Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 13, 30 March 1889 — HE KAAO NO HAPAIKALA- Hapaikamahina KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu. I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE KAAO NO HAPAIKALAHapaikamahina

KA HUA OHIA NANI I LOAA MA KA Piko Mauna o Farani

Ka Ui nana i Kakele ke Aupuni o ka Lihilihi o na Manu.

I Kokua ia e HULUPAINA kona Pokii.

Unuhi ia e Moss Ma'u 0 ke kowa mawaena o kekahi a me kekahi, he 50 mile, a i ke kani ana mai j 0 ka ulili hoomakaukau, ua liu'iu iho ; la laua ia laua iho a i ke kani hou ana mai o ka ulili, ua kuupau ae la ua mau moho nei a ielua i ka holo o ko iaua mau lio ! Aole 1 mamao mai ke keikialii mai kona wahi i holo mai ai, ua halawai 1 aku la kona papale kila me ka pahuna ihe akamai loa a ka naita Auria, a maihi pu ia aku la kona papale mai kona poo aku. 1 ka ike ana o ka poe Helene i ka nohoalii ana o ko lakou naita ma kana pahuna ihe akamai i loaa iaia, ua naawi ae la lakou 1 na leo huro no ko lakou naita, a he mea hoi ia e hooi loa aku ai i ka inaina 0 ke keikialii Boma Le no kona hoohoka ia ana. Ia manawa no i pahu mai ai ke keiKialii i kana ihe me ka holo no o kona lio, a pela no hoi ka naita Auria i pahu mai ai i kana ihe a hookui ae la na ihe a laua i kahi hookahi » ua hookui ae la no hoi ka naita me ke keikialii a i ka hala ana he umi minute ua ku lihi aku la ka lima akau o ka naila Ai ria i ka pahuna ihe helu ekahi a Boma Le. a ia manawa i hoomaka iho ai lauae paio hahana mawaena o laua, a i ka hope loa, ua ike ia aku la ka naita Auria e waiho ana i ka honua aole nae i make, a ua nui nae ka eha i loaa iaia, a haawi p'o aku la oia i ke keikialii Boma Le. I ka haule pio ana o ka naita Auria auakani ae la hoi ka hora 12 o ke awakea, ua ku mai la ka ilamuku a ninau.maila imua o ka lehulehu e ku aku ana, penei: Owai iwaena oukou e hele ae me ke keikialii Boma Le e paio ai ? Aole loa hookahi mea nana i aa aku e paio me Boma Le, a nolaila, ua hoi aku la oia a raa kahi o kona makuakane e noho ana a kali iho la o ke kani ae o ka hora 1 no ka paio hou ana aku me ka naita o ke kapakila haekaeka. I ka wa i hoi ai ke keikialii e hooma ha, ia wa no i hoi ai kakou koa opio no kona hoiele e hoomakaukau ai īaia no kona hele ana mai i ke kahua paio. I kona hikī ana aku i ka hotele hoi loa aku ia no oia a ma kena rumi a noho iho la kali i ka manawa. I ke kani ana o ka hora 1, ua hele aku la oia a mamao mai ka hoiele aku, wehe ae la «ia i kana pahu daimana a lawe ae la i kahi buke 1 hoopaa ia ai o kona lio, a huki ae la i na kui he 12 e paa ana o kona lio, a ia wa no i oil ae ai ka lio a ku ana imua o kona alo a ninau mai la: Heaha ka makemake o kuu haku opio ? Pane aku la kona haku. Ua makemake wau e hele kaua e paio me ke keikulū Boma Le ka mea nona ka mea nona ka inoa e kaulana nei a poni ke a« holookoa. Pane mai la kona Uo, e pai ae oe ma kuu pepeno akau, alaila, e oiii mai no kou kapakila. Ua hooko aku la keia e lika me ke kauoha a kona Uo, a he manawa ole

□0 hoi waiho ana kona kapakiia imua 0 ke ala Laiau hou iho la keia i kana pahi pelu iloko o ka panu daimana a paki iho la maluna o ua oahu nei a lilo ae 1 la ua pahi pelu nei i pahikaua nona kaj loa 6 kaouaL I Ua kakua ae la ke koa opio i kana pahikaua a paa ma kena puhaka a kau ae la maluna 0 kona lio a holo aku la no ke kahua lealea. I ka hiki ana aku o ka kakou koa, he 5 minute i hala 0 ka hora 1, a ua kali ke keikialii Boma Le a hala ka manawa, a e manao ana oia e hoi, eia

