Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 10, 10 March 1888 — Page 3
| This text was transcribed by: | Ruby Kaneshiro |
| This work is dedicated to: | KEY Project |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Kela me Ke.
I keia mahina ae e hoomaha ai na Kula Aupuni no hookahi mahina.
Ua paikii ia iho nei na hoa a pau o ka puali koa Honolulu Raifela.
Pau aku la hoi ka ua i kela pule aku nei, a he wela hoi ko keia pule.
I keia la ka piha ana o na makahiki heiwakaluakumamalima a Mare Dala hoi Keikialii o Wale a me kana lede.
Ua hiki mai nei o Mons. Bellquet, he Komisina Farani noho hou ma Hawaii nei.
E holo aku ana ka mokukaua Adimarala Vandalia no Hilo i keia la, no ekolu paha pule a hoi mai.
Ua lohe ia, i keia holo ana aku a Theo H. Davies i Enelani, e hookohu ia aku ana oia i Kanikela Hawaii ma ke kulanakauhale o Ladana.
Ua lohe ia mai, e holo kaapuni hou aku ana ka Moiwahine Kapiolani i na mokupuni i keia pule ae paha.
Ua hiki mai he mau Kapena no na moku okohola e ku nei iloko o ke awa, ma ka mokuahi mai o ka Poalua nei.
I keia Poakahi ae e holo aku ai ke Kinau no kona mau awa mau, a e ku mai ana i ka Poalua.
E alawa ae e na makamaka i na hooaha hou e puka nei ma ka pepa o keia la.
Inehinei i ku mai ai ke Kahili o na Kona, me kona piha ohua a me na ukana mai na awa mai o na mokupuni.
I kela mahina aku nei i hala, ua waiho aku o Rev. J. K. Iosepa i kona noho kahu ana no ka Ekalesia o Hana.
He mau la ku wale mai no keia o ka mokukaua Omaha mai ka puali mai o Panama.
Ma ka Mikahala o ke ahiahi Sabati nei, ua huli hoi mai ka Moiwahine, mai kana huakai aku nei no Kauai.
I keie Poaha ae e ku mai ai ka mokuahi Alameda mai Kapalakiko mai a holo loa aku no na Panalaau o ka Hema.
He ekolu mau paa mare e hoomakaukau nei no ka mahina o Aperila e uniki ai. He mahina ino kea no ka hoopunipuni.
I ka Poalua nei I ku mai ai ka mokukaua Beritania Caroline, mai kana huakai holo makaikai aku nei ia Hawaii no elua pule.
I ke ahiahi Poakolu nei, ua haalele mai o Harrison, kela haole malama hale hookamakama ma Alanui Moi, a holo aku la no Kapalakiko.
He palapala hoalohaloha ka na komite kukulu halepule o Sana Anaru i pahola aku i ka wahine a Kapena Luika i make i ka Poaha nei.
I ka Poikolu iho nei ka loaa ana o kekahi sela holo malu o na mokukaua Amerika e ku nei iloko o ke awa, ua komo i ke kapa o uka nei iwaho o Niu.
Paa mau ka mokumahu kolomoku Eleu me ka hana i keia mau la, oia hoi ka lawe ana aku i na mea ai no na moku okohola mawaho o ke awa.
E nana ae i ka hoolaha a ka Luna Kula o Honolulu nei, no ke koho balota ana i ka lala ekolu o ka Papa Kula Apana o Honolulu nei.
Ma Muolaulani Hale ka Bana Puhi Ohe i hookani ai i ka lakou mau mea kani, oiai ke Aliiwahine ma ka papaaina kakahiaka.
Ma ka mokuahi o ka Poalua nei i hiki mai ai ka huila hookaa wai o ka mekini kukui uwila o Honolulu nei, a he mea maopopo, iloko o na la pokole e hoomalamalama ia ai ke kaona alii nei.
Ma ka mokuahi Australia i lohe ia mai ai, ua hanau ia ka wahinae a Mr. R. W. Wilikoki, keiki Hawaii i hoouna ia aku nei i Italia, ma Kapalakiko, he kaikamahine.
Ua puiwa ae kekahi kaa i nehinei a hookui pu ana me ka puka aniani o ka hale hana piula o Emaluke, Alanui Nuuanu, komo ke poo ka lio iloko o ka puka aniani a mokumoku ka ai.
Ua lohe ia mai, aia ke hoopiha ia a kekahi moku me na lako ananui hao a Waila ma Enelani, a hoouna loa ae i Kikane, a mai laila mai e hooili hou ia mai ai a hiki i Honolulu nei.
He homaamaa paikau ka na koa marina o makukaua Amerika Marion iuka nei i ke kakahiaka Poalua. He ano like no me na keiki Hawaii ka mikioi o na lawena o ka lima me ka pu.
Ua make kekahi aliikoa o ka mokuakaua Amerika Adamu, a i ke ahiahi Poakahi nei kona hoolewa ia ana a wa iho ma ka ilina o Maemae. Ua waiho wale ia no malaila no ka manawa a hiki i ka wa e hoihoi ia ai no Kapalakiko.
