Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 46, 17 Nowemapa 1888 — Page 3
| This text was transcribed by: | Vicki Johnson |
| This work is dedicated to: | I would love to dedicate this to my Dad, with love. |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
HE KANAWAI
E AE ANA I NA KAKAUOLELO O AHA HOOKOLO KIEKIE A
ME NA aHA KAAPUNI E AUHAU I NA I NA KOINA.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.
PAUKU 1. Ma keia ua haawi ia ka mana i ke Kakauolelo o ka Aha Hookolokolo Kiekie, i kona mau hope a me na Kakauolelo o na Aha Kaapuni, e auhau i na koina ma kekahi hihia imua o kekahi o na Aha Hookolokolo i olelo ia, ma ke keena a wahi e ae paha o ia mau Aha. E hiki no ke hoopii, hoohalahala hou ia ae ia auhau ana e like no me ia i hoakaka ia ma ke Kanawai e pili ana i na hihia ma ke keena a imua paha o kekahi lunakanawai o kekahi o ia mau ahu aha i olelo ia.
PAUKU 2. Ina ua makemake kekahi o na aoao e auhau ia na koina ma kekahi hihia, e haawi ia aku ka hoolaha no ia auhau ana aole e emi malalo o iwakaluakumamaha hora i kekahi aoao e hele ae imua o ke Kakauolelo no ia hana.
PAUKU 3. Aole e lilo kekahi mea maloko o keia Kanawai i mea e hiki ole ai ke kakau ia o ka olelo hooholo no na koina e like no meia e hana ia nei i keia manawa, aole' hoi e hoonele i na lunakanawai i ke kuleana e auhau i na koina e like me ia i hoakaka ia ma ke Kanawai i keia manawa.
Apono ia i keia la 6 0 Sepatemba, M. H. 1888.
KALAKAUA REX.
Na ka Moi:
L. A. THURSTON,
Kuhina Kalaiaina.
HE KANAWAI
E HOOPONOPONO AI I KE KUAI ANA O NA WAIWAIKALEPA ILOKO O
KEIA AUPUNI E NA AGENNA KALEPA KAAHELE MAI AINA E MAI.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.
PAUKU 1. Mai ka la aku e hooholo ia ai keia Kanawai, aole no e loaa ka laikini kuai no na waiwai kalepa maloko o ko Hawaii Paeaina i kekahi kanaka, agena a hope paha o kekahi hui kalepa o ka aina e, ke ole e waiho mua me ke Kuhina Kalaiaina he palapala e hoakaka ana i ka inoa o ua hui la o ka aina e, kahi i noho ai a me ke ano o ka oihana a lole paha i lawelawe ia e ia ma ka waiho ana o ua palapala la i hooia ia, alaila, na ke Kuhina Kalaiaina, ma ke noi ana o ua mea la a me ka uku ana ae i na dala he elima haneri ($500.00), e hoopuka nona i laikini no ka makahiki hookahi, no ke kuai aku i na lole, na ukana a me na waiwai ma ke Kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu, a ma ka haawi ana mai o ua hope la o kekahi hui kalepa o ka aina e he palapala hoakaka i ke Kuhina Kalaiaina i hooia ia e like me ka mea i kauoha ia mamua ae nei, a me ka uku ana i na dala mea elua haneri me kanalima ($250.00), alaila, e haawi ke Kuhina Kalaiaina i ua mea noi la i laikini no ka makahiki hookahi e kuai aku i na lole, na ukana a me na waiwai, ma kela wahi keia iloko o ko Hawaii Paeaina, koe wale no o Honolulu. Aka nae, aole e ae ia malalo o na laikini i hoomaopopo ia ma keia Kanawai e kuai aku i na a aole hoi e hoolilo hou ia aku ua laikini la ia hai.
PAUKU 2. Okela a me keia kanakaa hope paha nana i kuai aku i na lole ukana a ka waiwai no kekahi hui o ka aina e, iloko o ko Hawaii Paeaina me ka loaa ole mamua o ka laikini e like me ka mea i olelo mua ia ma keia Kanawai, a ke ku ka hewa ia ai imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopai ia oia i elima haneri ($500.00) dala. O kela a me keia agena a hope paha nana e hoike aku i kekahi palapala hoakaka oiaio ole i ke Kuhina Kalaiaina e pili ana i ka inoa, kahi i noho ai, a o ke ano o ka oihana kalepa o kona hui e manao ia ua hewa i ka hoohiki wahahee a ina ku ka hewa ia ia e kau ia ka hoopai e like me ka mea i hoakaka ia ma ka ke Kanawai e ku nei.
