Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 47, 24 November 1888 — Page 3

Page PDF (1.72 MB)

This text was transcribed by:  Wynnona Yoshimura
This work is dedicated to:  Blane Keolalani Yoshimura

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA, NOVEMABA 24, 1888.

 

MA KE KAUOHA.

HE KANAWAI

E @ololi ai i ka Mokuna XXVIII o ke Kanawai o 1887 e @li ana i ka Hooponopono ana i ka Hele ana mai o na Eemoku Pake.

 

E @loia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

 

            Pauku 1.  O ka Pauku 2 o ka Mokuna XXVIII o na Kanawai o 1887, oia hoi ke Kanawai i kapaia "He Kanawai e Hooponopono ai i ka Hele ana mai o na Eemoku Pake," ke hoololi ia nei ma keia, i like ai penei ka heluhelu ana:

            "Pauku 2.  Mai a mahope aku o ka la e hoololo ia ai @ keia Kanawai, aole e ae ia kekahi Pake e hele mai ana @ kekahi wahi mawaho ae o ko Hawaii Paeaina, e lele i uka nei o ka aina, a e hoolele ia paha i uka, a e ae ia p@ha e lele i uka, ailoko paha o ko Hawaii Paeaina, ina @le i loaa i ua Pake nei i kona wa e hiki mai ai ma ke@hi awa o keia Aupuni mai ka aina e mai, he palapala ae i haawi ia ia ia nona ponoi, e komo mai iloko o keia Aupuni, i haawi ia, kakauinoa ia, a sila ia e ke Kuhina o na Aina E o ke Aupuni Hawaii malalo a mamuli hoi o na Rula i hoomakaukau a hoolaha ia e ia, me ka ae mai o ka Aha Kuhina, koe ma i e ano i hoakaka ia mahope ae nei, a koe na Pake a pau i loaa aku ia ia, a nona paha, he palapala ae nona ponoi e komo ai iloko o keia Aupuni i haawi mua ia ia ia, e like me na mea e ike ia ana ma na @ake moolelo o ke Keena o ke Kuhina o ko na Aina E. Aka nae, aole no e manao ia kekahi mea ma keia Kanawai e kue ana i na mea i hoakaka ia ma ke Kanawai e kaupalena ana i ka manawa e haawi ia ia na palapala ae n@ na Pake e komo mai ai i keia Aupuni, i apono ia Iulai @, 1888."

            Pauku 2.  O ka Pauku 3 o ua Mokuna XXVIII nei, ke hoololi ia nei i like ai penei ka heluhelu ia ana:

            "Pauku 3.  Ina i lawe mai kekahi kapena o kekahi moku i kekahi Pake me ka palapala ae ole i olelo ia, iloko @ kekahi awa o keia Aupuni mai na aina e mai, me ka manao e hoopae mai i kekahi Pake iloko o keia Aupuni, @ i ole, ina paha ua hoolele mai ua kapena nei i uka, a h@ao paha ia e hoopae mai i kekahi Pake iloko o keia Aupuni me ka palapala ae ole, a i ole, ina paha ua kapena a@i a o kekahi alii e ae paha o ua moku nei, e ae i kekahi Pake e mahuka mai luna mai o ua moku la, oiai oia maloko o ko Hawaii nei mana hooponopono, alaila, e ili maluna o ua kapena la (a aliimoku e ae paha i hewa ma ia mea, ina he mahuka ka mea i hana ia) ke ahewa ia, ka hoopai he elua haneri dala no kela a me keia Pake i lawe @ mai iloko o kekahi awa o keia Aupuni, a hoopae ia paha, a hoao ia paha e hoopae, a i mahuka mai paha mai ua moku la, iloko o ko Hawaii nei mana hooponopono; a @ kena ia ke kapena o ua moku la e hookau hou ma kona moku i ua Pake la i pae kanawai ole mai, a i mahuka mai paha, a i hoopae ia mai paha mai ua moku la, a ina i hana @le, a hoole paha oia i ka hana ana pela mahope iho o ka hoolaha ia ana aku ia ia e ke Kuhina o ko na Aina E, a me ka Makai Kiekie, a e kekahi Luna Makai, a e ka Luna Dute Nui, a luna e ae paha o ka Hale Dute, e hiki no ke hopu koke ia oia me ka palapala hopu ole, a i ahewa ia oia no ia hana ole ana, a hoole ana paha e like me ia i olelo ia maluna, e ili maluna ona ka hoopai he @lua haneri dala no kela a me keia Pake ana i hoole ai, a hookau ole ai paha ma kona moku e like me ke kauoha @a ia."

