Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 12, 24 March 1888 — Page 3
| This text was transcribed by: | Laura Yamamoto |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KELA ME KEIA.
He ekolu mau ohua a ke Kinau i awe aku nei e ike i ka luahine Madam Pele.
Ua mare mai nei kekahi paa mare na lainaika, he kanakolu makahiki o ka hoopalau ana. Loihi no.
Mai loko mai o na dala auhau he $98,000 o kahi kulanakauhale o Napa, Kaleponi, ua pau na kanaka ika hoo@
Piha oloolo a ulumahiehie ka Maluani i nehinei, i na okana a me ka piha ohua.
Ua hoolilo ia o Max Eckart, kela haole hana uwati ma alanui Betela, ua banekanupe ia kona mau waiwai.
Ke hoomaemae ia nei ke alanui Nuuanu malalo aku o ke alanui Beritania a ala ilaila ke kaa hoopuiwa lio kahi i eku ai o kona ihu.
He hoomaamaa kiki pakuniahi ko ka mokukaua Amerika Marion i ka Poakahi nei, mai loko o ke awa a ki i kekahi pea nui i mouo ia iwaho o na kuanalu.
Ua paa mai nei ka uwapo o Koloa, ma ka hoakea a hoonui ana aku mamua o ka uwapo kahiko. He nani a mikioi ke kapili ia ana.
Ua pau aenei o Kapena Bates o Malulani, a he Kapena hou ae la ma kona wahi. No Kapena Bates ka olelo@ - he Komodoa o na kai o Kona.
Ua poloke ia ka nau o ka mahiko o Naalehu, Kau, a na ka Malulani i lawe mai i Honolulu nei no ka lapaau ana. Ua hoihoi hou ia aku nei no e Malulani @ i ka Poalima nei.
Mar. 1888,ma Kapaa, Kauai, ua manau ia mai he keikikane, Mr. a me Mrs. Aloiau. O keia ka eha o ka laua mau keiki. E malama i ka pono.
Mar. 11, ua make wale kekehi pake me ka me ka maopopo ole, a ua noho ke Korenere a ua olelo lakou he make mai. Ua kahaia ua pake la e Dr. Wala o Lihue. Ma ke poo ka mai, ua inoino ka lolo. He lohe mai keia.
O ka makai nui o ka apana o Kawaihau nei, o kona kulana he mikiala me ka hoihoi, a he olu waipahe, o Willis kona inoa. Pomaikai ke loaa ka poe e like me ia nei, he akamai loa oia i ka olelo Hawaii.
Ua kukulu ia mai nei kekahi hale ma Nu Ioka, he ewalu papahale kona kiekie, a he iwakaluakumamalua kapu ai ke kahua o mua. He hale kioea maoli keia i ike ia iloko o Amerika me ka uuku o kona kahue.
Mar. 18, 1888, maloko o ka luakini hoole Pope ma Anahola, Kauai, ua hoohuiia e Rev. J.M. Kealoha maloko o ke apo gala o ka berita o ka mare, o Paikahowai (k) a me Luluopio (w) “He mea mahaloia ka mare no na mea a pau. E hoohua elua a e hoolaha hoi, a hoopiha i ka ama.”
E halawai ana ka Aha Euanelio o ka Mokupuni o Kauai, ma Koloa, Aperila 11, a ke kono ia aku nei na Elelo o na Ekalesia e ae, e hiki ae ma ia wahi i ka la i hoihe mua ia ae la maluna.
He wahi paina ka na ohana o ka Makeke o Ulakoheo i haawi ai no la kou iho i ke ahiaki Poakolu nei, a o John Kaulahea, oia ka haiolelo nui o ka la, nana i pooinio mai ke kuee o na Aupuni o Samoa me Geremania. Opu Nui Gode oe.
I ka Poaha nei i paniku ae ai na halekuai Geremania, no ka hoomanao i ka make ana mai nei o ka Emepera Uilama o Geremania. He anoano haipule hoalohaloha kai malama ia ma ka luakini Sana Anaru i ka hora 11 kakahiaka. Malaila pu ne na Luna Aupuni, na Kanikela, ka Bana a me ka puali koa Raifela no ka hoohanohano ana i ka la.
O ka Poaha nei, ka la 22 o keia mahina, oia ka la hanau o ka Emepera o Geremania i make mai nei i ka pu’e mua no o keia mahina. Ina i ola oia a hiki i ka Poaha nei, alaila, o ka piha ana ia o kona mau makahiki i 9t.
Ua hana ia iho nei e Mr. Roland he 14 mau hoe-mapuna no ka Mokukaua Mariona, no ka heihei waapa lana me ko ka Vandalia mau keiki ke huli hoi mai na Mokupuni mai o Hawaii me Maui. Eia lakou ke hoomaamaa nei me ua mau hoe hou i na ahiahi a pau.
Ma ke kakahiaka Poakolu nei ua holo paakiki mai kekahi kaa i hookele ia e kekahi Pake ma ke alanui Nuuanu holo i kai, a mawaho iho nei o ko makou keena, hulipu iho la ke kaa a paa na. Pake elua malalo o ke kaa. He mau kulana pilikia loa ko laua iloko o kela manawa, a e ole na lima kokua, pakele ai ka Pake a me ke kaa, mai uwala liiiii.