PAUKU 3. Ma keia ua hoopau ia ka Mokuna 42 o na Kanawai o 1882, i apono ia ma ka la 2 o Augate. 1882, a oia ke Kanawai i kapa ia, "He Kanawai e hooponopono ai ka Laikini ana i na Oihana Kalepa Kaahele a Maauauwa mai na Aina E mai iloko o keia Aupuni," a o na Kanawai a me na hapa Kanawai e kue ana i keia ua hoopau loa ia.
Apono ia i keia la 6 o Sepatemaba, M. H. 1888.
KALAKAUA REX.
Na ka Moi:
L. A. THURSTON,
Kuhina Kalaiaina.
HE KANAWAI
E PILI ANA I KE ALAHAO ALANUI MA HONOLULU.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.
PAUKU 1. Ma keia ke haawi ia aku nei ia William R. Austin, kona mau hoa hui me kona mau hope, a me ko lakou poe waihona i hoakaka ia mahope ae nei iloko o keia Kanawai ka poe i haawi ia ka pono, ka mana me ka pono malalo o na mea i kauoha ia ma ka Mokuna XXXIV o na Kanawai o ke Kau o 1884, i hoala hou ia e ka Mokuna XVIII o na Kanawai o ke Kau o 1886, a me na mea i hoakaka ia ma keia Kanawai, i na manawa a pau mamua o ka umikumamalima o Sepatemaba, 1889, e hana, malama a hoohana aku i alahao pakahi, na pio, na hoonee me na ala kapae maluna a maloko o na alanui i hai ia na inoa mahope ae nei ma ke Kulanakauhale o Honolulu, oia hoi keia: Ma Ainahou, mai ke poo makai o Alanui Papu a hiki i Alanui Alakea; ma Alanui Moi Alanui Nuuanu, mai Alanui Moiwahine a hiki i Alanui Moi; ma Alanui Liliha; a ma Alanui Papu mai ka aekai a hiki i Alanui Kula; ma ka aekai mawaena o Alanui Papu a hiki i ke Alanui Alakea, ma ke Alanui Papu mai ka aekai a hiki i ke Alanui Moiwahine, e hiki no ke hoomoe i alahao palua.
PAUKU 2. O ka mana a me ka pono i haawi ia maluna ae nei ma keia Kanawai, ua pili no ia malalo o kela a me keia o na kumu i hoike ia mahope ae nei ma keia Kanawai, ma na Pauku 3, 4 a me 5, e hana ia e ka poe i haawi ia ka pono, a o ke komo ana o ka poe i haawi ia ka pono i olelo ia maluna o kekahi o na alanui i hoike mua ia ae nei no ka hana ana o ia alahao a o kekahi hapa paha o ia alahao, e hooko aku i ua mau kumu nei oia hoi keia:
PAUKU 3. E hana ua poe nei i haawi ia ai ka pono, a hoolako a hoohana aku, ma ke ano paa a kupono mamua ae o ka la umikumalima o Sepatemaba, 1889, i alahao alanui maluna a ma Alanui Punahou, mai ka huina o ke alahao o ua poe nei i haawi ia ai ka pono ma Alanui Moi, a i ole ia, ma Alanui Beritania ma ka akau a hiki i ka pa o ke Kula Nui o Kapunahou.