E holo aku ana o Mr. Harry Von Holt, kekahi keiki Hawaii i kamaaina nui ia kakou no Amerika, a malia o hoohiki loa aku kana huakai no Geremania. He keiki opiopio oia i hanau ia ma Hawaii nei, a o kona haalele ana mai i ke one oiwi, oia ka na hoaloha e haawi aku nei i ke aloha ia oe e Harry.
Ua lawe ia ae o Lapaki imua o ka Aha Hoomalu e ku hoike no kekahi hihia hoeha a i ka wa i ninau ia aku ai o kana mau olelo ike, ua hai mai oia me ke kohukohu nui e like me Pohakuhauoli iloko o na Hale Ahaolelo o Enelani, a me Senetoa Sumner hoi o Amerika. Mahalo ia oe e Lapaki.
O ka ikaika o ka wailele e haule la iloko o Niagara, he ikaika o 100,000 tona iloko o ka hora hookahi. Ua manao ia keia ikaika, ua hiki ke hooniniu ia na mekini a pau o ke ao nei e kona ikaika kahe.
I ke ahiahi Poaha nei i haalele mai ai ka mokuahi Beritani Caroline ia Honolulu nei, malalo o kekahi kauoha i sila ia e holo aku no Veneguela, Amerika hema. He uluaoa ko laila i lohe ia mai ai.
Lehulehu na sela moku hoopaa ia i ka Halewai, a i ka wa e hoihoi ia ai iluna o ka moku, oia iho la ka wa e uu ai i ka holo, a o ka hana a na makai o ke alualu loloa mahope o ua poe sela holo malu la. He hu ka aka i na makai nunui momona i ka mama ole i ka holo.
Ua malama i ka aha ike alii mahina mau a ka Mea Kiekie ke Kamaalii wahine Liliuokalani i ka Poaha nei,
mauka o Muolaulani Hale Kapalama, a ua lehulehu no na poe i kipa aku e ike a e hoomaikai i ka hooilina kalaunu.
Ma ke kuai kudala akea i hoolilo ia aku ai ka hoolimalima of kela aina Aupuni ma alanui Kilauea, Ainahou, i ka Poaha nei ma ke alo iho o Aliiolani Hale, a ua lilo aku no i ka hui hooholo moku mahu pili aina no $400, no ka makahiki no 10 makahiki. Ia lakou no ua aina la i hoohana iho nei.
I ke kakahiaka o nehinei i holo aku ai ke Keoni Kamaki no Waimanalo, a maluna ona i kau aku ai ka Hooilina Moi, ke Kama’liiwahine Kaiulani, Hon. Keoni Kamaki, a me kahi poe e ae, a e hala ana malaila he mau pule malaila e hooluolu a e walea ai i ka olu o ia wahi.
O na hihia laipila o Wray Tailor, lunahooponopono o ka nupepe Kalepa, a me Walter Hill o ka nupepa Buletina, ua ninaninau ia imua o ka Aha Hoomalu, a ua hoopau wale ia kela mau hihia no ke kahua hoopii kupono ole.
Ua loohia ia o Mr. Kalaka o Kailua, Hawaii, me ka iwi hai, mamuli hoi o kona loaa ana i ke peku lio ma kekahi o kona mau wawae, i kahi la o ka pule i hala. Na ke kauka o ka mokukaua Beritania i lawelawe a hooluolu i kona au hai, oiai ka moku malaial kahi hekau ana.
Mamuli o ka hoao ana o kekahi kapena maikai e kue aku i ke kokua ana o na makai ku huina ia Luna Makai Uilama Febela, ma o ka hopu ia ana o kekahi luina holo mahuka, ua waiho ia he mau kumu hoopii no ua kapena maikai la imua o ka Ilamuku inehinei. I nehinei i nieniele ia ai na mea a pau e pili ana i ua hana la, a mahope no paha e maopopo lea ai i ke akea.
HALAWAI EUANELIO
E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka mokupuni o Oahu ma Kaumakapili, ke hiki aku i ka la 4 o Aperila 1888, hora 10 kakahiaka. Nolaila, ke kono ia aku nei na hoa a pau e akoakoa nui ae i ka manawa i hoike ia ae la maluna.
S. Waiwaiole.
Lunahoomalu.
Hoike Kula Sabati ma Keanae Maui
Ma ka la 21 o Dekemaba, ua malama ia he noike Kula Sabati ma ia la ma Keanae nei.
Ma ka hora 10 a oi, akoakoa ma ka luakini.
Weheia na hana me ka himeni. Nana i ka naue ana, H. A. N. aoao 11 a me ka pule a ke K. S. N. D. W. Napihaa.
Hoomaka ia na hana hoike malalo o ke alakai ana o ke Kahu Kula Sabati S. K. Makaena.
Eha mahele o na hana i lawelawe ia elua mahele o ka papa o na makuahine.
Ka mua, o Mrs. Akawai ke kumu, ka lakou haawina ma ka nupepe Karistiano, he mau ninau ae no kekahi mawaho o loko o ka paibala.
Ka lua, o Jos. P. Kalahei ke kumu o ka lakou haawina maloko o ka Baibala.
Ma ka nana ana, he maikai na hana eleu no na ninau a me na himeni, a he mau hana e hoohoihoi ai i ka manao.