            Pauku 3.  Ke pakui hou ia aku nei i ua Mokuna XXVIII nei keia mau pauku hou eha, i kapaia Pauku 3a, 3b, 3c, 3d, pakahi, a penei e heluhelu ia ai ua mau pauku nei:

            "Pauku 3a.  O kela a me keia Pake, ina no he ohua @pakeke, a i ole, he hoa paha o na luina o kekahi moku @ hiki mai ana iloko o na kai o Hawaii nei mai na aina e nai, e pae ana i uka, a e hoao ana paha e pae i uka o na kapakai o Hawaii nei, ina aole i makaukau mua oia me kekahi palapala ae no kona kino ponoi, e komo mai ai i keia Aupuni, e like me ia i hoakaka ia ma ka Pauku @ o keia Kanawai, e kau ia ia ia ka hoopai ke ahewa ia @o ia mea, he elua haneri dala.  A ina kekahi Pake e haawi mai, a e hoike aku paha, a i ole, e kauoha mai e haawi aku, a hoike aku paha i kekahi Luna o ka Hale Dute, i kekahi palapala ae, a palapala hookuu mai kekahi awa mai a palapala e ae paha, a aole nae he palapala ae oiaio no ua Pake ponoi la, e komo ai i keia Aupuni me ka manao a me ka hana ana ma ia ano, i mea e hiki ai oia ke komo mai i keia Aupuni, alaila, o ka hooia ia ana mai o kela haawi ana, a hoike ana mai paha i ua palapala la, e manao ia he olelo hoike piha ia o ka hoao ana a ia Pake e pae mai iloko o keia Aupuni me ka palapala ae ole."

            "Pauku 3b.  Aole e haawi ia i kekahi moku nana i lawe mai iloko o kekahi awa o keia Aupuni kekahi Pake, i loaa mua ole he palapala ae oiaio no kona kino ponoi, e like me ia i hoakaka ia ma keia Kanawai, a i manao ia hoi e ke kapena, a i ole ona paha o ua moku nei, e hoopae mai ma keia kapakai, he palapala hookuu mai ka Hale Dute aku, aole no hoi e ae ia oia e holo aku mai kekahi awa o keia Aupuni, oiai e paa ana kekahi o ua Pake nei i lawe ia mai ai iloko o ua mau awa nei, e ua moku la, ma ka mana o kekahi Luna o keia Aupuni, a oiai paha aole i kau aku ua Pake nei maluna o ua moku nei, a i ole ua hookuu ia paha malalo o ka bela, e kali ai no na hana Aha Kanawai e pili ana i ke kuleana o ua Pake nei e pae ai iloko o keia Aupuni@  aka nae ina e hana a haawi ke kapena a ona paha, a i ole, agena paha i hookohu pono ia o ua moku la, i ka Luna Dute Nui, a i kekahi Luna Dute e ae paha i palapala a mau palapala hoopaa bona maikai me na hope kupono, no na dala ekolu haneri, no kela a me keia Pake i hoopaa ia a e noho ana paha malalo o ka bela, e hoakaka ana ma ua bona la e lawe koke lakou mai keia Aupuni aku i na Pake a pau e hooholo ia ana ma ia mau lawelawe Kanawai ana aohe i kuleana e pae mai iloko o keia Aupuni, a me ka uku pu i na koina a me na lilo a pau e pili ana i ka hoopaa ia ana o ua mau Pake nei, oiai e kali ana no ka hookaawale ana aku i ua poe Pake la, alaila, @ ae ia aku ua moku la e holo mai keia Aupuni aku.  E manao ia ua mau bona nei a pau ua hiki ke ohi ia, a e hiki no hoi ke hooko ia na hoopii no ua mau bona la, ina aole e hookaawale ia ua mau Pake nei maloko o na la he kanakolu mai ka la aku o ka hooholo hope ia ana, e hoole ana i ke kuleana o ua poe Pake la nona ua bona la i haawi ia ai, aohe kuleana e pae mai ai iloko o keia Aupuni, e ka poe i hoopaa ia ma ua bona la."