Ua lohe mai makou, na ka Lunama kaainana o Ewa me Waianae, i hoolala a hapai i ka hoala ana i kekahi hale kuai o na kanaka Hawaii e kukulu ma ia apana, a eia ke hooili nei na ukana like ole o ua halekuai la. Ke haawi aku nei makou i ko makou mahalo ia Hon. Kauhi me na olelo hoolanalana - e hele imua e na kanaka Hawaii.
Ua hiki mai nei kela heluna Pake o 263 i lawe ia mai e ka mokuaki kulana kauhale o Na Ioka a ka @ iwaho no ka mai lepera a ua holo loa aku no Kapalakiko, a ua hoihoi hou ia mai nei e ka mokupea Planter. a eia lakou ma ka Hakaaulana e hoonialu 12 nei i keia mau la.
O ka nui o na poe i kii laau ae ma ka Hale Haawi Laau o ka Papa Ola ma Kapamoo mai Dekemaba 1 o ka makahiki i hala, a hiki i ka la 22 iho nei o keia mahina, he 3,000. Oia hoi ma ka amerika ana, he 750 o ka mahi na, 187 o ka pule, a he 30 o ka la. Aole i helu ia me keia huina ka nui o ka poe i o ia iho nei iloko o keia kau samola poki. He hoike ana mai keia huina maluna ae i ke ohohia nui ia o na lawelawe lapaau ana a ka Papa Ola, a malalo hoi o ka noho kaoka ana o Dr. Wood.
Nuhou o Na Aina E.
KE KULANA O EUROPA.
E like no me na lono mua e pili ana i ka hoomakaukau a me ka liuliu kaua nui ma Europa, pela no na lono e lawe mau ia mai nei ma na mokuahi a pau.
Eia ke kulana like ole o na aupuni o Europa e ku nei i keia manawa, me ke ake ana e hoohana a hololea na lawelawe ana e pili ana i ko lakou mau kulana pale.
He kulana hoomakaukau a me ka makaala loa ko Enelani e ku nei i keia manawa me na aupuni o Europa. He kulana hoomahuahua i ka ikaika o na pukuniahi ka Auseturia e hoomakaukau nei no ke kaua pale. He kulana hoomahuahua i ka ikaika o na puali koa ka Geremania e hoomakaukau la no kona mau puali kaua aina. He kulana hoomakaukau lako kaua aina a me moana ka Italia e hoomakaukau nei iaia iho. He kulana hele imua ko Rusia e hoouna la i kona mau koa a me ke noi dala aie lahui, no ka hoolawa ana I na mea e makaukau ai ke kahua kaua. O keia mau kulana like ole o keia mau aupuni; ke makaala loa nei lakou i kela a me keia hora no ke aupuni e hoale mua loa ai i ka aina me ka uwahi o ka pauda.
Roma, Maraki 5-Ua telegarapa aku ke Kuhina Nui o Italia i ka Emabasedoa o Italia ma Parisa, e hoike aku oia i ke Aupuni Farani i ka makemake o Italia iaia, e hoopai ia kela poe koa Farani he 15 i pani kolohe ai i ke alahao kaa mahu o kekahi mau Italia ma Madine, no ka hooma’uka’u ana ia lakou me ka oi o ka mea kaua, e kukuli aku imua o lakou Ua hana kela poe Italia pela i kumu e pakele ai ko lakou mau ola.
Ua haawi aku nei na aupuni o Geremania me Italia i kahi kapili moku ma Elbind, Penisia, no ka hana ia elua moku topido holo loa no ko laua mau aumoku kaua.
Parisa, Maraki 5 - Ke noho nei ka Aha Kukakuka no ka noonoo ana i na hoomakaukau kaua o Farani. Ua haa wi ia kekahi ninau i ke aupuni, ina o ka manao ia o ke kahea ana i ka aina e hoomakaukau no ke kue ana aku i ka aina iloko o keia 1888, a ua pane mai ke Kuhina Kaua, he mea maopopo ole ke koho koke ana aku i keia mau la mua o ka makahiki, a nolaila, ua hiki ole iaia ke hai aku no ke kekoke mai o ka manawa.
NA HUNAHUNA.
Ke hoomakaukau nei o Alan Arthur keiki a Peresidena Ata o Amerika i pau mai nei, i buke moolelo no kona makuakane, ma kona kulana koa a me ka hooponopono aupuni.
O ka MoiAlabati o Saxony, ua leta mai nei oia i Amerika, e hoouna aku i mau Buke moolelo o ke kaua huliamahi o ka Akau me ka Hema. He Moi makemake loa oia i ka heluhelu ana i na moolelo kaua, a oia hoi kekahi i komo iloko o ke kaua mawaena o Geremania me Farani.
O ke keiki a kela haole waiwai Vanderbuilt o Amerika e uku ai i kana kuke, he umi tausani dala o ka makahiki
Ua hoike ae kekahi nupepa Geremania i ka nui o na hewa i hanaia i na mahina ekolu o ka haulelau, mamua o na mahina eiwa o ka makahiki, a penei ka moohele ana: He 80,073 hewa no ka hooilo; he 73,899 no ke kupulau; he 81,262 no ka makalii; a he 82,270 no ka haulelau.