Hoopaa ia hana maikai a oukou i hana iho la, iloko o ko oukou mau naau pakahi a hoomau aku pela.
Mahope o keia himeni la maikai, H. A. N. aoao 165.
Ke kolu, lulu dala, o ka nui o na dala i lulu ia he $22:65.
Ka eha, hoike o ka papa o na opio k., a me na opio w., malalo o na alakai ana a ka lakou kumu J. P. Saunder ka lakou haawina ma ka baibala ma ka olelo haole, e namu ana a unuhi ma ka olelo Hawaii, ma ka nana ana i na hana o keia hoike o keia papa, he maikai na mea a pau, he eleu a me ka makaukau na keiki ma ka hailelo ana i oi aku ka ike a me ka makaukau i kona makua.
E na keiki, e hooikaika ma ka hanamaikai.
Mahope o keia wa, kono ia ka mea manao.
Eia ka poe i hai mai i ko lakou manao:
J. P. Kaakumoku, B. B. Kailimoku, Rev. S. Kailimoku.
O ka manao nui o ka lakou, e mahalo ana i na mea i hana ia.
Mahope o ka lakou, ku mai o D. W. Napihaa haawi mai oia i ka hoomaikai i na mea a pau i hana ia, a maluna o na keiki kona mahalo, o ka oi loa aku, maluna o kekahi mau keiki liilii i pane pololei i ka haina o na ninau a me ko laua ike pu i ka himeni.
Hookuu ia na hana me ka himeni ina he home kou ma o H. A. N. aoao 268 a me ka pule a Rev. S. Kamakahiki.
M. K. Makaena.
HALEMAI MOIWAHINE
O keia iho ka papa hoike o na mai ma ka Halemai Moiwahine, no ke makahiki 1887 i hala:
HOOKOMO IA MAI.
Hawaii…………...…………………………………….126
Pake …….….…….…………………………...………..43
Iapana...…...…………………………………………....39
Na lahui e ……………………..………..……………..182 ____
Huina ………………………………...……………….420
HOOKUU IA.
Hawaii …………………………………………….….133
Pake .……………………………………………….…..40
Iapana ……………………………………………….…30
Na lahui e ……………………………………………..161
_____
Huina …………………………………………............364
NA MAKE.
Hawaii ……………………...………………….………19
Pake ………………………...…………………....…….10
Iapana ………………………...………………………....8
Na lahui e ………………...…………………………….31
____
Huina ………………………………………….……….68
ANOAI O KA UA PEE PUHALA
Ma ka po o ka Poalua iho nei la 24 o keia mahina, i uwe iho ai kekahi wahine a me kana kane ma Mokupapapa a kokoke e kii i ka hoki, no ka huki ulua paha o kahi wahine, pela ka lono ia mai, aka no na kumu e aole makou i ike.
He kau papaala ko ka ua pee puhala i keia mau pule.
He mahalo piha ko ka lehulehu i ka maikai o ke alanui o Huelo nei, ma o ka hookele pololei ana a C. Copp a me kona hope ma ka hana, Moses Papaiakea.
O kahi oi loa aku o ka mahaloia oia no kahi e pili pu la ma kahi o Keliikipi ma Hanawana, oiai he oawa nui a laula maopopo lea maoli no malaila, a ua hoopiha ia i ka lepo a me ke ama’u nona na kapuai kiekie he eha a oi paha, a o ka loihi o ka oawa he 20 paha kapuai a oi.
O keia alanui i hoopiha ia ai ua hahau ia a iliwai like me he la hookahi no honua ke nana aku, aohe anuu ana iho o ka lio, he pahee he pakika wale no ia la.
O keia wahi oawa he nupa maopopo ke hiki mai ka ua, a he konu muliwai ke nana aku, nolaila, no ka ike o ko makou luna alanui no ke ino, nolaila, hana iho nei oia a ua maemae ke alanui.
Aole o keia wale na wahi i hanaia, a he nui wale aku, nolaila ke haawi aku nei makou i na mahalo piha no Copp a me Papaiake no ka eleu ma ka hana i ko makou mau alanui.
Me ka mahalo. J. K. P.
Puuonioni, Huelo, Jan. 27, 1888.
MAI WAILUKU MAI
Feberuari 11, 188o, ma Lupeloi Wailuku, Maui.
Ua make o S. W. Kaleikau me ke aloha nui ia.
Ua hanau ia oia na Hinakahua k., a i ole na Kalolo k., he keiki poolua ma ka olelo Aawaii maoli, o Meheula w., ka makuawahine.
He keiki papa oia no Wailuku nei, a ua haalele ino oia he wahine aloha, he mau keiki na ka wahine, a nana no nae i hanai a hiki i ka mare ana i ka wahine o na keiki, a na ia mau keiki mai@he mau moopuna.
He nui kona mailani ana i na moopuna, he ohaoha, he aloha, he lokomaikai, he kanaka opu akea.
He kanaka leo ole i ka ohana, he kanaka oia i hoonaauao maikai ia e Limaikaika, he kumu kula ao kanaka oia.
Ua noho kumu kula oia no Halawa Maui nei, a ua noho ia e ia i kumu no Kula Maui nei.
