Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXVII, Number 3, 21 Ianuali 1888 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

            E hooana m@aia mai na Olelo Hoolaha ma ka Keena Hooponopono mamua ae o ka hora 12 o ke awakea o na Poaha a pau.  Aole e hoopukaia na Olelo Hoolaha ke laweia mai mahope o ka hora i hooikeia maluna.  E hooko piha aku ana makou i keia rula maluna.

            E hooili mai i na leta a pau a me na kauoha me ka uku pepa ia KA NUPEPA KUOKOA ma Honolulu.  Ina e loaa pono ole aku keia pepa i kona poe lawe, e hai mai me ka hakalia ole i keia Keena.

            O ka uka a keia pepa e haawi ai i kona poe luna, he umi keneta no ke dala, koe ka apana o Kona, Oahu, a me kekahi mau apana e ae kahi nui o ka luhi i ka halihali ana i ka pepa, ma ia mau apana, e hooiia ka uku luna.

            Keena Oihana - Ma ka halepohaku o ka Hui Hooholo Moku o A.F. Cooke & Co. kihi o na alanui Nuaanu me Moiwahine.

 

IANUARI

Hoike Hapaha no ke kau ana o ka Mahina, ka puka a me ka napoo ana o ka La.

 

Kau ana o ka Mahina.

LA.                              HORA.

6-Hapana hope            11.10 A.M.

22-Mahina hou            10.07 P.M.

20-Hapaha @nua        6.17 P.M.

28-Mahina piha           0.44 P.M.

 

Puka me Napoo ana o ka La.

La        6          Puka    6.42     Napoo 5.29

            12                    6.43                 5.33

            20                    6.43                 5.39

            28                    6.41                 5.43

 

Kela me Keia

            I keia la e noho ai na hihia o ka Aha Kiekie ma ka Baneko.

            E haiolelo ana ka Lanakana wai Kiekie ma ka pule ahiahi o Kawaiahao, i ka hora 7:30 o ka la apopo.

            He 32 ka nui o na poe i @ ia ma ka hale haawi laau o ka Papa Ola ma Kapamoo ma nehinei, a he 17 poe kii i na laau, huina 49.  Pua ka uahi ia Kauka Laau.

            He kanakolukumamawalu wahine e uku mau ia nei e ke aupuni o Amerika, ma o ka lakou mau kane la i haulehia ai iloko o ke kaua hu@amahi kuloko o ka Akau me ka Hema.

            Auhea oe e ka mea kakau moelelo kaulana, ka hiena o Bagalia - Edisepa Ferido - Ka aina lewa pahaohao o Mauna Beria - e hoouna mai oe i kau kope, i hoopau ia ai ka makewai o na poe e hoonuu nei i kau peni.

            I keia pule iho la i hala, i pau ai ka noho Lanakanawai ana o J.G. Hoapili o Kona Akau, a ua pani ia aku kona wahi e J.B. Kaalawamaka.  O kekahi keia o na Luna Aupuni i noho loihi ma ka oihana me ka maemae.

            I ke ahiahi Poakolu nei i ka mau ai ka mokuahi Kulanakauhale o Nu Ioka, mai Honokaona me Iokohama mai, a ka iwaho o ka nuku o Mamala, me ka mai samola poki maluna ona.  Ua lawe mai oia no keia awa, he 261 Pake paahana.

            Ua hoohuiia ma ka mare o Iosepa Kapali (k) me Emely Haihumua (w), ma ka Puukolo ma ka la 19 o Ianuari nei, na Sol. K. Oili laua i mare.

            E mahalo ia ka mare no na mea a pau.

            I ke ahiahi Poaha nei, ua hoolele mai la ka mokukaua Beritania Caroline i kona kukui uwila i ke kulanakauhale nei, a ua ahuwale kaupoku o Hanalei i ka ua mea o ke aliali a me ka hinuhinu o ka malamalama.

            No aneane 15 makahiki i hala ae nei, ua loaa i ke KUOKOA ka pomaikai nui o ka lilo ana o kona mau kolamu, i wahi e loaa ai o na Haawina Kula Sabati.  Ma ke ku ana o ka nupepa Karistiano, ua lawe ia aku a hookomo ia iloko olaila mai ka nupepa makua aku.  I keia pule i hoihoi hou ia mai ai iloko o ka kakou pepa ne, a ke puka aku nei oia ma ka aoao mau o ka pepa o keia la.  O keia ka manu i lele ai mawaho o ka halelana o Noa, a hoi hou mai no ka emi ole o ka wai.

 

KA BUKE UNUHI OLELO HAWAII.

