Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 52, 29 December 1888 — Page 2
| This text was transcribed by: | Terry Conway |
| This work is dedicated to: | For William Makuakane, the father of my incredible Kumu Hula Patrick Makuakane. |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ua wahi hoakula nei ona ho@ hou ae la imua a pane aku ia ia Kapena Venona me na huaolelo o ke kueo a me ka maalea.
“He ehia a oukou mau pukuniahi e like me kena a oukou e ki aku ai i na aumoko o Farogata?”
Aole I pane ia mai hookah huao’elo no keia ninau hookano a ke kiu ia Kapena Venona, aka ua wehe ae oia i kona kika a puhi pono aku la i ka uwahi paka imua o ka maka o Roge. me he mea la e hai aku ana iaia, oia ka haina o kana ninau.
Aole o Roge i hoolilo i kela hana ana i mea nui, a i mea paha nana e hoomaopopo i kea no o ke ana ia ana o kana haina me ka uwahi o ke kika, ua pane hou aku la oia I keia mau huaolelo imua pono Kapena Maka Venona.
“He pu 10 mile anei keia o ka poka e lel ai, ea?”
Na keiia ninau hou i hoopii ae i ka huhu o Kapena Venona, a me kona leo kalakala, pane aku la oia I keia mau olelo.
Hukanaka maa@a@wa uwalae like me o eke ano. Ina i hookomo ia oukou na poe hoopukapuka no ka pomaikai o ka aina iloko o ke kaua a hoohakaka ia oukou e like me ka wai wai o keia mau pukuniahi, ina ua oi lo aka pomaikai e loaa I kou ohana a me oe iho, mamua o kena mau uwala au. Ano, e hookaawaie koke aku oe. Hele pela.
Na keia mau huaolelo kipaku i paila ae i na aakoko o Roge, a ua kokoke loa oia e lele aku mahuna o Kapena Venona no ka hakoko ana. Huli a@ la oia a hele aku la, a me kona leo maa mau, pane iko la i keia mau olelo hope.
“Ua kuhi au in a alukoa a pau o ka Hema e ohi i ko lako@ mau uku, a @ pane i na ninau?”
I kela wa i hoomaopopo aku ai e Kapena Venona i ka leo ua lohe mua oia mamua, a kau pololei aku la kona mau maka maluna o Roge me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo o ka loaa pono.
“He kiu oe e kena kanaka iloko nei o Papu Megana. Ua ike mea au ia oe iloko o ke kulanakauhale he mau la kakaikahi i hala ae nei. E ku iho oe malaila e kela kanaka.”
I keia Manawa i pa e mai ai kekahi leo mahope o Venona i ka pane ana mai.
“Kapena Venona, ua makemake au e ike ia oe i keia manawa.”
Huli koke ae la oia i hope i ka mea nana oia i kamailio aku, a ike koke aku la oia ia Kenela Page, ka Alihikaua nui o papu Megana, pane aku la o Venona i keia mau olelo me ka haawi pu ana aku i kona aloha o ka oihana koa.
“Ua makau au no kau kauoha e ke Kenela i keia manawa.”
“E Kapena Venona,” wahi hou a Kenela Page i pane mai ai. “Ua lohe au, ma ke ahiahi o ka po o ka la @ keia malama, ua hakaka pahikaua oe maloko o ke kulanakauhale?”
Na kela mau huaolelo i hoanoe ae i na helehelena o Kapena Venona a hiki ole iaia ke pane koke aku, oia hou ka Kenela Page i pane mai ai.
“Alaila, ua oiaio keia lono o u i lohe mai nei. Ua haohao loa au i kou an@ e Kapena Venona ma ka hakaka pahi kaua ana no ka make me kekahi o ko’u mau aliikoa i hikinai nui ai, a hoaloha hoi i aloha nui ai, a he makamaka hoi i.”
“Ua haawi mai oia i kekahi olelo ino ia’u,” wahi a Kapena Venona pane koke aku ai. “Ina no oia ko’u kaikaina ponoi, aole no ia he mea e ke akea ai ia’u i ko’u hakaka pahikaua pu ana me ia.”
“Ua hoao mai anei oia e lawe i kou ola?”
“Ae,” wahi hou a Kapena Venona.
“Aole anei he kaikamahine ka mea non aka hale, oiai o Kapena Davikeko na malalo o ka hooko kauoha? Hea ha kau hana maloko o kela hale? A heaha kou kuleana o ka hoao ana e hoopahua i ka mana o kela kauoha?”
