Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVIII, Number 9, 2 Malaki 1889 — KA HOOLA O HAWAII A ME KANA MAU OLALAU [ARTICLE]

KA HOOLA O HAWAII A ME KANA MAU OLALAU

Ekt A'm&m : Au-ha — H* mtu mahina lehulehu kai hala hepe ae. mai ka manawa i hoomaka ia'i e kalai ke kahua a me ke kumehana o ka Ahahui Kala;asna Hawa ; r. a :a ike ia ke ku ana o *ja Ahahui r«ei, 1 ua ho<>holo u na kanawai, a u» a; ,r,o ia ko lakou «ahua a komuhana. A o ka n:;i a me ka !oa o ua kumuhana nei, ua hiki ke ana a ka'jpa~;na la jioV« o kekahi wahi hua kukui uku ;ii t oia boi—"e hoololi u ke Kumukanawai na ka e koho r.a Luna Aununi a pau." Maluna o keia kahua a me keia kumuhana, ke ki'.ih-.-a nei a ke kuki'a nei kekahi haole i kapain o I) Liuna, ('he hoo'a no Hawau ?> maioko o ka N jpepa i kona mau manao kalai e haanui ana. aia ma!una wale no 0 ke ko o keia kumuhana ke o'a a me ka pake e o ke Aupuni a me ka I.ahui Hawaii. Ua hoike ae oia i kona kumu i hoa!a ai i keia hana, oia no kona aioha i ka Moi a mt na kanaka o keia aina, no ' a pau ioa o ka mana hookele Aupuni wahi ana, iloko o ka lima o na haoie • ka aoio h< omaemae Aupuni a me na kei<i a na Makua Misionari. Ke o'eio nei oia, aohe wahi mana 1 kee 1 ka Moi, ua pau ioa 1 na Kuhina, aoie loa ona mana hookohu oihana i kee; a ke paipai nt i i ka lahui e koho 1 keia kau keho b.iiota ae, 1 p<*e e heie e hana a hoohoio i ke kuminana a ka Ahahui Kalaiaina, i ioaa ai ka mana hor kohti la iakou a oia hou o Hawaii. Ma kananuu kaiai(.lel«» ana n.a kana kumuhana, ua hoohui pu 01?. i kona manao kue piiikinei i na Kuhina ma ke ano Aupuni, ua ana ole ki>na h ;i-

nu i na r»tisionari a me ka lakou inau kllki, a ua li'n niakawcliwtla loa hoi i ka poe e n(>ho oihana nei, a ua nohoalii ia kana mau kakaolelo e ke kapa ana i ka p»>« a pau i kultke ole na manao me kuna, he "bu|>o ? " he "poe ino," he "enemi no Hawaii," he "poe pakaha," he "poe e ake ana e lumai i ka lahui," a he nui wale aku kana mau hopunao'elo kuamuamu a lapuw.<le 1 hnpi>i a i punahele hoiiaia;a o k«i hope h»a iho nei o kana mea i kalahea haakei ae, oia no kona olelo ana. ma ke ano o ke kaona oka manao, ina e k(»ho ole keia lahui i ka poe ana e makemake nei e kohoia, "alaila, ua ahona e holoi ia keia lahui mai ka papahelu ae o na iahui !" Ua hookani ae keia hoola o Hawjii

