Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 27, 7 July 1888 — HOIKE A KA LUNA NUI O KA OIHANA WAI O HONOLULU I KE KUHINA KALAIANA. [ARTICLE]

HOIKE A KA LUNA NUI O KA OIHANA WAI O HONOLULU I KE KUHINA KALAIANA.

Ua hooholo ka Ahaolelo o iSB6 i ka huina 0 $Si,coo no na hana 0 keia oihana, no na makahiki elua i hoike ia ae la, a ua pakui hou ia aku la huina e ka Ahaolelo o tSS;, mamuli o kekahi haawina hou he $1,450, i hoolawa īa ai na liio o ia Oihana a hiki i Maraki 31, iSSS, aola loaa ana ia o ka huin.i nui he d.tla. NA PAIPL* WAI. Ua nui a mahuahua ka hana i lawe-la-A-e ia niaialo o na hookele ana a keia oiliana, a o kekahi o na h.ina nui, oia 110 ka hoomoe ia an.i a me ka hookui īa ana o na paipu nui a kaumaha ma ke awawA o Nuuanu, a e hoiihui ana hoi i ka holo a ka w.ii mai na luawai mai a huea iioko nt.i o ke kulanakauli ile nei. Ua waiho ia aku maloko 0 ke Keena Kalaiuina, ka hoike papa helu piha no na lilo 0 ka hoomoe ia ana 0 keia mau paipu ma ko lakou mau wahi, a me keka'ni mau hana e ae 1 lawelawe ia. Mai ka la 25 mai 0 Sepatemapa, iSS6, «a hoomoe la he mau paipu hou maloko nei o ke kulanakauhale. a ua hoao ia ko lakou paa a m ka \ i pjno mamuli o ka h<sohan.iin, a ua hwmaopopo ia ka maikai a me ka holopono ma na mea pili i ka ikai ! <a, ka lawa pono ame ka nnemae maikai 0 ka wai.

NA PAIPL' NO NA PAL'AHI. Iluko o ioo o ke ano paipu hou no na pauahi i hoaoia e Ludlow 1 loaa mai iluko o iSS7, ua kukulu ia he 42 ma ko lakou mau wahi, a ua ike ia ka maikai a me ke kupono no ka hoolawa ana ika mea i makemake ia. Ua kukulu ia keia mau paipu no na pauahi ma na wahi ano nui o alanui Nuuanu, Kula, Papu, Ema, Maunakea, Alahele Hale Alii, Heretania, Puowaina, Alanai Pauoa a me ke Ala o ka Pawaina. A 0 na wahi e ae e hoolawa ia aku ana e like me ia ano ma keia mua koke iho

NA lALWAI I HANA !A. •Hookahi luawai ua hana ia ma kahi 0 ke kumu o ka wai, (Luakaha) a 0 ka lua ua hana īa ma kahi kokoke i ka luawai mapuna, mauka o Nuuanu e kokoke ana i ka hale hookipa. O keia luwai elua ua manao ia i wahi e malama la ai ka wai no ka hoolawa hoomahuahua ana i ka manawa e makemake ia ai, no ka hana i ka huila wai 0 ka oihana kukui uwila o ke kulanakauhale nei. Ua kukulu ia iho nei he elua mau hale hou e ka oihana wai, hookahi he hale no ke kiai Pukiki ma kahi okekumuwai, (Luakaha) aokekahi he hale hoomalu no na ki a me na ana wai nia ka luawai i kai mai o Nuuanu. KA IKAIKA WAI NO KA OIHANA KUKl'l IWII.A. O kekahi o na hana nui i hooko ia o keia manawa e olcb la nei, oia no ka holopono ana o ka hoohui me ke kumu wai (Nuuanu) a me ka hooholo ia ana he mana kaokoa no ka hoolawa ana i ka ikaika o ka wai no na mekini o ka Gihana kukui uwila o ke kulanakauhale'nei. O na mea e pili* ana i keia hana, he pohihihi a he koikoi no hoi, oiai, ina i heira ka imi a me ka ho oiala ana a ko'u hope oia o Mr. J. C. White, a i ole owau paha, alaila, o ka hopena, oia no ka nui o ka lilo o ke aupuni, a me ka heololoiahili ia 0 ka hoohana ia o kekahi mea i akt nui ia. He nui na palapala kukai me ka poe hana oeekini kuenoono o na kulanakauhale hikina o Amerīka, a o na hooma kaukau ana a hiki i ka wa i hoouna ia mai ai ka huila «ai a me na lako e ae, malalo wale no ia o na hooponopono ana o ke : aoiha.na. O ka hopena i loaa mamuli o kela nooneo ike hana, ua koho ia no kekahi huila puka wai palua o 20 iniha i kapaia o ka "Lepeil Turbine Wheei/' a ua kauoha ia. q