            Ua makana ia mai makou e Mr. H.R. Hitchcock, hookahi kope o kana Buke Unuhi Olelo Enelani a i ka Hawaii, i pai ia mai nei ma Kapalakiko no ka Papa Hoonaauao.  O kekahi keia o na Buke waiwai nui i na poe e ake ana e loaa ka naauao o ka unuhi ana i ka olelo haole, maloko o na Buke a me kekahi mau hana e ae.  He 256 aoao, a e loaa no ma ke Keena o ka Papa Hoonaauao.  Me Mr. Hikikoki ko makou mahalo no ka auamo ana i ke ahonui o ka hooikaika, e paa a palekana kekahi Buke o keia ano, no ka hoonaauao ana i na opio Hawaii o keia au hou e hele nei.

 

MAKAIKAI IA HILO.

            Ma ka hora 3 p.m. Oct. 5, haalele i ke taona lai o Hilo, motio ko makou ala no ke komohana, kipa ma kahi o Sam. Kaaa a paina malaila, hui hou e nana i na mea kaulana o ke kuahiwi kupua Wailuku.

            Hiki ma Kapaapaa, auwe i ka lele o ko'u hauli i ka hana eepa a ka elemakule Kamapuaa i kona wahi, he mau ipuhao @ripa@a ke waiho mai ana, hookahi ipuhao he huihui ka wai, a o kekahi he mahana ka wai, aia ilalo ka puka e kahe ai o ka wai, aole ka e h@maluna, aia a nui, alaila hu ma ka nihomole.

            Pau. hoi ma ka hale o ke kamaina moe, ia'u i hui pu ai me Niolopua e kuka ana maua no ka'u huakai hele, lohe ko@ ana ko'u mau pahukani i ka leo o ko'u wahi kamaaina, e oli ana, a penei ka'u mau wahi hua kanaenae i lohe aku ai:

            "Moa unonoa Puna i ke akua wahine

            Moa makali ka onia o Moeawakea"

me he mea la, o ka moa kuakahi ia, ua like kona leo i ka'u lohe aku me he hanehane la o na wai lelehuna.

            Hora 5 a.m. makaukau no ka pii ana no Maunakea, a huli hoi mai, @ hiki i Halelaumania, aia keia wahi mawaho o ka ohia, paina, kakahiaka a pii aku la, tanei loaa ae la wau ia B. Maa, kekahi keiki lalawai o Kauakanilehua, o ko'u wahi kamaaina E.L. Alapai, ke nohe mai nei i ke ao i ka manu haole i kona wahi hoki no ka lohi.  Ua ninau wau ia laua, pehea, e puka ana no kakou i Kipukaahina i ka wa pono?

            Ae, i ka hora 6 a e 7 paha, hoea kakou, no ka mea, he malie hoi.

            Hora 2 p.m. paina makou i ko makou paina awakea, a m@on@, makaukau e pii, ia wa, ike aku la wau i kekahi auna manu nene e lele ae a@a, o ko'u hoomaka aku la no ia e ki i ka'u pu, he pu raifela ekolu kani, hookahi manu i loaa, o kahi Alapai, ke ki mai nei i kana pu aohe kani, o ke kumu i kani ole ai, aohe paula a me ke kukaepele, he poka me ke apo keleawe no, ia wa ua nui ko maua aka no keia hana imi loaa a ka haole.

            Hora 8 p.m. hiki ma Kipukaahina moe, a ao ae, no Kapuakala, he hale keia no na Hikikoki, he hale laau he koa ka papa a he piula iho o luna, hoo maha a ma ka la 11, hele e ki i bipi i ia na makou, hui me na haole kamaaina o ia uka. aole wau i hoolele i ka'u poka maluna o ka pipi, paa e mai la i ke ahele ia me ke kaula ili, a ai wahi io pipi momona iho la ka malihini, ewalu la o makou i noho ai me ka lana o ka manao e ike ia Waiau, aole nae i hiki no ka nui o ka ino, a hoi mai me ka nele ike i na loina o ia mauna kaulana.

 

HAULE KA HUI O PAHOEHOE.

            Mai ko'u huli hoi ana mai mai ko'u ala hele mau na, ua noho hou ma kahi o James K. Kahaina a ma ka la 20 o Nov. ua hoala ia na hana ma ke koho hou ana i mau lala no ka hui Imipono Karistiano o Pahoehoe, ke kumu i hau le ai no ke koho ana a na hoahanau i ke kaikamahine ponoi a na mea nana e malama nei i na hana pono maanei, ua pane mai kela aole ona makemake, o kona moolelo, ua hele oia a me kana kane a hiki i ke kula kakunapule i Honolulu, a he mau mahina, hoi mai no ka maikai ole o ke ola kino o kana kane, ma ia ike o na hoahanau, koho ai iaia, i mai nae kela aohe makemake, a ke noho nei kela hui me ke kulanalana a e haule loa aku ana paha.