Ua ao ia e ia o J. W. H. Kauahi ma ke ano he haumana loio, a ua ike au ua lawelawe no oia ia hana.
He kanaka oia i ao ia ma ka ike himeni, a he nui na haumana ana i ao ai e noho nei ma Wailuku nei.
Ma kekahi ano he pili oia i ke alii Kuihelani, a he nui ke aloha nona.
A ke noho nei kana wahine me ke aloha nui nona a me na moopuna a me na keiki a ke kanikau nei nona me ka walohia. Me ka mahalo.
J. M. Kealoha.
NA MAKAI KIU
Amerika a me Europa.
HE HUI POWA NUI MA FARANI – KA IKE A KA MAKAI KIU FARANI DUMEYLARD.
MA KA hapalua o ka hora 2 o ka wanaao o ka la 30 o Augate, 1857, ua lohe ia kekahi uluaoa ma ke alanui Guillaume le Conquerant, maloko o ke kulanakauhale o Parisa, ma Farani, a o ka hopena o ia uluaoa he aihue a he powa. O keia alanui i hai ia ae la maluna, he alanui malie keia i na wa a pau, a ma keia wanaao hoi i olelo ia, ua lohe ia aku la na leo uwe a uwo, na huaolelo pelapela loa, a me na holo-ke ana mao a maanei o kekahi poe me na kapuai kaumaha e kohakoha ana iluna o ua alanui la.
Ua hoomaka mai keia uluaoa mailoko mai o kekahi hale e ku ana ma ua alanui la a hele loa iwaho i ke alanui,
a ua ike ia aku kekahi mau kanaka e holo ana. He hookahi o keia poe e holo nei, haalele aku la i ka puulu ana e holo pu ana, a holo aku la he wahi okoa, a mahope mai ona e alualu ana kekahi kanaka, o kahi aahu wale no maluna ona he wahi kuka mawaho iho o ka muumuu moe po, a oiai laua e holo ana huli mai la ka mea e alualu ia ana a ki mai la i kana pu no elua manawa i ka mea e alualu aku ana.
I ka pau ana o keia haalele aku la ua kanaka nei i aahu ia me ke kuka a me ka muumuu moe po wale no i ka mea ana i alualu aku la a huli hoi mai la. I kona kokoke ana mai ma kahi o kekahi puulu kanaka e ku ana, he elua mau kanaka mailoko mai o keia mau puulu kai oili aku a holo aku la ma kahi okoa mai ko kela kanaka mua i holo ai, me ka uhai hou ana aku o ua kanaka nei i aahu ia me ka lole moe po. He wahi pokole wale no kahi i holo ia aku, a i ke kaahope ana mai o kahi i kapa ia ke Colonne, malolo pono o ka malamalama o ka ipukukui alanui, huli mai la kekahi o na kanaka e alualu ia ana a pane mai la penei: “Ka hupo!” a ki mai la i kana pu i ka mea nana laua e alualu aku ana.
O keia kanaka e alualu nei aohe ona kamaa I ke ki ia ana mai la i ka pu, ku iho la oia me he la e nalu ana owai o keia mau mea ana e alualu nei kana e alualu loa aku, a oiai oia e ku ana pela lohe hou ia aku la kekahi leo i ka pane ana ae: “Eia hou mai no!” a i ka pau ana oia huaolelo kani hou no ka pu, a nalowale loa aku la ua mau kanaka nei i alualu ia aku la. Ku iki iho la ka mea i ki ia mai la no kekahi manawa pokole loa, kulana ae la me he la kulai ia mai, a hina a waiho a make aku la ma ke kae o ke alanui.
Oiai keia pepehi kanaka manaonao e hana ia ana, ia wa ike ia aku la kekahi mau puka aniani o na hale e kuku mai ana i ka wehe ia ana ae, me na poo e kieei mai ana. O kekahi poe no hoi ua holo loa mai la iwaho o ke alanui. O kekahi kanaka opio, oili mai la oia mailoko mai o kekahi hale me ka holo mama ana, e uwe kukala ana: “Auwe kuu kaikuaana! Auwe kuu kaikuaana!” a i kona hoea ana mai ma kahi o ka mea i powa ia e waiho ana, moe iho la oia ilalo ma na wawae o ka mea i make me ka paiauma ana. I ke aluka kanaka nui i hoea mai ai a e mumulu ana ma kahi o ka mea make e waiho nei, ua ike like mai la lakou o ke kanaka i powa ia oia o Jules Pechard, he kanaka opio noeau ma ka hana hoonani wai dala e noho ana ma ke alanui Guillaume le Conquerant.
