Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 4, 28 January 1888 — Page 1
This text was transcribed by: | Sandra Kekahuna |
This work is dedicated to: | Sandra Kekahuna / Rory Kekahuna |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII
BUKE XXVII, HELU 4. HONOLULU, POAONA, IANUARI 28, 1888.
NA HELU A PAU, 2165.
HOOLAHA KUMAU.
GEORGE P. KAMAUOHA.
He Loio a he Kokua ma ke Kanawai
-A HE MEA-
ANA AINA.
E loaa no ma Kohala Akau, Hawaii
2091 - @y
VOLNEY VAILLANCOURT ASHFORD,
AKEPOKA.
He Loio , Hoakaka, Pale mak Kana@ai, Kaka@oilo, Lunahooponopono a me ka hana ana @ na Palapala Hoolilo.
LAWELAWE ILOKO O NA AHA A PAU O KE AUPUNI.
E hana ia no na Palapala pili Kanawai a pau.
Keena Hana Helu 21, Alanui Kal@pa, Honolulu Hale. (2150 ly)
A ROSA.(AKONI.)
LOLO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
He Luna Hool@lo Palapala.
KEENA HANA: Ma ke Keena Loio Kuhina.
tf.
CECIL BROWN.
LOLO A HE KOKUA MA KE KANAWAI?
@@ @@ena Hoolaio Palapala no ka Mokupuni o Oahu
KEENA HANA: Ma alanui Kalepa.
tf.
WILLLIAM C. ACHI.
Loio a he kokua ma ke kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.
He Mea Ana Aina a he Boroka ma na waiwai paa.
Keena Hana, Helu 15, Alanui Kaahumanu Honolulu, oia ke Keena mua iho nei o Kini me Peterson. 2114-y
JOHN MAHIAI KANEAKUA.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
HE MEA UNUHOLELO MA KA OLELO
BERITANIA A ME KA OLELO HAWAII.
Keena Hana, maluna ae o ka @anako o Kihopa ma. 1yr.
S. K. MAHOE.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI.
He Agena Hooiaio Palapala Kope no ka Mokupuni o Oahu.
He Luna Hooiaio Palapala Kepa Paahana no ka Apana o Waialua, Oahu.
E loaa no ma Waialua, Oahu. 2128-1y.
JAMES M. MONSARRAT. (MAUNAKEA.)
LOIO A HE KOKUA MAKE KANAWAI
He Luna Hooiaio Palapala.
E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na palapala pili kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na waiwai paa.
KEENA HANA: Alanui Kalepa.
KAMIKA, KAKINA a me KINI,
LOIO, LOIO, LOIO.
KEENA HANA: Helu - Alanui Papu, Honolulu. @.
S. B. DOLE.
LOIO. LOIO. LOIO.
He Luna Hooiaio Palapala.
KEENA HANA: Helu 15 alanui Kaahuman 2079 1y
W. R. KEKELA.
LOIO A HE KOKUA MA KE KANAWAI
H@ Luna Hooiaio Palapala. @@
M. THOMPSON,
LOIO MA KE KANAWAI.
Keena Hana, aia ilu@a o ka Hale Pohaku o Kimo Camp@le, Lihi o na alanui Papu me Kalepa, Honolulu.
HE LOIO IMUA O NA AHA.
Ina i makemakeia, alaila e haawi no oia kona manao kanawai ma ke kakau ana ma ka pepa, no ke ano o ka hihia e manaoia ana e hoopii maluna o na olelo ike e waiho ia mai ana e ka mea nana ka hihia. 2121-1y.
WILDER & CO. (WAILA MA.)
M@@ kuai papa a me na lako kukul@ hale @@ ano a pau, a me na m@ @@ pono a pau no ka hale.
Kihi Alanui Moiwahi@ me Papu. @
E G. HITCHCOCK. (AIKUE HIKIKOKI).
LOIO, A KOKUA MA NA MEA A PAU E.
PILI ANA MA KE KANAWAI.
E o@i ia no na Bila Aie, me ka awiwi HIO, HAWAII. 2114. 1yr.