PAUKU 4. Na ua poe nei i haawi ia ka pono i olelo ia e malama malalo o ko lakou mau lilo ponoi ma na wahi a pau e moe ai ko lakou alahao, ina paha ma na alanui i hai ia na inoa ma ka Pauku mua o keia Kanawai, a i ole ia ma kekahi alanui e ae ma Honolulu i olelo ia, i haawi ia ia lakou ka mana i keia wa a e haawi ia aku ana pahu ma keia hope aku e hana a ua hana io i ko lakou alahao, e malama i ka ili o ke alanui a alahaka paha ma ke ano like o ke kiekie me na alahao o lakou mawaena o na alahao a me kekahi wahi aole i emi malalo o elua kapuai ma ka aoao mawaho o kela a me keia alahao, a me ke kowa a pau loa mawaena o na alahao ma na wahi ua oi aku mamua o hookahi a lakou alahao; aka. o ka pohaku i wawahi ia a liilii ina nae he pohaku iliili ka ke Aupuni e waiho ana. A ina aole he iliiili e waiho ana e hiki no ia lakou malalo o ka hoooponopono ana a ke Aupuni e hoohana i ka mahu wawahi pohaku a me ke alahao i loaa iliili na lakou a me ka lawelawe ana i ka lola mahu alanui a me ke kaa wai e hoolako ia aku no ia mau mea i ka poe i loaa ka pono i olelo ia e ke Aupuni no Ia mau hana ma ke kumu lilo maoli, me ke koi ole ana aku i kekahi uku ma ke ano he puka no ka hoohana ana i na mea hana.
PAUKU 5. Aole e hoomoe a hana paha na mea i loaa ka pono i kekahi alahao papalua ma kela wahi o Alanui Papu e waiho ana mawaena o Alanui Moiwahine a me Alanui Beritania.
PAUKU 6. Ina e hana ole a hoole maoli paha ua poe nei i haawi ia ai ka pono e hana a hooko aku i kekahi o na kumu i hoakaka ia ma keia Kanawai i hoakaka ia na lakou e hana a hooko aku iloko o ka manawa i hoakaka ia ma keia Kanawai no ka hana ana o ia mau mea alaila o na mana a me na pono a pau i haawi ia ma keia Kanawai e pau wale no a lilo wale no a lilo i mea ole mamuli o kekahi olelo hooholo e hoakaka ana pela e kekahi aha hookolokolo i loaa ka mana ma ia hana. Eia nae, aole e lilo kekahi mea maloko o keia Kanawai i mea e manao ia ai ua hookuu ia ka poe i loaa ka pono i olelo ia mai ka hoopaa ia ana e malama i ka ili o na alanui a me na alahaka, a pau i hana ia ai maloko a maluna iho o kekahi o ko lakou mau alhao ma ke ano i hoaaka ia ma ka Pauku 4 o keia Kanawai, oiai e mau ana ia mau alahoa ma ia mau alanui.
PAUKU 7. E lilo keia i Kanawai mai kona la aku e apono ia ai.
Apono ia keia la 6 o Sepatemaba. M. H. 1888.
KALAKAUA REX
Na ka Moi:
L. A. THURSTON
Kuhina Kalaiaina.
HE KANAWAI
E KOKUA AI I NA HOOLALO ANA I HOOKO IA ANA O NA PALAPALA
KU MA NA HIHLA KIVILA.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahailelo o ko Hawaii Paeaina.
Ma na hihia a pau i hooko ia ai na palapala kena o kekahi Aha Hookolokolo Kakau, ole paha, a i kekahi hoopii, kauoha, a kii paha e kekahi luna o ka Aha, a o ka Oihana Makai paha i hui ia me ka Ilamuku, kona hope, a o kekahi Makai Nui a o kona mau hope paha; e kakau ia ka moolelo o ia hooko ana ma ke kua o ia palapala kena, hoopii kauoha, akii paha. Ma ia moolelo e hoike ia ka mea i hooko ia aku ai, a me ka manawa a me kahi i hooko ia ai, a e kakau inoa ia e ka makai nana i hooko aku. E lilo ia hooko ana i hoike kumu no na mea i hoike ia maloko, a aole no e hoike hou ia aku no ia hooko ana ina aole i makemake kekahi o na aoao elua e ninau i ua makai nei, a ina pela e kauoha ia aku oia e hele ae no ka ninaninau ia.
Apono ia i keia la 6 o Sepatemba. M H. 1888.
KALAKAUA REX.
Na ka Moi:
L. A. Thurston,
Kuhina Kalaiaina.
HA HOOKOLOKO APANA EHA
A o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka boop@ @@@@@@ Waiwai. Ma ka waiwai o KA.