            Me ka oiaio, KINNEY G. PUHI.

 

KUU KUPUNA MAKAIAULU UA HALA MA-O

            Ma ka la 29 o Dekemaba 1887 i hala, ua kii mau ka Makua Mana Loa a lawe aku la i ka uhane o kuu kupunakane Makaiaulu, ma ke ala mau o ko ke ao nei.

            "Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku."

            Eia kona wahi moolelo: Na Kahalokoakanikalani i hanau mai o Kealowakea, na Kealowakea i hanau mai o Makaiaulu a me Paele (w) kona kaikuahine, na Paele i hanau mai o Keahi Kuilua a Naihe, na Keahi Kuilua a Naihe i hanau mai o Analea ka laua moopuna e ola nei i keia wa ma Wailuku, Maui.

            O Kau i Hawaii ke one hanau o Ma kaiaulu, a no ka mare ana o kana kaimahine ia Kaulia o Kona, haalele oia ia Kau a hoi mai oia a noho ma Kona kai opua i ka lai, a no ka nawahwali o ke kino ua kii aku kana moopuna nei iaia e hoi mai i Wailuku nei i ka malama o M@i 1886.

            He mau kuleana aina kona ma Kona Hawaii, a ua makana aku oia i kekahi apana aina ia Rev. D. Parisa o Kaawaloa, he hoahanau oia no ka Ekalesia o Napoopoo, e hoomanao ana paha o S.L. Desha i keia hipa o kona pa.

            Ma ko'u ninau ana aku i ka nui o kona mau makahiki, ua hai mai kela, aia maluna aku o ka hane@, ua nui oia make o Kamehameha I, pela kona manao, oiai, he nui kona mau makamaka e ola mai nei, nolaila au e hoike aku nei i keia make ana o Makaiaulu i ike mai ai kona mau pokii e noho mai la i Kau a me Kaawaloa, a me kona mau hoaloha o loko o ka pono o Iesu Kristo ma keia ao.  A no ka nui o ko'u aloha i ko'u kupuna i hala aku la, nolaila keia mau wahi lalani mele malalo iho:

            Kuu kupunakane mai ka la wela o Kona Hema

            Mai ka piina ana aku o Kaawaloa e hiki aku ai i Kuapehu

            Kahi a kuu kupuna e noho hookahi ai

            I koolua i ke Akua Mana Loa

            Kuu kupuna mai ka pali kapu o Keoua

            Mai ka wai awili kai o Hahilua

            Aloha kahi a kuu kupuna i noho a kulaiwi

            Aloha ka leo o kuu kupuna i ka i mai a---

            Ei ai ou kini ia i Napoopoo

            Kuu kupuna hoi

            Mai ka ua nihi mai iluna o Alanapo

            Aloha ia wahi a kuu kupuna e hele ai

            Kuu kupuna mai ka wai nana aku i ka maka o ka opua

            Kuu kupuna mai ka hale a ka Haku i Popopiia

            Elua maua na moopuna hookahi oe

            Kuu kupuna mai na nahele loloa o na Keauhou

            E iho aku ai i kai o Kahaluu

            Ua luuluu kuu uhane

            I ke aloha i kuu kupuna

            I ka waiho hookahi o na iwi i ka aina malihini

            Ke manaolana nei au, aia oe me ka Makua Mana Loa

            Ike aku la oe i na kini o kaua i hala e aku

            Me na hanai alii hoi a kaua

            E uwe no au no kuu kupuna.

                        MRS. ANALEA T. CLARK.

            Wailuku, Ianuari 13, 1888.

 

HOOMAKEAKA

HELU 4

 

Ka Uhane Lapu.

 

            Ma na aupuni o Europa, Asia me Aferika, aia maluna o ko lakou ili honua, he mau miliona o na kanaka i puni loa ma na mea hoopahaohao o ka uhane, a i lawelawe maoli hoi e lilo malalo o na han hoopunipuni.  Ua nana wale aku no kekahi poe a ike i kekahi mau mea poouliuli, mea i maalo ae, a i nakeke wale mai no paha, a i maalo wale ae no i ka imo ana a ka maka me ke kuhihewa, mamuli o ka noonoo a me ka hoomanao pinepine ia mau mea hoopahaohao o ka po, he akua lapu ia, ua haawi aku ia mau poe i na manaoio ana me ka paulele, he mea oiaio no ka uhane i ka nana aku me na maka.

