Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 14, 7 April 1888 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

I nehinei ka hoomaha ana o na kula aupuni no elua pule. Ua hala aku ka mokukaua Amerika Mariona no Iokobama i ka Poaha nei. O ka nui mai i kii laau ae ma Kapamoo i ka mahina o Maraki i hala ae, he 717. Ua hiki mai nei ke kapena hou o ka mokukaua Vanadalia, ma kahi o kona Kapena mua e pau ana kona manawa. I ke kakahiaka Poaha nei, i ku mai ai ka mokuahi Galika mai Yokohama mai, a maluna mai ona he 488 Pake limahana no keia awa. I ka Poaha o keia pule ae, e ku mai ai ka mokuahi Maripesa mai Kapalakiko mai, a holo loa aku no kona mau awa o ka Hema. I keia Poakahi ae e holo aku ai ka Australia no Kapalakiko, sole i ka Poalua e like me kona maa mau. Ua hala aku nei o Hon. S.G. Waila no Maui, no ke pale ae i ka miki pinepine aku a na poe hoolaha nupepa. I keia la e ku mai ai ka mokuahi Zealandia main a Panalaau mai o ka Hema, o holo loa aku no kona alahele no Kapalakiko. Maraki 24, i hoolauna mua loa ia aku ai ka Ona Miliona o Kamaomao ia Peresidena Kilivilana, e Lunamakaainana Felton o Kaleponi. He hookuku kinipopo ko keia auwina la mawaena o ka Hui Honolulu me na keiki aukai o na mokukaua Amerika o ke awa nei. E haawi ia ana he aha mele e ka Ogana hou o Kaumakapili i keia ahi al@i, a he $1. ka uku komo. O na pomaikai e loaa mai ana, e hookaawale ia no ia no na hemahema o ua Ogana la. E uaue nui ae e na makamaka a haawi i na kokua. Ma ka hale hana mea ono o F. Horn ma alanui Hotele, na ike makou i kekahi meaono mare i hana noeau ia e ia, a he pookela maoli no ua wahi kanaka la ma ia mau lawelawe ana o ka hana kuke. Ua lilo hou ae nei no i ka hui hooholo mokuahi Oceanic ka nelike o ka lawe ana i ka eke leta o Enelani a hiki i na Panalaau o ka Hema, e hoomaka ana i keia Novemaba ae. I ka huakai hope aku nei a ke kialua Irwin no Kapalakiko, ua loaa aku kekahi kanaka e au ana iloko o ke kai mawaho aku o’leahi, ua hookau ia iluna o ka moku, a holo loa aku ia no Kapalakiko. Ua hiki mai nei he mau eke leta no ka moku kaua Beritania Comorant, a ua mano ia e ku mai ana paha ia i keia awa iloko o keia mau la ohi. O ka mokukaua Hyacinth pu kekahi e ku mai ana. Ua haalele aku ka Australia ia Kapalakiko he hookah la mamua o kona manawa mau, i loaa ai iaia be mau la oi e ku aku ai i Kapalakiko ma keia hoi ana aku, alaila huki ia iluna o ke alahuki moku no ka homaemae i kona iwikaele. Ua hoolana ia i ke kai ka mokuahi hou loa o ka hui hooholo mokuahi Inman ma Enelani, a oia ka moku nui hookah o kea o nei malalo iho o Kahikina nui. I ka wa i hookuu ia ai iloko o ke kai, oia ka wa i ike ia aku ai o kona Inoa, o Kulanakahale o Nu Ioka. Ua falu is kekahi o ko makou mau ihepa e lakou ihepa iho no. Keke na niho o kekahi a wili ka huelo, pinana ka lehelehe o kahi iluna a pii i ka lani, ku hoi ke puna a kahi a iho ilalo i o Mila. Nawai hoi e ole ka fulu ia, o ka moon keia a ka eepa. Ma Holualoa, Kona Akau, ua malamaia he ahaaina nui no ka hoomanao ana i ka la i hauau ai o G. W. Pilipo, ka liona o Kona Akau. Ua noonoo ia kekahi mau mea e pili ana i ka hoala ana i Kiahoomanao nona e na makamaka o ua apana la ma ka palima dala a ka mea hookah. Ma ka mokuahi Australia o ka Poalua nei i huli hoi mai ai keia mau kamaaina malalo iho; Hon. S.G. Waila me ke kauwa, Hon. H.A. Wilimana, T.R. Lucas me ka ohana. J.T. Walakahauki Opio, T.R. Walker, S.Cohn, Rev. E. Bailey, Miss Mabel Rhodes, a u e kahi poe e ae. Ua ike iho makou ma ka hale haawi laau o ka Papa Ola ma Kapamoo, i ka awa o kakau nei i hanaia, a lilo i laau no na mai kino. He like loa no me ke awa ke inu ae.

