Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 52, 29 December 1888 — Page 3

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Nancy Houlding
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

DEKEMABA.

 

KE KAU ANA O KA MAHINA.

 

@  Mahina hou …. 11.33.1 P.M.

@  Hapaha mua …. 8.13.3 P.M.

18  Mahina piha …. 0.09.3 A.M.

25  Hapaha hope …. 7.27.4 @.M.

 

@KA A ME KA NAPOO ANA KA @

                        Puka    Napoo

@  Sabati …. 6.26.1  5.13.6

@  Sabati …. 6.30.6  5.15.0

@  Sabati …. 6.34.1  5.18.1

@  Sabati …. 6.37.6  5.21.@

 

KELA ME KEIA

 

ALOHA MAKAHIKI HOU

Laukanaka ka la Ka@maka nei.

 

Ohuohu makou i keia la, me elima moolelo ko makou ikaika hana.

 

He la poluhiluhi o nehi@e@, a he kua@a koikoi ia po aku a me ka po nei.

 

He mau puaa momona ka kekahi poe e hoomakaukau nei no ka makahiki hou.

 

O ka Lunakanawai Bik@k@na aku ana ke kahu o ka Aha Hookolokolo Kiure o keia kau ae o Ianuari.

 

Ua make hou kekahi keiki a Rev. J. Waiamau ma ka po Poakolu nei, mauka o Koiuiu, Kapalama.

 

Ua hoea hou mai luna auhau o Koolauloa i Honolulu ma ka Poakolu nei, o ka nui o na dala ana i hoihoi mai ai he 700 a oi.

 

I keia pule ae e makaukau ai ke Bike Makahiki Hou a Mr. T@ G. Thrum. Ua piha me na papane a@ me na manao waiwai e ae o ka aina.

 

Ue koe uuku na kaikamahine o ke kula hanai o Kawaiahao iloko o ka halekula, o ke hapanui na hoi me na makua i keia hoomaha pokole ana.

 

Ma Makaha, Waianae, ma ka Poakolu nei, ua make kekahi keiki kanaka opiopio o Kailula kona inoa, ma ka pepe ana i ke kaa mahu lawe ko a palahe liilii.

 

He mau heihei lio kai malama ia @a Waialua a me ke kukini wawae ma ka la Karisimaka nei, a o ka hapa nui o na heihei ua waiho ia no ka la 31 ae nei.

 

Ma ke koho ia ana o ka aha kahu waiwai o Kaumakapili ma ka po Poakolu nei, he hoopahua ana aku ia i ka makemake maoli o na hoa o ka Papa Hawaii.

 

Ma keia Poakolu aku o kela pule e hoomaka hou ai ke kula hanai k@ikamahine o Kawaiahao, mahope iho o ka hala ana o ka pule hookahi o ko la kou hoomaha ana.

 

Ua lohe maopopo mai makou, ua lilo aku i ka Hui Kalaiaina Hawaii na lako o ka halepai nupepa Elele a e hoomaka ana ko lakou noho hookele ana i keia pule ae.

 

Tug-tugu tu – Caro-wai-tu – Lui-tu-tu. I ka wa a ka Bana e puhi ana ma ka oneki o ka Hale Leta, e h@sio ana ko makou Tome Palasi i kela mau huamele i hoike ia ae la maluna, i kokua ia e ka nakeke o ka papa pa@ a ka Wiligi Nui – Caro-wai?

 

Ua hele ae kekahi kanaka imua o kekahi poe e kakau inoa mai i kana palapala noi imua o ka Papa Ola, no ka hoi pu ana me kana wahine a me na keiki i Kalawao, no ka mea, ua lawe ia kana wahine a me na keiki elua i Kalawao no ka mai, aka aohe ae o ka Papa Ola.

 

Ua unuhi ia ka buke heluhelu hoonaauao no na kamalii a pai’a na ka Papa Hoonaauauo, mamuli o ke noi a ka Ahahui Wahine Hoole Wai@na. Aole i kauoha ia keia buke no na dala a me na ohana. Ua hoike ia na @no i loaa i ke kanaka ma ka inu ana i ka rama, ka awa, kekahi no ke puhi baka, a me na hana naaupo e ae.

 

Ua haawi makana ia aku o Lutanela E. R. Pears o ka mokukaua Beritania Komorana e na hoa o ka hui keaka o uka nei, no kana kokua i ka hui a me hooholomua i ka holopono o na lealea i haawi ia ma ka Hale Mele Hawaii i kekahi mau pule i hala ae nei, he umeke kou i hoohinuhinu ia a nani, a me ka inoa o ka hui a me ko ka Lutanela i palapala ia ma ka aoao.