O keia malalo iho ka heluna e piha ai o na poe noho maloko o na halepule nui ewalu o ke ao nei: Halepule o Sana Peter, Roma, he 54,000 kanaka; Hale pule Mailana, 37,000; Sana Paulo, ma Roma, 25,000; Sana Sopia, Konatinopela, 23,000; Notre Dame, Parisa, 21,000; Halepule Felolena, 20,000; Halepule Pisa, 13,000; Sana Maka, Venice, 7,000.
Ke hoomakaukau nei o Henry Malingre i ka hoolalal ana i kekahi uwapo nui mawaena o Longneveil ma ke kulanakauhale o Montreal, a e waiho ia aku ana imua o ka Ahaolelo i keia kau ae ke kii o ka hoolala ana a me ka uku o ke kapili ana, aia mawaena o eha me elima miliona dala.
NA OLELO KAMAILIO NUI LA O KE AO NEI
Ua hai ae o Prof. Kirchoff i ka heluna o na kanaka e kamailio nei i na olelo nui eono o ka honua nei, a penei ka mahele ana:
Olelo Pake 400,000,000 kanaka
Olelo Inia 100,000,000 “
Olelo Beritania 100,000,000 “
Olelo Pukiki 70,000,000 “
Olelo Sepania 47,000,000 “
Olelo Geremania 57,000,000 “
Olelo Hawaii 40,000 “
NA MEA HOU O HILO
E ka Nupepa KUOKOA, Aloka oe:
Ma ke aumeame ana me na enemi iloko o na la loihi no ke kukulu ana i hui imi pono Karistiano ma Pahoehoe, a ma ka la o Dekemaba kupono, a penei i na luna.
O Mrs. Lily Kaui ka Peresidena Ell. K. Kamai Kakauolelo. Miss A Apana kona kokua. Miss M. A. Apana ka pauku, o Mrs. N. Lynch kokua Peresidena, a me ko lakou kumukanawai.
Ma kuu ike aku i ka lakou mau lawelawe ana, he hanohano a me ka wiwo ole ko lakou mau kulana.
Haule iho no ma ka paio ninau baibala ana, mea e ka piha uwila o ke kalai olelo ana, a he kohu loio na wahine o keia hui ka pili o na pauku ke hoopili, a me ka haina o na ninau.
Hele ia imua a haule mai na lani e Papoepoe.
Hoike ia na kumu kula olelo haole i ka la 30 Dekemaba, he 10 ko lakou nui, a he 4 poe i komo aku ma keia hoike piha ka 14 o lakou.
Aole i lohe ia mai ka ke kahu kula nui pane ia lakou a hiki i keia la.
Oia ke kahu kula nui i keia mau la no Puna, no ka lawelawe ana i kana apana hana.
Make i ke kai ma ke awa o Paukaa Honolii, kekahi sela o ka mokuahi Kaala, i ka la 6 iho nei, i poi ia e ka nalu ka waapa maloko aku nei, a manele ia kona kino no Hilo taona e kona mau hoa au kia.
Ke oki mai nei ke ko o Paukaa Sugar Co., i keia mau la a hanai aku i ka waha o ka na@ ana ole o Papaikou Sugar Co.
I keia pule ae, e ai wahi kopaa hou ana ko makou wahi nei me ke teniteni.
Liuliu papale Karisimaka ka hana nui a na wahine maanei, he pua ko ka papale.
Ke hana nei kela a me keia wahine i kona ike iho, ma ka ulana a me ka humu ana, a la wai la auanei e lilo ai ka makana o ua la ala, oia hoi he “hooheno.”
Oiai, e hoike ana ke Kula Sabati o Papaikou ia la.
Ma ko’u manao koho no ko’u ike ana, e lilo ana no ia Mrs. K. Auwana, oiai, he nui na ano e awili pu ia nei me ka pua ko.
Aia a maopopo ka mea i lilo ai, alaila, hoike hou aku au ia oe a me ka moolelo o na hana o ia ia.
Kou oiao.
James Kanaeholo.
Hilo, Dek. 9,1887.
HA MAU ALAKAI MOREMONA LALAU A MOKUAHANA
E ke KUOKOA e; Aloha
E hoike ae oe i ka hana lalau a keia mau oopa Moremona i na kanaka o ka Hui o Halaula, N. Kohala. Eia ko laua mau inoa: O Kanawai, ka mua; O Kalili, ka lua.
Ua hoouna mua ia mai keia mau oopa e ka ekalesia Moremona o Laie e hele e hoohuli i na kanaka a pau. I ko laua hele ana a Hamakua, ua ku e iho la laua a Mokuahana, huki kahi imua huki kahi i hope, hakaka. Ina e ai kahi me ke puna, a o kahi aole puna ke ai; o ka mea me ke puna olelo oia haumia ke kanaka ke miki i ka ai me ka mananalima. Kekahi hoi a laua e hakaka ai, ina aole ia moa o ka papaaina, aole e ai, aia ka a moa, e hewa nui loa keia ke aimaka i ka ia hou. O ka mea ai no me ke puna ka mea ai ole i ka ia maka. Nui ka apiki o keia mau oopa.