 

HE KUMUMANAO

(Mai ka Aoao Eha mai.)

Ma keia hana ana, ua lehulehu ka poe i huli mai, no ka makau i ka pepehi ia me ka pahikaua a me ka ihe. Nui wale na aina i luku ia a kahe aku ko lakou koko e like me na muliwa. Nui wale hoi na haipule i puhiia i kea hi a i make iloko o ko lakou mau hale hookolokolo nui i kululu ia e hana eha a e pepehi make loa i ka poe ae ole i ka lakou ae ana. Ua ike ia kekahi loko nui ana u a Farani A. D. 1572. Penei ke kumu: O Kale IX ke alii ia wa, he kaikuahine kona ua hoopalau ia me ke alii o Navare, he alii hoole pope oia. I ko laua mare ana ua hea ia na poe koikoi a pau o ka poe hoole pope a me ko lakon lehulehu. Nui ka poe hoole pope i hele mai e ike i ka mare ana o ko lakou alii. I ke kakahiaka o ka la Sabati Aug. 24, 1572 i ka wa e kaoi ana n abele no ka pule, oia ka wa i hoomaka ia ai e pepehi ka poe ae oˈe i kea o ana a ka pope, lele main a kauwa a ka pope me he mau tita la. Mea e ka weliweli o keia luku ia aoa ua pepehi wale ia, na kane, na wahine me na kamalii. Ua koho ia ka poe i luku ia ma Farani ia wa mai 60,000 a i ka 100,000. Aole luku e ae i ike ia me ia ma ka honua. Ua kahe ke koko, pulu na alanui paele ka honua i keia hana weliweli a ka Pope, ulaula na muliwai. I ka lohe ia ana o keia luku nui i Roma, hoapono koke ka pope Geregori XIII a hauoli nui keia kahuna o Satana, hookani ia ka bele nui ma ka luakini o Sana Petero. Kupanaha ka mahalo ana o keia poo nui o ka pope i keia hana manaonao. Oia anei ka hana a ka poe i lawe i ka oihana kahuna a Iesu. Aole loa. Pela anei o Iesu imua o Ioane ma, ia iakou i hookipa ole ia ai ma kekahi kulanakauhale a koi aku lakou e noi aku o lesu i ahi e hoopau i kela kulanakauhale. Eia kana, aole i hele mai nei ke keiki a ke kanaka e pepehi, aka, e hoola no. Ina o na kahuna pope ina ua pau pulu aohe lau kanu. Pehea la lakou e olelo nei, no Kristo mai ko lakou hoomana. Ma ka lehelehe ko lakou hookokoke ana a malako aku he mau ilio hihiu hae. E nana hou aku kakou i na mea make a lakou. O na halepaahao nui i kapaia he Inikaisitio. Ekolu mau mea eha i hana ia iloko o keia mau hale. O ke kaula ka mua. I ka wa e loaa ai ka mea kue i ka pope, ua hopu ia e na kauwa a ka pope a hoopaa ia iloko o keia mau hale, a kol ia e huli mai a hoole no, alaila, e nakiikii ia ke kaula ma na poaeae a hiu ia iluna me na palaka a hookuu ino ia aole e pili i ka honua, ua anuu ino iho la, hakihaki ka iwi a nui ka eha. O ka wai ka lua. Ina pakele ke kanaka malaila e hoohamama ia ka waha a hookulukulu ia ka wai a piha ka opu nui ka eha ma keia hana. O kea hi ke kolu. Ina e pakele ma ia hana ana e hamo ia auanei ke kanaka i ka aila a ho-a ia kekahi puu ahi nui a hookokoke aku i ke kanaka i hamo ia i ka aila. I ka pa ana o kea hi, nui ka wela ka eha a me ka uwe ana. O ka poe haipule io e noho ana ma na awawa o Piedemauna, ma Italia, ka ike i keia poino nui hana ia e ka pope. Ua olelo ia, aole a pau i ka helu ia ka