Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 35, 1 September 1888 — Page 2
| This text was transcribed by: | Gwen Lazear |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
nawai hoohihoi kanu kope. Waiho ia ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila.
NA HANA O KA LA
Heluhelu ekolu ia ka bila kanawai e pili ana no na Luna Helu me na Luna Ohi Auhau.
He hoololi na ke Kuhina Kalaiaina e mana keia kanawai ma ka la i o Aperila 1889 Hooh@ loa @.
Heluhelu ekolu ana o ka bila kanawai e hoakaka a e kaupale an@ai ka mana o ka Aha me na Lunakanawai ma ka lakou hoopai ma na hihia hoowahawaha Aha.
N@i na kamailio i kamailio ia maluna o keia bila kanawai e na hoa o ka Hale, e kokua ana hoi kekahi a e koe ana hoi kekahi, a ua hoomau ia keia hoopaapaa ana a hiki wale i ka hoo@ma he ana o ka Hale i ka hora 12 a oi,
NA HANA O KA AUWINA LA
Akoakoa hou ka Hale a hoomau ia ka noonoo ana o ka bila Kanawai maluna ae.
Ninau ia na ae me na hoole no ka hoopanee loa i ka bila kanawai a haole, nolaila, ua holo ka bila kanawai ma kona heluhelu ekolu ana.
Heluhelu ekolu ka bila kanawai e hoakaka ana i na hana a na Kiaaina, a ua hooholo ia
HOIKE KOMITE.
Na ke Alii Kamika i heluhelu he hoike na ke Komite. Hookolokolo e pili ana no ka Aha Kiekie. He bila hou ka ke komite i hoomakaukau ai. Apono ia ka hoike a heluhelu ia ka bila no ka wa mua loa.
Na Mr. Paehole, i heluhelu ka hoi ke na ke Komite Hoonaauao e pili ana no ka palapala hoopii mai Puna i hale kula hou. Noi ke komite e waiho keia palapala hoopii ma ka papa apono la.
Heluhelu elua o ka bila kanawai hoohoihoi kanu kope. Kauoha ia e kakau poepoe a e heluhelu ekolu ia i ka Poalima.
Heluhelu elua o ka bila kanawai e kaupale ana i ke kuai malu ia ana o ka waiona. Hooholo ia me na hoololi a ka uhelu ekolu.
KANAWAI I APONO IA.
Hoike mai ke Kuhina o ko na Aina E, ua kakau inoa ia e ke Alii ka Moi ka bila kanawai e haawi ana he kuleana paa i ka poe e hoahu dala maloko o ka Banako Hale Leta.
POAHA, AUGATE 16.
Halawai ka Hale elike me ka mea maa mau.
HOIKE A NA KOMITE.
Na ke Alii Balawina i heluhelu ka hoike a ke Komite Waiwai e pili ana no ka auhau kuloko o ke Aupuni, he bila hoi i waiho ia na Mr. Kamauoha. He bila hou ka ke komite i hana ai ua noi ke komite e hooholo ia ka lakou bila.
Na Mr. C. Balannu i heluhelu ka hoike a ke Komite Hookolokolo e pi'i ana i ka auhau elua dala e auhau ia nei maluna o ka poe e komo mai ana iloko o keia Aupuni. O ka manao o keia hoike a ke komite e waiho ia ma ka pana.
Na ke Alii Lopikana i heluhelu ka hoike a ke Komite Kalepa e pili ana no ka kuai ana i na waiona maloko n@i o ke Aupuni ma o na agena la i hoouna ia mai. Ua manao ke komite e hooholo ia ka bila, a ua waiho ia ma ka papa a noonoo pu ia me ka bila.
Hoike o Mr. F Balaunu ua pau i ke pa'i ia ka manao o ka Aha Kiekie maluna o ka ninau e pili ana no ka ae me ka hoole no ka haawi ia o na laikini, a me ka manao pu e pili ana no ka ninau maluna o na Pake,
NINAU I KE KUHINA.
Ninau o Mr. Kalaukoa i ke Kuhina o ko na Aina E, penei, (i) Ua manao anei ke Aupuni e kauoha aku ia Herring, kekahi opio Hawaii e hoonauao ia nei i na Aina e, e hoi mai, (2) aole anei he mea pono e hoonoho ia aku oia ma kahi hookahi e noho mai nei kekahi opio Hawaii i hoouna hope ia aku nei?
PANE A KE KUHINA.
Ma ka pane a ke Kuhina i keia ninau maluna ae, ua olelo oia, ua kauoha ia aku nei o Herring e hoi mai Hiki oia i Nu Ioka ua nele nae oia i kahi ke nikeni ole. Hoolawa ia kona nele malaila a holo mai oia a hiki i Kapalakiko a ilaila ua nele hou oia. Ua hoolawa ia aku kona makemake; ua manao ke Kanikela malaila e hoihoi mai ianei ma ka mokuahi i hala iho nei, aka, aole oia i hiki aku ma ka uwapo, manao ia ma kekahi mokuahi mai oia e hoi mai ai, aka, aole no oia i hiki ae ma ka uapo, a i ka huli ia ana aku ma kona hotele e noho ana, ike iho la ua hele oia no kahi e i ike ole ia. Nolaila, ua houna ia aku ke kauoha i ke Kanikela mai nana hou aku iaia.
NOONOO HOU IA.