KE KALA ANA I KA HEWA
Ina e hewa kekahi Moremona, makemake oia e kula ia kona hewa. Kono ia na luna nui e iho i kahakai me ka mea i hewa a hiki i kahakai, a eia ke kanoha a na luna nui i ka mea hewa, e hele a loko o ke kai luu mua, huli i ke Akua a ea ae ma ia luu ana, amene; luu elua, huli i ka hema a ea ae, amene: lua ekolu, huli i ka hikina a ae amene; luu eha, huli i ke komohana a ea ae amene, ekolu amene ana. O ka huina o na luu ana a pau ehiku a ea ehuku amene ana. Ke ku aku nei hoi ua mau kii nei (na luna) mauka o ka pa-ala me ka pule, i ka hoi ana mai na puana aku la ua mau anela la (luna nui) ua kala ke Akua ia oe, amene; maemae oe mai loko o waho.
Nuhou keia alaka@ la@@ha @ ia ekalesia hoopunipuni, aole i kana mai.
HULI NUI NA KANAKA.
Nui na hoahanau i komo i na upena la e hookohihi ia nei. No ka lalau no o ka makua o keia apana, o C. Uluihi, hoolilo laua i na hoahuanau, na maka maka a pau, i poe enemi nona a me kana wahine; aka, ua hoahewa no au i na hoohanau i ka hoohuakeeo i ka ke kanaka hana oiai, he okoa ka hana a ke. Akua, aole loa i launa aku ko ke kanaka mau hana i ko ke Akua ekalesia.
O Hoopii ke kanaka i hihia i ka upena a Moremona a pau i ka umiumi, oia hoi, ua ninau aku o Hoopii i kekahi Moremona i kekahi ninau a Kamalii, i ka la hea i hoi ai o lesu i ka lani? Me ka hoohiki aku, ina e loaa ia oe kuu ninau, alaila, komo au i ko hoomana, i ke Saba@ ae, hai ia mau, ia ahiahi no nana aku makou, ua hoopaa ia e Keohulu i ka malo ma ka umiumi, e alakai ia ana i kahakai, me ke makou kuhihewa e lawe ia ana e kupalu na ka mano, eia mahope iho, lohe mai makou o Hoopii kekahi hupo o Halaula, e lawe ia ana e hooluu kai.
O John Kalama, Peresidena Moremona ma Halaula nei, eia nae ke kapili nei ka ia nei koriana ma na hale hulahula i na Poaono a pau o ka po.
No kahi wa e hoouna hou aku no au i na mea hou
Tom K. Kaipoiliahi.
N. Kohala, Mar. 15, 1888.
No Na Kula Sabeti o Maui Hikina.
E noho ana ka Ahahui Kula Sabati o na Kula Sabati o Maui Komonana ma ka luakini o Wainee, Lahaina, ina ka Puaono mua o Aperila oia ka la 7, ma ka hora 10 o kakahiaka.
Nolaila, e akoakoa ae na mea a pau oia aha, mai ka pali paa i kaohu makani o Ukumehanie ma keia kihi, ma ka la a me ka hora i hoike ia maluna, a e makaukau pu me na hoike a me na heluhelu haawina.
HE MOOLELO NO NAPOLIONA I.
EMEPERA O FARANI.
KA HUAKAI ILOKO O KA PUUWAI O AIKUPITA.
KA HOOUKA KAUA ILOKO O SURIA.
O na lawelawe o ka elua a me ka hikiwawe, oia ka haawina i loaa i na puali koa Farani. O ke koa a me ka wiwo ole, oia ka lakou i hoike aku i ka enemi ma na lawelawe ana o ka make, ua lawe pio ia mai ka papu iloko o na minute pokole, a nohoalii hou iho la o Napoliona no ka manawa ekoly, he hoola a hoopakele nui no na mokuaina o Aikupita, a ua lawe pio ia mai na koa he elua tausani o ka papu.
O keia heluna tausani o na koa i lawe pio ia mai, oia kahi i kamailio nui ia e na peni lahulehu, he kanaka omo koko o Napoliona. Ua lawe pio mai oia i na koa. Tureke me kona manao mua ole no ka malama ana ia lakou he mau pio na ke kaua, aka, ina he mea hiki ole ia lakou ke lawe i ka manao o ka oiaio ma ka ae ana, aole lakou e hana i na mea e kue mai ana i ka Napoliona mau lawelawe ana, ina aohe e ulu ma kela mau kamailio ua hana oia i kekahi hana puuwai eleele loa, ma ke kipoka ana i kela mau tausani o na kino ola i haawi pio mai ia lakou e loaa ka maha a me ka hoopakele ana a na puali kaua Farani.
I ka wa i lawe pio ia mai ai o kela elua tausani koa, aole e hiki ia Napoho na ke lawe mai a malama ia lakou, no ka mea, ina e hana oia pela, alaila, e malama pu aku ana oia i ko lakou mau ola me na lako ai o kona mau koa, a e nele ana kona mau koa ponoi aohe ai a me ka wai, a no ia kumu, ua hiki oie ia Napoliona ke malama ia lakou ma ke ano he pio na ke kaua.
Eia ka Napoliona i makemake ai e hana aka maluna o lakou, oia hoi ke kipoke aku ia lakou a pau loa, ke ae ole lakou e hele loa no kekahi wahi okoa, a me ke komo hou ole hoi iloko o ke kue ana mai iaia ma keia huakai iloko o na okana aina o Suria. O keia poe pio ua ae aku lakou me ka hoohiki pu ana, e hele loa lakou no bagadaga, a aole loa lakou e lawelawe a hapai hou i na mea kaua e kue mai ai ia Napoliona a me kona puali a hiki i ka wa e nohoalii hou ai ka maluhia me ke Aupuni o Farani.