 

O kela haole o W H. Graenhalgh @ holo aku nei i Amerika malalo o ka palapala ae holo a ke keena o ko na aina e, a i waiho iho ai i na poe ana i aie ai mahope nei, ua leta mai nei oia mai Kapalakiko mai e hoike ana, aia a hoi mai ia mai Ladana mai, alaila, e uku ana oia i kona mau aie a pau maanei. Eia nae, ua lawe maoli anei o T. G. Thrum i ka halekuai buke malalo o ka moraki e paa ia nei e ia.

 

E awiwi ae i ka hookaa i ko oukou mau auhau, o kuala ia iho i na kenikeni kaulele i ka ia 1 o Ianuari.

 

Ke ano kua liilii mai nei ke kunu kalea i na kamalii ma ke kulanakauhale nei i keia ma@ la.

 

He hoike Kula Sabati ko na kula o Kaumakapili i ka la apopo, ma ko lakou luakini.

 

Ikaika ka makani makai mai o ke awa, aiwa loa aku paha ma na apana kua o Koolau. O ka puka-uwahi o Mok@lii kai o epe pa ia e ka ikaika o ka makani.

 

Ma ka Malulani onehinei i huli hoi mai ke Kuhina Kalaiaina ma kana huakai makaikai pili oihana aku nei i na mokupuni hikina.

 

Ua hoao ia ae inehinei hookahi kaa ohua ma ke alahao o alanui Moi i huki ia e na h@ki elua, he uhene malie wale no ia o kana holo ana me na luliluli ole.

 

I ke ahiahi o ka la apopo e holo aku ai ka Likelike no Molokai, no ka lawe ana i na pilikana i ke kahua mai lepera e ike i na makamaka i loohia i ua mai weliweli la o ka hookaawale ohana.

 

he elua mau keiki Hawaii i hoi mai nei mai Kapalakiko mai, ma ka laua makaikai i ka nani o ka Ipuka Gu@a, o Chas. Lewis me Uwaia Napoliona.

 

Ka Makana Gula o Waimanalo, oia ka makana ho@ i pakui ia aku i ka papa kuhikuhi a ka Hui Kipu Raipela Honolulu no ka Poalua ae nei. Na ke keiki lalawai Keoni Kamaki keia makana i waiho anei e like no me kona ano mau o ka hoohoihoi.

 

Ma ka home o Mr. D. W. Pua, Kapalama, ua haawi ae oia i kekahi papaaina Karisimaka i ka Poalua nei i luluu i na mea ai ono a kuhi nia, e like me kona ano mau o ka ohaoha a me ka piha uwila, pela no ke kinikohu a me ka waianuhea o kana papaaina. Ua kipa pu aku makou ma kona home, a ua ai a lawa i kona lokomaikai.

 

Aohe hookolokolo o ka la inehinei o ka Aha Hoomalu, mamuli o ka nele i ka Lunakanawai ole. I ka Poaha ka pau ana o ka hookohu Lunakanawai D. Dayton, a nolaila, i keia la paha e ma apopo ai ke kanaka e noho aku ai @a ia kulana.

 

Mawaena o ka hora 8 me 9 o ke kakahiaka Poalima nei, De@. 27, ua kii maila ka mea Mana Loa i ka hanu ola @ Kahalekauwila, mamuli o ka hoomaiio ana o ka mai kunukalea iaia, me ka paulele ana aku o na makua, aia ke ola i ke kauka, ua pahua ia mau manao ana. He keiki maikai keia a hoolohe, he hoohauoli mai i ka manao o na makua i na hana i like me ke kanaka makua. O ka loihi o kona ola ana ma keia ao 2 makahiki me 3 mahina. Me na makua i hoonele ia i ke keiki ole, ke komo pu aku nei makou iloko o ke kumakena luuluu a me ka walohia.

 

HE NANE.

 

MAA@A KA ALOPEKA.

 

Aia i kekahi au i ke ola ana o ko ka honua nei poe lahuikanaka ma kela a me keia wahi, e walea ana hoi i ko lakou noho na oluolu ma ka maikai e like me ka mea maa mau ia lakou, ia wa e noho ana he alopeka maluna o kekahi aina nani kamahao. O ua aina nei, ina hoopuni ia e na leo hawanawana olu o na poina ale o kekani kai lipolipo a e pa mau ana hoi na ahe makani oluolu mai ka welau hikina mai. O na kuaoao a me na awawa o ua aina nei, ua hoonaui ia me na lau uliuli lipolipo o ka nahele, mai na lau kolo a i na mauu hihi, a ua uhi ia kona mau kuahiwi e na ululaau uluwehiwehi. A iloko o na kau a pau a puni ka makahiki, e mau ana ka uliuli o na lau o na laau a me ka nahele, a o ka oi loa aku, oia no ka mau o ka mohala ko@ o na pua nani, a e hoope mau ana no hoi ko lakou aala onaona i na kipona kehau o na wehe na kaiao.