poe i make iloko o keia mau hale pepehi kanaka. He oi aku ka makolukolu o ka ino i hana ia e ka pope ma ka hoolaha ana i keia auhuhu hola e poino ai kanaka. Ma ka pauku 6 au ike e Ioane, ua ona ua wahine Ia i ke koko o ka poe haipule. Nani ka pili pono ana o keia mau mea i ka pope. Nawai ona ole hoi i ke koko ua hiki ole ke helu ia ea poe i make iaia (Pope). Ke hoomanao nei no anei ka poe kahiko o keia pae aina i ka hana a na kahuna pope i ka A.D. 1839, ma Hono lulu a me kela manuwa Farani. Mai hana io ia keia hana luku a ka pope iloko o keia aina. Koe wale no o ka paa ana o ke kuikaha mawaena o Hawaii nei a me Farani. Oiai, ua okalakala o Lapelake ke alii manuwa Farani no ka pono o Batero ke kahuna pope, a hoonuinui wale oia me ka olelo kaua hooweliweli. Oia mau no kea no o ka ekalesia pope e like me keia manao: O ke kumu o kona Iaha ana, o ka luku no ke ae ole ia mai kona makemake. Oia anei ke ano o ka Iesu kauoha. E hele ae oukou e hoohaumana i na lahui kanaka a pau, a e babeti@o ma ka iooa o ka makua a me ke keiki a me da uhane hemolele. Me ka pahikaua anei, e hoolaha ai me ka weliweli anei a me ka luku mainoino anei? Na oukou e hai mai. Pau o Ioane Husa i kea hi Iulai 14, 1415 a o lerome I ka 14 o Mei 1416. 3 O ka hoomanakii o ka pope. Ua hooko ia ko ka pope makemake ma keia bana. Ua nui ka poe i k@o iloko o ka lakou alakai ana. Ma keia ano, ua hookomo nui ia na kii iloko o ko lakou mau luakini ua ko mo nui kekahi poe no ka nei o na ki iloko. Eia no hoi, ua kulou maoli no imua o ke kii e namunamu ai no hoi. He hewa hou keia i ulu i ka pope. I ka wa o Solomona, ua ike ia na kii loko o ka luakini a hiki mai ka haku ho opau ia. Aole no i ao iki mai ka haku ma ka hi o ke kii e ho-o iloko o na luakini a oia ole like no me kana mau haumana a pau. O kekahi kumuhana nui keia i hoopaapaa nui ia e ka pope. Ua kue nui ia keia hana, a ma kekahi ahaolelo a lakou ua hooholo nui iho la e hookomo ia no na kii iloko o ko lakou mau luakini. A oia ka laha ana a hiki i keia wa, aole mai a Kristo mai. O ka pule aku i na kanaka make. He hoomanakii maopopo no ia a na Katolika naaupo e kaeko ai ke wehewehe ia aku ka mea oiaio. No ke aha ka pule ana ia Maria a ia Petero a me Paulo. No ka Naaupo a me kuhihewa no. I pule ka ia Maria, na Maria e uwao imua o Iesu i olelo ai owai la ko’u makuahine? O maria no anei i hoole ia aku ai i ka wa a Maria i olelo aku ai e hoolilo i ka wai i waina ma ka ahaaina mare i kana ma Kaliliaia. Oia Mario no. Ina hoole ia o Maria ma keia ao, pehea he kuleana uwao anei kona imua o Iesu no ka pono o na uhane o kanaka? He kuleana anei kona e lawe i ko Iesu wahi? Aole loa. I mai o Iesu: E hele mai oukou a pau i o’u nei e ka poe luhi, a me ka poe kaumaha na’u oukou e hoomaha aku. I hou mai oia. Owau mai ke ala a me ka oiaio. O ka mea pii ma kahi okoa, he aihue ia a me ka powa. Ua polloi anei keia pule ana ia Maria? Aole loa. He alanui kakakii ia, e hiki aku