            "Pauku 3c.  Aole no e hiki i kekahi Aha Hookolokolo o keia Aupuni ke hookuu, a i ole, ae aku paha e pae i uka, a e hele aku paha maloko o keia Aupuni, malalo o ka Palapala Kuu Kino a hana Kanawai e ae paha, i kekahi Pake i hele mai mai na Awa mawaho ae o ko Hawaii Paeaina, aia wale no a ua hiki i ua Pake nei ke hoike hooiaio mai he palapala ae oiaio nona ponoi, no ke komo ana mai i keia Aupuni, ka i loaa ia ia a i hoike ia e ia."

            "Pauku 3d.  O kela a me keia moku i kau mai ai, a nana paha i lawe mai, kekahi Pake iloko o kekahi Awa o keia Aupuni, me ka palapala ae ole no ua Pake ponoi la e pae mai ai iloko o keia Aupuni, e kau maluna o ua moku la ka hoopai, e hoopai ia ai maluna o kekahi Alii o ua moku la e pili ana i ka lawe ana mai i na Pake iloko o na Awa o Hawaii nei, a no ka pae ana, a no ka hoao ana paha e hoopae mai, a i ole, ae ana paha i ua Pake nei e pae ma na kapakai o Hawaii nei, a ae ana paha i ua Pake nei e mahuka mai ua moku la maloko o na mana hooponopono o Hawaii, a hoole ana paha aole e hookau hou, a hookaawale i ua Pake nei, a e hiki no ke hooko ia ua hoopai la, ma o ka hopu ia ana o ua moku la, a kudala ana i ka moku, a i kekahi paha o kona mau lako, a waiwai e ae paha, niahope iho o ka puka ana o ka olelo hooholo ma ia hihia a kekahi Aha Hookolokolo i loaa ka mana kupono ma ia mea.  Ma na wa a pau e lawelawe ia ai kekahi hoopii a hihia paha malalo o keia Kanawai, ina e hoakaka ana kekahi mea ma ke ano pale i ua hihia la a hoopii paha, he palapala ae a mau palapala ae paha kai ia ia, a i kekahi mea e ae, a mau mea e ae paha, e komo ai i keia Aupuni, alaila, e kaa maluna o ka mea e hoakaka ana pela ka hooiaio ana mai i ke kupono ma ke Kanawai o ia palapala ae, a mau palapala ae paha, e ae aku ai i ka mea ia ia ua palapala nei e komo mai ai i keia Aupuni."

            Pauku 4.  Aole e manao ia kekahi mea ma keia Kanawai, e hoopau ana a e hoololi ana paha i ka mahele elua o ka Pauku 5 o ua Mokuna XXVIII nei o na Kanawai o 1887.

            Pauku 5.  E lilo keia i Kanawai mai kona la aku i apono ia ai, a o na Kanawai a me na hapa Kanawai e kue ana i keia ua hoopau loa ia.

            Apono ia i keia la 10 o Sepatemaba, M. H. 1888.

            KALAKAUA REX.

Na ka Moi:

            L. A. Thurston,

            Kuhina Kalaiaina.

 

HE KANAWAI

E pili ana i ka Poe i lilo i mau Kokua Mai Lepera mamuli o ko lakou makemake ponoi iho.

 

No ka mea, ua manao ia he mea kupono e ae ia ke kane a wahine paha o kekahi mea mai lepera ma na mai mau e noho ma ke ano he kokua no ka mea mai i kona manawa e hookaawale ia aku ai.