A o kekahi o na kahiko o ua aina nei, oia no na manu me ko lakou mau hulu melemele, e mele mau ana hoi me na leo lea, a ua hoopiha ia na ulu laau me ko lakou mau leo ikuwa kupinai. A ua noho hauoli ke@a poe manu mawaena o lakou iho iloko o na makahiki loihi, e haaheo mau ana i ka nani lilelile o ko lakou mau hulu lelo a me ka olu hoehoene o ko lakou mau @, a ua walea mau lakou me ka maa@ ke kikiko’u ana i na pua o na laa@, e omo ana hoi i ko lakou mau wai meli momona.

Aia i kekahi la maikai o ka Makalii, i ka wa o ua poe manu nei e hauoli ana, e lelele ana maluna o na lala laau a e mele ana hoi i ka lakou mau mele hoene, ua hoea mai la ka alopeka imua o lakou, a lu mai la i kana mau hua kulina i hoomomona ia me ka wai ko a i ka ike ana o na manu i ka muu mokaki o ua mau hua kulina nei, ua k@ iho la lakou e ai, a i ko lakou ike ana i ka momona, ua nui ko lakou hoonuu. I kekahi la ae, ua hoea hou mai la no ua alopeka nei., a lu hou mai la no i kana mau hua kulina, a ua nui ka hauo@i o na manu, a ua hoonuu hou lakou i na bua kulina momona. A pela mau ka hana a ka alopeka i kela a me keia la. A i na la a pau a ua alopeka nei i hoea ae ai imua o na manu, e uhi iho ana oia i na helehelena olu o ka waipahe maluna o kona mau hiohiona, a e minoaka mau ana kona mau papalina, a o na hoailona o ka makahehi a me ke aloha kulipo iloko o na kiionohi e kona mau maka no na manu. A i ka hala ana o elua anahulu o na la a ua alopeka nei i lu ai i kana mau hua kulina momona, ua kuluma a ua laka mai la na manu iaia, a hookahi ke kaunu a haihaiolelo ana. I ka ike ana o ua alopeka nei i keia, nalu iho la oia iloko ona heaha la kana hana hou aku e hiki ai ke hooko ia kana mea i kuko ai a i lia mau ai hoi.

A i ka maopopo ana iaia kana mea e hana ai, ua hele aku a ma kekahi wahi ulumahiehie o ka aina me na pua a me na lau aala, kukulu iho la oia i kekahi hale nui, a mahelehele ae la ia loko me na keena lehulehu he nui wale. Hamo aku la oia i ua hale nei me na pena a me na waniki, e hookinohinohi ana i na wahi a pau o loko a me waho me na waihooluu like ole, a i ka paa ana o na mea a pau, nana aku la oia, a ua nani i kona mau maka, a ua kilohana hoi i kona lunaikehala.

A hala ae la ke kolu o ke anahulu o na la, mahope iho o ka hoomaemae ana o ua alopeka nei i kona hulu a hinuhinu, kahi iho la hoi a moe kawelu pono na hulu o kona huelo, hele aku la oia imua o na manu e like me kana hana mau i kela me keia la, me kana mau hua kulina i hoomomonaia me ke ko, a lu aku la iwaena o lakou. A oiai na manu e hoonuu ana i na hua kulina, ua pane aku la oia me ka leo olu waipahe imua o lakou, me na huaolelo i piha i ka ono me ke kuhinia: “Ia oukou e a’u mau hii alo, na hooilina hoi o ke aloha pau ole o ko’u puuwai, aloha a nui wale. Iloko o na anahulu la lehulehu i hala ae nei, ua hanai aku au ia oukou me ka ai ono, ka mea ai hoi a’u i ike a i hoomaopopo ai, oia ko oukou kaupale no na ino e hoea mai ana ma keia mua aku. A no ka lawa ole o na kokoina a na kipona a ke aloha e kauhola nei maluna o ko’u mau hokua, ua hooluhi iho nei au ia’u iho no ia aloha, a ua kukulu a ua ku, ua hoonani a ua nani, he hale a he home no oukou e noho ai me ka maluhia, a me ka palekana, ua hoopaa ia kona kahua maluna o ke onipaa, a ilaila auanei e loaa ai na pomaikai a me na lanakila kamahao ia oukou maluna o na mea a pau ma keia mua aku. Nolaila, mai ka mole loa ae o ko’u puuwai e maewaewa nei i ke aloha no oukou, i ka pehia e na pakaua puanuanu o ka Hooilo a me ka wela aaki hahana o ka la a ka Makalii, ke uwalu makee aku nei au ia oukou e a’u mau milimili, e hoi oukou a e noho iloko o ka hale nani a’u i hana mai nei a makaukau no oukou. O ka leo keia a ke aloha e uwe a e ne aku nei malalo o ko oukou mau kapuai, e maliu mai i loaa ai he puuhonua no ka maha ia oukou a e lanakila haaheo ai hoi mai na poino a pau.”