Noi ke Alii Hikikoki e hapai hou ia ka noonoo ana o ke koho i holo ai ma ka heluhelu ekolu ana o ka bila kanawai waiona i ka Poakolu nei. Hooholo ia.
Nupepa Kuokoa
________
No ka Makahiki………$2.00
No K@ Mahina……….1.00
----KUIKE KA RULA----
Poaono Sepatemaba 1, 1888
LA HANAU O KA HOOILINA MOI
______
O ka la apopo, Sepatemaba 2, oia ka piha ana o na makahiki he kana lima o ke Aliiwahine ka Mea Kiekie Liliuokalani, Hooilina Moi o ke Kalaunu. Iloko o na ia o kona ola ana, ua lawe oia i ke kulana o ka hana ma ka hoala i kekahi mau ahahui, a me ke kokua ana i na aha manawalea me ka piha haaheo o ka hauoli, ka eleu a me ka mikihala hana. E malama pu ia ana he anaina ikealii ma kona home ma Kapalama, mawaena o na hora 12 me 3 o ka auwina la. O ka makou e kalokalo ae nei i na Lani, e hooloihi mai i ke ola o ke Aliiwahine, i kanikoo palalauhala.
------------
KE KANAWAI HOOHOIHOI I KE KANU KOPE.
------------
Ma ka Poakolu nei, ua hoihoi hou ia ae imua o ka Hale Ahaolelo ka Bila Kanawai e pili ana i ka hoohoihoi i ke kanu Kope e ke Alii ka Moi me kona apono ole, a o keia malalo iho na kumu ana i hoole ai.
I ka Mea Hanohano Hon. W. R..
KAKELA, Peresidena o ka Hale
Ahaolelo Kau Kanawai o ke
Aupuni:
Aloha oe: O ka Bila Kananwai i kapaia "He Kanawai e hoohoihoi i ke kanu ana o ke kope," ua waiho ia mai ia makou no ka apono aku, a ke hoihoi aku nei Au me ke apono ole, no na kumu penei:
Akahi - - Aohe pono a kaulike hoi i ka poe e uku ana i na auhau o ke Aupuni, i ka ae ana i ka haawina puu dala nui, no ka hooholo ana aku i ka oihana hooulu hana e ka mea hookahi.
Elua - - Aole paha e hoole ia ka haawi ana i na kokua makana Aupuni i na oihana hooulu lehulehu; aka, e hana ia no keia mamuli o ka ae ana i na uku makana no na mea i hooulu maoli ia.
Ekolu - - O ia mau uku makana Aupuni, e haawi ia no ia i na mea a pau i hoohana aku mai loko ae o na hoolilo ana o ko lakou mau dala ponoi, ma ke komo ana aku ma kekahi oihana hana hooulu hou a i puka pono, aole o ka mea hookahi wale no a nele ka lehulehu.
Hanaia ma ko makou Halealii ma
Iolani Hale i keia la 29 o Augate,
M. H. 1888
KALAKAUA REX.
-------------
Wahi a ka Hon. W. H. Seward hai ai iloko o ka Ahaolelo Senate o Amerika i ka 1851, e lilo aku ana ka moana Pakipika, kona mau mokupuni a me kona mau aekai, i wahi hooki'o a i wahi e alahula ia aku ai e ko ke ao nei ma keia mua aku. He mau olelo kaulana keia na kela loea kakaolelo kaukanawai o Amerika, a ua hiki i na poe noonoo akahele a pau ke manaoio i ke akea o kana mau olelo naauao, e like me, ka kakou e ike nei i keia mau la.
O ke kanu kope, oia na lawelawe pili i ka oihana mahiai o ka aina. I ka wa i nee papa iho nei ka hooulu ana i ke ko ma na mokupuni, ua ano hoohemahema ia na mikiala a me na hoopulapula ana aku i ka holomua o keia lala o ka oihana mahiai, mamuli o ko kakou hoopalaleha a me ka nele maoli no i ke kumupaa ole. O ka waiwai o ke aupuni a me ka holomua o ka lahuikanaka, aole ia malalo o ke alakai ana a kekahi kanaka poo papau a me na poe kaukanawai poo hakahaka? - Aia ia malalo o ka manaoio ana o ke kanaka he ikaika ka lokahi a e kukulu na kanaka Hawaii ma keia mua aku, a e piha ana na awawa me ka hua o na laau kope e ulu ana iloko o kona uliuli.
----------------
O keia malalo iho kekahi mau pauku o ua Bila. Kanawai nei, a na ka mea heluhelu e ike nona iho ke ano o ke kokua ana o ke Aupuni i keia oihana hoeueu iloko o ka aina.
3. Na ke Aupuni e uku aku i ka mea hana aelike i na dala he 10,000 i ka manawa e maopopo ai i ke Kuhina Kalaiaina ua kanu ka mea aelike a e malama ana oia ma ke ano maikai i na kumu kope aole i emi malalo o 100,000, a ua kukulu i na hale e lawa ai ka noho ana o ka luna nui a me na limahana i kupono i kekahi mahi kope o ia ano.
4. E uku aku no ke Aupuni i ka mea hana aelike i na dala hou aku he 15,000 i ka manawa e maopopo ai i ke Kuhina Kalaiaina ua loaa a kukulu ka mea hana aelike i na mikini, na mea hana a me na hale i hoakaka ia iloko o ka mahele elua i hoike ia maluna ae iloko o keia Pauku.