WILLIAM McCANDLESS
HALEKUAI BIPI O WILIAMA MA KALALENA ma Ulakoheo. Na ano Bipi a me na la a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu. UalaKahiki a pela'ku. 2002-ly
HE MOOLELO
-NO-
NAPOLIONA I.
EMEPERA O FARANI.
KA HUAKAI ILOKO O KA PUUWAI O AIKUPITA.
ONA Karistiano, na kauwa kuapaa a me na poe i lawe pakaha ia ko lakou mau pono, ua hali nui mai la lakou e kokua i na kumuhana a Napoliona i waiho aku ai, ka hoopoopono ana i na kanawai a me ka oihana o na luna aupuni, a me ka hoolilo ana i keia awa, i kikowaena no na waiwai kalepa me na aupuni e o Europa.
He eono wale no la o ka noho ana o Napoliona me konapuali i ke kulanakauhale o Alekanedero, ua makaukau hou ae la oia no ka maki ana aku e hui ne na Moi o Kairo. He kanaono mile a lakou e hele ai maluna o ke one nonolu, me ka loaa ole o kekahi laau e ulu ana a me ka wai a hiki i ka muliwai o Nile. Ua lawe ia na lako ai e hiki ai ke lawa lakou mai kahi wahi aku a i kahi, me ka uhai pu ana hoi o na aumoku kao lawe koa ma ke alo ae o Roseta a pii ma ka muliwai Nile, a ilaila e huipu ai me na puali koa, a hookahi ka hele like ana iloko o ka aina o Aikupita Haahaa.
Ma ke kakahiaka o ka la 6 o Iulai, ua poha mai ka la me kona malamalama nui, e kiloi ana me ke kamahao lua ole i ka la a ke kanaka i hele aku e lilo i Hoopakele nui no na miliona kanaka i hookauwa kuapaa ia malalo o ka wahahee o ka hoomana he Kaula mai ke Akua mai. O ka aina a lakou e hele aku ai, he one nonolu ai i ulu ole ia e kekahi laau, a he mau alualua wai-kai kakaikahi hoi ke waho ana ma ko lakou alahele ua hookomo ia i ka laau make e na koa Arabia. He mau puuone nunui ke alai mai ana mamua o ka maka o na puali koa Farani, a ua hiki no ia lakou ke ike aku i kahi wa i kamaalo ae o na koa Arabia ma kahi mamao o na kahoaka aouli lani maluna o na kamelo. He eha lao ka maki ana o kapuali holookoa, a hiki i ka muliwai Nile e holo la i kai Roseta.
O na huakai a Napoliona me keia poe koa no ona iloko o Italia ma na alahele kuahiwi o ka Mauna alapa, ua maa na koa i ka hele ana iluna o na aimaikai, me ka oluolu o ka ea a me ka malumalu o na laau o kanahele. O keia wahi a lakou e hele nei i papalua ia ka wela o ka la a me ka nonolu o ke one, aohe mau mea maluhiluhi e ae e like me keia, ma ka hoike ana mai o ka helehelena o na koa i ka wela a me ka maloeloe o na wawae a pihapu na kamaa i ke one. O Napoliona, ike aku la oia i ka pulu o ka lole o na kanaka i ka hou, ua lele iho la oia ilalo mai kona lio mai, a hele aku la ma ka aoao o kona mau koa, e lawe ana i ka haawina like o ka maluhiluhi o ke alahele one nonolu me ke koa haahaa loa O keia hana a Napoliona, ua lilo mua iaia ka puuwai o kona mau koa o ka hele ana maluna o ka aina malihini me ka maluhiluhi.
He mea mau no na puali kaua a pau e noho alakai ia ana e na kanaka naauao a wiwo ole, ua ulu mai he mau manao lili no na huakai pilikia e like me keia ke ano.
Ua pinepine na olelo e pahola ana ma kekahi hapa o ka puali-"E hoo ulu ia kekahi haunaele iloko o ka puali, a e huli hoi aku lakou no ka home. No ka mea" wahi a lakou e olelo ai-"O ka aina keia e hele ai, e pau ana kakou i ka make iluna o keia one nonolu."