“Aole au e kamailio ana i ke kumu i ala mai ai o kela hakoko,” wahi a Kapena Venona i pane aku ai me kona nanaina o ka makau ole. “E haawi ia’u malalo o ka hoopaahao e like me ka hewa i hana ia aka, e ae mai ia’u e ke Kenela, ua makemake nui au e haa@ a’u mau kokua a pau i ka papu nei no ka pomaikai o ka hae hou o na mokuaina o ka Hema, main a kimopo ana mai a ka enemi e ku nei iloko o ke kaikuono.”
MEA HANA LOLE
Ua wehe ae nei o Mrs. M B CAMPBELL i ka oihana hana a me ka helehele ana i na lole, ma kona wahi noho ma ka helu 3 alanui Beretania, @ kekahi aoao ka Hotele. O na @okua ana mai na lede maka hanohano nai ka mea i makemake nui ia, a e @oaa no aunei ke ku pono o ka lole e like me ka @i.
2203@y
Nupepa Kuokoa.
@ Makahiki @
@ (entire line)
@ KA KULA
@, Dekemaba 29, 1888
LA HANAU O KA MOIWAHINE KAPIOLANI
I keia Poakahi ae, Dekemaba 31, ka la hope loa o ka makahiki, oia ka piha ana o makahiki i ke kanalimakumamkolu o ke Ahiwahine Kapiolani, Moiwahine o ka paemoku o Hawaii nei. A oiai, eia no oia iloko o ke ola kino maikai, ka olulu, ka waipahe, ke nonoi ae nei makou i na Lani ----
E Ola ka Moiwahine i ke Akua.
1888-1889.
He elua la i koe mai keia la aku, e haalele mai an aka makahiki 1888 i ke kaahele ana maluna o kona ala@oai a puni ka la iloko o hookah makahiki, a e puka mai ana kona ukalu pili kokoke mahope ona a hookaau aku maluna o ka honua i ka hookah tausani-ewalu haneri-me kanaiwakumamaiwa o ka helu lahui e alakai ai i kea o holookoa.
I keia la a makou e puka aku nei, oia ka helu hope loa o keia makahiki e pau ana i keia Poakahi ae, a o ka piha ana hoi o na manawa he kanalimakumamalua o ko makou maalo ana aku ma ko oukou mau ipuka hale i kea o, i ka po, i ka wa ino a me ka pauaho ole, @ ke lawe hou nei makou i ke kulana o ka hoomau aku ma ke ala o ka hana i keia makahiki ae, me ka makou mau ake ana, e hooi aku i ka waiwai o ka heluhelu nupepa i na poe ma na kulana kiekie a hiki i ka haahaa, na ahahui a me na ekalesia, a me ka lehulehu holookea mai o a o o ka aina, he hookah wale iho no a makou makana e pahola aku i na tausani makamaka o ke Kuokoa oia ka huao elo nani i ka umauma he aloha.
E like me na hana ano nui i lawelawe ia i ka makahiki i hala, pela aku ana no na ouli e hoike mai ana iloko o keia makahiki ae. E lilo ana na la hope o 1889, he la hoomakaukau nui e pili ana i ke koho balota, a na kona hope mai o 1890 e hoike maopopo mai i ka aoao e lilo ana o ka lanakila.
O ka hoomoe ana i ke alahoe ma ke kulanakauhale o Honolulu, ke holo mua nei no ia ma kona ala o ka hana pela pu me ka hui alahao o Oahu nei ma o B.F. Dillingham, ua hala aku na kauoha no na lako alahao in a aine e, a ke hiki mai, o ka wa no ia e hoomaka aku ai ka hoala ana ia hana hooholomua o ka aina.
O ka uwea olelo moe moana kuloko no ka hoolauna ana i mokupuni ilojo o ka imo ana a ka maka, ua loaa mai nei ka leta a Mr. Bartholomew, ka mea iaia ka lawelawe ana i ka holomua o ka uwea moana, ua holopono kana hana in a makeke hoopukapuka dala o Ladana, a ua hiki ke loaa ke dala a oi aku e like me kona makemake. Ua manao ia, e hooili ia mai ana na lako uwea olelo ma kekahi mokuahi e haalele ana ia Vanekona, Beritania Kolumebia, i ka la 20 o keia Ianuari ae. Aole e li’u na la i koe, a hoohui ia ka paemoku o Hawaii nei ma na launa kamailio ana iloko o hookah sekona, ninau aku ia Hawaii a pane ia mai e Maui me Molokai, a e ia mai e Kauai i ka walo a ka la i Lehua iloko o ka imo like ana a ka maka, a me ke kikelike ana o na leo kamailio.