5. E uku aku ke Aupuni i ka mea hana aelike i na dala hou aku he 10,000 i ka manawa e maopopo ai i ke Kuhina Kalaiaina ua loaa ma ka hooulu ia ana mai na kumu kope mai i olelo ia a ua hana e hoomaemae me na mikini a me na mea hana e ae i olelo ia aole e emi malalo o 100,000 paona kope.
7. Na ka mea hana aelike i ka pau ana o kela a me keia hapaha iloko o ia mau makahiki elima a iloko no hoi o ka manawa mahope mai e like me ka loihi o ka manawa e hoihoi hou ole ia aku ai na dala a ke Aupuni i uku ai i ka mea hana aelike i ke Aupuni e like me ka mea i hoakaka ia mahope ae nei iloko o keia Kanawai e hoouna i hoike piha no na hana a pau e pili ana i ua hana nei, e hoike ana i na loaa a me na lilo a pau me ka hoakaka pakahi ana i na hana a pau i hana ia a me na pomaikai o ua mau hana hou la i ike ia, a me r a hana pomaikai e ae a pau, i pili i ka mahi ana, a me ka hoomaemae ana i ka hua kope a ka mea aelike e ike ai, ma ka lawelawe ana i ua mahi kope nei, a me na @ a e ae a pau e pili ana i ua mahi kope nei a ke Kuhina Kalaiaina e kauoha ai, a e waiho ia kekahi kope o ia hoike ma ke Keena Kalaiaina. A na ua Kuhina nei i olelo ia mahope koke iho o ka loaa ana mai o ua mau hoakaka nei, e hana i Hoike hoakaka o na ano nui o ke dala e pau ana ma ia hana, me ka hoakaka kupono nae, e hiki ai ke ike ia ka lilo o ia mau hana pakahi, a me na hoike hoakaka e ae a pau, a e hoolaha piha ia ua mau hoakaka nei, ma kekahi nupepa ma ka olelo Beritania a me ka olelo Hawaii. A na ua mea hana aeike nei e haawi aku i na manawa a pau, me ka uku ole, i kekahi kanaka e noho ana iloko o keia Aupuni, e noi mai ana, e hoike ia aku na ike a pau i loaa i ua mea hana aelike nei, e pili ana i na ano hana o ka mahiai ana a me ka hoomaemae ana i na hua kope, i hoakaka ole ia nae, ma na hoike i pai ia, i olelo mua ia ae noi, a e ae pu hoi oia, maloko o na hora hana a pau, e makaikai ia ua mahi kope nei, a me na ano hana a pau e lawelawe ia ana malaila, e kekahi kanaka nae i kuleana ma ia mau ano hana.
8. Ina e oi aku na puka o ka mea hana aelike, mawaho ae o na lilo hoohana kupono o ia mahi kope mamua o
9 pa-keneta maluna o ke kumupaa i hoolilo ia e ka mea aelike-----e uku ia aku ia i ke Aupuni a hiki i ke kaa ana o na puu dala i hai ia maluna, i hiki ka huina i ke $35,000 a pau i ke Aupuni.
E ike ia no ma keia Bila Kanawai e kokua ana ke Aupuni no ekolu manawa i ka wa e kukulu ia ai o na hale hana, he $10,000; ka manawa e maopopo ai i ke Kuhina Kalaiaina ua loaa a ua kukulu ka mea aelike i na mikini, $15,000; a me ka wa o ka wili ana i ke kope a makaukau no ka makeke, $10,000.
Eia iho na ae a me na hoole i ka wa i hooholo mua ia ai ka Bila a waiho ia aku imua o ka Moi:
NA AE NA HOOLE
Aukina Robikana
Kakina Waterhouse
Young Foster
Smith Luhiau
Tausani Wight
Hikikoki Notley
Baldwin Wall
Bele Naone
Rikikini Gay
G N Wilikoki Paehaole
Dole
Deacon
Kamai
Kini
Kauhane
Kamauoha
Parisa
Daniela
Helekunihi
Horner
Kawainui
A S Wilikoki
Raiki
-------------------
He puu dala mahuahua keia e hoolilo ia ana no keia hana, aka, he puu dala no ia e hoihoi hou ia mai ana i ke Aupuni ke holo pono na hana. E nana aku ia Enelani a me Amerika, he mau miliona o na dala e lu nei no ka hoohoihoi i na hana hooholomua o ka aina, a eia keia Bila Kanawai ma ia alahele like me ko kela mau Aupuni nui. Ina he makemake ko kakou e noho wale no e like me ka waiho ana o na kula panoa a na ka wela o ka la e pa, ua like ia me ke kanaka molowa a me ka palaualelo. E ae anei kakou e Hawaii i na haawina o ka holomua e pale ae i keia la?