Lohe iho nei o Napoliona i keia mau olelo e hoolala ia nei e kekahi mau aliikoa, me ka hala ole ana aku ia lakou i manawa e hoomau loa ia ai ka lakou mau hoolala ana, ua hele koke aku la o Napoliona imua o ua poe aliikoa la, a hai aku la i na huaolelo ikaika e hookaakaa koke iaai ko lakou mau maka-
"Eia oukou ke kukakuka pinepine nei me na olelo e hookue ai i ka maluhia o ka puali. Ano! I keia manawa e hoopau ia ai ka hapai ana i kela mau olelo-no ka mea, aole o ka hiki ana o ko oukou ana kiekie i ka eono kapuai maluna o na koa e ae, he mea ia no oukou e pakele ai i ke kipoka ia aku iloko o na hora elua mai keia manawa aku."
O keia na lawelawe ana o ka eleu i loaa ia Napoliona iloko o na alahele kaulana o kona ola ana, a o kela a me keia kauoha pakahi iloko o kona mau puali, aole loa hookahi o lakou iwaena o na tausani koa e hookui aku i kekahi mau olelo o ka hoihope imua o Napoliona. O ke kaula kaohi o ka hookele ana i ka puali, aia no ia malalo o na kuhikuhi ana a me ka pane ana aku o ka waha o keia kanaka opio, oia iho la ka keia poe elemakule e hooko koke ai iloko o ka manawa pokole.
O ka wela kikiki o ka la e iliki pau ana iluna o ke kula one nonolu, e ikeia ana na koa e kiola ana i ko lakou mau kuka i ka honua, a e kawele @na i ka hou o ka lakou mau kino. E haule ana kekahi poe ma ke alahele mamuli o ka ikaika wela ino, a o ka Napoliona hana ka haawi aku i na kauoha e haawiia na kokua a me na malama ana i kela poe koa. O ka maluhiluhi e loaa ana i ka puali, oia ka haawina like i loaa aku ia Napoliona. O na koa e hoomaha ana ma ke alahele maloko o na lua one, oia like kahi a Napoliona e moe pu ai me kona poe koa, a o ke one nonolu no kona uluna e moe ai. Oia ke kanaka hope loa e haule iho ai no ka hooluolu ana maluna o ke one, a oia no hoi ke kanaka mua loa e ala ai i ka wa kakahiaka nui a hele makaikai aku iloko o ka puali.
He mau la keia hele ana maluna o ka waoakua one me ka pilikia nui o ka pokole koke ana o ko lakou lako wai, i kekahi a kikiki o ka la, ua hiki aku lakou i kahi e ike ia ai o kekahi wahi aiai mai o ka moanawai, oia ka@wa i holo ae ai o ka hauoli a puni ka puali, no keia lokowai o ka hui ana me lakou iwaena o ke alahele. Ua holo aku na koa i kahi o ka aleale wai e halana mai ana, a o ka mau o ko lakou hookokoke aku ilaila, pela ka mau o ke ano loihi ana aku o ua lokowai la, a hiki wale i ka manawa a lakou i hoomaopopo aku ai-o ka wai l@ula ia a ka wahine hele la Kaiona i alualu i ke kaha puu one pua ohai.
I ka wa i uhi mai ai o ka po, ua hooluolu iho la ka puali e like me ka mea mau o ka hiamoe maluna o ke one noolu. Ua hele makaikai aku o Napoliona me kekahi o kona mau ukali i na puu one nui e ku mai ana ma kahi ma mao iki aku, a oiai lakou malaila e hoohala ana i ka manawa ma ke kamailio ana, ua ike kokoke loa ia aku kekahi mau koa lio Arabia hoomakakiu e hookokoke mai ana i kahi a lakou e noho ana, ia manawa lakou i holo koke aku ai no ka puali a puhi ia ae la ka o@le hoomakaukau, oia ka wa a na koa maluhiluhi i ala koke ae ai mai ko lakou wahi moe one ae a ki aku la i ka lakou mau pu.
He pakele ekahi ana keia o Napoliona mai lawe pio ia e na koa hoomakakiu Arabia, a oi kana i pane ae ai i keia mau huaolelo:
"Aole loa i kakau ia ma na wahi kiekie-e haule pio au a pepahi ia e ka lima o na koa Arabia." (Aole i pau.)