i kana o-le, e paiiiuu ana laia iho, no kana mau hana nui a kamahao i lawelawe ai ma kekahi wahi o Amcrika, (a ke minamina ala paha ko Lila i»oe laia a me kana mau hana kamahao no kona lilo anu inai ianei;) ua kaena ae hui i ke kilohana pookela o kona noonoo a me ka naauao i awili pilipaa ia me ke aloha kuhohonu no Hawaii; a o ka hoike no ia mau haawina i loaa iaia. oia ka kona paio lin ~kahi ara a haule pio kela Kanawai Hanako Lahui pili Aupuni i hoao ia'i e hoala i kekahi kau Ahaolelo i hala a pepohi la'i e ka hapanui o na Hoa o ka Hale. Ua lalau oia i ka akau, a ua kikoo i ka hema; ua kalahea aku i ko ka hikina, a ua kalokalo ae i ko ke ko mohana; a o ka hopena loa o kana poloai i ka lahui e komo aku iloko o kana upena, oia no kona hokiokio ana mai nei i na lede Hawaii e ku ae iluna, e haalele aku i ko lakou kulana ihiihi a Uapu o ka home, e komo ae i na lolewawae a aahu i na puliki, a i hookahi ka huikau a me ka uiuaea pu ana imua o ka pahu balc ta, a hookahi hana nui, oka hooikaika no ka hooko ia o ka pulakaumaka oua hoo> !a nei o Hawaii; a kaulele i'no la ke kau ia 0 na auhau maluna 0 ua u.au nei me na keonimana i 25 keneta no na lilo (ka luhi o ke kanaka hookani pila) o ka Ahahui, a oka EUU ka nupei»a hookahi e Uwe ai, oiai, aia ilaila ka maunu a ka lawaia.

Iloko o keia mau kahua a pau i hoopuka ia iK>ko o ka EUU, ke makemake nei kou mea kakau e ke Kuokoa e lawe pakiko ae 1 kahi i nianaoia i kaena ia he io, a e kamailio iki, a o ke unu aku a me ka opal.i, e hookuu aku no e hele ma ke alanui e hiki aku ai i ko lakou mau heana o ke ouilopila O ka mua—Ua kukulu ia he Ahahui Kaiaiaina, a ua komo aku he mau haneri poe Ninau—Ua hooma--o|x>po pono anei kela poe i ke ano a me ka manaoio, a tue na hopena o na hana i manao ia na keia Ahahui e au;,tno ? Ua kakau inoa ponoi anei na tala i ke kumukanawai me ka onoonou ole la a kakau inoa ole ia o ko lakou mau inoa e kekahi mea okoa ? Pane—Aole ' O ka lua—No ke kaili ia a pau loa; ka mana hookohu mai ka MOl aku, 1 nolaila, ua hooholoia, o ke kumuhana i a ka Ahahui—e hoololi ia ke Kumu kanawai a na ka Lahui ponoi e koho oa Luna Aupunl Ninau—Ua nele a ua pau loa io anei ka mana hookohu o ka Moi ? O ka haawi ia ana na ka lahui e koho na Luna Aupuni oia anei ka loaa hou ani i ka Moi ka mana bookohu ina ua kaili pau 10 ia ?

oka hooloii uma c k£ Ka?n--kmvai a Uk> oa ka Lanui e <>īk» oa Lina Aapuni, hc kahua anei ia ī kuj;oco a ī hiki kc «r U c mant milalo o kekihi Aujhioī Moi ? Ua hiki mai anei ki U a na c*e o Hawan Ponoi e u*r-;a-puaa ai i ke kapj. ka ihiihi a we kt kelana o ke Ai'ujxcki a e ku'ai iho 1 kona noho a e kukUu ae i Aupuni Rcp<ibaiika me or.a Fercstdtna ma kona poo ? Ua pau 10 anei keu a'o a e Hawari u Hawaii ? Pane—Mai ka ia h:ki ma Haehae a ka welo'na a ka !a i ka mole o Lehua. ke h«oho mai nei na «eo kupinai—Aoie ' Aole loa ' : Hoakaka -Eia no ene ka Moi he mana koho. a ke hke oie kona raanao me ko ka Aha Kuhina, a ua kaa ka hapanui ma o ko na Kuhina a©ao f ekn ai lakou. Ina he ho j kohu na ka Moi i heoholo ia e ka ha-