Eia kekahi mau olelo naauao a ke Kuhina Kalaiaina Kakina i hai ai imua o ka Hale,--Ua makemake ka Aha Kuhina e hele imua a e hana i kekahi hana. Ua komo mai ka aoao hoomaemae a lawe i ka mana hookele Aupuni no kekahi mau lawelawe i oi aku mamua o ka hoopau ana i ka moku ao kaua Kaimiloa. Aole i makemake ia ke Aupuni e hoohalike me kekahi manu makuahine e hoomoe maluna o kona punana me ka hana ole? O ke au o ka holomua, oia ka lawelawe i ka hana, a aia ma ia alahele o Beritania Nui e hoohoihoi nei i na hana kuloko o ke kan@ ti ma kona panalaau o ka hikina ma Inia, a na Inia e hoolawa aku me kona ti ke puka pono, he hookahi hapakolu e hooulu ia iloko o ka aina mamua o na aupuni e ae o ke ao holookoa nei
------------------
NA KULA SABATI
-------
Ua kokoke mai ka manawa o na hoike hapaha o na Kula Sabati. I ka la Sabati hope o keia malama e akoakoa nui ai na kula no ka hoike hapaha. He la @no nui ia: ilaila e ike ia ai na kula makaukau, a ilaila no hoi e ike ia ai ka nee mua ana o na haumana ma ka ike Baibala. Mai ka wa kahiko loa mai ke kukulu ia ana o na kula ima naauao ma ka olelo a ke Akua. I ka makahiki 18@ ua ike ia no na kula huli naauao ma na mea pili hoomana. I ka makahiki 1527 ua kukulu o Matina Lutera i na kula Sabati ma kekahi kulanakauhala o Geremania. I ka makahiki 1560 a kukulu o Ioane Noka (John Knox) i na kula Sabati ma Sekotia, a i ka makahiki 1680 ua hoomaka ia na kula Sabati ma Amerika. Aole like ke ao ana o na kula Sabati o ia wa kahiko loa me keia wa a kakou e ike nei. Okoa ko ke au kahiko, okoa hoi ko ke au hou. E like me ka oi o ka malamalama o keia wa i ko na au i hala, pela no hoi i oi ai ka makaukau o ka oihana kula Sabati i keia wa. Ke hele mau nei na hana pono a pau imua, a o ka lahui e hele pu ole ana imua me na hana pono, e haule auanei ia lahui ihope a nalowale. Na ka pono e hookiekie i ka lahuikanaka.
O na kula Sabati e like ke ano me ko kakou mau kula e ike ia nei, ua hoomaka ia ma Enelani i ka makahiki 1781. Na Robert Raikes i kukulu ia mau kula, a ua holopono, ua ulu mahuahua, a ua puni ka honua i na kula Sabati i keia wa. Ma Amerika Huipuia i keia wa he 75,000 ka heluna nui o na kula Sabati, me na kumu he 1,000,000, a me na haumana 6,000,-o@o. He nui no keia heluna, aole nae o keia ka palena. Ke ulu mau nei no, a ke mahuahua ae nei ka heluna o na kula a me na haumana i kela a me keia makahiki. Ma na huahelu i loaa mai ua ike ia he 4,000 kula Sabati ma Europa, me na kumu he 400,000, a me na haumana he 4,000,000. He hana nui ka malama a me ke ao ana i na kula Sabati. Pomaikai ka lahui ke ao pono ia kona poe kamalii me ka malamalama e ola ai.
--------------------
KEKAHI HANA APIKI A BRIGHAM YOUNG.
------
Ua kaulana o Berigama Iana, ke poo o ka poe Moremona, i make aku nei he mau makahiki i hala, no kona akamai i ke pahele ana i ka poe naaupo a me ka poe hapa mai o ka noonoo. Penei ka hoomaopopo ana. Hele aku la kekahi luna o ua ekalesia nei o ka poe "hoano o na la hope," e kua laau iloko o ka nahelehele. Oki aku la ua kanaka nei i ka laau a hiki i ka wa i haule ai a poino kona wawae. Lapaau ia e ke kauka a hiki i ka wa i pilikia loa ai no ka inoino o ka wawae, a oki ia ua wawae nei e ke kauka. A mahope o kona ola ana hookui ia mai la he wawae laau. O ka hele aku no ia o ua moremona nei me kona wawae laau a imua o ka Peresidena nui o ko lakou ekalesia a hahai aku la i kona pilikia penei: "I hele mai nei au ia oe, nau e kala mai kuu pilikia; he Moremona oiaio au; he mau wahine ka'u a me na keiki lehulehu, a ma ko'u ano oopa e noho nei he mea hiki ole ia'u ke malama pono i ko lakou ola. Ke manaoio nei au o oe no ka hope oiaio o Iesu Kristo ma ka hnua nei, aia ia oe kona mana a pau. Ina he mea oluolu ia oe he hiki no ia'oe na nana mana, he hiki no ia oe ke hana i wawae hou no'u elike me ka wawae i moku, a oia ka'u e noi haahaa aku nei ia oe e hana mai ano."
Pane aku la ke Poo o ka ohana Moremona me ka hoapono i kana mau olelo a pau, a me ka hooiaio aku he hiki no iaia ke hana aku i wawae hou no ua kanaka nei, alaila hoopuka aku la i keia mau huaolelo pelo: "Ae, eia no ia'u ka mana e hana aku ai i wawae hou nou, a e hana aku no au, aka, e kali iki oe a e noonoo akahele, i ka wa e hiki mai ai ka la hookolokolo nui, a ala mai ka poe make, alaila, e ala pu no kela wawae mua ou, a e imi mai no ia ia oe, e hoopili mai i kou kino, alaila, o keia wawae hou a'u e hana aku ai, o ke kolu ia o kou mau wawae. A e noonoo oe i kou pomaikai, o ka hoomanawanui no na makahiki pokole i koe me ka wawae laau, a i ole o ko'u hana aku i wawae hou nou a hiki aku oe i kela ao e hele aku ana oe me na wawae ekolu iloko o ke ola mau loa." Pane aku la ua hoahanau Moremona nei, "ina pela, u'oki ae la, e aho au me ka wawae laau no keia wa pokole mamua o ka hele ana me na wawae ekolu no ke ao pau ole."