AWALAUOLE (k.), no Lihue, Kauai, i make @@@@@@ ole. Imua o ka L@@aka@awai Kaapuni, ma ke kee@@.
Ma ka kel@@@@u a me ka waiho ana mai o ka Palapala @oi a Mrs. Deborah Mahoe, e hoike mai ana o K@@w@lauole (k.) no Lihue ua make kauoha ole ma Lihue ma ka @@ @3 0 I@@@i M. H. 1883, a e moi ana e haawi ia ka Palapala Hookaha Luau Hooponopono Wai, wai ia S. W. Mahoe.
Ua ka@@@@@@ @ ka POALIMA ka @a 30 o NOVEMABA M. H. 1883. i kaho@a i@ a. @@ oia ka manawa i @@@@@ no ka hoolohe an@ i ua @oi la, imua o ua La@aka@awai @@. ma ke Keena Hookolokolo o kuia Aha. ma Koloe. @ ma ia manawa a @@@ ia wahi no e hele mai @@ na mea a puu i p@@@ e hoike mai i ke kamu. i@@ @@ ka@@ @aio ko ka kou. e ae ole ia ai @@ Nui @. A o keia oielo kauo@a e hoola@aka @@ ka olelo Hawaii i e@@iu pule ma ke Kuokoa @@p@p@ @@ Honolulu.
Kakauia ma Ko@@@. ko Hawaii @ae
10. M. H. 1@@@.
JACOB HARDY.
Lanakanawai Kaapuni Apana Eha.
HA HOOKOLOKOLO APANA F.H.A
A o ko Hawaii @@e Aina. Ma ka @@op@@@ pono Waiwai. Ma ka hana @ ka waiwai o ISAAC HART KAPUNIAI o Waimea. Kauai i make. Ma ke Keena Imua o ka Lu@aka@awai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka wai@@ ia ana @@@ o ka Palapala n@i a me ia p@p@ Hoike @ P@@. l@ P. K@@@ Luna H@@@@@p@@@ @ ia Waiwai o Isaac Hart Kapuniai @@ Waimea. i make e @@@ ana e a p@@o @@ na @@@@@@@ he S@@@@. 11 a e hoike ana o na mea i @@@ @@@@ S3.7 @@. 11 a e @@@ ana @ napa a @ a@@@@ @@ keia mau mea, a e kauoha ia e maheie ia @a waiwai e waiho ana @@a kona lima i ua mea i ku. leai@@ malaila. a e hoo@kuu ana iaia @ me i@@ hope maiho lakou noho ana @a ia a@o.
Ua kau@ha ia o ka @OM.IMA> @@ ia @@ @ NOVEMABA. M. H. 1SSS. ma ka ho@@ 10 @ ke kakahiaka. imua o ua L@nakanawai la, ma ke K@@@a ma ka Hale H@@@ @@@@. ma Ko loa, @la kahia me ka mana@ @ i k@@@ @@ @@ @ @ hooi@he ana i @a @@i la. a m@ na Kapu Hoike a p@e a pau i p@@@ mal@@@ @ h@ie mai a e hoike mai i k@ kumu, ma he @@m a @@ ko lakou e ae @le ia ai ua n@@ ia, a @alaila e hoike mai ai @@ hoike o na m@a i k@ iena mal@@@ o ka waiwai i olelo@@. A o keia kauoha mu ka olelo Hawaii. e pai @@ mal@@@ o ke KUONOA he nup@pa i pai a @@@@@@ ia ma Honolulu, i ok@lu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka @oolohe ana.
Kaukau ia ma K@ioa, ko Hawaii Pae Aina, i .
keia la 19 @ @@. M. H. 1SSS.
JACOB HARDY.
Luna@anawai Kaapuni Apana @.@.A
220@ 3@
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
I KULIKE AI ME KA MANA
kaui iloko o kekahi moraki i hana ia e W. L. Wilcox ia S. B. Dole, Kahu Waiwai, i hana ia ma ka la @@ o Maraki, A. D. 1884, a i kope ia ma ke keena kope Hawaii, ma ka Buke @0, a@ao 146 a me 147, a i hooliloia ia Frank J. Kruger, ma ka la 26 o Ianuari, A. D. 1888, a i kopeia e like me ka mea i oleloia maluna ae.