ai i Hilea, a e pae aku ai ma Kaa, oia ka hoomanakii. Pehea hoi ka pule ana ia Petero? Ke i mai nei ua o pope ma, o Petero ke pani o Iesu ma ka honua nei. Ea, e hoomanoo e na Katolika naau po, mai ko oukou mau Epikobo a hiki ilalo. Ua like anei ka Petero hana me ka oukou? Kai hele anei o Petero me kela lei kolono me kahi ke’a uuku ma kona a i, e helu ai i nap ule ana i like ka nui me ka nui o na hua iloko o kela lei? Hooikaika nui anei o Petero e hookomo na kii iloko o na luakini? Aole Ioa no, he moolelo ko Petero i ike ia ma ka buke o na oihana, a he mau palapala elua i na Iadaio i hoopuehu ia. Aole nae i ike ia malana keia may mea ano okoa. Nawai i hana i keia mau mea ano okoa? Na ka hookiekie o ka pooe a me kona mau alakai. Fia no hoi, ua ike ia kekahi hana ano e a ka pope. Ua pau i ka lawe ia i Roma na iwi o ka poe kaulana i ka haipule e like me na lunaolelo, a kuai aku i ka pope, he mau apana laau i olelo ia oia kekahi mau apana o ke kea o Iesu. He omole waiu i olelo ia, oia ka waiu o Maria a Iesu i ai. A he koko, oia ke koko o Iesu i kahe ai ma ke kea. Pehea keia mau hana ano e? Nui ka lalau ma keia hana. Nui na kanaka i Roma Mai Iudaia aku e kuai i keia mau mea a komo aku i mau hoalianau. A i ko lakou noho ana e pule iloko o ko lakou mau luakini, ua eebia anei lakou i ka pule aku i keia mau kanaka make? Aole eebia ko lakou manao ua uwa wale lakou e like me ka poe kahea inoa o na lii a me na poe pai punahele. 4 O ke kala ana i ka hala. He hana keia i makemake nui ia e ka poe naaupo. A i moowini hoi ka ike ma ka Baibala. O ke kahua o keia oia ke kauoha ana ia Pietro. Ke haawi aku nei au ia oe i na ki o ka mea e kala ia e oe ma ka honua nei e kala ia no ma ka lani a pela aku. Ia Petero wale no anei ka haawiia’na o keia haawina kala i ka hala? Aole, ua haawi like ia no ia lakou a pau. Owai o keia mau haumana i kala i ka hala, o Petero anei? Aole. E imi ma ke Kauoha Hou. Aole e loaa he haumana i kala i ka hala. Ina loaa o’e he haumana i kala i ka hala heaha ka manao o ka hauk ma keia kauona ana? O ka poe i lawehala i ka lakou, oia ka lakou a kala aku. O ka poe i huli a manaoio i ka lakou ao ana, oia ka lakou e hoopaa. Ua lawa like keia haawina i na haumana a pau, koe wale no he wahi haawina oi ia Petero. Oia hoi ka haawiia ana o ke ki iaia. Ke ki anei keia o ka ipuka maoli o ka lani? Aole, o ke ki keia o ka wehe ia ana o ka olelo a ke Akua i ko na aina a pau. O Petero hookah ka mea kuleana ma keia haawina. I ko kakaou ike ana ma ka buke oihana a na lunaolelo. O Petero ka mea i wehe mua i ka olelo a ke Akua i ko na aina e, ma o Kolenelio la. Ua kaa ka hanohano o keia hana ia Petero aole i na haumana e ae. Oia ka manoa la o ka haawi ana a ka haku ia Petero i ke ki. Kuhihewa nae na kahuna pope. Kala maoli no lakou i ka hala o kanaka e kala nei i keia wa. O kekahi kanaka o Tetesela, ua apo no ia e ka pope e hele e kuai palapala kala hala, me ke kukala ana e pau ka