A hoi aku la ua kanaka naaupo nei me ka hilinai no i ka mana o ke Kaula Moremona no ka hooko ana i na hana mana.
Nuhou o na Aina E
(image)
Ka Makaikai Honua.
_______
Mokumahu City of Berlin
Iulai 25, 1888.
E ka NUPEPA KUOKOA:----Aloha oe. O ka elua keia o ka'u leta ia oe, a eia au ma ka hohonu o ka moana lipolipo o ka Atelanika e holo ana no Europa, a e ku aku ana paha makou i Enelani i keia pule mua ae o Augate. Ua hai mua aku au ia oe no ka'u huakai mai Kikako mai a Nui Ioka, a oia keia malalo iho.
KIKAKO.
O ke kulanakauhale o Kikako, oia ke kikowaena o na kulana pili oihana o Amerika Huipuia, mawaena o Kapalakiko ma ka moana Pakipika a me Nu Ioka ma ka moana Atelanika. Iloko o ka makahiki 1801, he ano ole o Kikako ke nana aku, a he mau palena hoi kona e halana ia ana e ka wai pohopoho. I ka makahiki 1811, ua kukulu ia he wahi hoolulu koa, a mamuli o ka pepehi ia ana o na ili keokeo e na Ilikini, ua haalele ia keia wahi e na koa aupuni. I ka 1821, a mahope iho o ka make ana o Kamehameha I, a oia paha ka manawa a na Misionari Amerika i hiki aku ai i Hawaii, ua kukulu hou ia no ka manawa elua, he wahi hoolulu koa maluna o ke kahua kahiko i oi aku la ikaika i ko ka wa i hakaka mua ai me na Ilikini.
I ka makahiki 1831, ua kukulu ia o Kikako me na hale he 12, ua ano like pu no paha me Honolulu i na la mua loa o kona pii ana e lilo i kulanakauhale nui. I ka 1841, he kulanakauhale o Kikako. i piha me na kanaka he 5,752 ka nui I ka 1851, he kowa o umi makahiki wale no, ua hoala na kanaka i na oihana hooholomua aku i ko lakou kulanakauhale imua, e laa ka huita, oka, ke kulina a me kekahi mau waiwai mahiai e ae i hiki aku i ka 230,000 tona o ka makahiki, a e noho ia ana e na kanaka he 34,437.
I ka 1861, ua pii mahuahua loa ae kona holomua ma na oihana mahiai, hanai holoholona a me ka papa, a ua nana ia aku ia e na mokuaina e ae o ka aina, mai laila mai kekahi mau waiwai nui e hoolawa ana i na makeke mai ka hikina a ke komohana, a mai ka akau a ka hema.
Mai ka 1871 a hiki i ka 1881, ua lilo o Kikako i kulanakauhale ku waena no ka aina e holo ai o na lono, kaamahu, na waiwai a me na oihana, a oia hookahi ke kulanakauhale nui o ke ao nei nana e hooko na kauoha ma kona mau waiwai mahiai ma na poepoe elua o ka honua nei.
Aia o Kikako ma kae o ka lokowai akea o Michigan, he 75 kapuai ke kiekie maluna o ka wai, a he 591 ka puai hoi maluna o ka moana. He 850 mile mai Nu Ioka mai, a he 2,400 mai Kapalakiko mai. He oluolu maikai ka ea o ka aina.
O ka nui o na kanaka i keia manawa he 760,000. O ka nui o ke kulanakauhale, he 23,000 eka iloko o na mile kuea eono, a ua mahele ia iloko o na apana ekolu ma ka muliwai Kikako. O keia mau apana ekolu o ke kulanakauhale, ua hoohui ia lakou e na uwapo huki he 34, me elua alanui honua i eliia.
O na hale noho o na kanaka waiwai o keia wahi, ua hana ia me na pohaku mabala, pohaku uliuli, a me pohaku uinihepa panio, a he ku maoli no i ka nani ke nana aku i ko lakou mau kaupoku ma kahi o ka ekolu me elima papahele ke kiekie.
O ka hui kinai ahi o Kikako, he 57 ka nui o ko lakou mau kaawai mahu 12 kaa polohuku, 2 waapa ahi holo muliwai, 231 @o huki me 527 kanaka e ku makaukau mau ana i na sekona a nau no kekahi pauahi. Ma ka nana aku i ko lakou kulana, he piha eleu o ka mikiala.
O ka wai no na kaawai i ka wa pauahi, ua pauma ia mai ka wai o ka lokowai o Michigan, a na kekahi pauma e hoohana aku ka wai iloko o ko lakou ohe ponoi a puni ke kulanakauhale. Ua hiki aku i ka umi miliona o na dala i hoolilo ia no keia hana nui.