oae, hiki e aku la nae ke koa opio. I ka wa 1 haule pahu aku ai o ko ia nei lio maluna o na kanaka a ku ana iloko, ia wa i ike mai ai ke keikialii a me ka moi a me ka lehulehu holookoa i keia keiki opiopio nona na helehelena i ike ole ia ma Sekotia, a e haiamu ana ka ui a me ka nani maluna 0 na helehelena a ua haawi mai la ka lehulehu 1 na leo huro no ke koa opio. Iloko 0 keia i holo aku ai ke koa opio imua 0 ka moi a haawi aku la i kona aloha. Ia wa 1 pane mai ai ka moi, ua lawa anei i kou kino opiopio i ka ikaika e paio ai me ka'u keiki ? Pane aku la ke koa opio, aia a he 500 poe ikaika loa i like ko lakou ikaika me ke keikialii Boma Le, alaila, ua lawa ia na kuu lima hema e hoohana iloko 0 SeKOtia, a ina 0 kuu mau lima a elua ke hoohana iloko o ia manawa hookahi, ua lilo lakou a pau i ole imua 0 kuu alo. Iloko o īa wa, komo aku la ka manao huhu iloko o ka moi a pane mai la penei: F. hele aku imua o ka'u keiki e kali mai la i kou poo e hookaawale ae mai kou pauku kino ae, a e hoi uhane oe mai kou aupuni i hele mai ai a e hui kino uhane oe me kou ohana a pau loa ma kela ao A i ke kani ana mai 0 ka ulili a ka i'amuku e kahea niai ana i na moho e hoomakaukau, a ia wa no i hoomaka aku ai ke koa opio e kakele 1 kona lio me ka hiehie, a oia ka na mea a pau i puana like ae ai, aole hookahi kanaka nana e hoohaahaa aku i ka kakou koa opio ma ke kake'.e lio, a i na manawa a pau ana e holo kaapuni ana, e huro mau ana na kanaka no ka hiehie o ke kulana o ke koa opio. Kani hou ka ulili no ka lua 0 ka manawa, a ia wa i hoohuli ae ai ke koa opio i kona lio imua o kona hoa paio a kakele pololei mai la. He mau sekona helu wale no ia a ke koa opio i holo mai ai, ia wa no, huila ae la kana pahikaua i ka lewa a he ana pu ana hoi kai ka honua, a he mau sekona mahope iho, hui ae la laua a elua 1 kahi hookahi, a hoomaka iho la laua e paio hahana. A i keia mau minute a na moho e ulele nei, ua kuupau mai la ke keikialii Boma Le i kona akamai piha i ao ia ai e kana kumu, a he pale no hoi ka ke koa opio a aole no hoi oia i hahau iki i hookahi hauna pahL A iloko o na minute he umi, ua haki pu ae la ka pahi a ke keikialii Boma Le a na ia mea 1 hooi loa ae i kona inaina i kona hoohoka ia ana, a hopu koke iho la oia i kana pahikaua a pane mai la me ka huila o kona mau maka i ka pane ana mai: Hala aku la kou make 1 ka'u mau hauna pahi helu 1 a ka'u kumu i ao mai a eia mai ko make i ka maka o ka'u koi kaua. I ka lohe ana 0 ke koa opio i kela mau olelo, hopu iho la oia i kana koi kaua mamua o kona noho a ulele hou iho laua. iloko o na minute he 10. ua haki pu ae la ke koi a ke keikialii Boma Le no ka lua o ka manawa a na ia mea i hoi !oa aku i ka in-ina a me ka huhu iloko o ka pouwai o ke keikialii Boma Le. Iloko o ia wa i hopu iho ai ua keikialii la i kana ihe a pahu mai la i i ke koa opio me ka hikiwawe loa, me kona manao o ka pahuna ihe ia hoolana ke koa opio i ka waL E like me ka eleu o ka pahuna ihe a ke keikialii, pela no ka eleu 0 ke koa opio i hopo mai ai i ka ihe a ua keikiaiii nei a paa ae la ma kona lima, a haawi mai la ka lehulehu i ka mahalo ana no ke koa opio. A ta manawa no hoi i komo aku ai

ka manio kanalua iloko e ka moi Masekepa a minauuna hoi no kona aupuni kekahi. A la wa pa no hoi i noke mai ai ke keikialii i ka pahu i kana ihe e iho ara ka akau me ka hema, a ua hke na the a pau a pau a ke keikialii e pahu niai ana i ke koa opio me he ole la, a ua hopuhopu wa'e ia mai no na ihe a ke keikialii a hiki i kona ku olohelohe ana aohe ana mea kaua. la wa noi aku la ke koa opio e haawi pio mai, a ua hoole u mai la noi a ke koa opio, aole iae haawi pio mai a hiki ! kona make ana.