Ua hoouna aku o Napoliona i kekahi mahele koa me na poe pio la, he hookahi la o ka maki ana maluna o ke one nonolu, a i ka wa i ohi mai ai o ka po, ua hookuu aku na loa i na pio e hele i kahi a lakou e makemake ai. O ka puali koa i hele pu aku ia, ua huli hoi mai lakou i ua po la no ke kahua hoomoana, a o ua poe pio la hoi, ua huli hoi hou mai la po ua poe pio la a kipa ma na kauhale mamua o ko Napoliona alahele, a ua komo hou aku lakou iloko o na poali koa a me na papo, a na lakou i hai aku na mea a pau a Napoliiona i hana ai no ka lawe pio ana i kela kulanakauhale i hala aku la. O keia hana a pa poe pio la, he kipi mao popo lakou i ka mea nana i hoopakele aku ia lakou ma ka hoopaahao ana, a he uaki ana hoi i ka lakou hoohiki wahahee imua o ke Akua.
He mau la pokole keia noho ana o na puali kaua Farani i keia kulanakauhale, ua haalele iho la lakou ia wahia hoomaka ka lakou huakai kaahole maluna o ke one nonolu e like no me mamua. O ka makewai a me ka maluhiluhi o ke alahele oia no ka haawina mau i loaa i ka puali e like me ko ka wa i hala. E kiola ana na ka i ko lakou mau opeope lole i ka honua a me kekahi mau lako kaua, ua hoopuka ae kekahi poe e makemake ole ana e hele, ua haule aku kekahi poe koa i ka honua a waiho kohu make, oia ka Napoliona i pane ai-
“E na koa- aole i hala ka waeakua ia kakou. O ko kakou wahi ia o ka hana, o ka hoao e hooi aku i ko kakou kuemi hope ole i na maluhiluhi e akeakea mai ana ia kakoa mamua o ke alahele. O ko’u manao mua no mai ki nohi mai, aole i kaupalena mai ke Akua i ka laula o ko lakou wahi e hele ai, oiai, he moana akea kahi a ko kakou mau wawae e hele nei.”
He mau la pokole keia o ka maki ana o ka puali, ua hiki aku la lakou i kahi kauhale o Gaza, a ilaila lakou i hoouka hou ai i kekahi kaua me na koa Tureke, a iloko o ka hora hookahi ua hoopuehu liilii ia lakou e na koa o Napoliona. O ke kulanakauhale a me na kanaka, ua lawe pio hou mai na puali Farani ia lakou, a o ka eha hoi o na kaua lanakila i hoouka ia iloko o ko Suria mau palena aina.
No ka lilo pio o keia mau kulanakauhale elua malalo o ka mana o Napoliona, aohe kumu hoonaukiuki e ae i na aupuni o Europa e like me keia. Ua hoouna mai la o Enelani i kekahi mahele koa me na pukaa a me na alakai, no ke kokua ana i na koa Tureke ma ke kulanakauhale o Jaffa. O na aumoku kaua hui o Tureke me Rosia, paniku ia mai la na awa a pau e hiki ai i na puali Farani ka manaolana no ka hiki mai o ko lakou mau lako kaua malunao na kao mai Aikupita mai. O na aumoku Beritania malalo o ka Haku Nelekona, ua paa aku la ke Kaiwaen ahonua i ka holoholo ia e kona mau moku kaua, a oia ka mea hiki ke olelo ae aole loa e lohe hou o Napoliona i na mea e hana ia ana e kona aupani, a aohe hoi e hiki ke hoouna ia aku na kauoha a me na lako ai o lilo pio aku i na aumoku hui.
Ua haalele hou iho o Napoliona me kona puali ia Gaza, a he mau la eha keia maki ana, hiki aku la na puali Faranima na pakaua o Jaffa, a e malama ia ana keia kulanakauhale e na koa Tureke he kanakolu tausani.
O ka hana mua loa a Napoliona i hana ia, oia no ke kipoka ana a wawahi ana i na papohaku kahi a na koa Tureke e ku laina mai ana, alaila ua waiho hamama mai kahi a na puali Farani e ike pono aku ai i ka enemi. I mea e hookahe nui ole ia ai ke koko o na aoao a ielua, ua hoouna aku la o Napoho na i kekahi Elele e lawe i kana leta noi i ka lanakila, a o ua Elele la, ua lawe aku oia i ka leta a ka alihikaua o ua poe Tureke la, a e like me ko lakou ano hupo i ka rula kaua o na aupuni naauao, ua oki ia iho la ke poo o ua Elele la a Napoliona i hoouna aku ai, a kau ia maluna o kekahi pou loihi o na puu pohaku pale o ke kulanakauhale.
MA KE Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o S. B. Haoa k, no Kau, Hawaii, i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a J. Kauhane ka Lunahooponopono no na waiwai o S. B. Hoao k, no Naalehu, Kau, Hawaii i make, e noi ana e hoapono ia ka hoike hope, a e hooholo ia na waiwai i ka poe i pili, a e hookuu ia oia me kona mau hope ma ka oihana.