O ko kakou wahi wai o Honolulu ke hiki mai ka wa pauahi, ua like kona ikaika piha me hookahi wale no o keia mau paipu, a ua hiki ke hoopiha ia ka Iuawai o Maemae iloko o ka manawa pokole. Ina o Kale Wilikana a me kona mau hoa o ka oihana kinai ahi a hiki lakou i Kikako, e loaa no ia lakou kekahi mau hoikeike a ka naauao o ke kanaka i hana ai a me ka nui o na makaala a me na makaukau o ke ano hou no ka paio ana me ka enaena o ke ahi.
(Aole i pau.)
MA KE KAUOHA.
-----------------------------
KUAI O NA HOOLIMALIMA AINA AUPUNI.
-------
Ma ka Poaha, Okatoba 4, 1888, i ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, e kudala ia aku ana ma ke akea ka hoolimalima o kekahi mau aina aupuni ma Kohala, Hawaii.
1. Aina aupuni helu 70 ma Kohala Akau, he 80 @ka. Koho kiekie $25 no ka makahiki, e uku mua ia.
2. Aina aupuni helu 19, 22, A, B, C, D, me E, ma Kohala Akau, he 679 eka. Koho kiekie $150 no ka makahiki, e uku mua ia ma ka hapalua makahiki.
He 10 makahiki ka loihi o keia mau hoolimalima e kuai ia aku ana.
L. A. THURSTON,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 30, 1888.
2196.5t
HOOLAHA HOU
---------------------
OLELO HOOLAHA.
Ua hookohu aku au ia J. A. MAGOON nana e lawelawe ka'u mau hana @pili oihana a pau, oiai au e kaawale ana mai Hawaii aku nei.
W. A. KINNEY.
Honolulu, Aug. 27, 1888. 2196.1m
-----------
HOOLAHA A KA LUNA HOOKO
Ua koho pono ia ka mea non ka inoa malalo iho nei, i Luna Hooko no ka Waiwai o Henry Jacob Hart i make o Honolulu, Oahu. Ke hoolaha ia aku nei ma keia, no na poe he mau koi ka lakou e hoike koke mai me na hooiaio kupono, ina ma ka moraki a ma kekahi ano e ae paha i loko o na mahina eono mai keia la aku o hoole loa ia auanei. A o na poe i aie i ka mea make, ke kauoha ia aku nei lakou e hookaa koke mai ma ke keena oihana o A. J. Cartwright, Helu 13 alanui Kaahumanu.
A. J. CARTWRIGHT.
W. C. PARKE
Na Luna Hooko Waiwai o H. J. Hart.
Honolulu, Sept. 1, 1888. 2196.4t
-----------------------------
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
-----
I KULIKE AI ME KEKAHI MANA Kuai i hana ia maloko o kekahi moraki mawaena o Emma Aylett me Louis James Aylett kana kane mare, ia Geo. S. Houghtailing ka mea moraki mai, i hana ia ma ka la 20 o Sepatemaba 1885, a i kope ia ma ka buke 96 ma ka aoao 273 me 274. Ke hoike nei keia hoolaha e hooko ia ana ia mana kuai o ua moraki la i olelo ia mamuli o ka u@aki ia ana o na kumu aelike, oia ka uku ole ia o ka ukupanee, a e kudala akea ia ana ka aina a me na pono maluna iho ma kahi a me ka manawa e hoike ia aku ana, ma ua moraki la i olelo ia e like me ia malalo iho.
No na mea i koe e ninau ia S. K. Kaeo, he loio ma ke kanawai.
GEORGE S. HOUGHTAILING.
Honolulu, Aug. 30, 1888.
-----------
Penei ka aina e kuai ia ana: O ke kuleana a pau loa o L. J. Aylett i kela apana aina e waiho ana maloko o Kaliu i Honolulu ma ka mokupuni o Oahu, oia hoi ka apana aina kuleana Helu 1092, a Palapala Sila Nui Helu 2247 i hooko ia no Mary Ann Aylett, &c Penei na palena o ua aina la: E hoomaka ana ma ke kihi hem. makai o keia pili o Kalehua, a me Kapena aina a e holo ak. 23 deg. hik. .40 pauku ma ko Kalehua, ak. 2 deg. kom., I.33 kaul. ma ko Kalehua ak. 65 1/2 kom., 1.27 1/2 kaul. ma ko Kalehua hem. 11 deg. kom., 1.63 kaul ma ko Kapena, hem. 70 deg. hik. .83 pauku ma ko Kapena hem. 57 1/2 hik. .68 pauku ma ko Kapena a hiki i kahi i hoomaka ai. A maloko o ia apana he 48 1/2 roda oi iki aku a emi iki mai paha.
2196.2t
-------------------------------------------------------
OLELO HOOLAHA NO KA LIMA.
------
E ike auanei na mea a pau, ua makaukau ka Papa Ola e haawi i ka o lima ana me ka uku ole i na mea a pau i @ ole ia, a ke kauoha ia aku nei na makua a mea paha e paa ana i ke keiki e like me ia i kuhikuhi ia e na pauku 311 a me 312 o ke Kanawai Kivila, e hele mai ma ka Hale Haawi Laau o ka Papa Ola ma Kapamoo, ma alanui Hotele, ma na hora hana o ke Kauka Aupuni i hai ia malalo iho nei:
Mai ka hora 8
Hora Hana a " " 10
kakahiaka
N. B. EMERSON,
Pelekikena o ka Papa Ola. jn 6-6m
---------------------------------------------
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o o MOKULEHUA (w) o Honolulu, Oahu i make. Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaio ia ai ka palapala kauoha a no ka hoolaha ana.