ba paipu ame na jx.-ro cae no na. ua ioia mai ia maī ka hale hana Hao o R?sdon, o Kapalakiko, mahope o ka hoomakaukau ia ana o na hoikaka no ke ano, a i apono u hoi e oe e ka mea mahalo ia. L'a kukulu ia *a huila a me na mea hana ma ko lakou mau wahi, a ua hoao ia roe ka holop<v no ame ka maikau Aoie nae au i maeao ua la*ra ka ikaika o ke kahua a ooe ka paa pono no keia mekini e hiki ai ke mau e like me ke ano a me te kulana paa a ikaika o na mea hana. KA OIHANA WAI MA K.E KAHI'A RA, MOI.OKAI. Ua hoolawaia, n amuli o kau kaueha ekaMea Mahaloia, na kokua, aiu hoopau n hoi ka pilikia nui i kaukai ia e ko' iloko o ka manawa loihi i .hala hope ae t mawaena o ka poe i aloha ia e noho mai la iloko o na ehaeha ma ke leahua Lepera o Kalawao a me Kalaupapa, Molokai. Ua haoko ia keia hana mamuli o kau kauoha o ka la 21

o lanuan, iBBS, e kauoha mai ana ia u e ho!o aku au i ka manawa kupono mua loa, no ka hoomoe ana i mau jxiipu wai inai Waikolu a hiki i Kalaupapa, no ka hoolawa ana i na kahua lepe ra me ka wai. Ma ka hooko ana ike la, ua haalele iho au ia Honolulu ma ka la :ro o Keberuap, Imaluna o ka mokuahi Mokolii, a ua lawe pu me a'u no Waikolu Molokai, i na limahana makaukau a me na lako hana i lawa kupono no ka hoomaka koke aku i ka hana. Ua hoomaka ka eli ia ana oka auwai 1 ka la 27 o Feberuari, a ma ka la 3 o Maraki ua hoomoe mua loa ia ke paipu, a me ka hauoli au e hoike aku nei, ua holomua awiwi ka hana

mai ia manawa mai, oiai, ua hoomee ia ma ko lakou mau wahi, a hiki i ka la 31 o Maraki, he umikumamakahi tausani (11,000) kapnai paipu i iiookui ii. Mamuli 0 ka hoomau ana aku i keia har.a, a oidi e holopono a e pau ana i ka hoomoe ia ka laina paipu (ma *vaena • Waikolu a me Kalaunapa, nona ka loihi o V- mile) maloko mai o ua la he 60 e hiki mai an.i; oia ko'u kumu e hoopinee 'nei i ka hoike piha ana aku no kela me keia mau mea liilii a hiki l ko'u waiho ma aku i hoike pakui ma keia mua iho, e pili ana i keia hana, a oia ka'u e waiho aku ai ia ka Mea Mahaloia, mahope koke iho o ka pau ana o ka'u mau hana no keia mea. Ona haawina i hooholo ia no keia hana, penei no ia: Na ka Ahaolelo 0 iSS6 - - - $15,000 Na ka Ahaolelo o ISS 7 • - - - 6,000 Huina - - - - $^1,000

0 ka holookoa o keia liuina ua hooliloia, a mamu'-i o na mea hiki ole ke pale ia no ka pakui ana mai i ka hana, oia na kaola koo a me na alahaka no na paipu e moe ai i pakele mai na waikahe ae, a ua hoomoe ia no hoi he mau paipu hooloihi no ke kumuwai a me na hookui pakahi, he mau mea hei i hookomo ole ia iloko o ka papahelu hoike mua, nolaila, e makemake la ana no ia mau mea a pau ma kahi o $7,500 hou no ka hoolawa ana i na lilo e paa loa ai. (AoU' t pau.)