A kulu iho la na waimaka eloelo ma ka papalina o ua alopeka nei, a pulu iho la na pua a me na lau o kona wahi e ku ana.

Noonoo iho la na manu, a i iho la: “He olaio, ka keia mea nona keia leo oluolu a me na huaolelo aloha i hanai mai nei ia kakou me na hua mea ai ono a momona loa iloko o na la lehulehu i hala ae, a nolaila, pehea la e hiki ai ia kakou ke hilinai ole aku i ka oioaio o kana mau olelo? No ka mea, ua ono kana mau hua ai i hanai mai ia kakou, a pela no hoi – e maikai ana no kana mau hana ia kakou.”

Hooholo iho la lakou e hoi aku iloko o ua hale nei, a ua lele auwana aku la a noho iho la, a ua mahalo lakou i ka nani a me ka hinuhinu lilelile o na mea a pau. Pahola ami la ka alopeka i kona akamai a me kona ike a pau ma ka hoonanea ana ia lakou ma na mea a pau, me ka hoomau i ka hanai ana ia lakou me na hua kulina momona, a ua ulu ae la na kino o ua poe manu nei a nunui nepunepu, a oi ae la hoi ka palahinu o ko lakou mau hulu, a ua pii ae la ko lakou piikoi, pii pu me ka haakei a komo iho la ka manao kaena iloko o lakou – “he mau haku makou, a no makou o luna a me lalo, aole loa he oi ae i ko makou nani a me ko makou ikaika.”

A i kekahi la, oiai lakou e hiolani ana malalo o na eheu o keia mau noonoo haakei, aia hoi ua nihi mai la ka alopeka me ka lohe a ike ole ia, a hoopaa iho la ia lakou a pau ma ke pani ana i na ipuka o kela a me keia keena. A pau ia, komo aku la ia iloko o ua keena nei, a hukihuki ae la i ko lakou mau hulu a pau, a alapoho aku la i ka huina holookoa a lakou. Mino aka iho la ua alopeka nei, paipai iho la i kona opu, a pane ae la – “he oiaio, na ko’u maalea i hanai mai nei ia’u.”

HE MAKANA KARISIMAKA

 

Ua makana ae ke kula Sabati Ka@ keano he $250 @ na keiki o ka panalaau o ka poe lep@ra ma Molokai i mea hauoli na lakou no ka la Karisimaka.

Iloko no oia manawa ua lulu hou iho la lakou a loaa he $@ no na kaikamahine o ke kula ha@ o Kawa@ hao. He $350 a keia kula Sabati @ makana aku ai i ke Karisimaka nei no no keiki Hawaii.

 

Maikai ka hoike kula Sabati a ka ekalesia Pake i ka po o ka la Karisimaka, piha ka laukini a pau @l@ ka poe hele aku. Pela no hoi ka hoike a na Iapana i ka po o ka Poalua nei.

 

HUI HOOLE WAIONA O WAILUKU.

 

Ua hoouna ia aku e ka Ahahui Haole Waiona o Honolulu i kela mau pule mua aku nei no Wailuku, o Mr. Kanoelehua a me Mr. Lahilahi, he mau lala no ia ahahui, no ka h@ala a kukulu ana i kekahi hui o ia ano ma ka apana o Wailuku, a ua holopono mai nei la laua hana, ma ke ku ana o ka hui a koho ia na Luna Nui a me na komite no ka lakou mau hana pakahi mai loko mai o na hoa, penei:

 

NA LUNA NUI.

J. Haole.....Peresidena

H. K. Metusela......Hope Peresidena

W. B. Kea.....Puuku

M. P. Waiwaiole.....Kakau lelo

 

KOMITE KUM@

Mrs. Likepa Keanu,

Luka Kahale,

Julia Pakanaliilii,

Mrs. Haweleku Kukaulani,

Poni Kahale.

 

KOMITE KIAL

C. M. Kookoo,

N. P. N@hiwa,

S. E. Kupapau,

Alelani P. Kahale,

Aiai.

 

KOMITE MELE.

C. M. Kookoo,

Rahela Haole,

Poni Kahale,

Annie Keanu,

Mrs. Likepa Keanu.