KA MAKA AIANI
O ke kumukuai o na makaaniani e kuai ia nei ma ko kakou kulanakauhale, ua like pu no ia me ke kumukuai ma Amerika. Ua lehulehu na hale hana maka aniani i hoala ia iloko o keia keneturia mamua o ka wa i hala, a no ia nui lehulehu, ua paio a paio mai na poe kuai a imi ike o ke aniani, ua loaa na aniani ano hou, hoonui aku i ka ike a me ke kupono.
O kekahi mau aniani i kuai ia no keia kumukuai, ua kuai ia ma Amerika he @ dala no ke aniani hookahi, a he holopono loa iho la ia ke loaa na aniani o ia ano. Ma Geremania a me Farani, ua kuai ia na maka aniani maikai loa no ke kumukuai he $50 a oi aku no hoi i kahi manawa. O ia ano aniani oia na maka aniani e mau ai e ka ike a me ka ikaika o ka maka no kekahi mau makahiki loihi.
Ua manao wale ia iloko o kela mau lahui, o laua na lahui oi loa aku o ke kau mau i ka maka aniani, a ua hiki ke koho ia iloko o ko laua mau miliona kanaka, ua iki ke loaa ka helu hookahi maka aniani ke hui pu ia na kane, wahine me na kamalii iloko o kela a me keia 400 kanaka.
HE MOOLELO NO
Lonoikamakahiki
-KA-
Pua Alii Kiekie na Kalani.
Ke Alii Nui o Hawaii.
[KAKAU IA NO KA NUPEPA KUOKOA.]
IA manawa i hoka iho ai ke alii nona ka akena ana he aina i-a kona o Oahu nei.
I aku la o Lonoikamakahiki, pehea iho la ua aina i-a nei ou e ke alii Kakuhihewa?
Pehea iho la hoi, akalii no a maopopo ia'u he aina i-a ole ka ko'u o Oahu nei.
E hoomaopopo pono no paha oe a ina aohe kee o kou aina, alaila, pono ke kaena ae ka oiwi, aole ka auanei i ike pono oe i ke ano o kou aina, he pono noho aina wale iho no kou, a mo'a i ke kanaka he waha kou e hamama ae a haupa iho.
E oluolu oe e ke alii o Hawaii e heluhelu hou mai i kahi aku i koe o ua inoa nei.
Ae, he pono nae hoi oe e hoolohe mai.
A hoomaka aku la ke alii Lonoikahiki e heluhelu hou.
O ka nalu wale i kapoiki
O kona a ka malu o Halu'a
I ka haka kau a ka manu
I koekoe waiwai ole
Ku ana hoolehelehe kii ana
Kuhi i uka ka pono
O ka puawa hiwa o uka o Paoa
O ka uala moe aloaloa o kiokio
O kalo hauna papaa lepo o Ha'o ka pokii
O ka wai kikii a kane i Waipa
No Waipa no ka ua
Aha-Aha-la-e
Ka hakai ka moana
Kihekihe lanaki
O luna ka haku kalauao
A loaa i ka olo o ka Puhi
Ka haku moana kanaloa
Oi ana, E hoohainu a
E hoohainu ana kanikele makua i kona awa
Moe ana hoi Hua i ke kapu
Amo ana i ke koi ke koi kua waa
Kua ana i Wailua i ka Newenewe
Kiai i ke awa o Kalalea
A kii i ka pali o kahalahala
Hoolono mai ana onkou
O ke kini iluna o Palena ko oukou pokii
O kupihea uwe Olaa
Owala na Iku e.
Oia iho la ka pau ana o ka pauku mua o kuu inoa.
A ma ka pauku elua, oia ka ko mau kahu i heluhelu mua mai nei.
E kuhi ana au ua paa la ia oe, a me kou mau kahu kuu inoa, aole ka.
E pono nae hoi oukou e hoopaa i ka pauku mua a u i heluhelu aku nei ia oukou.
Ke ku lohaloha la ke alii Kakuhihiwa, ke okuu mai la hoi na kahu, a ua kokoke loa lakou e hopu i ka laau nui a ke alii Kekuaokalani ia Hoolehelehekii.