Na ke kaikaina o ka mea i powa ia, a i hiki hope mai hoi me ka hala o ka wa kupono no ke kokua ana i kona kaikuaana, a me kekahi poe e ae, i halihali aku i ka mea i hoopoino ia ma kona home. I ko lakou hoea ana malaila ike ia iho la ua pukapuka kona kino i na poka he nui wale. Aole hoi oia wale, aka, o ke kumu o keia pepehi kanaka mainoino ua ike ia ae la e na mea a pau i hiki aku malaila ia wanaao – ua wawahi ia a e hamama ana ka puka o ka hale hana a halekuai o ka mea i make, ua wehe ia na pukaaniani a e waiho hamama ana, a o ke alahele a na powa i puka aku ai a holo ua hoomokaki ia me kela a me keia mea makamae i kinohinohi ia me ka wai dala a gula o na waihooluu like ole. O ke kumukuai o na waiwai i aihue ia, oia na mea hoonani dala o na ano a pau, na wati dala, a pela aku, ke hui pu ia me na dala maoli a me na dala pepa, ua hiki aku ka huina ma kahi o ka 15,000 dala (francs).
Ma ka ike a ke kauka i lawe ia mai e ka loio o ke aupuni, ua kukonukonu loa no na palapu loaa i ka mea i powaia, aka, he @au palapu nae ia e loaa ole aika make hikiwawe ana o ka mea i hoopoinoia, aka, no ke kaukai ana aku na ka mea poino e hai mai i kekahi mau mea e hiki ai ke hookolo ia ke meheu o keia hana hoomainoino ua hiki ole, no ka mea, o ke kulana o ka mea pilikia ia wa ua kupilikii loa.
Ma keia powa ana ua ike ia ke akamai launa ole o keia poe powa ma ka lakou hana. He nui na paa hana ia i pau i ka hemo me ka maiau loa ka hana ia ana: e laa ka wehe ia ana o kekahi mau puka kome me ka inoino ole o ka laka – he mau laka i manao ia aole e hiki ke hemo aia wale no a me ke ki i hana ia a kupono no ia laka; maloko mai o kekahi puka ua hana ia kekahi mea kani (alarm) nana e hoohikilele i ka poe o loko o ka hale, a e kani ana keia mea i ka wa e hemo ai ka puka, eia nae ua hemo ka puka aohe i kani ua mea hoohikilele nei; o kekahi hoi, ua nakii ia kekahi ilio mahope pono mai no o ua puka nei, a aole i lohe iki ia ke aoa ana o ka ilio ia wanaao – he hoike ana mai keia i ke akamai nui o na powa. O na wahi mea wale no i loaa aku e hiki ai ke hookolo ia ua poe nei, a i poina paha mahope no ka pupuahulu loa, oia ka loaa ana aku o kekahi hao kolopa, he ipukukui hele po hiki ke hoopouli a i ole hoomaamaama paha (bull’s eye lantern) a me kekahi hainaka lepo ua hele a pakui i ka hohono paka, me na kahakaha ulaula kuea i pai ia maluna.
No ka pouli loa o ua wanaao nei, nolaila, ua paa ole keia poe powa. Ua ike ia no kekahi mau kanaka e kekahi poe e holo ana ma kahi e kokoke aku ana i kekahi alanui i kapaia Caponiere, aka, o na hiohiona oia mau mea i ike ia e holo ana he maopopo ole. Mahope iho o ka huli ia ana no kekahi mau pule me ka loaa ole, ua haawi ia aku la ka hana o ka imi ana i keia mau powa ma ka lima o ka Makai Kiu Dameylard o Paris, a keia pule aku makou e hoike aku ai, ma ke ano hoopokole ana i ke akamai o ka imi ana o keia makai kiu a loaa ua poe powa la a pau ana i ka noho i ke puhi.
(Aole i pau.)
NA NU O HILO
E ke Kuokoa e; Aloha.
He wahi mea hou ka’u e kakelo aku nei ma kou kino lahilahi. I ike mai ai na makamaka puni mea hou o kaua.
Ma ka la 10 Jan. o keia makahiki, ma Hilo Taone, ua hoohui ia ma ka berita o ka mare kekahi mau opio, o Samesona Loa Kaonohimaka me Miss Lily Keawemakalio, na ka Lunakanawai G. W. A Hapai laua i hoohui, ma laila ae o C. Awai Akau a me ka mea kakau nei ka hanau mua hoi o ka mama o keia kaikamahine, o ka makua hoi o ke kane, eia i ka aina paa (Kona) oia o Rev. G. P. Kaonohimaka, a me kona mau kaikuaana a me ka ohana a pau.
A ke kalokalo ae nei au i na lani e hooloihiia ko olua mau la.
Ma ka Poakahi ae, ua malamaia he papaaina, a ua akoakoa mai na ohana e paina pu me na mea nona ka la, ua ai a maona i na mea i hoomakaukau ia.
Oia iho la ka panina hope.
Aloha happy new year.
No na laikini awa.
Ke liuliu mai nei na keiki nana i koho iho nei na laikini awa, eia lakou ke aumeume nei i ka poe na lakou e kuai aku ka awa, elua laikini:
O ka mua, ia D. J. Wailani, o ka lua, ia B. Hanoa a me L. Manu, aole nae i akaka ka laikini e puka ana, aia ma ka lakou hookele ana.
Eia no hoi ma keia wahi he makena ua poe inu awa, ua like ka awa ia lakou me ka ipo manuahi, ua lilo ka pouli o ka po i mea ole i kau a mea o ke koiikoi o ka ono o ka puu, ua hele na maka a heka ka makani e haakokole, piapia.