 

A no ka mea, he mea kupono ole e ae ia aku e like me ka mea i olelo mua ia ae nei, me ka haawi ole aku i ka Papa Ola i ka mana piha maluna o na kokua, no ka mea, he mea i ike ia he nui na kokua i loohia i ka mai lepera, a hiki e hoolaha ia aku ua mai nei e lakou i kekahi poe e aku me ka ike ole ia nae o na helehelena o ka mai maluna o lakou; nolaila.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

 

            Pauku 1.  O na kokua i lilo i mau kokua mamuli o ko lakou makemake ponoi iho, a e noho ana me na mai lepera i hookaawale ia e ka Papa Ola, ma keia ke hoike ia nei ua pili ia lakou ka mai lepera a ua hiki e hoolaha ia ua mai nei e lakou i kekahi poe.  Ma keia, ke waiho ia aku nei ia poe kokua malalo o ka mana a me ka hooponopono ana o ka Papa Ola, a ua hiki i ua Papa nei e pale aku i ko lakou hui ana me ka poe i loaa ole i ka mai.

            Pauku 2.  Ma keia ua haawi ia ka mana i ka Papa Ola, me ka apono ana o ka Aha Kuhina, e hana a hoolaha aku i na rula a me na mea hooponopono e ae e pili ana i ka malama ana a me ka hooponopono ana a me ka hanai ana i ua poe kokua nei e like me ia i manao he kupono, a o ia mau rula a hooponopono ana e like no ko lakou mana me ko ke Kanawai i ka manawa e hoolaha ia ai.

            Pauku 3.  E lilo keia i Kanawai mai kona la aku e apono ia ai.

            Aponoia i keia la 6 o Sepatemaba, M. H. 1888.

            KALAKAUA REX.

Na ka Moi:

            L.A. Thurston,

            Kuhina Kalaiaina

 

HE KANEWAI

E Haawi ana i ka Mana a e Hooholo mua ana i ke Kukulu ana i na Alanui Kaamahu ma ka Mokupuni o Oahu.

 

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

 

            Pauku 1.  Ma keia ke haawi ia nei ka mana a me ke kuleana i ke Kuhina Kalaiaina, mamuli o ka ae ana o ka Aha Kuhina, e hana aelike me Benjamin F. Dillingham, kona mau hoa a hope a waihona paha, a i ole ia, i ka hui i hoohui i hoala ia e ia a e lakou paha i hoolala ia, a kukulu ia paha malalo o na kanawai o keia Aupuni, e hoomaopopo ana no ke kukulu ia ana o na hui e kekahi poe ponoi e hana ai a e hoohana aku ai paha i alanui a mau alanui kaamahu ma ka Mokupuni o Oahu, i emi ole malalo o ekolu kapuai ke ana laula, no ka lawe ana i na ohua a me na ukana.

            Eia nae, ina e hana ole o Benjamin F. Dillingham, kona mau hoa a hope a waihona paha, a i ole ia ua hui nei i hoohui ia iloko o umikumamawalu mahina mai ka hooholo ia ana o keia Kanawai, e haawi aku i na @ooia kupono i ke Aupuni, ua hiki ia ia a ia lakou paha e hana, a e hana io aku ana no a hoohana aku maloko o ekolu makahiki mai ka wa aku o ke apono ia ana o keia Kanawai i kekahi alanui kaamahu e hoohui ana ia Honolulu me ke awa o Puuloa, ua hiki i ke Kuhina i olelo ia a hana aelike me kekahi hui i hoohui ia o Hawaii nei, no ka hana ana i kekahi alanui kaamahu i ae ia ma keia Kanawai, malalo o na kumu a me na mea i hoike ia maloko nei.