He elua Pake i ahewa ia e ke kanawai no ka lawe ola, a e kau ia aku ana laua maluna o ka amana li-kanaka i keia mau la aku.
Ke kalokalo ae nei makou in a Lani, e hahai ia ko makou mau poe heluhelu e na pomaikai he nui wale, me na manaolana e hooi aku i ka holomua o ka hana – ka noho oluolu o ha ohana – a me ka piha haaheo o ke kanaka nona iho –
Aloha Makahiki Hou Kakou.
KO KAKOU KULANA
A hiki i keia Poaono hope o ka makahiki hookah tausani ewali haneri me kanawalu-kumamawalu, eia no na mokupuni o Hawaii ke luana nei iloko o kona nani nui, kona mau ea oluolu, ka holomea o na hana hou kuloko, a me ke ku o na hooponopono pili aupuni ma ke alahele o ka noho like ne na mana o waho. Aole kakou i hao wale aku i ke kuleana o kahi aina, aohe hoi i noho enemi, oiai, ua haalele kakou i ka manao hoohui aina ia Samoa, ka ninau aupuni hoi no kakou e losa ai ko kakou mau maka ke kekahi puupuu ikaika loa mai a Geremania mai ma kela hookahuli aupuni i ka nohoahu o Malietoa. O keia na lawelawe o ka hoopakele a keia au hou i kukulu ai i ke kahua hale o Hawaii e maemae kakou me na hookauhihi ole mai o na haawe kaumaha o kahi aina aku mamua o ko kakou ma o kekahi mau lawelawe hemahema ana a kakou ponoi iho.
Ma na ohana kuloko o ka aina, @’e makou i ike i na hewa’e hooha’ahala ia ai, ina i loaa ka haawina a e haawi ia i manawa, e ike an aka lahui Hawaii i ka hooko ia o ka lakou mau nei kekahi mau kauna makahiki i hala ae, ua hiki mai ka wa o ka ai pakiko in a loaa o ko kakou hoolaupai i ka aina ma ka hana, ka waiwai a me ha holomua, a o ke kanaka e hoomaanauna wale no i kona manawa iho, ua kue maopopo aku oia i ke kanawai o ka Makua Lani – me ka hou o kou lae oe e ai ai i kau ai a me kau ia.
O ka ai pakiko ana i ka waihona o ka lehulehu a me ka ikaika manao hana o ke kanaka, aole kakou e hiki ke ahewa aku i na malihini o waho, no lakou ka hewa o ka mahi ana i ka aina? Ua like ia me ka hiki ole ia kakou ke papa aku i ka ulu ana o ka nahele he’e iwaena o ko kakou mau kihapai. Oiai ke aupuni e hapai a e kokua ana in a hana hoohoihoi aole no ka pono o ka lehulehu holookoa ma ka hoala ana in a hana mikiala o ka aina, a o ko kakou wai ia e ka lahui Hawaii i keia manawa me ka hoopoalaleha ole aku i wa okoa, e ku ilina a hapai in a manao hoohoihoi a imi hana pomaikai.
Aole loa makou i lawe i ka manao o ke kanalua i ninau nui e oi ai e ninau aia no he manaolana no kakou na kanaka Hawaii e loaa ai, e holomua ai, e lanakua ai, a e haaheo ai, ina o ka hana ke kahua mua loa a kakou e hoo maka ai e kukulu a o ka hooko a lawelawe i ka hana me ka hoomau i ka ikaika o ka bilinai ia mai, e ike akku ana no kakou i ka hua o ia mau hooikaika ana no ka pomaikai. Ma kahi o ka hemahema, e loaa ana he makaukaa@a kahi o ka nele, e loaa ana he lawai ma kahi o na haawina e loaa ana he mau wa wai nui.
Ma kekahi o na haawina a me na oihana i hoopai ia e ka Ahaolelo i hala aole i aia mai i keia mau ka he mau pilikia a he mau hemahema e like me na kohokoho wale ia aku, he mau anuu ia e holopono ole ai o ka hooponopono aupuni ana o keia au? E like me ka maa mau mai kahiko mai, pela no kakou e nee malie nei i keia mau la e like @e@ko ke au i hala malalo o ka hoomalu ana a ke kanawai a me ka @ula ana mai ka Nohoalii mai.
