Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 5, 4 February 1888 — MA KE KAUOHA. Ahaolelo Kuikawa o 1887. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

MA KE KAUOHA.

Ahaolelo Kuikawa o 1887.

HK KANAWAI Hv*tvf Al !K4 MaNA I KF, Al Pl'.M HaU'AII E HA.NA AELtKE SO KA. \l\S\ ASA INA UWF.A Tf.LEGAI.APA ME NA AISA E, A MAWAESA cNA MoKl'Pl NJ O KF.IA P.AILAINA. ) k.\ mea. he mea kupono e hana ia iloko o ka wa kupoino mahope koke iho nei i na hoohu» kamailio ana ma ka uwea telegalapa mawaena o keia Aupuni me ka aina puni ole o Amen'ka Akau a me na Panalaau Auseteralia o Heritania, a mawaena o na Mokupuni o k*-ia Aupuni; ka mka, ke hana a hoolala nei kekahi poe ina hana no ka hana a malama ana i uwea telegalapa a mau uwea telegalapa paha mai kekahi wahi ma ka aina puni ole o Amerika Akau maloko o ka Moana Pakipika a hiki i kekahi mau Panalaau Auseteralia o Beritania; no k \ mka īioi. ua kupono i mea e loaa a hana koke ia ua hoohui kamailio ana nei me na aina e, e loaa i ka poe nana i hana ia mea kekahi mau pono kaokoa e pili ana i ka hoopae ana i na uwea telegaiapa ma ko kakou mau kapakai; nolaila,

hooholoia e ka Moi a me ha Ahaolelo o ko Hawaii I /'aeaina. Pauku 1. Ma keiii ke haawi ia nei ka niana i ke Ktiina Waiwui ine ka ae pu ana o na Kuhina e ae, e hana i elike me ka Mea Manohano Audley Coote o Tasmania, me kona mau hoa a me kekahi poe a hui e ae paha, no a hana a hoomoe ana i uwea telegalapa moana mai a lawaenn o kekahi wahi ma ka aina puni ole o Amerika kkau a me kekahi wahi ma kekahi o na Mokupui o keia lupuni, a no ka hana a hoomoe ana o kekahi uwea a mau wt a o ia ano hookahi no mawaena o na Mokupuni o eia Aupuni ma ke ano e like me ka mea i hoakaka ia īahope iho nei. Pau ku 2. Ua hiki no ma ia aelike ma kona hoakaka ma e hoomaopopo no ka haawi, hoolilo a hoopaa ana aku ) ke Aupuni Hawaii i ka Mea Hanohano Audley Coote, konamau hoa a waihona a me kekahi poe a hui e ae paha (i īoakaka ia mahope iho nei iloko o keia kanawai o na mea liana aelike), i ka mana a me ka pono kaokoa e hana a loopae mai i kekahi uwea telegalapa moana a mau uwea elega!apa moana |xiha mai kekahi kapakai o kekahi aina i Panalaau paha o Iseritania maluna o na kapakai o kekali o na Mokupuni o ko Hawaii Paeaina iloko a no ka nanawa aole i oi ae mamua o ekolu makahiki mai ka la mua o lanuan', 1888. I'lia no nae hoi, ina e koi aku ua Kuhina Waiwai nei i •lelo ia, ma kt?kahi manawa mahope iho o ka la mua o l \ugate, 1889, e hoopaa mai ua poe hana aelike nei e hana ia ana a paa ua uwea nei mai kekahi wahi ma na kapakai o ca aina puni ole o Amerika Akau a hiki i kekahi Moku>uni o ko Ilawaii Paeaina iloko o ka manawa aole e hala nahope o ka la mua o Augate, 18IK), a ua haawi ole mai la (>oe hana aelike nei i na hoopaa ana i kupono i ka malao o ke Aupuni Hawaii mahope iho o ke noi ia ana aku l» hana pela, alaila o ka mana a pono kaokoa i ae ia mamua ae nei e haawi ia, ua hiki ina e manao ka Aha Kuhina pela e hoolilo koke a ma kekahi manawa e ae paha mea ole ma ka hoolaha ana aku pela i ua poe hana aeli;e nei. Kia hou no hoi, aole e manao ia ma ka haawi a hoolilo uia i ae ia mamua ae nei ua hiki ole a ua papa ia ke Aupuni llawaii mai ka ae ana aku e hoomoe a hoopae ana ma kona mau kai a maluna o kekahi o kona mau kapakai i kekahi uwea telegalapa moana a mau uwea telegalapa mo;ina paha, iloko o na makahiki ekolu i olelo mua ia ae nei, i hana ia a i hoomoe ia, a i ole ia, i makemake ia e hana a hoomoe a hoopae ia paha ma na kapakai o Hawaii I e kekahi a mamuli paha o kekahi Aupuni e. Pai ku 3. Ua hiki no e hoakaka hou ia ma ua aelike nei no ka uku ana o ke Aupuni Hawaii i ua poe hana aelike ne» i kokua makahiki i oi ole mamua o Iwakalua ! Tausani Dala, ma ke kala ku i ke kanawai o ke Aupuni Hau aii, no kekahi manawa aole i oi aku mamua o umikumamalima makahiki mai ka manawa o ka hoomaka ana o ka holo ana o na olelo maluna o ua uwea telegalapa nei mawaena o ke kulanakauhale o Honolulu a me kekahi wahi ma ka aina puni ole o Atnerika Akau. Ke hana ia nae ia holopono ana o na olelo nialuna o ua uwea telegalajxi nei mamua ae o ka la nuia o lanuari, 1891. I'ai ku 4. O ka haawi ana i na pono a me na pomaikai. a me ka hookaa ana i kekahi haawina kokua i ae ia mamua ae nei aia no ia mainuli o na ae a hoopaa ana o ua poe hana aelike nei i hoakaka ia maloko o ka aelike, oia hoi keia : ■ „ 1. iloko o ka manawa mahope iho o ka holo ponoana o na olelo ma ua uwea telegalapa nei mawaena o Honolulu a me ka aina puni ole o Amerika Akau i uku ia ai ka haawina kokua e ke Kuhina Waiwai e like me ka mea i hoakaka mua ia ae nei, e lawe ia a hooholo ia aku na olelo o ke Aupuni Hawaii a pu no hoi me na olelo i hoouna