 

NA LIMAHANA IAPANA HOU.

 

Ua ku mai ma Honolulu nei i ka hora 9 o ke kakahiaka Poakolu, Dekemaba 26, ka mokuahi Iapana “Takasago Maru,” iloko o @ la a me 18 hora mai Iokohama mai me na limahana Iapana, he 940 kane, 203 wahine a me 70 tona ukana. He poe kino ola maikai na limahana, me ka maemae hoi o ko lakou malama ana ma ka moku me ka oluolu, no ka mea e haawi ana ka auau wai wela ana i na limahana i kela me keia elua ia o@ai lakou ma ka moana.

            Ua hoolele ia lakou me ka holopono ma kahi hookio limahana. O ke kolu keia o ka huakai a keia moku i Hawaii nei, ma na huakai mua elua, he kapena okoa o J. H. Brown, a i keia mai nei hoi, he kapena hou o Conner. A ka Poakolu Ianuari 2 anei, e huii hoi aku ai oia no Iapana. O keia ka wa kup@no no ka poe puni makaikai e holo ai i Asia a huli hoi mai no maluna o keia mokuahi.

 

NA MAKAI KIU

 

Amerika a me Europa.

 

HE KANAKA OPIO I HOOPUNIPUNI OIA KA HOO@INA O KEKAHI WAIWAI NUI HEWAHEWA I WAIHO IA IHO E KEKAHI KANAKA MAKA HANOHANO MALUNA O KANA KEIKI.

 

            No ko Kurete hilinai no i na manao o ke aikane, hala wale ia kauoha ana; a i kekahi la ae, ikaika loa mai ka mai – eha ino loa ke poo, e holo mau ana; ke koko iloko o ka lolo, a e maule pinepine mau ana oia.

            I ka po mamua iho o keia, ua hele ua Dedarita nei e ike i kekahi kauka, a i kona halawai ana me ua kauka nei he mau hora ko laua kamailio malu ana, a i keia wa w Kurete e mauleule nei hoouna aku la ua o Dedarita i ua kauka la e hele mai.

            Aole i emo, ku ana ua kauka nei – he kanaka maikai ole o na nana@na – haha mai la i ka pana o ka mea mai, me ka ninau pu mai i kekahi mau ninau e pili ana i ka hoomaka mua ana o ka mai, a i ka hai ia ana aku e Dedarita, pane ae le ua kauka nei, imua o ke alo o ka mea i hoona ia aku e kii iaia, aole ka oia i manao e ola ana ka mai, oiai, wahi ana, ua loihi loa ke kaa mai ana, aka, e hoao ana nae oia e hana i kona akamai a pau no ka hoola ana. Kakau iho la ua kauka nei i kekahi mau kuhikuhi no ka awili ana i ka laau a me ka hoainu ana, a ma ia hana ana ua loaa iki mai ia Kurete kahi oluolu iki, aka, oiai ua a’oa’o mua o Dedarita me keia kauka no ka hoomake ana ia Kurete @ ka @ manao @ He @ mahope iho @ aku la o Kurete.

            I ka make ana o Kurete aohe mau ninaninau i pu  ae no ka mea, ua @ ke kauka a Dedarita i hoolimalima na make @ mea mai mamuli o ke @ nui ana o ke k@k@ @oko o ka @ a @ ia ana ua @ o ka @ o Dedarita Numana, a o Dedarita Numana h@ ua lawe mai oia i ka @ o ka @ make a hookau @ maluna ona. Mamua nae o ka wa@ ia a@ kahi ua Dedarita @ kana mau um@i auwae, a ma @ ana pela ua like loa kona an@ me k@ka mea i make i kona wa@e ana.

            I ka na@ ana o Kurete hoi aku la o Dedarita i Sana Lui me ka lawe puana i na p@no kino a pau o ke kaukauahi make. I kona @ki ana ilaila hele aku la ua dedarita nei i ka hale i hana ai o Kurete, a hahai aku la no kona make ana, me ka olelo pu aku e h@ koke ana oia i Geremania no ka lawe ana aku i keia nuhou kaumaha i ka ohana o ke kaukauahi opio a he @ kona ma he mau waiwai kekahi o Kurete e waiho nei me kona haku hana e haawi ia @ ma@ waiwai iaia a nana e @oio@ a aku i ka ohana o Kurete. Ua haawi koke ia mai la kekahi @ina dala e ka hui ma ka lima o dedarita, oia hoi na dala uku a Kurete e waiho nei ma ka lima o kona mau haku hana, me ko lakou hoopuka pu mai i na manao wa@ ia o ka minamina nui no ka make ana o ke kaukauahi opio.