HE PUUWAI HAMAMA
O kekahi o na hana puuwai hamama i ike ia e kakou iloko o keia au, oia no ka mea nana keia leta malalo iho, a na ia mau huaolelo o hoike i ka manao nui i ke akea iwaena o na ohana lehulehu i hoopoino ia me ka mai luku weliweli e pahola nei ma na ipuka hale a pau o Hawaii nei, ua noi aku o Hon. S.M. Damon i ka Papa Ola, e ae ia mai oia oia e hoounaaku i ka mokuahi Likelike malalo o kona mau lilo ponoi, no ka ohana, ka hoaloha a me na makamaka i aloha i ko lakou mau pilikana e noho mai la i ke kahua mai lepera o Kalawao, ano ka manawa i ae ia lakou e holo aku me ka uku ole. O keia iho ka leta a Mr. Damon ka puuwai aloha hamama.
[LETA]
He mau hebedoma lehulehu ko’u noonoo ana i keia mea e hiki ai in a makamaka a me na pilikana ponoi o ka poe i hoopilikia ia ma Molokai e noho mai la, e loaa he wa e ike hou aku ai oukou ia lakou.
No keia kumu ua, nonoi aku au i ka oluolu o ka Papa Ola e ae mai ia’u e hoouna aku i mokuahi i Kalawao a i Kalaupapa paha, a maluna oia moku e hiki aku ai na pilikana ponoi ke holo aku a hoi mai. Aohe he uku moku e nonoi ia aku ana, koe wale iho no ma kahi o ka hoolako ana i na mea ai, na ka poe e holo ana e hoolako iho ia lakou i ka ai e like me ko lakou lawa.
Nolaila, e haalele an aka mokuahi “Likelike” ia Honolulu ne i ka hora 9 o ka po Sabati, Dekemaba 30, a holo aku no Molokai a hiki hou no Honolulu ne ii ka po Poakahi, me ka pau o ka la holookoa o ka Poakahi no ka ike ana.
O Mr. C.B. Reynolds, oia ka mea nana e malama i keia huakai, a ke noi haahaa aku nei au i o’u mau hoaloha a pau e hoolohe in a rula o ka Panalaau, oiai oukou malalao o kona malama ana.
E loaa o na palapala ae ke kii ae ia Rev. H.H. Paleka, Rev. Makua Leonore a me Hon. J.U. Kawainui. Na keia poe keonimana maluna’ae e haawai aku i na palapala ae holo ma ka moku ma keia Poaono.
Me ke aloha nui o
S.M. DAMON.
UA HALA
I ke kakahiaka nui Poalua Karisamaka, ua he’e aku ke keikikane hiapo a Rev. W.B. @ he @a @aha makahiki e ike a e pahol@ aku i kona aloha Ka@ i ka hakk@ia kumumua o Kam@h@ @ha m@ ana i na makana ia lakou. A @ i hoi mai ai puka @ aku @a @ maloko o ka puka k@ ahiahi nei a maka iho la kona mau wawae malalo iho o ke kuli, a kahe n@ aku la ke koko. Mamua o kona @ ana ua nui ke koko i kahe, ua h@ou@a k@ keia @ @ McGrew, i kona hiki ana mai a nana, ua hoole oia a@e e hiki ke h@l@ ia, no ka nui o ke koko i pau i ke kahe. Hora 5:30 ahiahi, make aku la ola. Aia na aloha ana a @au maluna @ na makua a me ka ohana i hooka@ahaia.
HE MAKANA NO KA HANA @OKOMAIKAI
Ma ka la 15 Dekemaba nei, maloko o ke k@ena nui o ka Mariposa, ma ke aw@kumoko o Kapalakiko, @a haawi @ @na ia aku o Kapera H.M. H@w@ o na mokuahi la me kekahi makana i ho@na ia mai e ka Hai Kal@ a Beretania ma ka inoa o ke aupuni o Enela@i, he mahalo o ke ana kiekie loa ma kana huakai h@o pakele o ka lokomaikai nui i na kanaka o ka moku Pelekane Henry James i nahaha ai ma ke k@h@la pohaku o ka mokupuni Paramara.