No ka mea ma ka la 11 o Augate, 1888, ua waihoia mai imua o ka aha kekahi palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a Mokulehua (w) i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e hooolaola kela palapala kauoha a e hoopuka ia hoi ka palapala lunahooko ia Mokulehua Opio.
Nolaila, ua kauohaia o ka POAKAHI, oia ka la 3 o SEPT., 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka rumi hookolokolo o ia aha, ma Aliiolani hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaio ia ai ia palapala kauoha, a e hooloheia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha, a me ka hoopuka ana i ka palapala luna hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolahaia ia mea no ekolu manawa iloko o ka KUOKOA, he nupepa ia pai a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, Augate 11, 1888.
Na ka Ana :
HENRY SMITH,
2194.3t Hope Kakauolelo.
-------------------------------------------------
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina- Ma ka hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o Kilouano Kumahakaua, (k.) i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ka keena.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Lilia Kumahakaua, e hoike mai ana o Kilouano Kumahakaua, (k.) no Waimea, Kauai, ua make kauoha ole ma Waimea, ma ka la 31 o Okotoba, H. M. 1887, a e noi e haawiia ka Palapala Hookohu Luna Hooponopono Waiwai ia D. Kua (k.)
Ua kauohaia o ka POAONO, ka la 1 o SEPTEMBER, M. H. 1888, i ka hora 10, oia ka manawa i kohoia no ka holohe ana i u@ noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Ahak, ma Koloa, a ma 11 manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua Noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ka KUOKOA, nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, August 1, H. M. 1888
JACOB HARDY,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha.
2193 3t
OLELOHOOLAHA
E ike auanei na kanaka a pau @ @ @ mea nona ka inoa malalo nei, @ @ @ nei i ke ak@a, ua kapu a papa loa @ ka mea a pau, aole e komo a lawe aku paha @ @ nei moi luna aku o na apana aina @ @ @ @ ma ka palapala kauoha a Na@ @ @ Lahaina i make, oia hoi na aina @ @ @ a me pa-hale, a me kekahi mau @ @ @ hoomaopopo ia ma ia kauoha e @ @ @ Lahaina, Maui.
Ua hoonoho au ia LEWI, oia @ @ @ a hoomalu i kuu mau aina kal@ @ @ i keia o pilikia auanei.
ROBT. HOAPILI @AWER
Lahaina, Maui, Aug 8, 1888 2123 @
--------------------------------------------------
HOOLAHA LUNA HOOKO
-----
Ua hookohu pono ia ka mea manawa @ malalo i Luna Hooko no ka waiwai o Maria King, o Honolulu nei i make , @ @ hoolaha ia aku nei na poe a pau he @ @ ka lakou i ua waiwai nei ina paha @ @ ka moraki a ma kekahi ano e ae paha, e @ae koke mai maloko o na mahina eono m@ @ la aku me na hooiaio kupono, a i @ @ mau loa ia aku no.
A o na poe a pau he mau ai@ ko @ @ kauoha ia aku nei lakou e hookaa @ @ ma ko'u keena Helu 3, alanui Kaahumanu, Honolulu
A. J. CARTWRIGHT,
Luna Hook@ Waiwai
Maria King
Honolulu, Julai 31, 1888 2122@
----------------------------------------------------------
HOOLAHA HOOKO MORAKI
I kulike ai me ka mana kuai iloko @ @ moraki i hana ia e S. Napah@ @ ma moraki, a me Kahale w kana wahine mare Honolulu, mokupuni o Oahu, ko Hawaii Pae Aina, ia A. Rosa, kahu malama waiwai na mea i moraki ia aku ai, i hanaia i ka la 13 Sepatemaba, 1883, i kope ia iloko @ k@ o ka Luna Kakau Kope ma Honolulu, @ ia, ma ka Buke 84, aoao 479 me ano.
Ke hoikeia aku nei ma keia, he makemake ka mea i morakiia aku ai, e hooko@ @ moraki la no ka uhaki ia o na kum@, eia h@ @ ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka @ panee i ka wa e uku ia ai, a ma ia h@ ana e kuai ia aku ana ma ke kudala i kekahi manawa e hoike ia aku ana ma keia mea @ na aina a pau i hoakaka ia iloko o ua m@ la a i hoakaka pono ia malalo iho.
O ka aina e kuai ia aku ana, oia kela @ aina a pau loa i hoakaka ia iloko o ka Palapala Sila Nui 1505, kuleana 1080 ia Ka@nona ka ili he 62,100 eka e waiho la ma Kalaepohaku, Kapalama ma Honolulu i olelo ia.
A. ROSA,
Mea i Molaki ia aku ai
Hanaia ma Honolulu, Augate 13, 1888
2193 4t
---------------------------------------------------------
AHA KAAPUNI APANA EKOLU
---------------
Ke hoolaha ia aku nei ma keia o ka A@ Kaapuni Apana Ekolu o Waiohinu, Kau, Hawaii, ua hoopanee ia a ka Poakahi, Sepatemaba 10, a ke kauoha ia nei na lawehala e @ ae ma ia la, ma kahi mau, aole hoi mamua ae.