            O@ai na mea a pau i hoike ia ae la @ hana ia ana, ike iho la kahi Tome, mahope o ka ha@a ana aku o kona haku opio no Aletona, i ka olelo hoolaha a ke kaikuahine o Kurete e kauoha mai ana ia Kurete e hoi aku. I kona ike ana, kakau iho la oia i kekahi palapala me ka hookomo pu ana i ka olelo hoolaha i oki ia mai loko mai o ka nupepa i pai ia ai, a hoouna aku la ia Kurete, aka, aole nae i loaa iki mai iaia kekahi haina. Noonoo nui loa iho la o Tome no keia mea, a no ka hiki ole iaia ke ike i ke kumu o kona haku kakau ole ana mai iaia i haina no kana palapala i hoouna aku ai, nolaila, hooholo iho la oia e haalele i kana hana a e hele ponoi e ike iaia.

            No keia mea, noi aku la oia i kona mau haku hana e hookuu mai iaia no hiikahi la, a i ka ae ia anamai kau iho la oia maluna o ka mokuahi e holo ana no A@tona. I k@na hiki ana malaila, he mea e ka lele o kona hauli i kona lohe ana mai ma ka hotele a Kurete ma i noho ai no ka make ana a me ke kana ia ana o Kurete a me ka haalele ana mai mahope iho o ke aikane a Kurete i ke taona o Aletona. I ko Tome mahui iki ana mai i keia mau mea, aole oia i hoop@ka wale aku i kona mau manao ponoi, aka, ua hoomau loa aku la oia i ka ninaninau ana a hiki i ka loaa ana iaia o na kumu kupono a me na lohe oiaio e hooia mai ana o ke kanaka opio e ola nei a e hok@ike nei @a  iho malalo o ka inoa kaukauahi aole ia he mea okoa ae o Dedarita Numana no ia.

            I ka maopopo pono ana ia Tome o na mea a pau a me kona ike pu ana iho aohe mau mea hou e ae mawaho ae o na mea ana i ike ai e loaa hou mai ana iaia ma Aletona, nolaila, haalele iho la oia ia wahi a hoi hou mai la no Sana Lui. I kona hiki ana ma keia wahi hele pololei aku la oia i kahi o Kurete i hana ai, a ma keia wahi ua hai ia mai la iaia na mea a pau i kulike me na mea i ike ia ma Aletona. I ka hai ia ana mai o ke ano ia Tome o ke kanaka opio i hiki aku ai malaila, ua maopopo lea iho la iaia ua kahi o Dedarita i kona umiumi auwae i kumu nona e like ai kona ano me Kurete.

            I keia wa, hoomaopopo koke iho la o Tome i kana mea e hana aku ai, a hooholo iho la e hahai mahope o Dedarita. No keia mea, kii aku la oia i kana m@u dala a wehe mai la mai ka han@ko mai, haawe ae ia i kona mau wahi ukana a holo aku la no Nu Ioka, a mahope iho o kona hoea ana malaila hele aku la oia i na luna nui o na laina mokuahi e noi ai i ka papainoa o na ohua e holo ana maluna o ko lakou mau moku no na aina e. Mahope o kona nana ana no kekahi manawa, ua hoopomaikai ia mai oia ma ka ike ana iho i ka inoa o ke Kaukauahi Kurete Yona Hohenetofena e kau ana maluna o ua papainoa la, a o ke alahele o ka moku i hoopaa ia ai ua inoa la ma ke ano he ohua oia no Geremania.

            I@ko o na la elua mahope ino e holo ai ua moku la, a no ia mea, aohe mea e ae a Tome e hana aku ai o ke ka@ wale no, nolaila, hele aku la o ua o Tome ma kekahi hale noho o na luina e hoolimalima ai i rumi moe nona, a malaila i loaa ai iaia ka hoolauna ia ana me ke kapena o ua mokuahi nei e holo ana no Geremania. Hao mai la ua wahi Tome nei i kona mau aahu @a moku, a i ka ike ana o ke kapena i keia ua ae koke mai la oia ia Tome e holo ma ke ano he luina no ia kelepa (trip) hookahi wale no. I ka hiki ana mai o ka la o ka moku e holo ai, aole i kau koke mai ua wahi Tome nei a hiki i kona ike ana ua kau ua kaukaualii (Dedarita) nei.

            O ko Tome manao i keia wa, oiai @ ke dala e hiki ai @ ke @ ka @ o ka hahai ma@ ia a hiki @ Geremania, a mahope @ kana mau kokua ana e hoo@ ia Dedarita no kana mau hana kolohe e noho oia malaila a hiki i kona make ana.

@

 

HE MOOLELO

 

N@ KE

 

Koa o Kanahele.