            He mea kamahao io no keia mau hoikeike ma ke akaku i kahi wa, ka ike ia a me ka lohe ia ana aku o na mea kupanaha e hoano e ai i ka manao o ka poe manaoio ole.  Aia ma kahi kauhale uuku o Hadevile, Nu Ioka, ua hoike ia kekahi mea kupanaha loa maloko o kekahi wahi hale laau kahiko, ua hiki ke lohe ia ke kamumumu o ka uhane maluna o ka papahele, ka panee ana i ka noho a me ka papakaukau, a me ka paipai ana mai ma ka puka.  O ka mea nona ka hale, oia o Mikaela Wikemana, ua pinepine kona hoopuiwa ia ana i kona wa hiamoe e ka paipai ia aku mawaho o ka puka, me kona kuhihewa he kanaka ola ka mea i makemake iaia e ike.  I kona wa e hele aku ai iwaho o ka puka, aole oia i ike a huipu me kekahi mea, aka, i kona wa e hoi ai e hiamoe, e lohe ana ia i ke komo ana mai o kekahi mea a holoholo iloko o ka hale, panee i ke pakaukau me na noho, a ua lilo ia i mea e hoouluhua loa ai i ka manao o Mikaela Wikemana i ke kupanaha nui o kona hale laau uuku kahiko.

            No ka hiki ole iaia ke hoomau i ka noho ana maloko o keia hale, ua kuai aku la oia ia John D. Foa i ua wahi hale ne ona, me kona hai mua ana aku i na hana hoopahaohao i loaa pinepine iaia i na po a pau.  Ua hoi io aku la o Foa me kona ohana iloko o ko lahale hou.  Mai ka pule mua mai o Maraki, 1848, ka lilo ana o ua wahi hale la i kona ona hou, a mai ia manawa mai ka hoomau ana o keia hana kupanaha ia Mr. Foa a me kona ohana, a hiki i ka wa a kela kananka i maopopo ole ai, heaha la ke ano o keia hale kupanaha.

            E lohe mau ana lakou i keia mau mea kupanaha a pau, a oia ka Mr. Foa i hooholo ai i kona manao, e lawelawe aku oia i kekahi hana me ka ukali ana i ka meheu e hiki ai ke hoomaopopo lea ia keia mau hana ano e a ka uhane lapu.  Nolaila, ma ke ano ahiahi poeleele, ua hoike aku la oia i ka ohana no kana mau mea e hana aku ai i kela uhane lapu, ka mea nana lakou e hoano e nei i na manawa a pau o ka po.

            Mahope iho o ka hala ana o ka hora 9 ahiahi, ua maka ikau ae la ka ohana no ka hoi ana maloko o kekahi rumi moe nui, a ki aku la hoi o Mr. Foa i na puka a pau o ka rumi hookipa me kona hoomaopopo ia ka oiaio o kana mea i hana ai ua paa pono.  Oiai o Mr. Foa ma e noho ana me na manao pihoihoi o ke kali ana aku i ka manawa e hoea io mai ai o ua uhane lapu la, he mau minute pokole wale no ia a lakou i kali iho ai, ua lohe ia aku la ke kamumu ana mai o kekahi kapuai kanaka a hiki i ka ipuka o ka rumi hookipa, wehe i ka puka a komo mai la me ka nehe mau no o kona mau kapuai a puni ke pakaukau poepoe nui e ku ana iwaenakonu o ka rumi.

 

WILLIAM MCCANDLESS.

HALEKUAI BIPI O WILLIAMA MAKALALENA ma Ulakoheo.  Na ano Bipi a me na Ia a pau o ka makeke no na kumukuai oluolu.  Uala Kahiki a pela'ku.

2902-@.

 

NA MAKAI KIU

Amerika a me Europa

HE HAOLE HANA DALA APUKA

MALOKO o ka nupepa Times o Nu Ioka o ka la 20 o Novemaba, 1865, ua loaa ia makou keia wahi mea malalo iho, e hoike ana no ka hopu ia ana o kekahi haole hana dala apuka a me ka hai ana i kona hewa.  I ka wa i hopu ia ai o ua kolohe nei, ua nui na nune mao a maanei mawaena o ka lahuikanaka, a o ka Makai Kiu McWatters kekahi i hanu aku mahope o ka meheu o ke kolohe a hiki i kona paa ana, a eia ka moolelo o kona paa ana:

            "A hiki mai i keia wa, akahi no a hoolaulaha ia na lono o ke ano o ka hopu ia ana o kela haole hana dala apuka i hopu ia ma Burukelina i ka Poalua iho nei.  Ua ike no, a ua haohao mau na luna aupuni nui ma ke Keena Waiwai ma Wasinetona no ka hoolaha ia ma ke akea o na dala apuka i hana malu ia, a ua pahu'a wale ka lakou mau hoao ana e hopu i ka poe nana e hana malu nei i ua mau dala apuka nei.  He hookahi mawaena o keia poe kai maka'u loa ia e na luna o ke Keena Waiwai, oiai he akamai loa kana hana ana i ua mau dala apuka nei.  Ua pai ia keia mau dala pepa ma ke ano e kuhihewa ia aku ai ua hoopuka ia mai e ka oihana leta, a no ka maikai loa o ka hana ia ana a me ka like loa no hoi me na dala pepa o ka oihana leta, ua kuhihewa mau na luna nui o ke KeenaWaiwai he dala io maoli no.  O ke kanaka nana i hana keia mau mea he haole nona ka inoa o Charles J. Roberts, he haole Pelekane.  Ua hoomakakiu ia keia haole no na mahina eono e kakahi o na Makai Kiu akamai loa o ke Aupuni me ka paa ole, a eia wale no a hiki mai i ka Poalua iho nei, akahi no a paa oia i ka hopu ia e na Makai Kiu Lowell a me Otto o ke Keena Waiwai, i kokua pu ia e ka Makai Kiu McWatters o ka Hui Makai Metropolitana.

            "O kahi o Roberts e hana mai ai i keia mau dala apuka aia ma ke kulanakauha'e o Piladelepia, a aia ilaila kahi e ku rei o kona hale hana dala.  O na dala apuka hope ana i hana iho nei, a oia hoi ka mea nana i alakai aku i na kiu a loaa pono oia, he mau dala pepa ia o ke ano hou i hoopuka ia iho nei e ka Oihana Leta, nona ka waiwai io he kanalima keneta no ka pepa hookahi.  Ua kaha ia ke ano o ua pepa dala nei maluna o ka hao kila me ke akamai loa, a i ke pai ana aku ua like loa ke ano me ke dala io maoli.

            "O ke kumu wale no i hikiwawe ai ka paa ana o ua Roberts nei, oia kona akamai ole i ke pai ana.  O ke kaha ana oia kana mea i ike, a o ke pai ana aohe i maemae loa, a aia wale no a he kanaka i akamai ma ka oihana pai pala pala alaila hiki.  No ia kumu, haalele iho la oia ia Piladelepia i kekahi mau la i hala ae nei no ka holo ana aku i Burukelina e halawai ai me kekahi kanaka akamai ma ke pai palapala ana, a o keia mea ana e hele aku ai e ike he kanaka nana i lohe ai ua hana oia i na hana kolohe e like me kana e hana nei i na wa i hala ae, a ua ike ia hoi ia kanaka i ke akamai ma ke pai ana i na mea o ia ano.  O kahi no o ka poino o ua haole apuka nei, oiai i kona hui ana aku me ka haole pai palapala ana i hilinai aku ai e pai ia mai ana kana mau mea apuka, ua lohe koke aku la na makai kiu i keia mau mea ma o ua haole pai palapala nei la, a na ia mea i hoopokole i na hana a na makai.

            "Na keia lono i loaa mai i na Makai Kiu Lowell, Otto a me McWatters i kuhikuhi aku ia lakou i kahi e hana ia nei o keia mau pepa dala apuka, a ma ka hora 9:30 o ke kakahiaka Poalua iho nei, ua hoohikilele ia o Roberts ma ka hoea ana aku o na makai e hopu iaia.  Kue ikaika loa mai la oia i na makai i koua wa i hopu ia aku ai, me ka olelo mai e aho oia e make mamua o kona paa ana, aka, ua ko ole ia manao ona Kulai ia aku la ia ilalo, lawe ia ae la kana mau mea hoeha, a hoopaa ia aku la iloko o ka halepaahao ma ke Alanui Raymond.

            "I ka manawa i hopu ia ai ua haole nei ua huna loa ia ia mea e na makai, i kumu e holo pono loa ai ka lakou mau hana, oia hoi ka imi ana aku i na papa hao kila i kaha ia a me na dala apuka i makaukau no ka hoolaha ana aku i hana ia ma Piladelepia, a i loaa ole hoi ia lakou mamua o ka hopu ia ana o ua haole apuka nei.  Ua ike pu no hoi lakou ia wa he mau dala pepa apuka ke kahi i lawe ia mai e ua kanaka la mai Burukelina mai, ma kahi o $20,000 ka waiwai io ke hui ia, a oia kekahi a lakou i manao loa ai e paa mai ana ia lakou.