            Pauku 2.  E hiki no i ua Kuhina nei i olelo ia mamuli o ka aelike i olelo ia ae nei ke haawi aku ia Benjamin F. Dillingham, kona mau hoa a hope a me ko lakou mau waihona a i ole ia i kekahi hui i hoohui ia i hoala ia e ia a e lakou paha, e like me ka mea i olelo mua ia, i na pono a pau a me na kuleana e hiki ai ke lawe mai i mau pono alanui a me na kuleana e ae e hiki ai, no ke kukulu ana, a hoomau ana aku, a hoohana ana paha i ua mau alanui nei, a me na wahi pu hoi a pau e hoomaha ai, na hale papaa, na pa hale a me na wahi holokea, na uwapo a me na lako e ae a pau e like me ia i hoakaka ia ma ke kanawai i kapa ia "He Kanawai e kokua ai i ka hana ana i na Alanui Kaamahu," oia hoi ka Mokuna XXIX o na Kanawai o 1878, i hoololi ia e ka Mokuna XII o na Kanawai o 1880, koe wale no na mea i hooponopono ia e keia Kanawai.

            Ma ia aelike, e loaa i ua hui nei ka pono kaokoa no iwakalua makahiki mai ka la aku e hooholo ia ai o keia Kanawai, e malama a hoohana aku i kekahi alanui kaamahu a mau alanui kaamahu paha mawaena o na wahi a lakou e hana ai iloko o ekolu makahiki mai ka hooholo ia ana o keia Kanawai, a i hoohui ia e ua alanui kaamahu nei, eia nae, aole e emi ka loihi o ua alanui kaamahu nei malalo o umikumamalima mile ka loihi e moe like ana, a eia hou no hoi, aole e pili ua pono kaokoa nei i ka Apana o Kona ma ka Mokupuni o Oahu i olelo ia.

            Pauku 3.  E haawi ia ka mana i kekahi hui e like me ia i olelo ia ae la, e hana ai, hoomau ai, a e hoohana aku ai, i kekahi alanui a mau alanui kaamahu paha, ma ka Mokupuni o Oahu, mai na kihi aku, a mawaena hoi o na palena e hoakaka ia aku ai ma ua aelike nei me ke Kuhina i olelo ia, a i hoike ia hoi ma kona Palapala Ae Hoohui, me ka paa no nae, malalo o na mea i papa ia a hoohaiki ia e keia Kanawai.  Aka nae, o ka ikaika e holo ai ua mau waiwai kaamahu nei a ua Ahahui la ma kekahi alanui, a alahele paha o keia mokupuni i olelo ia ae la koe ma na wahi e holokea ai mai kekahi alanui a i kekahi alanui aole e oi aku mamua o eha mile i ka hora hookahi, a e uku ua Ahahui la i na dala hoopai elima haneri i ke Aupuni Hawaii no kela a me keia kue ana a lakou i keia mau mea i hoakaka ia ae la.

            Pauku 4.  O na palapala kii aina o kahi e moe ai, a me na kii a me na palapala hoakaka o ka hana ana, a me na lako a pau o na alanui e ae ia ana ma keia Kanawai, e hoike mua ia aku i ka Aha Kuhina no ko lakou hoapono mai, a o ia hoapono ana e hoike ia mamuli o ke kakau inoa ana o ka hapa nui o na hoa o ka Aha Kuhina.

            Pauku 5.  Aole e oi aku mamua o eono keneta no ka mile no ka papa ohua helu ekahi, a eha keneta no ka mile o na ohua o ka papa helu elua, e auhau ia ma ke ano he uku no ke kau ana ma ke kaa, ma na alanui a pau e hoomana ia ana ma keia Kanawai.

            Pauku 6.  E hiki no i ua Ahahui la ke komo iluna, a lawe, a hoolimalima kuai mai, a paa paha i kekahi aina, a me na aina a pau, na hale, na mea pili paa o ka aina, a me na kuleana kahiko a pau, e makemake ia ai no ka hana ana, hoomau ana, a hoohana ana i ua mau alanui nei, mahope iho o ke apono ia ana o kahi e moe ai ua mau alanui nei e ka Aha Kuhina, aka hoi, me ka paa no nae malalo o na mea a pau i hoakaka ia mahope aku nei.

            Pauku 7.  O na aina e lawe ia ai no ke ala e moe aku ai ua mau alanui nei aole e oi aku mamua o kanaha kapuai ka laula, koe wale no ina e makemake ia a laula hou aku no na kaupale, na wahi i oki ia, lua iliili, na ala liilii ma na aoao, na hale papaa, na pa, a me na mea like e ae.