 

@

 

Ka Naita o ke Kapa Kila Lahilahi.

 

            Pane mai la ka moi, e kuu wahine, pehea la kou manao, aole ona @ a pau ona he naika oiaio. Aole i pane aku ka wahine.

            Ae, ua hoomaopopo aku la oe iaia, ua like aku la paha kou manao me ko@ aole nae paha ou hoomanao ae, ua ike oe i kekahi mea e like me la mamua.

            He oiaio e kuu haku, aohe ike ou i ko’u manao, he ai a he kohukohu alii maoli kona ano.

            Ae, ua pololei oe a owai kau e hoomanao ae la?

            He oiaio e kuu haku, aole e hiki ke koho aku aka o na helehelena me he mea la ua kamaaina ia’u mamua.

            A aohe ou hoohalike ae me ke k@ iloko o ka rumi alii?

            Hopu aku la keia i na lima o ke kane a nana pono aku la, a pau huli hou ae la keia a nana i ka naita o Cluny, a mae iho la ko ianei mau helehelena a aneane hiki ole iaia nei ke hanu.

            Ua ano e maoli oe e kuu wahine aloha, mai hana oe pela, mai hoopaa loa oe, he mea hoohalike wale ae no, aka, o na helehelena ua like, ina o kela kii o Charlemagne i hana ia i kona wa ui o kena hea keia e like ai, aole anei pela e kuu wahine.

 

            Aole e hiki iaia nei ke pane aku, ua haalulu keia mai l@a a lalo a i kekahi wa ua hoao keia e ku iluna a haalele i ka papaaina, no ka mea i ko ianei wa e alawa aku ai malaila, e ano e mau ana keia pinapinai mai ko ianei hanu, aka ua hoomanawanui no nae keia a hiki i ka haalele like ana o na mea a pau a hele aku la keia a ma kahi o ka mo@ Kale e ku ana. @alau aku la keia i ka lima a ua hoopaa mua keia i ka ianei mea e kamailio aku au u mea e maopopo ole mai ai iaia la ko ianei mau manao o loko. Hoohele ae la ke ianei mau olelo ma kahi e a hiki i ka kaika, hoomele aku la ko ianei mau olelo ma ia wahi.

            A pane mai la ka moi ae ua oi ae kou mahalo iaia mamua o na naika e ae a pau. Aole paha oe i ike i @thaire a me a@u ua manao maua ua oi ae kona kohukohu i naika no Lorraine mamua o Farani.

            He oiaio anei oia maoli no ke keiki a Sir Manfred o Cluny?

            Ae, he oiaio no, ua ike au iaia mai kona wa uuku mai.

            He oiaio ua ike io no paha ia i kana keiki?

            Ae ua ike no ia a pela pu no hoi me a@u.

            A e hai mai hoi oe ia’u no ke kua puu pehea la ka loihi i kona noho ana me Sir Ulri@?

            Ae he hiki ia’u ke hai aku ia oe ia mea, no ka mea owau pu kekahi i ko na hiki ana mai i kahi o Sir Manfred. Aole au e hai aku i ka moolelo he loihi loa, a oia ka@u e hai aku ia oe, loaa ia ia mak@ ma ka nahelehele he umi a k@u na makahiki mamua aku nei, ua hana ia i kekahi hana nui ia maua me Manfred, a nolaila aole maua e poina iaia, ua hanai pu ia ia me ke keiki a Sir Manfred a mai laila mai kona noho ana a hiki i keia wa, a @iae ke kaikamahine e @i ua kama@ pu no oe me ia, a e lawe aku au ia oe.

            E kala mai oe ia’u e hele au e hui me kuu keiki, mai hai aku oe i ka naita no’u.

            Haalele iho la keia i ka rumi aina a hoi aku la ma kona rumi ponoi papani mai la i ka puka a noho iho la ilalo a puliki ae la i kona mau lima a pane ae la, he mau mea huna kekahi aia ma kekahi wahi, ua kuhihewa paha kekahi poe aole paha oia i ulu ae nei a like me ia, he mea hiki ole ia, e uinau au ia Osterburg he mea paakiki loa ia a aole olu hilinai iaia, aka e ninau nae au aole e hiki ia’u ke ola me keia kanalua o’u. E Karl, ina paha oe e ike ana i ka oiaio, o, na ka lani e ike mai, a nina aku la keia iluna o ka noho a uwe iho la.

Mokuna XVI.

Ka hele hiikahi i ka po.

            A oiaio ka lehulehu e nanea ana iloko o ka rumi nui o ka halealii a o ka emepera wahine hoi ua hoi i kona rumi, a o ke keikialii hoi e ike ia aku no ia e holoholo ana ma kekahi wahi pouliuli i ka pa alii e pea ama kona mau lima ma ka umaunia a e kulou ana ke poo imua me he mea la e kali ana no kekahi mea.