*a m.ai no ke Aupuni Hawaii me ka uku o!e maluna o ua uwesa telegalapa nei. Eia nae, ina eoi aku ka nui ona lilo 0 ka lawe ana, hooholo ana a me ka haawi ana aku o ia mau oleio mamua o ka hapalua o ka mea i uku ia no ka hoohoio ana i na olelo mau o na nupepa ma ka hoohalike ana maiuna o ua uwea telegalapa nei i ka haawina kokua uku ia a i ae ia aku paha e like me ka mea i ae ia mamua ae nei no kekahi makahiki, alaila o ka mea i oi ae ka mea e uku ia e ke Kuhina Waiwai i oleio ia i ka poe hana aelike 1 olelo ia. 2. Aole e hana aaeia e hana ia kekahi ae a hoohui ana paha a aelike e ae paha me kekahi mea, hui, a hui i hoohui ia a hui o kekahi ano e ae paha na lakou i keia wa a ma keia hope aku paha e hoohana i kekahi uwea a mau uwea telegalapa maloko o ka Moana Iniana a Moana Pakipika paha a hiki a mai na Panalaau Auseteralia o Beritania Nui a hiki i ke Aupuni Hawaii a mai ke Aupuni Hawaii aku paha me ka manao ma ia hana, a hui, a hoohui ana. a aelike ana paha e hoopii a hoomahuahua ae i ka uku no ka hooholo ana i na olelo ma ke telegalapa mai ke Aupuni Hawaii a me na olelo i hoouna ia mai i ke Aupuni Hawaii maluna o kekahi uwea teiegalapa e hoomoe ia ana a i hana ia a hiki i k oHawaii Paeaina a i ole ia mai ko Hawaii Paeaina aku paha e ua poe hana aelike nei i olelo ia, 3. Ona uku no ka hooholo ana ina olelo iko Hawaii Paeaina a mai ko Hawaii Paeaina aku ma kekahi uwea telegalapa i hoomoe ia a i hana ia paha e ua poe hana aelike nei i olelo ia, aole no e oi ae mamua o na mea i hoakaka ia mahope iho nei, oia hoi keia: 4. No na olelo a pau mawaho ae ona olelo oke Aupuni Hawaii a me na olelo nupepa mai kekahi aoao a i kekahi aoaomawaena o kahi i hoohui ia ai ia uwea me ka Oihana Telegalapa o Amerika a me Honolulu, aole e oi aku mamua o kanaha pa-keneta o na uku e auhau ia no na olelo ano like maluna o ua uwea telegalapa nei mai kekahi aoao a i kekahi aoao mawaena o ia wahi hoohui ma Amerika, a me kekahi wahi ma Nu Kilani, a i ole ia ma Auseteralia paha. 5. No na olelo ano like mai kekahi aoao a i kekahi aoao mai Honolulu a me kahi hoohui, a mau wahi hoohui paha o ia uwea telegalapa me ka Oihana Telegalapa o Nu Kilani, a i oie ia me ko Auseteralia aole e oi aku ka uku e auhau ia mamua o kanaono pa-keneta o na uku e auhau ia no na olelo ano like mai kekahi aoao a i kekahi aoao mawaena o ia wahi hoohui ma Nu Kilani a i ole ia o Auseteralia a me kahi hoohui ma Amerika. 6. No na uku no na olelo oke ano mau a mau mea hou i hoouna ia mai i kekahi nupepa a keena hoolaha mea hou o ke Aupuni Hawaii (i kapā mau ia he olelo mau no na nupepa) aole no e oi aku manma o ka hapalua o ka uku e auhau ia no na olelo e ae, koe na olelo i hoouna ia mai i ke Aupuni Hawaii, a mai ke Aupuni aku paha a i kekahi Luna o ia Aupuni ma kc ano o kana oihana. 