei.
Ma na wahi haawi ai a me io bipi, ua nui no ka pilikia o na mai nawaliwali, no ka hookeke o ka poe mai ikaika e ake ana o ka loaa mua mai o kana, e hea ana kela a me keia mea me ka leo nui, e hai ana i ka helu mekala i lohe ia mai e na luna e noho ana iloko o ka hale, a o na kanaka hoi a pau mawaho mai o kauwahi puka uuku i hoohamama ia o ka hale, no ka hoike helu mekala wale no, a ma ka puka komo e haawi ia mai ai.
Eia kekahi pilikia ma ia wahi, in a he mau la ua ka wa e haawi nei a e hoke ia ana hoi e ka ua mai ka hale aku, e hiu ana ka makoni kilioopu o Waikolu me ke anu maeele, a e ko ana ka wai huihui o na kahawai, e poi ana na nalu ahiu o Kalaehala, nana e kuekaa ke alanui hele a e opa pu ia mai ai ka lio a noho ana i ka lae kahakai, e nounoua ia mai ana hoi e ka makani hoolehua a me kawaihanau, na makani paio lua e puehu lele liilii ai na hale o Kalaupapa, a hiki aku la i na wahi haawi ua make mai ia i ka opili.
Me ia opili no a ku aku la ma na wahi puka hea mekala nei e haukeke ana me ka nau o na kui e kaukai aku ana o ka loaa koke mai.
Aole no he wahi e hoomalumalu ai o ke kauwahi haawi, e kanahai ae ai ke anu i ka mea mai, a hoi wale i ka hale me ia maeele, a hoopumehana aku i ka huluhulu moe po, a in a no ke anu a pumehana a ola mai, aole ana olelo ana, a in a no ka moe a moe a kau a hooilo aku oia hoi ka make, aole hoi he olelo ana, ua make akula no ia, a alaila, ua kapaia ia make e na kamaaina i hala, he wili huluhulu, e kuhi aku no oe e moe mai ana eia ka ua pau loa no ka hanu.
Aole nae he ike ia o keia mau haawina pilikia i keia mau makahiki e nee nei, aka, i na makahiki mamua ae ka ike nui ia o ka ino a me keia make walohia.
He ua no a me ka makani e loaa ai ka make wili huluhulu i na mai o keia wa, in a aole i ae ia mai e ka papa ola na kokua pili pono i ka mea mai e komo mai, aka, no ka ae ia a lawa pono na mai ano nawaliwali, ka mai hoi e kii ponoi ai i nana mau mea ai, ua loaa mai keia ulia poino koke ana.
Ina hoi ua hele me keia mau pilikia a loaa mai kahi haawina paiai, pono loa, a in a ua pau e a kahi la ae hoihoi hou, poino hou no.
Pia ka hana i ka wa na ka waapa e aloalo ka ai mai na kahawai mai o Halawa, Wailau a me Pelekunu, a i keia wa hoi, ua pau ia ano pakelokelo a na kahi mokuahi hoi e lawe mai nei me ka eleu.
(Aole i pau.)