            Pauku 8.  Aole no e lawe ia kekahi aina, a me na kuleana kahiko, a i ole waiwai e ae paha, e ua Ahahui nei, aia wale no a mahope o ko lakou haawi ana i ka lohe i kanakolu la, ma ka palapala i kakau ia i ka mea e noho ana i ka aina, a mea paha nona ka aina, a mea paha ia ia ka hoolimalima (ina he mea kekahi pela), iluna o ua aina la (a ina paha e loaa ana ua mea aina la, a mea hoolimalima paha i ka aina), e hoakaka ana i ko lakou manao e lawe i ua aina la, a me ka hoakaka pu aku i na wahi i manao ia no ke ala kaamahu.

            A i mea pu hoi e loaa ai ka mea kupono e hiki ai ke hoike aku i ua lohe nei i olelo ia ae la, e manao ia ke Kuhina Kalaiaina oia ka mea nona na aina Aupuni a pau.

            Pauku 9.  Mawaho ae o keia hoolaha i olelo ia ae la, e hoolaha pu aku ua Ahahui nei i eha hoolaha pakahi ana iloko o elua nupepa puka pule i pai ia ma Honolulu, a i hookahi nae o ia mau nupepa e pai ia ma ka olelo Hawaii, a i hookahi ma ka olelo Beritania, he hoolaha e hoike ana i ka manao e lawe i ua aina nei a waiwai e ae paha, a mau pono e ae, no ka hana ana i ua alanui kaamahu nei.  E hoakaka ia me ka moakaka kupono ma ia hoolaha ka aina a waiwai e ae paha i manao ia e lawe, me ka hoakaka pu ia o na inoa o ka poe a pau i kuleana i na pomaikai o ua aina nei, e like la me ka mea nona ka aina, ka mea hoolimalima, a mea paha e noho ana iluna o ka aina, ina nae ua ike ia na inoa o ua poe la i kuleana, a o kekahi paha o lakou, e ua Ahahui nei.

            Pauku 10.  Ina o ka aina a pono waiwai e ae paha i manao ia e lawe, aia iloko o ka mana hoomalu, a hooponopono ana paha o ka agena, loio, kahu waiwai, kahu malama, a hope e ae paha o ka mea aina, alaila, e haawi pu ia no ka lohe i ua poe hope la i hoike ia ae la, no ka manao o ua Ahahui la e lawe mai i ua waiwai la, e like me na mea i hoakaka ia ma ka Pauku 8 o keia Kanawai.

            Pauku 11.  E uku aku ua Ahahui nei i ka mea nona ka aina a pono waiwai e ae paha i lawe ia e lakou, a i kona hope paha ma ke kanawai, i ke kumu waiwai piha o ua waiwai la, a e koho ia ke kumu waiwai e like me kona waiwai i ka manawa i hooko ia aku ai ka lohe e lawe ia ana ua waiwai la.  Ina e like ole ana na manao no ua kumu waiwai nei, alaila, e haawi ponoi aku no ua Ahahui la i ua mea la nona ka waiwai, a i kona hope paha, ina e hiki ana ke loaa ua mea la nona ka waiwai, a o kona hope paha, i ka huina a ua Ahahui la i manao ai he kumu waiwai kupono no ua aina la, a pono waiwai e ae paha.