 

E HOOMAU AKU ANA NO @

 

E hoomau aku ana no ka @ nona ka inoa mala@o iho nei, ma ke @ he luna lawe pepa no ke “K@OKO@”

            E Ewa! Eia ka M. H. ke nee mai nei, e hoomau mai ana anei oukou i ke kuilima pu @ ma ka lawe ana i ka nupepa i oh@h@ nui ia o ke Kilohana Pookela? Ae @na pela e hoolele mai ko ka @ ka pule a ke kahun@ a e@ no oukou ia Hapaika@ a me na moolelo e ae @ ia me na mana@ @a.

            Nolaila e ala ae lokahi pu k@u, e lawe i ke K@ me ka hookaa mua i ke ola o ka pepa.

            I hola no ka mokuahi i ka nui e ka nanahu, pela @ hoi ka Nupepa, i ola no i ka @ele mua o na nanahu elua o ka makahiki h@k@a.

            O @ au no me ka oiaio

SAM P. K. NAWAA.

            “Kaw@ Fw@.

De@

 

HOOLAHA HOU

 

HOOLAHA HOOKO MORAKI

           

            Mam@

@

@

@

o Ianuari, 188@

@

@

ia ana @ ka @

aku nei @ ka @

@ nei, @

            A k@

aku o na @

@

hoolaha i@

@

@ Morgan, na H@

Ianuari, 188@, h@

            Aia ma ka@ W. K. Ka@

@aka no keia @a

            Hana@ i keia la @ 1888

@

@

            Penei na aina i @

            He aina hoolima @

ma ka hoolima @

18 o Sepatema @, 1884@

377@ eka m@ na m@

@a, na hale @

            He l@a wai a@ aina.

@

 

OLELO HOOLAHA

 

E ike a@

@ i ka mea no@

@ aku @

ana kuu ma@

ulaula la@

@

a he @

a @a a@ @a K@ M@ K@

ole, ma ka @

@

AKANA PAKE,

K@ M@ K@

De@ 1@, 1888.

 

Hookapu Aina

 

Na Moku Manu,

 

Ma@

 

            Ke pa@

@
@
@
@
@. A @MMIN@.

@

@

 

Ka Waiwai o ka Hilinai

 

A AYER @

@

@

@

@

 

LAUU SASAPARILA, @ ia o ke aa @ a @ ua loaa ka mana hooma@ a@ ia ana me kekahi @ aa @, a me kekahi mau mea @.

 

HE koko @ a na wa@wal@ anei k@? Ua a wi@ p@ a@ ikaika? A ua hui pu anei me na wa@ hoopehu Na@

 

LAAU @ hoo@ ia mau mea ino a pau, a maikai. O na kauka lapaau a pau o Ai@ @ka ike ke ano o ka AYER SASAPARILA, @a olelo lakou, aole he mea maikai e ae no ka hoomaemae k@k@ a@a @ i a wili pa ia, aka o keia @ No ka

 

HOOMAEMAE ana i ke koko, a me ka hoo@ p@ ana i na mea a p@a ma kekahi mau ano ma@ keia, o ka AYER SASAPARILA wale no ka laau nana e hoomaemae haka@a ole mamua ae o kekahi ano laau e ae O ke

 

KOKO ino hakuhaku, a nawaliwali hoi kona holo pono ana ma ke ka@ e hoomaemae ia a e hookaika p@ ia no hoi ma o ka ai ana i keia LAAU SASAPARILA A AYER. He ma@lahi a he

 

MIAKAI @a hoi keia laau, aole no ka hoomaemae wa@ ana @ ke @, aka, no ka hookaawale p@ ana @ ana i ke koko iho, a me ka kai@ pu i kona holo pono ana ma @. He lehulehu wale na hooia ana mai na wahi a pau @ ke @ nei i hoohana mau i keia laau mamua o kahi mau laau e ae.

 

A HILINAIIA no ka ikaika kupono o ke ola kino, ma ka maemae ana o ke koko, hoomake pu ia na ma’i, a pela aku. He nui na laau hoomaemae koko i hoolaha wahah@ wale ia malalo o na inoa lehulehu, aka, o na hilinai a me na hooia wale no a ke ao holookoa, mauna o ka

 

Ayer Lauu Sasaparila

 

I HOOMAKAUKAU IA E

 

Kauka J. C. A@ & Co., Lowell, Ma@.

 

HOLLISTER & CO.

 

Na A ena ma k@ Paeaina Hawaii.

Helu 100. - - - Alanui Papu, Honolulu

2086-tf