7. E hooholo ia no na olelo eaea pau mawaho ae o na olelo o ke Aupuni Hawaii me na olelo mau a na nupepa no ka uku like ma ke ano hookahi. 8. Aole e auhau ia kekahi olelo i hooholo ia maluna o ia uwea telegalapa, mai kekahi aoao a i kekahi aoao mawaena o ko Hawaii Paeaina a me kekahi awa a wahi ma na aina e i kekahi uku i oi ae mamua o ka mea e auhau ia no kekahi olelo ano like i hoouna ia mai kekahi wahi i like a oi paha ka mamao mai Honolulu aku. Pauku 5. E hoomaopopo hou no hoi ua olelo aelike nei ina ke ano oia kekahi o na kumu i ae ia ai na pono a me na pomaikai a me ka haawina kokua i ae ia maloko nei, he ae a hoohiki ana ma ka aoao o ka poe hana aelike e hoolako a maloko o eono mahina mahope iho o ka paa ana o ka uwea telegalapa i olelo ia, a me ka holo pono ana o na olelo maluna o ia uwea me kekahi awa a wahi paha ma Amerika, a i ole ia me Auseteralia, ma ko lakou mau lilo ponoi, e hoomoe a hana i uwea a mau uwea telegalapa paha e hoohui i na Mokupuni o ko Hawaii Paeaina, mai Hawaii a hiki aku i Kauai, e like me keia, penei: mai Hawaii a hiki i Maui, mai Maui a hiki i Oahu, me ka pae ae o ka uwea ma Molokai, a mai Oahu a hiki i Kauai. Pauku 6. E hoopae ia ua uwea telegalapa nei mawaena o na Mokupuni ma ke ano kupono, a ma na wahi i hoakaka ia e ka Aha Kuhina, a i ka manawa e hoomoe ia ai a hana ia a hoopae ia, e haawi ia i ke Kuhina Kalaiaina no ka hana o ke Aupuni Hawaii no ke kumukuai i oi ole aku mamua o ke kumu lilo maoli o ia uwea a mau uwea telegalapa i ka wa i kau ia ai maluna o ka moku ma kahi i hana ia ai. Pauku 7, E hiki no i ua poe hana aehke nei e hoohana, no ka uku i oi ole aku mamua o na uku mau o ia mau uwea telegalapa mawaena o na Mokupuni, me na uwea e ae e hoohui ana ia mau uwea no ka hooholo ana i na olelo mai kekahi. aoao a i kekahi aoao mawaena o Honolulu, a me kahi a mau wahi paha i hoopae ia ai o ka lakou uwea a mau uwea telegalapa me na aina e. Pauku 8. Ma ka hana ia ana ame ka haawi ana ma ka liima o ke Kuhina Kalaiaina, o ia uwea a mau uwea telegalapa mawaena o na Mokupuni e like me ka mea i hoomaopopo ia ma na Pauku 5 a me 0 o keia Kanawai, a me ka holo pono ana o na olelo maluna o ia uwea, e loaa iio ka mana i ke Kuhina Waiwai e uku aku i ua poe hana aelike nei i olelo ia i ke kumu lilo o ia mea i mao|x>po ia e like me ka mea i hoakaka ia ma ka Pauku Oo keia Kanaw ai. Ajx>noia i keia ia 16 o Dekemaba, M. H. 1887. KALAKAUA REX. Na kii Moi: L. A. Thi'Rst<xv, Kuhina Kalaiaina.