L. McCULLY,
Lunakanawai o ka Aha
Honolulu , Aug. 7, 1888. 2203 3t.
----------------------------------------------
AHA KAAPUNI APANA ELUA o ko Hawaii Pae Aina, ma ka Hooponopono Waiwai, mokupuni o Maui.
Ma ka waiwai o Kaimi Meheula w, no Kaanapali, Maui , i make.
No ka mea, ma ka la 26 o Iulai, 1888, @a waiho ia mai imua o ka Aha kekahi palapala i oleloia, oia no ke kauoha hope loa a Kaimi Meheula w i make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaio ia kela Palapala Kauoha a e hoopuka ia hoi ka Palapala Luna Hooko no Moses Meheula, i waih@a mai e Moses Meheula.
Nolaila, ua kauoha ia, o ka POAHA, ma ka la 6 o SEPT., 1888, ma ka hora 10 a.m. ma ka rumi hookolokolo o ia Aha, ma Lahaina, Maui, oia ka la me ka hora e hoola@a ai ua Palapala Kauoha la, a e hoolohe ia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i p@ e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha ia ia mea no na manawa ekolu, iloko o ka NUPEPA KUOKOA, he nupepa i pai a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakauia ma Wailuku, Maui, ko Hawaii Paeaina, Augate 2, 1888.
GEO. E. RICHARDSON,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua.
2192.3t
--------------------------------------------------------
HOOLAHA HOOKO MORAKI
---------
Ke hoolaha ia aku nei, i mea e kulike@ @ me kekahi mana kuai i hoikeia ma ka Palapala Moraki i hanaia ma ka la 12 o Augate, 1885, mawaena o Haaheo w a me Kaa@ kana kane mare, no Laie, Koolauloa, mokupuni o Oahu, ia James R Holt, Jr. no Honolulu, Oahu, a i kakau kope ia ma ke keena o ka Luna Kakau Kope, ma ka Buke 94, aoao 395 me 396, me ka hoopaa ia ana ia A. J. Cartwright, Kahu malama waiwai o R. W. Holt, ma ka palapala hoolilo aku i hanaia i Maraki 21, 1887, a i kope ia ma ka Buke 1@5 aoao 9t me 92, a no ka uhai ia ana o na kumu aelike i hoikeia ma ua moraki la, oia h@k@ uku ole ia ana o ke kumupaa a me ka uk@panee, nolaila, e kuai kukala akea ia aku ana mahope iho o ka pau ana o ka manawa i hookeia ma ke Kanawai, ma kekahi manawa e hoike ia aku ana mahope, na aina, na hale a me na mea a pau i hoike ia ma ua moraki la, no na kumu i koike mua ia ae la.
O ka aina i hoikeia ma ka moraki, oia no kela aina e waiho la me Laie, a i hoakakaia na palena penei:
1. Kela mau apana aina a pau nona ka ili 1 7-100 eka, a i hoakaka loa ia ma ka palapala Sila Nui Helu 929, Kuleana Helu 3809 ia Laielohelohe.
2. Kela mau apana aina a pau nona ka ili 2 33-100 eka, a i hoakaka loa ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1302, Kuleana Helu 4279 ia Keao, a oia no na aina i hoolilo ia mai ia Haaheo i oleloia e Manaia ma ka palapala kuai i hanaia ma ka la 1 o Ianuari, 1884, a i kope ia ma ka Buke 94, aoao 394 me 395.
A. J. CARTWRIGHT
Kahu Malama Waiwai o R. W. Ho@
a me ka Moraki.
J. M. MONSARRAT,
Loio o ka Mea Moraki.
Honolulu, Aug 18, 1888 2192 4t
--------------------------------------------------------
HOOLAHA HOOKO MORAKI
---------
Ke hoolaha ia aku nei, i mea e kulike ai me kekahi mana kuai i hoike ia ma kekahi Palapala Moraki i hanaia ma ka la 18 o Mei, 1886, i hana ia e S Napahukapu no Honolulu mokupuni o Oahu, ia A. J. Cartwright, no Honolulu i olelo ia, a i kakau kope ia ma ke keena o ka Luna Kakau Kope ma ka Buke 101, aoao 80--2, a no ka uhai ia ana o na kumu aelike i hoikeia ma ua moraki la, oia hoi no ka uku ole ia o ke kumupaa me ka uku panee, nolaila, e kuai kudala ia aku ana mahope iho o ka pau ana o ka manawa i hoikeia ma ke Kanawai, na aina, na hale, a me na mea a pau i hoike ia ma ua moraki la.
O ka aina i hoike ia ma ka moraki, oia no kela e waiho la ma Kapalama, mokupuni o Oahu, a i hoakaka ia penei:
Kela apana aina a pau nona ka ili 6 kaulahao kuea (6-10 eka), a oia no ka apana aina i hoakaka ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 6639, kuleana Helu 1241, apana 1, a i hoolilo ia ia S. Napahukapu i oleloia e D Manaku@a me M Moanauli, na Lunahooponopono o ka waiwai o J Moanauli, ma ka palapala kuai i hanaia ma ka la 7 o Mei 1886, a i kopeia ma ka Buke 101, aoao 78-80.
A. J. CARTWRIGHT
Mea Moraki.
J. M. MONSARRAT,
Loio o ka Mea Moraki.
Honolulu, Aug 4, 1888. 2192.5t