Ua ak@ak@a ae he helena nui o na poe i kono ia m ka papaaina, ka agena o ka m@ku, na l@n@ aupuni a me ka K@nikela Beritania. Mahope iho o ka ai ana, na haawi makana ia aku la o Kapena Hewa@ me kekahi Bola Da@ nui he @ iaiha ke ana waena, a ua kau ia keia @ huaolelo ma ka aoao, penei@:
“Haawi makana ia aku e ke Aupuni o Beritania Nei ia Kapena H.M. Howard, ka Luna Kiekie o ka mokumahu Mariposa o Kapalakiko, no kana kokua o ka lokomaikai a me ke aloha i no olelo o ka moku kalepa Henry James o Galasago, i nahaha ai ma ka mokupuni Paramara, Aperila 16, 1888.”
Na Mr. E.B. Jerome ma kahi o ka Luna Date Nui i pane ae in a olelo mua o ka mahalo i keia hana lokomaikai a me ke aloha a Kapena Hewada, a wahi ana, --
“O keia makana ana ia Kapena Hewada mai kekahi aupuni mana nui mai o kea o nei, he hookau ana aku ia i ka hanohano nui maluna o ko Amerika kalepa oihana moana ana. Aia malalo ona, he moku kumukuai kiekie a me na waiwai a me na ohua, a e lawe puana in a eke leta Pelekane malalo o ka aelike, me ka hoolele ana ma Kapalakiko iloko o ka la i manao ia. Ua uhaki ae o Kapena Hewada i ke koikoi o ka hilinai ma ka hookele ana i kona moku ma ka alahele okoa e hiki aku ai i ke kahua o na ohua poino malalo o ke kanawai ahonui a me ka lokomaikai i kela mau kino ohane ela he iwakalua me elima.”
O na olelo panai a Kapena Haweda i pane aku ai no keia makana a ke aupuni o Enelani ma kana huakai o ka hoopakele, ua hai ma oia ---
“O ka mea mua a kekahi kapena moku e hana ai malalo o kela ano huakai, o ka ike mea i kona haku. I ka wai i loaa mai ai o ka leta a Lutanela Cressup o ka mokukaua Amerika Ad@mu, e hai mai ana no keia poe olulo iloko o ka pilikia, aole i loihi ka manawa no ka hooholo ana i ko’i manao i ka mea e hana ai. Ua ninau iho au ia’u iho, heaha la ka Mr. Spreckles (oia ka ona o ka Mariposa) hana no keia poe pilikia, ina eia oia maluna o ka moku nei i keia manawa. Ua maopopo @a ia’u kana mea e olelo ma ai – E holo koke i kahi o ka pilikia, a hoopakele in a kino ola. Ua holo aku makou no ua mokupuni la, a hoopakele ia na olu’o o ka moku nahaha Henry James. I ka wai i hoike ia aku ai o keia lono ia Mr. Spreckels, eia kana i pane mai ai – Ua hana oe e Kapena Hewada i ka mea pono. Nolaila, o na hoomaikai ana a pau no keia huakai o ka hoopakele, aia no ia maluna o Mr. Spreckels. No’u iho, aole au i hana a oi aku mamua o ka’u hana ponoi, no ka noho hookele a me na hilinai ana mai a ko’u mau haku.”
O keia hana lokomaikai a keia kapena, ua pahola ia aku na mahalo kiekie loa nona, ma Amerika, Enelani a me na Panalaau o ka Hema. Aia maloko o ka aelike no ka hali ana i na eke leta o Enelani, ina e haule oia mahope o kona la ku aku i Kapalakiko, alaila, ua uhaki oia i ka aelike a e loaa ole ai o na haawina dala kokua i ka moku lawe leta o ka Pakipika Hema. Iloko o ka hilinai nui i kau ia maluna ona, ua ku aku ka Mariposa i Kapalakiko me na eke leta a me kona piha ohua i k aka a ka aelike i kauoha ai iaia e ku, me kona holo ana he mau haneri mile lehulehu ma ke alahele moana o ka hoopakele i ka mokupuni Paramara, a me ke ku ana i Honolulu nei.
HOOLAHA O KA AHA KIEKIE
Aha hookolokolo kiekie o Ko Hawaii Pae Aina Ma@ pono waiwai. Ma ka hana o ka @ C.H. @ hoike i @ pono ono o ka @ o SAMUEL @ WILDER @ make, @ waiwai @e @ ana @ a e ap@ kela mau mua, @ e hooku@ ia ka @ me na @ ma ia @.