Nolaila, ua kauoha ia na mea a pau i pili, o ka POALUA, oia ka la 170 APERIA, M.H. 1888, i ka hora i awakea, ma ka hale hookolokolo pma Waiohine, Kau, Hawaii, oia kahi me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, me na mea kue ke hoikeia.
F.S. LYMAN,
Lunakanawai Kaapani,
Apana Ekolu, H.P.A.
Hilo, Hawaii, Maraki. 1, 1888 2171-3t
HOOLAHA HOOKO MORAKI
I kulike ai me kekahi mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia e Hua koa me Kapaa w kana wahine mare, na mea moraki o Kahana, Koolauloa, mokupuni o Oahu, K.H.P. ia Albert Jaeger, Kau Waiwai, o Honolulu, mokupuni o Oahu, K.H.A. ma ka la 14 o Feberuari A.D. 1883 i kopeia ma ke Keena Kope ma Honohilu ma ka Bake 77 aoao 313 a me 314.
Ke hoike nei ua makemake ka mea i moraki ia aku ai e hooko i ua moraki a no ka uhak@ ia ana o ke kumu, oia hoi no ka uka ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee- a i ka wa e hooko ia ai, e kuai aku ana ma ke kudala, i kela mau aina a pau loa i hoikeia iloko o na moraki la a i hoakaka ia malalo iho :
No na mea i koe e ninau ia A. ROSA Loio, Hela 15, Alanui Kaahumanu, Honolulu.
ALBERT JAEGER,
Kahu Waiwai.
O na waiwai e hoolilo ia ana, eia no,
O ka aina a pau i hoikeia iloko o ka Palapala Sila Nui 2044, Kuleana 8164 P. i hooko ia no Hua nona na eka be 7,514
2170-4t
Pahu Hale Leta 357 Bele Telepone 2744
KA AGENA OIHANA HAWAII
NO. 68 ALANUI PAPU KIHI O ALANUI KALEPA, HONOLULU, H.I.
HE AGENA OIHANA, A ME AGENA OHI DALA NO NA BILA A PAU.
KEENA OIHANA.
Na Waiwai paa-kuai a hoolilo aku, a me auhau uku ana.
Na Hale hoolimalima, Rumi, Keena, Aina e hoolimalima, a aelike e ohi i na uku hoolimalima o na ano a pau.
Na Moraki e ae ia ma na ano waiwai a pau.
Na Pepa kuleana aina, e kakau a hooponopono ia me na Pepa a pau e pili ana ma ke kanawai.
Kope ane ke Unuhiolelo ma na olelo a pau iloko o keia aupuni.
Na Panihakahaka ola, Hale, a me na waiwai o na ano a pau i na Ahahui Pani hakahaka helu ekahi.
Na Malama ana i na Buke a me ka hooponopono ana.
E haawi ia ne ka mikiala no na Ohi aie ana.
Na Gula Kala me na Bila kikoo dala, kuai a hoolilo.
Na Hooponopono Hale Dule e pili ana i na waiwai mai ko na aina e mai.
Na Ukana o kela a me keia ano, e kuia a hoolilo aku.
Na Kauoha o na Mokupuni, e hooko ia no me ka eleu.
O na hana a pau a na makamaka e haawi mai ana no ka hooko aku i ke kauoha, e hooko ia no me ka eleu a me ka mikiala.
Agena Oihana Hawaii.
2170 1yr Mar. 3
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hanaiamawaena oD. Himeni o kaaoao mua, a me S.W. Wilcox o ka aoao elua, ma ka la 21 o Oct. 1884, i kakau kope ia ma ka buke 90 aoao 273, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela morahi, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ia ana ka aina i hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAHI la 20 APERILA, 1888, ma ke keena kudala o J.F. Morgan, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W.R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 20 Maraki, 1888.
S.W. WILCOX.
Penei ka aina e kudala ia ana:
1. Ka hapalua i mahele ole ia o kela 30-67-100 eka ma Kainalu i hoike ia ma ka Sila Nui 3003 ma ka inoa o Thomas. He aina momena.
2. Ke kuleana a pau o ua Himeni nei, he hapalua paha, o ke Ahupuaa nui o Pelekunu, Sila nui 7262, ma ka inoa o Kauaipoopoo. Ma keia la e kudala ma ke Ahupuaa ho’ookoa he 5345 eka ka nui.
2170-3
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
MAMULI o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Ka Hui o Pelekuna (ma o D. Himeni) o ka aoao mua a me H.M. Alexander o ka aoao elua, ma ka la 21 o Aperila, 1884, i kakau kope ia ma ka buke 83 aoao 472, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAIII, la 20 APERILA, 1888; ma ke keena kudala o J.F. Morgan ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W.R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 20 Maraki, 1888.
H.M. ALEXANDER,
Penei ka aina e kudalaia ana:
Ka hapalua i mahele ole ia o ke Ahupuaa nui o Pelekunu ma Molokai, oia ka palapala Sila Nui helu 5575. He 5345 eka ka nui o ua Ahupuaa nei. He nui ka aina kalo, he nui ka wahie, he nani ua aina nei.
OLELO HOOLAHA.