            "Mahope koke iho o ka paa ana o ua haole apuka nei, holo aku la lakou no ke kulanakauhale o Piladelepia, a i ko lakou hiki ana ilaila, loaa aku la ia lakou ka hale hana o ua haole la, me na mea hana no a pau o loko, oia hoi na papa hao kila i kaha ia, na lako e kaha ai, na papa pai, me na dala pepa apuka nona ka waiwai i hana ia u a kahi o ke $50,000, me ka manao e hoopuka ia aku me he la mai ka hale leta mai kahi i hoopuka ia mai ai, a oia mau mea a pau ma ke ano pooleta nona ka waiwai io he kanalima keneta o ke pooleta hookahi.  O kekahi o na dala pepa i loaa aku aohe a pau pono i ka hana ia, a ua olelo na makai no na mea i pau pono, ina aohe lakou i ike iho la i ke ano o ka hana ia ana o keia mau pepa, ina la paha o lakou pu no la kekahi e pau i ke kuhihewa, i ka ua mea o ka maiau o ka hana ia ana.

            "Pau mai la keia mau mea a pau i ka paa ia lakou, a huli hoi mai la no Burukelina e huli ai, aka, ua hoohoka ia lakou.  I ko lakou wa i holo aku ai no Piladelepia a haalele iho la i ka paahao a lakou mahope iho o ka hoopaa ia ana maloko o ka halepaahao, kakau iho la ua Roberts nei i kekahi wahi leta a hoouna aku la i ka wahine ana, me ka ike ole ia e na luna o ka halepaahao, a penei ua wahi leta la:

"BURUKELINA, NOV.--, 1865.

            "MERE:   E hele koke oe ano, i ka wa e loaa ai ia oe o keia palapala, a e hahai koke aku ia Louisa e hele koke mai e ike ia'u i keia wa.  E olelo aku oe iaia e hoonalo aku i na mea a pau.  Eia au i'oko o ka halepaahao ma ke alanui Raymond.  E hoohauhili aku oe i kou wahi e hele ai, a e nana, pono o hoomakakiu ia oe.  E mea aku oe ia Louisa ke hele mai, aole ma ke ano pulalelale.  Aohe o'u pilikia.  E hana koke i keia mea i keia po.  Owau no, CHARLES J. ROBERTS.

"IA MRS. LLOYD, kihi o na Alanui North, First a me Third, Burukelina, E.D."

            "O ka mea nana i lawe malu aku keia leta, oia no ka hoahanau ponoi o ka luna makai nana e hoomalu ana ua paahao nei, a i ka wa iloaa aku ai ia Louisa, ua hoonalo ia aku la ua mau mea hana dala apuka nei, me na dala apuka pu paha kekahi i paa i ka hana ia, a hoka iho la kau makai i ko lakou hiki ana aku, a o ua hoahanau nei hoi keia o ka luna makai ua nalowale honua iho la, a i ka wa a makou e kakau nei aohe i ike ia kona wahi i pee ai.

            "I keia wa eia na makai ke hahai nei mahope o ka meheu o kekahi o na hoa o Roberts, a ke manaolana nei lakou e paa aku ana ia.  Mai ka paa ana mai o Roberts a hiki i keia wa ua hahai oia i kona mau hewa apuka a pau.  Olelo oia ina aole oia i paa koke, iloko la o na la kakaikahi mahope iho o kona paa ana ina ua loaa iaia he $100,000 maoli mamuli o ia oihana, a ina la paha ua hala e oia i Europa e hoowalea ai me keia mau dala mamua ae o ka ike ia ana o kana mau hana kolohe.

            (Aole i pau.)

 

HOOLAHA HOOKAPU AINA.

            E ike auanei na kanaka a pau ma keia hoolaha, ke hookapu aku nei au i na holoholona o na ano a pau e hele wale ana maluna o kuu mau aina me ke kuleana ole, a ma keia ke hoonoho a hookohu aku nei au ia Mr. Kiaha Nakaahiki a me P.K.Kahale, a me Mr. Hulihee Vicori Jr. i mau Luna nana a hopu aku i na holoholona o kela a me keia ano, a e uku ia na holoholona e like me ke kanawai.  E hoolohe i keia,             D.K. KAIAKOILI.

            Kohanaiki, N.Kona.  Ianuary, 16, 1888.

jy-1@*

 

 

KAUKA WE@ (WEBB.)

Keena Oihana, Alanui Alakea.