I hou mai la na kahu o Kakuhihewa ia Lonoikaakahiki.
E heluhelu ai ana oe i ka pauku elua.
E heluhelu aku ana au, a oia no nae ka pauku a olua i heluhelu mai nei, aka nae, aohe hoi i pau pono aku nei ia olua ia pauku i ka heluhelu ia.
I ike aku hoi au i na hua i haule.
Ia kahi ka Honua ia Elekaukama
O halala ka ulua Onae
O nana na maka i ke ehu a Kama
O Lua mahaia
O Lua kamaia
O Laloia, o Lalo ae kama
O hoiwili kaloko i ka manawa
O kukulu Halaanaiani
O hanee aku
O hanee mai
O hanee i ke au kama
O ka papa o ka lewa o Kuoni
O pepeilani
O-ha-ka niho lua
O ke kupua i awaawa ke au
O Haki o wikani
O-ha ko koaie e Lono
Opuu ka honua ka maka lewa
O Noia i ka moo o Wakea
O kino opiopi
O hookahua o Lonoikaeha i ke alo o Waimea
O ka-ka-eke
Ia alii ku ka Ieiewe
Wehe ka eke
Maa ka eke
Paa ka eke
O uhao ka eke
O ka ka eke
O ka eke ia kaeleha elua
Elua hono ke ana ke ana
Elua maile pai la
Elua Anaopili
Hookahi o Honokawai
I ka wai nui
I kohu ia Kekaa
Eha Halamahinahina
Ka luna i Alaeloa
Eha la Aina Hono
Honolua, Honokahua-
Honokohau, Honopou
Aha la aina hono
Alima ia Kahakuloa
Kaukini ia Kahakuloa
Kahakuloa la aono
Makalina la ahiku
Walu Waihee a like
Na mahele i Wailuku
He umi hookahi
Ekahi Wailuku
Ekahi Koolau
Hookahi i Kahooku i kahaelelu, elua
Elua honohono
Elua kike
Elua moe mai
Elua ala mai
Elua noho mai
Elua ku mai
Elua Nuaaialua, elua
Elua i ka-piliwale, ekolu
Ekolu Papa
Ekolu makaiwa
Ekolu noho o'u-e-noho o'u-e-eha
Eha Waipio
Eha Halehaku
Eha ka uka o ke kaha
Elima Huleia
Elima Makawela
Elima Pauwela
Elima na kanaka alualu i ke kaha i Awaau.
Ehiku Pulehu
Ehiku mana
Ehiku ka ohia i Paukauwila, he oi ewalu
Ewalu o kela pali o Keiki
He oi keiki noho wale
Noho wale o ke ka@a wale o Paia
Ee oi eiwa, eiwa
Eiwa o Hana, a eiwa
Eiwa Lanakila
Eiwa i ka apai wale i Kauiki, he umi
He umi Kipahulu
He umi Kaupo
He umi i ke alapii i Aalaloloa a elua
Elua Ukumehame
Elua Olowalu
Elua Launiupolo i Lahaina he umi
He umi o Makila
He umi o Lele
He umi o Kaula
He umi Niihau
He umi Kauai
He umi Oahu
He umi Molokai
He umi Lanai
He umi Kanaloa
Hoolawaka Hono ka hookui o na moku o Kamalalawalu
A Puuiki au a Puuiki
A kilua au a kilua
A kilele A kihoa
He ka kiki
Ipukai kiki
Oho ehu kiki
He hookiki-ki-ki e Lono
O ka Ipo-a-@oa
Aohe i moea Kualoa
Loa la
Kalawalawa la
Kapili i ka hoaloha la elua
Elua aku Hauula ma
Ma Hauula ma
Ma kaipapau
Ma Oiolele
Kaulua ia moe a eono
Eono Honouliuli
Honouliuli i Hoaeae
Me Waikele a Waikele
A Waipio, a eiwa.