Mea e ka walohia o ka naau i kekahi o na opio e kaualako ia nei iloko o keia mau hana, mai kane a ka wahine ma ia alanui hookahi.
Nui ko’u minamina i ko lakou mau kino opiopio e loaa aku ai he poe nana e hooulu aku i nohona maikai o ka nohona karistiano a he keonimana maopopo.
No laila, ke kau leo aku nei au ia oukou e akahele, i ole, e palupalu koke auanei.
Pakele mai pau i ke ahi.
Ma na hope o keia makahiki i kaa hope aku la, mai pau i ke ahi o Keawe makalio.
O ke kumu o keia poino, no ke ahi o ka paka kikiliki.
A i kona puhi ana, a koe ke koena o ka paka, waiho ma ke poo o ka uluna, ua a ia aku la ka uluna a loaa i ka moena a ike oia i ka wela, i kona ala ana ae e a ia ana ka uluna e ke ahi.
Auwe ka poino, mai hoohemahema i na paka o poino.
Me ka lunahooponopono ke aloha a me na keiki ulele hua kepau ke welina pau ole.
J. P. M. Kapule
Aleamai, Hilo, Jan. 11, 1888.
I KA POE LAWE NUPEPA KUOKOA
Ua ae ia na mea a pau e makemake ana e lawe i ka nupepa Kuokoa o ka A. D. 1888 e hiki mai ana ma ka’u ope, ma Makalua nei e wehe ia ai.
O ka poe e makemake ana, ke kono mua ia aku nei lakou mamua o ka hiki ana mai o ka helu ekahi, e hoike mua mai i na inoa, a me ka hiki ke hookaa i ke ola o ka pepa, i ole e haule wale na helu mua.
Ano, e hoomanao i keia o haule wale auanei na ono a me na kuhikuhinia o ka la Hapenuia. Adamu Puaaloa.
Makanalua, Kalawao, Dek, 8, 1888.
Pahu Hale Leta 3.1. Bele Telepone 174
KA AGENA OIHANA HAWAII.
No. 68 ALANUI PAPU KIHI O ALANUI KAPEPA, HONOLULU, H. I. HE AGENA OIHANA A ME AGENA OHI DALA NO NA BILA A PAU.
KEENA OIHANA.
Na Waiwai paa – kuai a hoolilo aku, a me auhau uku ana.
Na Hale hoolimalima, Rumi, Keena, Aina e hoolimalima,
a aelike e ohi i na uku hoolimalima o na ano a pau.
Na Moraki e ae ia ma na ano waiwai a pau.
Na Pepa kuleana aina, e kakau a hooponopono ia me na
Pepa a pau e pili ana ma ke kanawai.
Kope a me ka Unuhiolelo ma na olelo a pau iloko o keia
aupuni.
Na Panihakahaka ola, Hale, a me na waiwai o na ano a
pau i na Ahahui Panihakahaka helu ekahi.
Na Malama ana i na Buke a me ka hooponopono ana.
E haawi ia no ka mikiala no na Ohi aie ana.
Na Gula, Kala me na Bila kikoo dala, kuai a hoolilo.
Na Hooponopono Hale Dute e pili ana i na waiwai mai ko
na aina e mai.
Na Ukana o kela a me keia ano, e kuai a hoolilo aku.
Na Kauoha o na Mokupuni, e hooko ia no me ka eleu.
O na hana a pau a na makamaka e haawi mai ana no ka hooko aku i ke kauoha, e hooko ia no me ka eleu a me ka mikiala.
Agena Oihana Hawaii.
2170 1 yr. Mar. 3.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Kahele o ka aoao mua, a me William Dean o ka aoao elua, ma ka la 23 o Okatoba, 1882, i kakau kope ia ma ka buke 77 aoao 24 a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAHI la 12 o MARAKI, 1888, mai ke keena kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela, na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 2 o Feberuari, 1888.
Wm. Dean,
Penei ka aina e kukala ia ana:
He apana aina ma Puunui, Honolulu, oia ka apana elua o ka Sila Nui 7475 no Kaiwi, he 13 eka a oi.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o D. Himeni o ka aoao mua, a me S. W. Wilcox o ka aoao elua, ma ka la 21 o Oct. 1884, i kakau kope ia ma ka buke 90 aoao 273, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e Ludala akea@a ana ka aina i hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAHI la 2 o APERILA, 1888, ma ke keena kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 2 o Maraki, 1888.
S.W. Wilcox,
Penei ka aina e kudala ia ana:
1. 1. Ka hapalua i mahele ole ia o kela 30 67-100 eka ma Kainalu i hoike ia ma ka Sila Nui 3003 ma ka inoa o Thomas. He aina momona.
2. 2. Ke kuleana a pau o ua Himeni nei, he hapalua paha, o ke Ahupuaa nui o Pelekunu, Sila nui 7262, ma ka inoa o Kapuaipoopoo. Ma keia la e kudala ma ke Ahupuaa holookoa he 5345 eka ka nui.
2170-3
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Ka Hui o Pelekunu (ma o D. Himeni) o ka aoao mua a me H. M. Alexander o ka aoao elua, ma ka la 21 o Aperila, 1884, i kakau hope ia ma ka buke 83 aoao 472, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina i hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAHI, la 2 o APERILA, 1888; ma ke keena kudala o J. F. Morgan ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 2 o Maraki, 1888.