Kokoke i kahi o ke Komisina Amerika.

HORA OIHANA

            Mai ka hora 7 a 9 A.M.

            Mai ka hora 1 a 3 P.M.

            Mai ka hora 7 a 8 P.M.

 

 

OLELO HOOLAHA

E ike na mea a pau ke nana mai i keia, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke haawi aku nei au i ka lohe i na mea a pau e hoaie mai ana i kuu kane mare, William A. Powell, aole loa e kuleana kekahi hoaie ana iaia ma ko'u waiwai.

            MRS. P. JULIA POWELL.

            Honolulu, Dek.30, 1887.        [2161 em*

 

 

PAPA!  PAPA!

AIA MA KAHI

LEWERS & COOKE.

(O LUI MA)

@

@

PAPA NOUAIKI

o keia a me keia @

@ ia ni, Na Olepeiepe

Na Pou, Na O@, Na Papa Hele, Na Papa

Ku, A me ua Pape Moe nui loa

 

Na Pili o na Hale o na Ano a Pau

 

Na Pepa Hoonani, Na Pena o ua Wai pe pau

Nai Kui mai ke Nui a ka Makalii, Na Ami

Puka, Na Ami Puka Aniani, Na Ami

o na ano a pau, Na Aila Pena, o

kela me keia ano Na Aila Hoo

maloo, he lehulehu wale,

Na Aila e ae o na

ano a pau.

 

NA WAI VANIKI

A ME NA

WAI HOOHINUHINU NANI.

O NA ANO A PAU LOA.

NA BALAKI ANO NUI WALE.

A ke hai ia aku nei ka lono i na Maka maka

pau, ua makaukau keia mau Makamaka

o oukou e hoolawa aku ma

ua mea a pau e pili ana

ma ka laua oihana

NO KA

UKU HAAHAA LOA.

E likeme kamea e nolo ana mawaena

LAUA a me ka MEA KUAI.

HELE MAI E WAENO OUKOU

 

 

MA KE KAUOHA.

Ahaolelo Kuikawa o 1887.

 

HE KANAWAI

E Hoopau ai ka Mokuna LXXIII o na Kanawai o ka M.H.1886, i kapa ia "He Kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana mai a me ke Kuai ana i ka Opiuma iloko o keia Aupuni." E hoala hou ae i na Kanawai i hoopau ia e ia Kanawai a e hoomaopopo no kekahi mau pono malalo o ka Laikini Opiuma.

E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Paeaina.

            O ka Mokuna LXXIII o na Kanawai o ka M.H. 1886, i kapa ia "He Kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana mai a me ke kuai ana i ka Opiuma iloko o keia Aupuni," e hoopau ia a ma keia ke hoopau loa ia nei, a o na kanawai a me na hapa kanawai i hoopau ia e ia Kanawai, ma keia ke hoala a hooholo hou ia nei, a ke hai ia aku nei ua lilo i mau Kanawai no ke Aupuni; eia nae, a hiki i ka manawa e pau ai, a e hoopau maoli ia ai, a e hoihoi ia ai paha o ka laikini i haawi ia malalo o ka Mokuna 73 o na Kanawai o ka M.H. 1886 i oleloia, e hiki no i ka mea ia ia ua laikini nei kahi i paa ai e lawelawe i na pono a me na mana i haawi ia e ua Kanawai nei i olelo ia.

            Aponoia i keia la 8 o Dekemaba, M.H. 1887.

                                                                                                            KALAKAUA REX

Na ka Moi:

            L.A. Thurston,

                        Kuhina Kalaiaina.

 

 

HE KANAWAI

E Hoololi ai na Pauku 913 a me 922 o ke Kanawai Kivila i hoololi ia e ka Mokuna XXVI o ke Kanawai o ka M.H.1882.

E Hookoloia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina.

            Pauku 1.  O ka Pauku 913 o ke Kanawai Kivila i hoololi ia e ka Pauku 1 o ka Mokuna XXVI o na Kanawai o ka M.H.1882, ma keia ke hoololi ia nei e like ai ka heluhelu ia ana penei:

            "Pauku 913.  E hoonoho ia i hookahi a oi aku paha Lunakanawai Apana ma kela a me keia Apana Hookolokolo o ke Aupuni, a ina he haole ke hoonoho ia ana, e pono oia e makaukau ma ka olelo Hawaii.  Na ka Lunakanawai Kiekie o ka Aha Kiekie e hookohu i ua mau Lunakanawai nei, mamuli o ka waiho ia ana mai o ka inoa ma kekahi palapala i kakau ia e ka Aha Kuhina, a e ka hapa nui paha o na lala o lakou.