Eiwa kahalekee i Makaua ia Kaneloa he umi
He umi ia Keawaula ke kaha ia kakaia, aia
Aia Hilo a
Ke ako mai la
Kaupaku mai la
Ke koli mai la
Paepae mai la
Papaku mai la
Ka hoaka mai la
Kaumaha mai la
O ka piko mai la
Ooki mai la
Halii mai la
Kamanu mai la
Ka moena mai la
Ke moe mai la
Ke ala mai la
Hoolako mai la
O ka ai mai la,
O ka i-a mai la
O ka wai mai la
O kanaka oloko
He ai, he i-a
He ai mai la
Maona mai la
Hoomoa mai la
Ke kupa mai la
Aia' Aia ka Ipo e Lono
A oia ko'u Inoa i lohe mai oukou
A oukou hoi e lawe wale nei i ko'u Inoa
Pehea ka oukou i manao, ai e loaa ana no anei he hua kakuhihewa iloko o keia inoa? Aole paha ea?
Ina e heluhelu ia keia inoa a hiki i ka pau ana, aole e loaa ka hua inoa kakuhihewa. O ka pua Lono wale no ke loaa.
No ka mea hoi, no keia alii no keia inoa i haku ia ai.
No Lonoikamakahiki ka Pua a ka Lani
Malia nae paha hoi i loaa ole ka hua kakuhihewa i ka'u heluhelu ana.
Ina paha na kou mau kahu e heluhelu mai ua inoa nei hoi o kaua, alaila, e loaa anapaha ka hua kakuhihewa iloko o keia inoa.
Nele ae no paha i na pauku ma, oki loa aku o hope.
E aho paha e hoao, e heluhelu mai o ua mau kahu nei ou, ilaila paha kaua e ike ai i ke au nui a me ke au iki, whai a ke alii o Hawaii.
Ke kulou la e poo o ke alii Kakuhihewa ilalo, no ka maopopo no iaia, aohe no i komo kona hua inoa iloko.
No ka mea hoi, mai iaia aku no i i paa ai i na kahu, e like me na mea i hoike mua ia ma ke kakau moolelo ma na helu i hala.
O ka heluhelu paha a laua, a o ka heluhelu ole ua likeno a like i ko'u manao.
Wahi a Kakuhihewa, e aho paha nau no e heuhelu mai a hiki i ka pau ana o ua i@oa nei.
Ka! he mea kupanaha ia ia oe e ke alii i ko hoole mua i ko laua heluhelu mai.
Ua ike no ka hoi oe, aohe nou ka inoa.
Pehea la ka hoi oe i hana ai e like me keia ana i manao ai?
A kau ae nei hoi oe i ke kanawai.
Kapu makou owaho nei aole e komo aku iloko o ka hale, aohe i loaa mai nei ko makou mau wahi kapa.
Ehia mea aloha o ka ili i ka wela o ka la.
A noho mai nei hoi oukou i ka hale i kahi malu.
Aka nae, he naaupo no ia kanawai au e ke alii i kau ai.
Heaha auanei ke ola o kahi kihapai iki, haalele ia mai la ka e oe ke kihapai nui owaho nei.
He nui ko waho nei mau pono.
Eia iwaho nei ka ai, eia iwaho nei ka ia, ka wai a me na pono no a pau e ola ai o ka noho ana.
O ko oukou noho ana nei ia iloko o ka hale, ai oukou i ka ai, ka ia a me ka wai, ai pau ae.
Manao ae oukou e puka mai i mau mea ai na oukou iwaho nei, alaila o ko oukou pilikia aku no ia ia makou.
Mo ka mea, ua kapu owaho nei no makou.
Ina aole e heluhelu ana kou mau kahu i ua inoa nei.
Alaila he mea maopopo loa no no'u no ka inoa aole nou e ke alii o Oahu nei.
Ia anawa i kuhau ai na kahu o Kakuhihewa.
Ua maopopo ia laua e kaa ana ka lanakila o ka inoa i ke alii o Hawaii.
A he mea oiaio ka ke alii o Hawaii i olelo ai e komo aku ana lakou iloko o ka pilikia.
Oia hoi ke alii o Oahu nei a me kona mau kanaka.
He wahi kihapai iki ko lakou o loko o ka hale.
Aia iloko o kela hale alii o Kakuhihewa he wahi keiki uuku.
I ka wa i loaa ai ka pilikia hanawai i ua wahi keiki nei, hoomaka aku la oia e puka iwaho no ka hoopau ana i ua pilikia nei ona. (Aole i pau.)