Pane aku la ke koa opio, ina pela, e malama i kou ola iho i keia wn, o halawai aku auanei oe me na pahuna ihe a ka hua ohia o na kuahiwi o Farani, wahi a ke koa opio. Ia wa i hapai ae ai ke koa opio i kana ihe iluna a pahu mai la ma ke ano hoao i ke akamai o ke keikialii a pale ae la ua keikialii Boma Le nei a hala ae la ia pahuna ihe. I Pane hou mai ia ke koa opio, e makaala oe nou iho i keia hora. Ia wa i hoolele mai ai ke koa opio he eiua ihe i kela a me keia sekona, ? aole i hala he elima minute ua halawai aku la ke keikialii me kekahi ihe a ke koa opio ma ka umauma a haule amake aku la no ka honua. I ka ike ana mai o ke anaina holookoa i keia haule pio ana o ke keikialii malalo o ke koa opio, ua haawi mai la lakou i na leo huro a me na hoomai» kai ana. I ka haule pio ana o ke keikialii i ka honua ua hoomaka ae la ke koa opio e kakelekele i kona lio meka hiehie iloko o ke kuea. A i ka ike ana o ka moi i ka hau|e amake ana o kana keiki no ka honua, ua mihi koke oia no ka lilo o kona nohealu a me ke aupuni mamuli o kana olelo hoolaha. No ka nui o ka minamina o ua moi la i kona nohoalii a me kona aupuni, kahea ae la oia i kona alihikaua e lele mai maluna o ke koa opio a e lawe ae i ke ola o ke koa opio. Iloko o ia wa i lele mai ai ka alihikaua nui o ke aupuni o Sekotia me na koa he 4,500 maluna 0 ke koa opio. E like me ka eleu a me ka hikiwawe i huli ae ai ke koa opio a hoomaka īho la ehoouka i kekahi kaua hahana raawaena ona a me na koa oka moi e Sekotia. Ia wa pu no hoi i hoolele aku ai ke koa opio i kona lio iwaenakonu o na koa a luku aku |a oia i na mea a pau mamua o kona alo me kana pahikaua omokoko. A iloko oka hapaha hora, ua pau loa iho la na koa 0 ka moi o Sekotia i ka make i ke koa opio, a ua ike pu ia aku la ka raoi Masekepa e holo ana oia no nona niakau 1 ka make e hiki aku ana imua 0 kona alo, a ua ike mai no hoi oia i ka pau loa 0 kona mau koa i ka luku ia e ke koa opio a oia hoi ka mea nana i kono mai iaia e holo e imi i wahi nona e pakele ai mai ka make aku. I ks wa i ike aku ai ke koa opio i ka moi e holo ana, ua kena koke aku la oia i kona kapen? moku e alualu aku : mahope o ka moi a ina e loaa e hoihoi [ mai imua 0 kona alo. Ua ho«ko aku la ke kapena e like me ke kauoha a kona haku opio. j 1 He hapalua bora mahope iho, ua lo- j 1 aa aku la kekapena i ka moi ua lilo oe! he pio na ko'u haku epio. , I ka lohe ana 0 ka moi i kekahi leo i mahope ona, oiai oia e holo ana; ua huli ae la oia me ke paupauaho a pane mai la i ke kap«na: i E ela wau, o kuu aupuni ame na : mea a pau nou ia, rae kona manao o ke koa opio la, eia ka aoie. 1 Iloko oiawa i paa aku ai oia ika 1 hopu ia e ke kapena a lawe ia aku la oia imua o ke koa opio a me ka lehule - hu e nana mai ana. ' Pane mai !a ke koa opio ika moi he 1 pio oe na'u i keia manawa, oiai ua kue • miopopo oe i na rula, nohila, e make oe e pono ai ma kou aupunL - £ 010 wau ame ko'u ohana, ao ke 1 aupuni a me oa mea a pau nou ia, *a- • hi a ka moi. Ae aku la ke koa opio i ke noi a ka 1 moi e ola oia a me kona ohana, a pa ne hou aku la oia: ' Ika la apopo, e poni ia ai keia mea

nu kuu e ku nei i mot no >ekoiia. a j\iv.c hou aki; i.i Iki n;ot. Ika ia apo;oo, e hooiilo aku a» au u 0« o oe lee kuhma nu» o ke aole wau i manao e kipa<u u oe mai ka nohoalii ae, koe wale no o sou kue nulalo 0 na rula oia ka mea nana t ho<.huhaa u oe m.u ke kuuna inoi a ke kuiana kuhina, I ka lohe ana o kahi kapena nioku i kona hoolilo ia aku i nioi no a. ua nui loa koua hauv ii. Iloko o ia wa, ua hoi uku ne: ke koa opio a me kona kapena 1 ko lnua he:e le t ukali ia e na makaainaaa uuhope