            Pauku 12.  Ina i lawa ole i ka manao o ka mea waiwai, a o kona hope paha, ka huina i haawi ia aku e ua Ahahui nei, e hiki ia ia, maloko o na la he iwakalua mai ka la aku o kela haawi ponoi ia ana aku, ke koi aku i ua Ahahui nei e koho ia ke kumu waiwai o ua aina la, a pono waiwai e ae paha, e kekahi poe luna koho kuikawa ekolu, hookahi e koho ia e kela a me keia o ua mau aoao hoopaapaa nei, a o ke kolu na ua mau luna koho elua la e koho aku ia.  A mamua ae o ke komo ana aku o ua Ahahui nei iluna o ka aina, a lawe ana mai paha i ua pono waiwai e ae la , e haawi ponoi aku lakou i ka mea nona ua waiwai nei, a i kona hope paha, i ka huina i koho ia ai no ua waiwai la e ka hapa nui o na luna koho, a me ko lakou uku pu i na koina o ke koho ana, ina ua kiekie ae ka huina i koho ia mamua o ka lakou huina i haawi mua ai, aka hoi, ina aole pela, alaila, e hoolawe ia ae ua mau koina la o ke koho ana mai loko ae o ka huina i loaa ma ia koho ana.  A ina e hoole ua mea waiwai nei, a o kona hope paha, i ka lawe mai i ua huina la i koho ia ai a i haawi ia aku, alaila, e hookaa ia aku ua huina dala la i ka Aha Kiekie, ilaila e paa ai a kii ia aku e ka palapala kauoha dala a ua mea waiwai nei, a e kona hope paha, mamua ae o ka hiki ana i ua Ahahui nei ke lawe i ka mana hoomalu o ua aina la, a pono waiwai e ae paha.

            Pauku 13.  Ina ua mea waiwai nei, a i ole kona hope paha, e koi ole e koho ia ka waiwai e like me na mea hoakaka ia mamua, a i ole ua koi paha e hana ia pela, ua hoole nae aole e lawe i ka huina i koho ia ai ma i@ hooholo ia ana e na Juna koho a piha na la he umi, alaila e hiki no i ua Ahahui nei ma ia wa koke, mahope mai, k@ komo iluna, a e hana ma ua aina la, a pono waiwai e a@ paha, me ke kau ole o kekahi poho e koi ia mai ai e uk@ i oi aku mamua o ka huina kumu waiwai i ka wa i hook@ ia ai ka lohe maluna o ua mea waiwai nei a me kona hop@ i hoakaka ia ma keia Kanawai, me ka pii hou ole ae @ kona kumu waiwai mamuli o ka holo ana o ua alanui @ ma ua wahi nei; aka nae, aole no e manao ia kekahi ole@ o keia pauku e keakea ana i ke kuleana e loaa mai ai m@ ua Ahahui nei, o na poho no kekahi hana komohewa m@ na wahi i oi aku mamua o na mea i kupono ke makemake@ ia no ua hana la, a i ole no na poho paha e ulu mai a@ mamuli o ko lakou pa ole i kahi e moe ai ko lakou lain@ (me ke kuleana pu ole hoi e kau aku ai kekahi poin@ m@ luna o na mea aina e pili mai ana, no ko lakou kokua o@ ana ma ke kukulu ana i ua mau pa nei), maloko o na m@ lama eono mai ka la aku o ko lakou lawe ana i ua wahi@ a i ulu mai paha mamuli o ko lakou malama ole ana i @ mau wahi nei a paa, e hiki ai ke pale aku i na pipi, ma @ wahi a pau e hakahaka ana o na pa, i hana ia paha e @ pipi ma na pa o na aina kahi e moe aku ai ua laina n@ mai ka wa aku o ko lakou lawe ana i ka mana o ua m@ wahi la.

            Pauku 14.  Ina ka mea aina, a mea pono waiwai e @ paha, nona kahi i makemake ia e ka Ahahui i olelo ia, @ ka hana ana i ua mau alahao nei, he kanaka ia e noho @ ana iloko o keia Aupuni, a aole i ike ia kona wahi i no@ ai, a aole hoi o na hope ma ke kanawai, a loio, a age@ paha iloko o keia Aupuni, a i ole, ua ike ole ia paha @ mea waiwai nei a i ole ua kupono ole paha ma ka ha@ aelike ana, a i ole, aole paha he loaa, alaila, e hookon@ ua Ahahui nei ma ka Baneko Malama Dala Hale Let@ Hawaii nei, ma ka aoao hookaa o ua mea waiwai la, i @ huina i like me ke kumukuai waiwai kupono no ua ai @ la, a pono waiwai paha, a e hiki pu hoi ma ia wa koke @ lawe ua Ahahui nei i ka mana o ua wahi la.  A e hiki h@ i ua mea waiwai la, a e kona hope paha, @aloko o @