Ua @ ka POAKAH@, ka @ o @ ma ka @ ka m@ malaila, e hele @ i ke @ ina he kumu io ko @ e ae @ ia @.
Ma ka hana o ka waiwai o na keiki a C.H. @ Honolulu, Oahu, i make.
Ma ka heluhelu ana i ka palapala @oi a me ka pa@ hoike i waiko ia mai o na lunaho@ o ka waiwai o SAMUEL @ WILDER i make, kahu malama waiwai o na @ nei ana e apono ia ma h@ he @, a e hoike ana o na mea @ mai he @, a e noi ana e nana a e @ o ia kela mau mea, a e kau@ ia e oia hale ia ka waiwai i ka poe i kuleana a e h@ k@ ia ka mua me na hope i noho oihana ma ia waiwai.
Ua kau ha ia o ka POAKAHI KA @ 28 o IANUARI, 1889, ma ka @a @ ka kahiaka ma @ Keena o ka Hale Hooko@ A@ lani Hale, Honolulu oia ka manawa a me kahi i ka h@a noila,a me ka papa hoike i olelo ia, a o ka poe a pau i pali malaila e hele mai e hoike @ ke kumu, ina he kumu io ko @ e ae @le ia ai ua @ i la, a malaila e hoike mai ai na @ke o ka mea i kuleana i ka waiwai i olelo ia, Kakau ia ma Honolulu, Dek. 15, 1888.
Na ka Aha:
HENRY SMITH
Hope Kaka@
2212 31.
Aha hookolokolo kiekie o ko Hawaii Pae Aina. Ma ha ho@p@ n@p@ waiwai. Ma ka hana o ka waiwai @ MARTHA KALEIKINI KAPENA o Waialua, Oahu, i make.
No ka mea, me ka la 10 o Dekemaba, 1888, ua waih@ia mai imua o ka aha kekahi palapala i olelo, ia oia no ka palapala ka@ha hope loa a Martha Kaleikini Kapena i ma ke aku lai a me ka palapala kauoha e hoopukaia H@I ka palapala luna hooko ia Josua Haah@ ua waioha mai e ia.
Nolaila, ua kauoha o ka POAKAHI, ka la 31 o DEKEMABA 188, i ka hora 10 o kakahiaka ma ke keena hookol@ ia aha ma Aliiolani Hele Honolulu, oia ka la a me ka hora e hooiaio ia ai ia palapala kauoha a e hoolohe ia ai hoi ia nei ana mai a me na poe a pau i pili, e kue ana ia palapala luna hooko.
Kakauia ma Honolulu, Dek. 1, 1888.
Na ka Aha:
HENRY SMITH,
Hope Kakauolelo
2211-31
HOOLAHA HOU
Ma ke Keena o ka Lunakanwai Kaapuni Apan Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAUMIUMI @ @ Alakahi, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi o Eleakala @ kekahi o na hooilina o na waiwai o Kaumiumi @ no Alakahi, Hilo, Hawaii, i make e olelo ana, ua oo oia i keia manawa a no ia mea ke noi nei e h@pih ia mai ka waiwai iaia, a e hoopau i ia ka malama ana o ka lunahooponopono no ia waiwai e waiho koke ma i kona hoike hope imua o keia aha, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, i ka Poalima, oia ka la 25 o Ianuari, M.H. 1889, i ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa e nana ia ai kana mau hana, me na mea kue ke hoike ia.
F.S.LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
Hilo, Hawaii, Dekemaba 8, 1888.
2211-3@
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAIHE w., no Manoloa, Hilo, Hawaii, i make.
Ua heluhelu a ua waihoia mai ka palapala noi a Iosia k., kekahi mea i pili, e noi ana, e hooholo ia na hooilina a e hooponopono ia ka waiwai o Kaihe w., no Manoloa Hilo, Hawaii i make. Nolaila, ua kauohaia na mea a pau i pili o ka Poalima, oia ka la 25 o Ianuari, M.H. 1889, i ka hora 10 a kakahiaka, ma ka hale hookolokolo ma Hilo, Hawaii, oia kahi a me ka manwa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la me na mea kue ke hoike ia.
F.S. LYMAN.