hewa o kanaka ma ua palapala nei. Ua oi aku ka poe ana i hoopakele ai i kea hi pio ole mamua o ka poe i huli ia Petero i ka hai ana i ka Iesu olelo. A hiki oia i Lepasika malaila kekahi kanaka i manao e hana i kekahi hewa ua makemake oia e kala mua ia kona hewa. Hele oia ia Tesetera e hoike ai ina he mea pono ia. Ua ae mai oia, he pono no, ke loaa ka uku kupono. Ua loaa ka palapala kalahala, ua pau i ke kala ia ka hewa a keia kanaka i manao ai e hana. Ua hele oia ma kahi mehameha hoo makakiu oia ia Tetesera a i kona hiki ana aku ua hopu koke oia iaia a hao i ka pahu dala. Ua hoopii koke o Tetesera. Ua olelo koke kela kanaka, ua pau kona hewa i ke kala ia. Ua hoike oia i kela palapala a hookuu ia keia kanaka. Pehea keia hana kala i ka hewa. Ua hewa, ua hewa loa no. Tesetia, pehea na kahuna pope, na lakou i ao i keia hana, ua hewa no, no ka loaa ole i ka pope ka manao o ka olelo kauoha a ka haku, i na haumana. Ke hilinai nei lakou ma na huaolelo aole ma ka manao: Nolaila mai ka nui loa ana o ko lakou manao lalau ma ke kala ana i ka hala. Aole hilahila o Tetesera i ka olelo aku. I ka wa i kani ai kou dala iloko o ko’u pahu, oia ka wa i lele ae ai ka uha ne o kou makuakane mai ka po mai a i ka lani. O kea hi hoomaemae kekahi wahi e kala ia ai ka hewa. Ua kappa na kahuna pope i keia ahi he Puregatori. Ua ao aku na kahuna pope, malaila e komo mua ai ka uahne o ke kanaka mahope iho o kona make ana, malaila e hoomaemae ia ai a pau ka hewa, alaila pii aku i ka lani. Nui ka poe i huli a komo i mau hau mana pope. Malaila kahi i paa ai na uhane o ka poe i make mua. Aia a uku aku ka poe e ola ana i ked ala i na kahuna pope, alaila, hemo’ku na uhane. Nui ka poe i hele me ked ala nui ka waiwai o ka pope i loaa ma keia hana apakee. Mahea i hoike ia ai keia ahi hoomaemae? Aole i hoike ka Baibala i keia ahi hoomaemae. O ke koko wale no o Iesu ka mea hoomaemae ana i hoike mai ni. Owai hiki ole mai o ka hoopai maluna o na keiki a ka hoolohe ole, a Ioane i ike aku ai ua paapu kona kino i na inoa kuamuamu. Me keia mau mea i laha aku ai keia kupu ino a he mau mea onohia ia e ka poe naaupo a makau wale. E aui hou kakou a nana i kela wahine me ka palapala ma kona lae. Ua olelo mua au, o ka inoa wahine, he hoailona o ka ekalesia, he wahine hookamakama. Ka ekalesia i komo iloko o ka hewa ka haumia. Ina i hoomanao ae nei kakou i ka iaha ana o ka pope e ike auanei kakou i ka emi hewahewa o na mea ino i hana ia e ia. Ke hoike nei au i ka pili ana o la hoomana pope wahine. Ua ike o Ioane i ka wahine e noho ana maluna o ka holoholona ula. O ka aahu o na koa Roma ia wa he aahu ulaula. Maluna o kela mau koa i hooko ia ai ka makemake o ka ekalesia Pope oia hoi ua noho iho ka Pope maluna o ka ikaika o na koa Roma. He ehiku ona poo he ehiku ia mau puu, kahi i kukulu ia ai ke kulanakauhale o Roma. He umi ona mau pepeiao hao. He umi ia mau alii i kokoua i ka laha ana o ka hoomana pope. (Aole * pau).