H. M. ALEXANDER,
Penei ka aina e kudalaia ana:
Ka hapalua i mahele ole ia o ke Ahupuaa nui o Pelekunu ma Molokai, oia ka palapala Sila Nui helu 5575. He 5345 eka ka nui o ua Ahupuaa nei. He nui ka aina kalo, he nui ka wahie, he nani un aina nei.
HOOLAHA HOOKO MORAKI ME KE KUAI.
Mamuli o kekahi mana kuai i hoike ia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o Muli Kahuelipi ka aoao mua, a me Miss Carpenter o ka aoao elua, ma ka la 5 o Feberuari, 1884, i kakau kope ia ma ka buke 85 aoao 309, a mamuli o ka uhaiia ana o na kumu aelike o kela moraki, nolaila, ke hoo laha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai, a ma ia hooko ana, e kudala akea ana ia i ka aina hoike ia ma ia moraki, ma ka POAKAHI, la 12 o MARAKI, 1888, ma ke keena kudala o J. F. Morgan, ma Honolulu, ma ka hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakala na olelo hoakaka no keia mea.
Hanaia i keia la 2 o Feberuari, 1888.
Miss H. Carpenter.
Penei na aina e kudala ia ana:
He apana ma Makapala, Kohala, he 1 16-100 eka, i hooliloia Muli, ma ka palapala kuai o na kahu waiwai o Lunalilo. Jy414
OLELO HOOLAHA
Ina kanaka a pau loa e nana mai ana i keia, o ka apana o Koolauloa, a i ko na wahi e ae a puni keia aupuni, ma na la hope o ka malama o Nov. A. D. 1888.
Ua nalowaleia o Pioi k, he makapo kino ikaika mai ko laua wahi noho aku ma Puna luu, Koolauloa, mamuli o ko Pioe loaa ana i kekahi ano mai pupule, a mahope iho o ka hala ana o eha la mai ka nalowale ana o Pioi mai ko laua wahi noho mai, hiki mai la ka wahine mare a ua Pioe nei imua o ka Luna Makai Kauaihilo. Ua haawi koke ia ke kauoha i na makai e huli. Ua huli ia aole i loaa, aole no i lohe ia mai kahi lono no ua Pioi nei, a no ia mea ke kono aku nei au ina o ka poe i ikea i lohe paha@ no na mea a pau e pili ana ia Pioi, e hai mai ia’u.
H. KAUAIHILO.
Luna Makai o ka Apana o Koolauloa, Oahu. Feb. 2l. 1888. 2170-3t
OLELO HOOLAHA
O wau o ka mea nona ka moa malalo nei, ke hoike nei au i ka lohe i na mea a pau aole e ho@ie mai i kuu wahine mare oia o Mrs. Kinoulu Kaholoaa, oiai ua haalele mai oia ai’u me na keiki me ke kumu ole. Nolaila, ke papa loa aku nei au i na ano kanaka a pau aole e hoaie i kuu wahina mare ma ko’u inoa. G.W. KAHOLOAA.
Kalihi-waena, Oahu, Feb. 18, 1888.
2168 3t
OLELO HOOLAHA
E ike na mea a pau ke nana mai i keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke haawi aku nei au i ka lohe i na mea a pau e hoaie mai ana i kuu kane mare, William A. Powell, aole loa e kuleana kekahi hoaie ana iaia ma ko’u waiwai.
MRS. P. JULIA POWELL.
Honolulu, Dek. 30, 1887. [2161 3m*
AHA Kaapuni Apana Eha o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka Waiwai o Kailihaona (k) no Lihue, Kauai, i make. Imua o ka Lunakanawai Kaapuni, ma ke Keena.
No ka mea, ma ka la 9 o Feberuari, M. H. 1888, ua waihoia mai imua o ka aha, kekahi Palapala, i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa o Kailihaona (k) i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha a e hoopuka ia hoi ka palapala luna hooko no Geo. N. Wilcox ua waihoia mai, e Meleana (w) wahine kane make a Kailihaona.
Nolaila, ua kauoha ia o ka POALUA, oia ka la 20 o MARAKI, M. H. 1888, ma ka hora 10 a.m. ma ka rumi hookolokolo o ia Aha ma Lihue, ma Kauai, oia ka la me ka hora, e hoiaio ia’i ia palapala kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana i ka palapala luna hooko.
A ua kauoha hou ia, e hoolaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke “KUOKOA” he nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
A ua kauoha hou ia, e hoopuka ia na palapala kena no na hoike no ia palapala kauoha, a me na hooilina o ka mea make, ma Hawaii nei, e hele mai a e kue i kela palapala kauoha i ka wa i olelo ia.
Kakauia ma Koloa, Kauai, ko Hawaii Pae Aina, Feberuari 18, 1888.
Jacob Hardy,
Lunakanawai Kaapuni Apana Eha. 2169. 3t
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O ko awaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Kailikole (k), o Waikiki, Honolulu, Oahu, i make, Olelo kauoha e koho ana i la e hooiaoia ia ai ka palapala kauoha a no ka hoolaha ana.