a • haanui ana na hoi kekahi poe no lakou mea i ike ai no ke koa opio. I ke kakahiaka o kekahi la ae, a i ke kani ana ae o ka hora S, ua naue aku ia na mea a pau no ka pa alii mai ka poe opiopio a ka poe elemakule a ua piha kui aku la ka pa alii i ka lehu lehu e kali ana 0 ke kani ae oka hor* t« a oia hoi ka wa poni. A he 5 minute i koe kani ae ka hora 10, ua hiki aku la ke koa opio a me kona kapena i ka pa alii; ua hele loa aku nei laua a raa kekahi rumi i hookaawale la no laua, komo aku la laua a noho iho la. Kahiko iho nei kahi kapena 1 na kahiko alii piha o Sekotia a e kau ana ma kona umauma na hoku alii ehiku o Sekotia. I'ane aku la ke koa opio, he mau rei nute koe, alaila, e lilo'ana oe i moi no Sek»tia nei, a eia ka'u olelo ia oe ina oe e poni ia, e malama oe i ke aupuni a me ka lahui kanaka, o na hoopono pono ana loa, malalo la ou, 0 ka mana o ke aupuni, nialuna ia o'u, a ina e hiki mai na popilikia, ua hiki no ia'u ke kokua i na wa a pau. A i ke kani ana ae 0 ka hora 10, ua puka aku la ke koa opio a me kona kt pena imua 0 ka lehulehu e nana mai ana, a kamailio pokoie aku la ke kea opio imua 0 ka lehulehu penei: Ia #ukou e na poe kupa o Sekotia nei a me na poi koikoi o ka aina a tne ka lehulehu no a pau Ioa t aloha oukou, i keia hora e poni ia aku ai ko'u hoahele i au pu mai ai i ke kai, me ko'u I manao, aole maua e halawai ana me loukou 1 Sekotia nei i keia hora ma ke kino, oiai, ua halawai ko makou wahi halelana me na makani ino 0 ka moana, oiai, he nui makou no keia huakai no keia aupuni, aka, no ka nui 0 ka ino o ka moana, oia ka mea nana i hookauliilii aku i ko makou nui a kee mai makou, a inamuii o ke kokua ana mai ona m*na lani oia piha ka mea nana i hoopakele mai ia uiakou a hui pu kakou i keia hora, o ke kunn nui nana i kono nui ho* a pau ua ike no paha oukou i ka h» '.aha a ka moi Masekepa nei, e he!e kaapuni ana ma na wahi a pau o ka honua a ua hooko ia ka hoolaha i keia ht ra o ka mea e ku nei ma ko'u aoao oia Vo oukou moi a mau loa aku ma kah: 0 ka moi mua, a e hoolohe oukou 1 kona leo, a 0 na hooponopono ana a pau loa malalo no ia 0 ko oukou :thh hou, a o ka moi Masckepa, ke hookohu aku nei au iaia oia ke kuhina nui 0 ke aupum, a 0 ka mana o ke aupuni aia no ia ma lalo o'u, a o na pilikia a pau loa e hiki rnai ana, ua hiki no ia u ke kokua ī na wa a pau loa, a nolaiia, e hoolohe i ka leo o ko oukou rnoi, a ina oia e hoopi hkia u oukou he hiki loa la'u ke hoo pau iaia mai ka nohoalii ae, a o ke aio ha ko oukou a pau loa. Ia wa no i haawi mai ai ke anaina 1 na leo huro kupinai, a oia no hoi ka wa 0 ke kahunapnle a poni iho la i ke kapena moku i moi no Sekotta. I ka pau ana o na hana o ka poni moi, ua ku mai ia ka moi hou a haiolelo mat la: Imua o oukou e o'u mau hoa maka ainaoa, oiai ua like no ko kakou mau kulana a pau, a aole no hoi wau i moe uhane mua e loaa ana ia'u keia [omaikai, oiai, o ka mamao 0 ktia kuUna moi mai ko'u kulana makaainana aku, he 15 kapuai ke kiekie, aka, mamuli o ke kokua ana mai o na mana lani t ke koa opio, 1 loaa ai ia'u ni pomaikai, a ke nonoi ae nei i na mana iani, e uhai ia ke koa opio e na pomaikai he nui, a haawi aku la ua moi hou nei i kona hoomaikai imua 0 ka lehulehu. (Aole i pau.)