Lunakanwai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina
Hilo, Hawaii, Dekemaba 8, 1888
2211-31
KUAI KUDALA A KA HOPE ILAMUKU O KA APANA O KOOLAULOA, OAHU
Ma ka mana o kekahi palapala hoomalu waiwai mai ka aha apana o Koolauloa, Oahu, ma ka la 2 o Novemaba 1888, e kue ana ia Ahuna k., ka mea hoopii ia, no ka pono o J.M. Monsarrat (Maunakea) ka mea hoopii no ka huina dala he $119.00
Ua hoomalu au, a e waiho aku ana i ke kuai kudala ma ka hora 12 awakea o ka Poano la 12 o Ianuari 1889. Ma ka paka pa o ka halekuai ma Punaluu, Koolauloa, i oleloia, e lilo no i ka mea koho kiekie na pono a me na kulana a pau o Ahuna ka mea hoopiiia.
O ka waiwai malalo nei ke ole e uku e ia mai mamua ka huina dala i olelo ia maluna, a me ko’u mau lilo.
Eia ka waiwai e kuai kudala ia aku ana; o ka laiki ili (paddy) a pau e waiho ana ma kekahi hale o ka mea hoopiiia mua Hauula, Koolauloa, no kanakolu paha tausani paona (30,000) a oi aku a emi mai paha.
Kuike ke dala i ka mea e lilo ai, na lilo a pau o palapala me ka mea kuai mai.
H. KAUAIHILO,
Hope Ilamuku o ka Apana o Koolauloa.
Kapaka, November 23, 1888. 2209-4@
HOOLAHA HOU.
Aha hookolokolo apana eha @ Hawaii Pae Aina. Ma @ KAH@ OKUI @ Wah@, Kauai, i make. Imua @ ma ke K@ M@ make @ N@ Ka@ K@ M.H. 1888, @ A.K. @.
Ua kau@ IANUARI, M.H. 1889, o ka hora @ ka waiwai i @.
Kaka@ K@, Kauai, @ Hawaii Pae Aina. Dekemaba, @ M.H. 1888.
JACOB HARDY
Lunakanawai Kaap@ni Apana @.
2211-3@
Aha Hookolokolo ai ana eha @ Hawaii Pae Aina. Ma ka @ Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o NAHALEPOHAKU @ o K@ K@. Ma ke Keena @ o ka Lunakanwai @.
Ma ka h@ a me ka waiho ia ana mai @ Palapala @ Mama@ makuakane @ Na @ wahi @ ka la 27 o Sep@ M.H. 1888, a e @ i ana o haawi ia i ka Palapala H@ Luna Hooponopono Waiwai ia L@.
Ua k@ ka POAONO, ka la @ IANUARI, M.H. 1889, @ ka @ i la, imua o na Lunakanawai @, ma ke Keena H@ o @ A@, ma K@, a ma @ manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na @ a @ mai i ke kumu, @ he kumu @ @ ae @ ia. A o k@ Hawaii, @ ko Hawaii Pae Aina.
N@ 27, M.H. 1888
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Aha.
2210-3@
Aha hookolokolo apana eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka @ n@p@no Waiwai. Ma ka @ JAMES HOBBS, @ Hanalei, Kauai, i make kauoha ole. Ma ke Keena Imua o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhela a me ka waiho ia ana mai o ka palapala n@ a @ Mahik@ @ kai@ ponoi a James Hobbs e hoike mai ana @ James Hobbs @ Hanalei i olel@a, na make kauoha ole ma Lihue, Kauai ma ka la @ Palapala Hookohu Luna Hooponpono Waiwai ia A.K. Maka, no Kol@a, Kauai.
Ua kane@a o ka POAONO, ka la 5 o Ianuari, M.H. 1889, i ka hora 10 a. m. oia ka manawa i k@ no ka hoolohe ana i na noi @ imua o na Lunakanawai la, ma ke noi @ imua, o na Lunakanawai la,ma ke Keena Hookolokolo o keia. Aha ma Koloa, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaia k@ lakou, e ao ole ai ua noi la. A o keia olelo @ e @ ia ma ka olelo Hawaii i @ pule ma ka KUOKOA nupepa ma Honolulu.
Ka@a@a ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, Dekemaba 1, M.H. 1888.
JACOB HARDY.
Lunakanawai Kaaupuni Apna Eha.