No ka mea ma ka la 23 o Feberuari, 1888, wa ihoia mai imua o ka aha kekahi palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa a Kailikole (k) i make aku la; a me ka palapala hoopii e noi ana e hooiaioia kela palapala kauoha a e hoopuka ia hoi ka palapala luna hooko ia Nahora Hipa, ua waihoia mai e Nahora Hipa i oleloia.
Nolaila, ua kauohaia o ka POAKAHI, oia ka la 19 a MARAKI, 1888, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka rumi hookolokolo o ia aha, ma Aliiolani Hale, Honolulu, oia ka la me ka hora e hooiaio ia ai ia palapala kauoha a e hooleia ai hoi ia noi ana mai, a me na poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha, a me ka hoopuka ana i ka palapala luna hooko.
A ua kauoha hou ia, o hoolahaia ia mea no na pule ekolu iloko o ke KUOKOA, he nupepa i pai ia a i hoolaha ia ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, Feberuari 23, 1888.
Na ka Aha :
HENRY SMITH,
2169-3t Hope Kakauolelo.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O Ko Hawaii Pai Aina. Ma ka hooponoopono waiwai. Ma ka hana o ka Waiwai o Kaae (w), o Honolulu i make kauoha ole.
Ma ka waihoia ana mai o ka palapala noi a Kanakanui o Honolulu, e hoike ana ua make kauoha ole o Kaae ma Honolulu, ma ka malama o Dekemaba 1886, a e noi ana e hoopuka ia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai ia Wm Chas. Achi.
Ua kauohaia o ka POAKAHI, ka la 12 o MARAKI, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa ko@oia no ka hoolohe ana i ua noi la, ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike i ke kumu ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A e hoolhaaia ia mea ma ka olelo Hawaii, i ekolu manawa maloko o ke KUOKOA, he nupepa puka hebedoma ma Honolulu.
Kakauia ma Honolulu, Feberuari 21, 1888.
Na ka Aha :
HENRY SMITH,
31. 2169.31 Hope Kakauolelo.
HOOLAHA HOOKO MORAKI
I kulike ai me ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia e Kaluna w. ma o kona kuleana iho a me A. P. Palekaluhi, kana kane mare, ia T. R. Lucas, M. R. Colburn a me J. F. Colburn, na Kahu Waiwai o ka “Hawaiian Mechanic’s Benefit Union”; he Hui i hoohui ia malalo o na kanawai o keia Aupuni i hanaia i keia la 15 o Dekemaba A. D. 1884, a i kopeia ma ke Keena Kope o ke Aupuni ma Honolulu Buke 91 aoao 392, 393 a me 394.
Ke hoikeia aku nei ke makemake nei ua mau Kahu la e hooko i ua moraki la no ka uhakiia ana o ke kumu, oia hoi ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee, a i ka wa e hooko ia ai e kuai aku ana ma ke kudala i kekahi wa e hoike ia aku ai ma keia mua aku, i ka waiwai a pau i hoakakaia iloko o ua moraki la a i hoikeia malalo iho:
No na mea i koe e ninau ia A. Rosa, Loio, Helu 15; Alanui Kaahumanu, Honolulu.
T. R. Lucas,
M. R. Colburn,
J. F. Colburn.
Na Kahu waiwai o “Hawaiian Mechanic’s Benefit Union.”
Eia iho na aina e kuai ia ana:
1 – O na apana aina a pau e waiho la ma Waimea, mokupuni o Kauai, K. H. P. a i hoakakaia ma ke Kuleana 2290 a Palapala Sila Nui 5271 ia Kaipo Malieke a me Koolua.
2 – Kuleaua 7672 Palapala Sila Nui 4819.
3 – Kela apana aina a pau loa i hoakakaia iloko o ka apana i Kuleana 3353 Palapala Sile Nui 5282.
4 – Ka aina i hoakakaia iloko o ke Kuleana 2982 Palapala Sila Nui 5285.
5. – Ka aina i hoakakaia iloko o ke Kuleana 6565 Palapala Sila Nui 5284.
6. – Kela mau apana aina elua ma Alanui Kula ma Honolulu, mokupuni o Oahu, nona na eka he 1 5.8 o kekahi, a he 1 50-100 o kekahi, a i hooiliia i na mea moraki o R. Keelikolani. 2170-41
HOOLAHA LUNA HOOKO WAIWAI.
Ua koho ia na mea nona na inoa malalo iho nei, i mau Luna Hooko no ka waiwai o Dr. J. W. Smith, o Koloa i make. Nolaila, ke hoolaha ia aku nei ma ke akea, no na poe a pau he mau koi ka lakou ia Dr. J. W. Smith, e hoike koke mai i na mea nona na inoa malalo iho nei, iloko o ka manawa he eono mahina mai keia la aku o ka hoolaha, ina aole, e hoole loa ia no ia mau koi mahope aku o ia manawa.
W. K. SMITH,
Luna Hooko Kauoha (w),
J. K. SMITH,
Luna Hooko Kauohe.
Koloa, Jan. 1888. fy 11-31