LETA MAI NA AINA E MAI
HE PO@@@I ME KE ALOHA.
E ke KUOKOA; Aloha oe.-
Ua makemake ia kau nupepa o 1888 nei, o na dala e loaa aku ana ma kou lima oia kona ola, hoouna ia mai e like me ka makemake.
KO MAKOU NOHO'NA.
Eia makou iloko o ka hooilo, a ke helelei wale mai nei na pu, na wehiwehi ulumahiehie o ka aina, a o a la hoi keia ke hele kapakahi ae la na kona alahele mau, a o kona mau kukuna wela ua hamani, ua ike ia aku la hoi na ao hakumakuma o ka lewa, a ke ha ule mai nei ka ua, puhi ikaika mai hoi ka makani, e hoike mai ana he hooilo nei, a ke mao ae hoi keia, o ka haukawewe mai la no ia o ko luna poe (hau), a o ka wa ia e li ai ka io i ke anu o Hauailiki, kohu ipo ka uwe hone i ka poli.
KA NANAINA O KA AINA
O ka nanaina o ka aina, ke nee mua nei kona mau aekai me na ululaau loloa, malalo iho hoi o na mauna ua uhi paa ia e ka hau, pela hoi na hale, hale moe, na hale hana, na uwea olelo, na uwea o na kukui uwila, na alahao a me na kaamahu, a pela hoi na moku o kela me keia, na muliwai a pela aku, a he ku maoli no i ka nani a me ke kupanaha o keia mau mea a'u e ike nei, he lohe olelo wale hoi i ke anu o Kaleponi akahi ho a ike io.
Aole au e poina i ka puana ae, "O Hawaii no ka oi a ke anu ole."
Ei ka makana la he leo:
O ke Kilohana ka'u aloha
Ke pookela o ka lahui
No kuu lahui ili ulaula.
Pau pu me ke keokeo,
He nani ia ua hiki mai
Kou kahoaka i anei
Me ka halialia aloha pu.
Aloha oe e ke Kuokoa,
Nau i kuhikuhi mai
Ke ala e hiki ai
O ke kanaa ili ulaula.
Ke palahalaha he ololi
Mahea mokou e ku ai?
Mahea hoi e hele ai?
No kela aina kamahao.
Hai mai no oe
Ma ke ala maawe iki
Ma kahi ala ololi.
Owai hoi ke kuhikuhipuuone
Ke pailaka pololei?
No Hawaii pomaikai,
No Hawaii mau loa.
O kamalii waha kani anei?
Aole! Aole!! Aole loa!!!
O ke Kilohana o ka lahui
A kuu lahui ili ulaula,
Mai Hawaii a Niihau,
A welowelo loa mai ia nei.
A ooe e ke Kuokoa,
Ka makua o na nupepa,
Na wahaolelo a ka lahui.
He manaolana ua hiki mai;
Hauoli au me ka iini,
E ike i kou kino nani,
Hanohano a hiwahiwa,
A'u i milimili ai
A'u i hoonuu iho ai,
A'u i hoonuu iho ai,
A'u i haupa iho ai,
I kau papaaina momona.
No na au i kunewa ae,
He elua kauna me kanaha,
Makahiki i holo iho nei,
Aole oe imua o'u
Aole hoi au imua ou.
E oluolu kou hanohaweo,
E ka milimili a ka lahui,
I ke no a kou haahaa,
E kipa mai oe e ka anoi,
Ma ko'u ipuka hale,
A hui nou kaua,
I ke anu o Kaleponi,
Ma keia aina malihini,
E pupue ia nei i ke anu,
I ka au oki o ka mauna,
O keia aina mamao,
Mai na aekai aloha mai;
O kuu home oiwi,
Kahi a'u e lia mau nei,
I na kau a kau.
O kou mau ea oluolu,
Kou mau kula uliuli,
Na awawa omaomao,
Nou au e mele nei,
No kuu aina hanau,
O Hawaii Ponoi,
No ka Moi Kalakaua ia,
A kau i ka puaaneane.
J. W. D KALIKOIKALEHUANUI,
Kanaka Taona, Tacoma, W. T. Dekemaba,-1887