Ke hoike aku nei ka mea nona ka inoa malalo iho i kona makemake e hooko i ua moraki la no ka uhaki ia hooko i ua moraki la no ka uhaki ia ana o na kumu, oia hoi, ka uku ole ia ana o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e uku ia ai, a mahope iho o ka pau ana o ka manawa i kaupalena ia e ke Kanawai, e kuai ku@ala aku ana ma Honolulu, i ka aina i hoakaka ia oloko o ua moraki la, oia hoi, o kela apana aina a pau loa e waiho la ma Keauho, Kalihi, Honolulu, Oahu, nona na eka 1.24 100.
FRANK J. KRUGER.
Mea i hoolilo ia aku ai ka Moraki.
A. ROSA.
Loio no F. J. Kruger. 2204-4@
Honolulu, Oct. 22, 1888.
HOOLAHA HOOKO MORAKI
Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia ma loko o kekahi palapala moraki i hana ia ma waena o Nalua (k) o Punaloa, Kaneohe, Ko@ laupoko, Oahu, o ka aoao mua, a me M. M. Scott o Honolulu o ka aoao elua, o Iul@i, 1883, i kakau hope ia ma ka buke 82 aoao 260, a mamuli o ka @hai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hui ka @@@kaa ole ia o ka ukupapee, @ulaila, ke hoolaka ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kaua. A ke hoolaha hou ia aku nei, aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kuilala ana, ma ke keena kuilala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la 30 D@kema@a, 1888, hora ia o ia ia. Aia ma kahi o W. K. Kakela na olelo hoakaka no keia mua.
Hanaia i keia ia 3 o Novemaba, 1888.
M. M. Scott.
Mea Moraki mai.
Penei na aina i moraki ia:
1. O kela mahele aina a pau e waiho la ma Kaneohe i oleloia, i hoakakaia ma ka Pa'a pala Sila noi helu 4724 K@leaua helu 1855 ia Kapuaap@lau, makuakane o Nalua i oleoia, he@ eka me 22 100 o ka @ka.
2. O kela mahele aina a pau @ waiho la ma Kaneohe, i hoakakaia oia ka Helu V ma ka Palapala Mahele I kakauia i Maraki 13, 1877. ia Nalua i oleloia no@a na oka he a @@ 21- 100 o ka @ha.
22@@4@
HOOLAHA A KA LUNA OHI AUHAU.
E NOHO ana ka Luna Ohi Auhau o ka Apana o @@@@@ Akau. Hawaii, ma na wahi i olelo ia malalo, no ka Ohi no ka M. H. 1888.
Nov. 6, 1888, Hale Hookolokolo pah@@hoe.
Nov. 7, Hale Kuai ma Ookala.
Nov. 8, Maulua a hiki i Hakalau.
Dec. 4-15. Ma ka ka Haie Hookolokolo ma Lau pah@@@@@.
W. H. SHIPMAN,
Luna Ohi Aunau o Hilo Akau.
Novemaba 2, 18888. @@@@ - 3@
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
Mamulio kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawena o Kekaunu (w.) a me kana kane mare o Kaalaea, Oahu, o ka aoao mua, a me Mrs. L. B. Coan o Honolulu o Oahu, o ka aoao elua, ma ka la 14 o Okatoba 1884, i kaku kope ia ma ka buke 91, aoao 283, a mamuli o ka uhaki ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka hookaa ole ia o ka uku panee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei e hooko ana oia ia mana kuai.
A ke hoolaha hou ia aku nei, mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. Morgan ma Honolulu, ma ka la 3 o Dekemaba 1888, hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na hoakaka no keia mea.
Hana ia i keia la 3 o Novemaba 1888.
MRS. L. B. COAN,
Mea Moraki Mai.
Penei na aina i moraki ia:
O kela mau apana aina e waiho la ma Kaalaea, a i hoakaka ia ma ka Palapala Sila nui helu 2927, Kuleana helu 7705 ia Kelohalua, nona ka ili he 4 eka me 4.100 o ka eka; pela pu no hoi me kela aina i hoakaka ia ma ka Palapala Sila nui helu 988 Kuleana 5799 ia Kane, nona ka ili he 2 eka me 65.100 o ka eka. 2205-4t