            "Koe nae, aia a kakau kua mua ia ua palapala nei i waiho ia mai ai ka inoa e ka hapa nui o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e hoapono ana i ka hoonoho ana i na kanaka nei nona ka inoa i waiho ia mai ai."

            Pauku 2.  O ka Pauku 922 o ke Kanawai Kivila i hoololi ia e na Kanawai o ka M.H.1882, Mokuna XXVI.  Pauku 2, ma keia ke hoololi ia nei i like ai me nei ka heluhelu ana:

            "Pauku 922.  E loaa no i ua mau Lunakanawai Apana nei, no ka lakou mau hana ana, he uku e like me ka ka Ahaolelo e hooholo ai i kela a me keia manawa."

            Pauku 3.  E lilo keia i Kanawai mai ka la aku o kona apono ia ana, a o na kanawai a hapa kanawai e kue ana i keia ma keia ua hoopau loa ia.

            Aponoia i keia la 8 o Dekemaba, M.H.1887.

                                                                                                            KALAKAUA REX.

Na ka Moi,

            L.A. Thurston,

                        Kuhina Kalaiaina.

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono Waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o Lealea (w) o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

            Ma ka waiho ia ana mai o ka palapala noi, a Ahiena (k), o Honolulu, e hoike ana ua make kauoha ole o Lealea ma Honolulu, ma ka la 23 o Augate, 1887, a e noi una e hoopukaia ka palapala hookohu lunahooponopono waiwai ia J.Alfred Magoon.

            Ua kauohaia o ka POAKAHI, ka la 6 o FEBERUARI, 1888, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, ma ka Hale Hookolokolo ma Aliiolani Hale, Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A e hoolaha ia ia mea ma ka olelo Hawaii, i ekolu manawa maloko o ke KUOKOA, he nupepa puka hepe@oma ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, Ianuari 10, 1888.

                        Na ka Aha:

                                                HENRY SMITH,

2163-31                                               Hope Kakauolelo

 

 

OLELO HOOLAHA

            Ua wehe ae nei au i ka Halekuai Awa makai iho o ka Huina Kale, Helu 24, aoao ma Ewa o ke alanui Maunakea.  Na Puuwai Hawaii a pau, e naue mai ma ko'u hale kuai Awa nei, a e loaa no ia oukou ka awa kaulana o Panaewa, ka awa kau laau o Hiulani, Wikamanu, Moeawakea, Kaliu, Kamaili, Ieielewa &c nona keia wahi hooheno:

 

            Mukiki wai lelehuna a ka manu,

            O ka awa ili lena i ka @a o Kaliu,

            A ka manu haihai lau awa o Puna,

            Aia i ka laau ka awa o Puna,

            Ia oe no a pa aku i ka lehelehe,

            Noenoe kahi apu awa,

            Iho mai ko luna poe,

            Hikikii ka ua o Ena.

 

            E na kupa o ka na Kukalahale e kipa e lawe i ka awa ona o Puna, eia ua makaukau na'u ponoi no i kanu, hiki no ia'u ke manuahi.  Eia ka awa e liilii ai na maka, mahae palua ka ula o ke kukui, kau a mea o ka ona o keia awa.  Hele mai i pau kuhihewa.

                                                C. MANAOLE,

            Honolulu, Ian. 6, 1888.                                               2162-jn 6

 

 

HOOLAHA.

G. W. A. HAPAI.

He Luna Hoako Mare

A HE

Agena Hooiaio Palapala.

E loaa no ma Hilo-taona, Hawaii, @ manawa a pau.             2152 @

 

 

MRS. THOMAS LACK,

Helu 81, Alanui Papu.

MEA KUAI A LAWELAWE I

NA

Mikini @ na A@ a nui wale Aku

HE AGENA KUAI NO NA MIKINI

White, New Home,

            Davis, Crown, Howe,

                        Me Florence,

                                    Na Kui Mikini o na

                                                ano a pau a Howard,

                                                            Na pepa ana lole o

                                                                        na ano a pau, a me

                                                                                    kela keia mea

NA LOPI MIKINI A KALAKA.

HE AGENA KUAI I NA

Pu Raifela, Pu Panapana, Pu ki manu,

            na Poka, La, Pauda, Kukae@

NA KAPUAHI AILA MAHU

Mai ke nui a ka liilii.

 

            Ma ka lawelawe nui ana o'u i ka hana lima akamai o ka oihana hana pu a pela aku, ua makaukau au e hooko kaulua ole i na kauoha a pau.

            O na kauoha mai na mokupuni e hookohuia.                                      2082-@