Ina kanaka a pau loa e nana mai ana i keia, o ka apana o Koolauloa, a i ko na wahi e ae a puni keia aupuni, ma na la hope o ka malama o Nov. A.D. 1888.
Ua nalowaleia o Pioi k, he makapo kino ikaika mai ko laua wahi noho aku ma Puna Inu, Koolauloa, mamuli o ko Pioe loaa ana i kekahi ano mai pupule, a niahope iho o ka hala ana o eha la mai ka nalowale ana o Pioi mai ko laua wahi noho mai, hiki mai la ka wahine mare a ua Pioe nei imua o ka Luna Makai Kauaihilo. Ua haawi koke ia ke kauoha i na makai e huli. Ua huli ia aole i loaa, aole no i lohe ia mai kahi lono no ua Pioi nei, a no ia mea ke kono aku nei au ina o ka poe i ikea i lohe paha no na mea a paueupili ana ia Pioi, e hai mai ia’u.
H. KAUAIHILO.
Luna Makai o ka Apana o Koolauloa, Oahu. Fed 21,1888.
2170-3t
OLELO HOOLAHA
EIKE na mea a pau ke nana mai i keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke kaaawi aku nei au i ka lohe i na mea a pau e hoaie mai ana i kuu kane mare, William A. Powell, aole loa e kuleana kekahi hoaie ana iaia ma ko’u waiwai.
MRS. P. JULIA POWER.
Honolulu, Dek. 30,1887
2161-3m
HOOLAHA KUAI LIO, BIBI NA KA LUNAHOOHOOPONOPONO WAIWAI.
E kuai aku ana ka mea nona ka inoa malalo iho, ma ke kudala ma ka Poaono la 17 o Maraki A.D. 1888, ma ka hora 12 awakea ma ka Pa Bipi a Akao ma Waimanalo, Koolau-p ko, Oahu, i na waiwai malalo iho o Manuel Rodigues i make, oia hoi:
25 Poo Pipi (o ka hapa nui he mau pipi waiu) oi aku a emi mai paha.
20 mau lio.
Ma ke kuike ke dala A. ROSA.
Luna hooponopono o ka Waiwai o Manuel Rodigues.
Honolulu, Fed. 27, 1888.
2170-3t
AHA HOOKOLOKOLO APANA EHA o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai Ma ka waiwai o G.W. Keoki (k) no Hanamaulu, Kauai i make. Ma ke Keena Luna o ka Lunakanawai Kaapuni.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoiko o Adward W. Purvis, Lunahooponopono o ka waiwai o Keoki i oleloia-imake, e noi ana e aponoia na hoolilo he $208.35, a e hoike ana o na mea i loaa mai he $799.37, a e noi ana e nana a aponoia kela mau mea, a e kauoha ia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia me kona mau hope mai ku lakou noho ana ma ia ano.
Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 30 APERILA, M.H. 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Koloa, Kauai, oia kahi a me ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua noi la, a me ka papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila e heie mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae oie ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i olelo ia. A o keia kaooha maloko o ka olelo Hawaii, e pai ia maloko o ke KUAKOA he nupepa i pai ia a hoolaha ia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i olelo ia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Koloa, ko Hawaii Pae Aina, i keia la 30 Maraki, M.H. 1888.
JACOB HARDY,
Lunakanawai o ka aha Kaapuni Apena Eha.
2171-3
HOOLAHA HOOKO MORAKI
I kelike ai me ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia e Kaluna w ma o kona kuleana iho a me A.P. Palekaluhi, kana kane maie, ia T.r. Lucas, M.R. Colburn a me J. F. Colburn, na Kahu Waiwai o ka “Hawaiian Mechain’s Benefit Union”; he Hui i hoohui ia malalo o na kanawai o keia Aupuni i hanaia i keia la 15 o Dekemaba A.D. 1884, a i kopeia ma ke Keena Kope o ke Aupuni ma Honolulu Buke 91 aoao 392, 393 a me 394.
Ke hoikeia aku nei ke makemake nei ua mau kahu la e hooko i ua moraki la no ka uhakiia ana o ke kumu, oia hoi ka uku oie ia o ke kumupaa a me ka ukupanee, a i ka wa e hooko ia ai e kuai aku ana ma ke kudala i kekahi wa e hoike ia aku ai ma keia mua aku, i ka waiwai a pau i hoakakaia iloko o ua moraki la a i hoikeia malalo iho:
No na mea i koe e ninau ia A. Rosa, Loio, Helu 15; Alanui Kaahumanu, Honolulu.
T.R. LUCAS,
M.R. COLBURN,
J.F. COLBURN.
Na Kahu Waiwai o “Hawaiian Mechanic’s Benefit Union.”
Eia iho na aina e kuai ia ana:
1-O na apana aina a pau e waiho la ma Waimea, mokupuni o Kauai, K.H.P. a i hoakakaia ma ke Kuleana 2290 a Palapala Sila Nui 5271 la Kaipo Malieke a me Koolau.
2-Kuleaua 7672 Palapala Sila Nui 4819.
3- Kela apana aina a pau loa i hoakakaia iloko o ka apana i Kuleana 3353 Palapala Sila Nui 5282.
4-Ka aina i hoakakaia iloko o ke Kuleana 2982 Palapala Sila Nui 5285.