2210-31
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO NO WAIWAI
Oiai ua hookohu pono la mai ka mea non aka inoa malalo iho i lunahooponopono no ka waiwai o Machado o Kapalama, Honolulu, Oahu, i make. Nolaila, ke hai ia aku noi ka lohe in a poe a pau ina he mau koi @a lakou no ka waiwai o ka mea make e hoike koke mai ka ia la aku, a i ole, e hoole mau loa ia aku ana@ a o ka poe hoi a pau i aie i ka mea make, ke kauoha ia aku nei lakou e uku koke ae ia Raymond Reyes, ka lunahooponopono waiwai o Machade.
RAYMOND REYES,
Lunahooponopono Waiwai o Machado,
Honolulu, Dekemaba 15, 1888.
@211-4
HOOLAHA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI
Oiaiua hookohu pono ia mai ka mea non aka inoa malalo iho lunahooponopono o ka waiwai o Frank Antone no Waiau, Ewa, mokupuni o Oahu i make, ke kauohala nei ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o Frank Antone i make, i waiho mai i ka mea non aka inoa malalo iho, make keena o Cecil Brown, ma alanui Kalepa, Honolulu, Oahu, me ka h@ pono ia, ina ua hoopaaia ma ka mo@ a ma kekahi ano e ae paha iloko o na malama eono mai keia la aku, o h@ le mai loa ia, a o ka poe a pau i aie i ka waiwai i ololoia, e hookaa koke mai i ka mea noi n aka inoa malalo iho.
A. KAUHI,
Lunahooponopono Waiwai,
Hanaia ma Honolulu, Dekemaba 12, 1888
2211-5@
Benson, Smith & Co.
Na Mea Laikini ia e kuai Kukaa a me Kuai Liiliii aku.
Na Laau Lapaau
O NA ANO A PAU
HELU 113 me 115, ALANUI PAPU
O LAUA NA AGENA NO NA
Laau Lapaau Kuluwai Liilii!
Boreieke & Schrecke, a me na
Wai Lukini Onaona Waianuhea!
WAILALA MAILA
- A Me Ke –
Onaona Lei Aloha!
O na lako no ka Lauoho a me ka @i, a me na mea hoonani o ka Home, e loaa no ia makamaka ke kipa mai ma keia hale.
2204- @
Kakela a me Koke
HALEKUAI NUI O NA WAIWAI
@ @a pahiolo, koi hole,
@, koi nui a me i@, kila,
@ puaa, @, apuapu, kui o na ano
@au, kala kaa, haa hoopaa puka
@ana, kepa, lei ilio, kaula @ iho, pahi, upa, pahi umiumi,
kalapu, kope hulu, pulupulu, oepa ka
lakala, lina hao, ami, keehi, a me
KAULA OPU
Palau o na ano a pau,
Oo, ho, kopala, pe, kipikua,
hao kope, au ho a pe
a aku, kua bipi, lei bipi,
kaula hao bipi, uwea
pa, uwea keleawe, hao pi@
@ kaa palala, ipuhao, ipu @
PA-PALAI MAKAU MEKE AHO
@ wai, papa holoi, kopa ala, kaula
@uaina, hu’akai, ehi waewae,
hulu pena, a pela aku.
Pena wali, kini nui a me liilii o na
ano a pau, me ka pepa kuhi
kuhi, pena keokeo, aila
pena, aila hoomaloo
vaniki kaa, a me
vaniki moe,
PENAHOOMALOO
a me aniani hale
AILA MAHU, AILA MIKINI, AILA HAMO
AILA KAA, IKINA KAMAA
PAUDA KUKAEPELE KIANA
PAUDA, UIKI IPUKUKUIONA
ANO HE NUI A LEHULEHU.
LOLE MAKEPONO
@ aa ua –
AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO
LEPONALO HULUMANU,
UWE-WAHINE, KUI HUMUHU
MU A ME KA LOPE
Ke Kuiko a loaa @ ia ma kahi o
Kakela & Kuke@
NA MEA PIULA
Mikini Humuhumu
@akini a WHEELER a me WILSON
MIKINI A WILLOX ME GIBBS
NA MIKINI A
REMINGTON
He nui loan a mea hao me na ukana ae o na ano a pau, aole hiki ke bai pau ia aku, hew i ka wai na make ke ike
Laau Lapaau Kaulano Lo@
A DR. JAYNE.
LAAU HOOM@MAE KOKO
LAAU HOOIAU NAIO, LAAO
KUNU, PENIKILA HUAALE
PAAKAI, LAAU HOOPAA HI,
He na Laau Hamo a Pela’ku
KAKELA & KUKE