 

 

HE MOOLELO NO

Lonoikamakahiki

-           KA –

Pua Alii Kiekie na Kalani

Ke Alii Nui o Hawaii.

 

 

 

[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA]

He mea oiaio ia ua pono ia hookunu ana. Ke hai aku nei kou mea kakau, o kona kahu no o Hauna ka mea nana i kuhikuhi aku i kea no o na aina ma na pali Koolau, a oia no ke kumu i maopopo ai i ke alii. Hala hope ae la o Kahuku mahope o ka ia nei waa. A motio pololei aku la ka ihu o koia nei waa no ka mokupuni kaili la, a ke holo nei ka waa me ka maikai. He nanahe olu wale no ka makani e pa la ma ka aoao. Ia manawa i huli hope mai ai oia a nana ia uka o Oahu. A hu ae la kona aloha i kona mau kanaka ana i haalele aku ai e noho me Kakuhihewa. No ka mea, aole hoi o ka holo ana o ka moana. Aka, aole pela keia, o ua alii hookah wale la no keia e holo nei, a ke pai nei ke oolea o ua alii nei. Hookuu ia aku aia ka pono o ke kau i uka o ka aina. Alaila ike ia ka laau maka a me ka laau maloo. Uhi mai la ka po a ua hoomaka mua keia i na mea e pono ai koia nei holo ana ma ia po. Ua ala no oia ma ia po me ka makaala loa i na poino e hiki mai ana maluna ona. He maikai ka makani e pa nei ma koia nei aoao. Aole oia nei halawai me na poino ma ia po. Aka, o ka hui iniki o ka makani kehau ehu kai o ka moana. Ua nohoalii iho la kea nu, a me ke koekoe maluna o ko ia nei kino. Ka mea malihini hoi iaia. Ua moni no nae kea hi ia haawina maluna ona. No ka mea mamuli no ia o kona makemake. I ka wehe ana ae o kai ao, a ke waiho pouli mai la ka aina mamua ona. Akahi no oia a hoomanao ae ua hiki oia i Kauai. I ka malamalama loa ana ae aia oia mawaho o Hanalei, kahi i lana ai koia nei wahi waa. Ka aina ua nui keia i olelo ia e ka poe kahiko

            Kaumaha luuluu

            Hanalei I ka Ua nui

            Ua hele a oi ku

            I ka loa o Koialana

Ke nana aku la keia ia uka o ka aina he uliuli pu wale no, aohe maopopo i ke alii ke kuahiwi o ka aina a me ka mauna. Huii ae nei keia ma koia nei aoao hikina. Ike aku la keia i ka wai i ka hoohuelo mai i na pali, aole keia i ike o ka wai ia o Namalokama. Nolaila, kulou iho la ke poo o ke alii ilalo a kulu helelei iho la kona mau waimaka, no ka hoomanao ana ae i ka wailele o kona aina hanau, a hu mai la ke aloha i kona mau makua alii, na kanaka ona, kana mau punahele a me kana aliiwahine. Oia no hoi ka wailele i Waipio i Hawaii. A oia ka kou mea kakau e hoomanao ae nei i na hooheno ana a ko kakakou keiki alii i hala. 