panui o na Kuhina, e roana no ia. Ke hiki mai i 'u wa e haaiele at a e pau ai paha keia mau Kuhina. na ka Moi no e koho kona mau Kuhina, a ke lokahi pu ine īa, alaila, e īke ia auanei aia no he mana hookohu no ko ka MoL O ka haawi ia ana na ka Lahui e koho na Luna Aupuni, o ke kaili limanui io maeli ana ia i ka mana holookoa mai ka Moi ae, a e pepelu īa ai hoi kona mau lima a kupee paa loa ia kona mau ieua: a rnaluna ae o na mea .1 pau, o ke kamoe ia ana ia oke kua tnua loa e kukulu la ai ka ha'e Aupuni Ke,)ubalika maiuna o ka lepo ou e Hawaii aioha; a e nalo ai ka hae k.»launu mai ka weio haaheo ana ma na kaiaulu nei o ka aina o na Kamehaineha, no ka mea, he Peresidena ma kahi o ia makalua, he keehi'na hoi ma ke aia e hookokuke aku ana i ka hoohui aina maUlo o kekahi mana Aupuni okoa, a he kau ka:j ana mai o ka hopena e like me na tiu-a ole a pau o keia honua—he na--1 »hu no Hawaii, a pau kona noonoo

la ana. N'o na mea e ae—he aloha o D. Laiana i ka lahui a me ke Aupuni Hawaii. A hiki mai i keia la, aole loa e hiki ia'u ke olelo, ua hoike mai oia i kekahi mea ana i hana ai e hiki ke kapaia he mau hooia no kona aloha ia Hawaii. No kana mau mea kamahao i hana ai ma Amenka; he mea ku ī lra minamina kona nanamaka ia aina i kona kaili ana mai i kona ike me ka naauao i Hawaū nei, a iilo i mea waiwai ole maanei, a i kumu alakai lalau. No ke "ino" ame ka "pakaha," ka "enenu" a me ke "ake e lumai ia Hawaii" o ka poe i like ole ka manao me kona, ua ike io no o D. Laiana ia mau mea, ma ka moeuhane nae. No kona hoino i na Misionari a me ka poe o ka aoao hoomaemae, he mea mau no ka hoino o ke Katolika noonoo maikai ole i na Mistonnri, a he mea mau no hoi ka hoino ia oka mea omaemae e ka mea maemae ole ma ka noonoo. No ka lili ika poe e noho oihana nei, hookahi no laau lapaau e pau ai ia lili, o ka haawi aku i wahi apu oihana. No ke komo ona wahine Hawaii i na lolewawae a aahu i na puliki, he mea hiki ole ia ma Hawaii nei, malia o ke ano ia o ka poe wahine Ailiki, aole nae ia o ke ano oko Hawaii nei wahine. No ka holoi ia o keia lahui mai ka papahelu ae o na lahui, aole i loaa ia D. Laiana ke ano kopa, a aole no hoi oia ka luahine holoi e pau ai ka Lahui Kawaii m.« na lahui eae o ka honua nei. No kahi auhau 25 keneta o ka mahina, he hoailona ia e i mai ana—aole oke aloha kai kuu poli, aka. o na hapaha a oukou i o'u mau pakeke. E lawe nui 1 ka EUie—o ka piko u 0 ka upcru, he makauia. Ano, e ke Kuokoa, heaha la ka kaua hana i leoe ? Eta : E nana kaua i ka m\i. Ina e ale aku i keia apu a e pakaawiii mai ana, alaila, ua loaa aku la kahi 0 ka mai, maikai ka laau, hoomau aku ka hanai ana, j a i apu kowali me ke koli aranei ka I panina. Alea, ina e mumule tnai ana,' e pupuku ana na maka a hauie ke puna, &l.tila, he mai haole, he hua a!e | ka iaau, 1 kuluwailiiiii ke kauka. Me ka haahaa imua 0 ka Lunahooponopono a imua 0 kuu mau iwi o na iwi a me kuu mau io 0 na io o ka ia hui hookahi—aloha. Kalahikimai. Honolulu, Feb. 27, 1889.