5-Ka aina i hoakakaia iloko o ke Kuleana 6565 Palapala Sila Nui 5284.
d-Kela mau apana aina elua ma Alanui Kula ma Honolulu, mokupuni o Oahu, nona na eka he i 5-8 o kekahi, a he i 50-100 a kekahi, a i hooiliia i na mea moraki o R. Keelikolani.
2172-4t
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.
Oiai ua hoonohoia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o Manuel Rodigues o Kailua, Koolaupoko, Oahu, i make, ke hoolaha ia aku nei i na mea a pau a ka mea i make i aie ai e waiho mai i ka lakou mau koi i hooiaio, ina ma ka moraki a ano e ae paha, ma kona Keena ma ka Helu 15 Alanui Kaahumanu, Honolulu, iloko o na malama eono mai ka puka mua ana o keia hoolaha o hoole loa ia ua mau koi la. A o ka poe a pau i aie iaia a e paa ana paha i kekahi mau waiwai ona, ke noi ia aku nei lakou e uku koke mai i ka aie a e hoihoi koke mai i ua waiwai la i ka mea nona ka inoa malalo iho.
A. ROSA,
Lunahooponopono Waiwai o Manuel Rodigues. Honolulu, Feb. 37,1888
2170-4t
OLELO HOOLAHA.
Ua kauoha ia na mea a pau e malama nei i na hapawalu keleawe me na hapaha keleawe, a T.H. Hobron i hoopuka ai ma Kahului, Maui, e lawe mai ia mau keleawe i ke keena o W.O. Smith, 66 Alanui Papu, Honolulu, mamua o ka la 31 o Maraki 1888, a e ohi i ke dala maoli.
Ina aole e lawe ia mai mamua ae o ka la 31 o Maraki 1888, aole e loaa ke dala.
Ua manao ia ua hoopukaia e kekahi poe ko lohe ke mau keleawe hoopunipuni, a ma keia hoolaha e ike auanei na mea a pau aole e loaa ana ke dala no na keleawe hoopunipuni.
T.H. HOBRON,
ma o k ai ona hope
T.2. HOBRON.
Honolulu, Feb. 25, 1888. mh 3-3t
HOOLAHA HOOKO MORAKI
I KULIKE ai me kekahi mana kuai iloko o kekahi moraki i hana ia ma ka la 29 o Feberuari, A.D. 1883, e J. W. Poohea a me Laie(w) kana wahine mare, S. K. Poohea a me Rose Poohea kana wahine mare a me L. K. Nahia, na mea moraki, ia A. Jaeger o Honolulu, Oahu, ai kopeia ma ke Keena Kope o ke Aupuni, ma Honolulu, ma ka buke 82 aoao 185 a me 186.
Ke hoike aku nei ua makemake o A. Jaeger i oleloia no ka uhaki ia ana o ke kumu o ua moraki la, oia hoi, no ka hookaa oie i ke kumupaa a me ka ukupanee, a i ka wa e hookoia aku ai ua mana la e kuai aku ana oia ma ke kudala ma kekahi la e hoike ia aku ai ma keia mua aku, i na apana aina a pau loa i hoikeia iloko o ua moraki la ai hoakaka piha ia malalo iho.
No na mea i koe i ninau ia A. Rosa Loio, helu 15, alanui Kaahumanu, Honolulu.
A. JAEGER
Mea i Moraki ia aku.
Eia na aina e kuai ia aku ana: ai
O kela mau apana aina a pau loa e waiho la ma wawaia a me Kumueli, Mokupuni o Molokai, a i hoakaka pono ia malalo iho penei :
1. O Kela mau aina a pau loa i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui 3018 Kuleana 150 B. ma ka inoa o Kanewanui 1.53 eka.
2. O na aina a apu loa iloko o ka Palapala Sila Nui 5414 Kuleana 4029 ma ka inoa o Napohea, 2 eka 477 anana.
3. O na aina a pau loa iloko o ka Palapala Sila Nui 3869, Kuleana 4029 ma ka inoa o Napohea, 2 eka 477 anana.
4. O na aina a pau loa iloko o ka Palapala Sila Nui 5412 Kuleana 4059 ma ka inoa a Keawe, 775 anana ka nui.
2170-4t
HOOLAHA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI
O ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ua kohoia a hoonoho ia mai au e ka Mea Hanohano Geo. E. Richardson ka Lunakanawai Kaapuni ma ke Keena o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aiua ma ka la 24 o Feberuari, A. D. 1888 i lunahooponopono waiwai no ka waiwai o Mahi k@ no Waihee, Maui i make aku aei. Nolaila o ka poe a pau he mau koi ana ka lakou i ka waiwai o ka mea i make, e hoike koke mai lakou i ka lakou mau bila aie kupono i hooiaio ia lakou iloko o eono malama mai ka la aky e puka ai ma ka nupepa KUOKOA, a mahope aku oia e hoole mau loa ia aku no, a o na poe a pau he mau aie ko lakou i ka mea i make, e hookaa koke mai ia’u, a ina he mau waiwai kekahi o ka mea i make e paa ia nei e kekahi poe, e hoihoi koke ia mai ia’u me ka hakalia ole.
A.E KEANU,
Lunahooponopono Waiwai o Mahi k, i make.
Pahoehoe, Wailuku; Maui; Feb. 27, 1888,