            Haaheo ka wai i Pliili

            I ka nihi hele ae i ka pali

            Ani ana ka makani polinahe

            Pili pono ka iini ilaila

            Inu i ka wai o Hiilawe

            Me ka ia miliopu i ka lima

            Ia hanai hala i ka pua

            Ua heha Waipio i ka noe

            Ina punana wai a ka liko

            Ka hana mikiala a ka manu

            Popohe lauki wai o ka nahele

            Aniani i ka maka laulii

            Ua palihi mai ke ala

            O ke onaona pua maihala

            E kala hoi ka mahui la

            I ka nae hauu ala o na pua

Pela iho la i hoomanao ae ai ke alii ka waileie o kona aina. Me he la wahi ana, aia no oia i kona one hanau, i ka ike ana aku i keia wai lele e lele mapou mai ana i ka welelau pali. No ka mea hoi ke lawe mai la na welau ahe kehau kakahiaka, e hoolei ae i na huna wai iluna o na welelau o ka pali. Nohea hoi ka ole o ke aloha. Ua aloha io aku la no ke alii, no ka mea o kona nu paikini maa mau ia o ke aloha. A aloha wale ia ka hoi ka lai o Lele i Lahaina. He lai hoi i holo i ke mele.

            No ka lai o Lele ke aloha la

            No ka hahalia ana mai

            O Maunahoomaha i ka wao

            I ke kui ohelo i ka papa

            Hu ka aka a na aliikane

            Nuha main a aliiwahine

Ia manawa ua hooki iho la ke alii i kona hooknu ana i kona mau maka ia uka o ka aina. Noho pono iho la oia i ka waha o kona waa, a hoomakaukau iho la i kana mau mea ai no ka aina kakahiaka. Hoopiha iho la keia ia ioko no kona houpo lewalewa. A mahope o ka pau ana o kona paina ana. Ua laiku iho la ka moana, he malie maikai, a e lana ana ko ia nei wahi waa me he la ua hookuu ia ka heleuma ka paa i kahi hookah. A ke pii ae la ka la iluna, a ke hoolele mai la kona kukuna malamalama ma ka ili hualala o ka moana, a hoomakaukkau pono iho la keia no kona wahi e hooluolu ai. No ka mea, ua luhi loa ia keia, aohe hoi he pilikia i koe ua ao, ua ike ia ka laau maka a me ka laau maloo. Ua haule aku la keia e hooluolu i koia nei wahi pauku kino, a hana aku la ko ia nei uluna no ka moe ana. Oia paha keia uluna o na alii i oleloia:

            Ia hana uluna ka paka a kalani

            Ka paka a ka ua

            Napele kalalau owali i ka makani

            Nawali lua i ka nahua

E Mahamoku

            Moku mamalahoa

            Li-e i kea nu

            Ka ka i ka pona onohi

            O ke Koolau

            Nopu Wailua i ka wai halau o ke kai

            Aloha e

Ua hiamoe aku la ke alii me ka oni ole. No ka mea o ka manawa maikai loa keia ana e hooluolu la. Ua kuu aku la pa alii la no ka hoomaha ana I kona luhi. Iaia e hiolani la me ka poina ana iaia o na mea a pau. A ke palalewa la nei kahi waa o ia nei i o a ia nei. Aole no nae ia he mea no ia nei e poino ai, he maikai no ka hoohele ana o kahi waa oia nei. A no ka pumehana a me ka wela o ko ia nei ili i ka la i hoala ae i ka hiamoe o ke alii. Me he lima palupalu la o ka mama e hoala ae ana i kana bebe e hiolani la ia luna o ka waa. E hoomau iho i ka waiu aloha o ka makuahine. Ala ae la oia me na maka poluluhi o ka hiamoe ana. Me kea no kunewanewa ana e like me ka maa i ka mea hiamoe. Ala loa ae la oia a hoomaopopo iho la i kona hiamoe ana a me ka malama maikai ana o kona wahi makuakane waa iaia. He mea oiaio no nae hoi ia a kaua e ka mea helunelu e puana ae ai. Pau ae la kaia nei kahoahoa ana i koia nei wahi waa. Malia paha o ninau mai ka mea heluhelu o ka manawa hea la o ka la ka wa ona i ala ai? A he mea pono no i kou mea kakau e hoike aku imua o oukou ma ka manao koho aku. Me he la o ka hoia a ia o ka auwina la. Ua holoi ae la keia i ko ia nei mau maka i ka wai i mea e pau ai ke poniuniu o na maka oia nei. Lalau ae la keia i koia nei huewai a inu wai ae la. A hoomakaukau iho la i na mea ai, a hoomaka aku la e ai i ka aina awakea ia wa. No ko ia nei pololi loa, ua ai aku la keia me ka ono o ka ai ana. Nohea ono ole hoi, ua konahua iho la hoi paha na laulau puaa hoolua a ke alii Kakuhihewa i hoomakaukau ai na ia nei, a oia ka ia nei e wala nei iluna o kahi waa. A i ka pau ana o ka ia nei paina ana. Ua waiho ae la keia i kana umeke poi, ka ipukai puaa a me ka ipukai ia momona o na loko Kaelepulupulu me Kawainui. A mahope o ia manawa huli hou aku la oia a nana aku la ia uka o ka aina e waiho mai la. O ka waiho lahalaha mai no hoi o ke one o Mahamoku, me ka limu kaha kanaka o Manuakepa. He mau kamaaina kupa ia no ka aina kaili la. E ani peahi mai ana i ka laua malihini hanohano. E pae aku ia uka o ka aina. A oia ka kou mea kakau i hoomanao ae ai i na hooheno ana a kona poe i ka wa kahiko. (Aolei pau.)

 

 

FRANK GERTZ

UA WEHE AE NEI AU I NA KAHIKO AULII O NA

Kamaa o na Ano a Pau

No na Wahine, na Kane a me na Keiki i wae pono ia e Mr. Getz iloko o Amerika.

HE OLUOLU KE KUMUKUAI MA KE KU IKE

E loaa mau mai ana na waiwai ma na mokuahi a pau.

mr 31-tfn

 

 

 

Pahu Hale Leta 351    Bele Telepone 274

KA AGENA OIHANA HAWAII

No.68 ALANUI PAPU KIHI O ALANUI KALEPA, HONOLULU, H.I.

HE AGENA OIHANA. A ME AGENA OHI DALA NO NA BILA A PAU

KEENA OIHANA.

Na Waiwai paa – kuai a hoolilo aku, a me auhau uku ana.

Na Hale hoolimalima, Rumi, Keena, Aina e hoolimalima, a aelike e ohi i na uku hoolimalima o na ano a pau.

Na Moraki e ae ia ma na ano waiwai a pau.

Na Pepa kuleana aina, e kakau a hooponopono ia me na Pepa a pau e pili ana ma ke kanawai.

Kope a me ka Unuhiolelo ma na olelo a pau iloko o keia aupuni.

Na Panihakahaka ola, Hale, a me na waiwai o na ano a pau i na Ahahui Panihakahaka helu ekahi.

Na Malama ana i na Buke a me ka hooponopono ana.

E haawi ia no ka mikiala no na Ohi aie ana.

Na Gula, Kala me na Bila kikoo dala, kuai a hoolilo.

Na Hooponopono Hale Date e pili ana i na waiwai mai ko na aina e mai.

Na Ukana o kela a me keia ano, e kuai a hoolilo aku.

Na kauoha o na Mokupuni, e hooko ia no me ka eleu.

O na hana a pau a na makamaka e haawi mai ana no ka hooko aku i ke kauoha, e hooko ia ao me ka eleu a me ka mikiala.

Agena Oihana Hawaii.

2170 1yr. Mar. 3.